Читать книгу Terug na Kolkbaai - Ena Murray - Страница 4

Oloff se gestalte vul byna die deuropening en sy pa kyk vinnig op.

“Pa sal moet huis toe gaan en met Hannelore gaan praat.”

“Waaroor?”

“Oor hoekom Hanchen Krause onder jou dak bly. En op watter grondslag sy daar bly.”

Die ouer man se gesig lyk bekommerd. “Was jy by die huis aan?”

“Ja. En ek het my teen iets leliks vasgeloop – agterdog dat die Bernhardi’s van Hanchen Krause ’n slagoffer van hul beginsellose lewenswyse gemaak het. En ek twyfel of Pa dit gaan regkry om Hannelore tot ’n ander slotsom te laat kom. Dit kan my nie skeel wat sy dink nie, maar sy kan haar ma baie kwaad aandoen. Dit kan fataal wees as sy besluit om skielik weer ’n lojale dogter te word en dit as haar plig beskou om haar ma uit die kloue van die Bernhardi-monster te red. Die dokter het uitdruklik gewaarsku dat Hanchen se hart geen skokke en ontsteltenis kan verduur nie.”

“Jy bedoel Hannelore is ontsteld omdat haar ma onder my dak woon?”

“Dis sag gestel. Ek hoef Pa nie te sê wat sy werklik daarvan dink nie.”

Die ou man is nou openlik ontsteld. “Maar sy ken tog haar ma, Oloff!”

“Ja, maar sy sê sy ken ook die Bernhardi’s. Of so dink sy altans. Pa moes nooit daardie telegram gestuur het nie.”

“Maar jy het tog saamgestem met my besluit.”

“Ek weet. Maar dit was ’n fout. Hannelore Dorffling moes nooit na Kolkbaai teruggekom het nie.”

Christoff Bernhardi stap uit die fabriek na sy motor toe. Niemand op Kolkbaai sal glo dat hy seker die eensaamste mens hier is nie. Niemand sal glo hoe dikwels hy sy werknemers beny nie. En Hanchen se dogter sal nooit glo dat ’n Bernhardi ’n vrou so lief kan kry dat hy haar streng voorwaardes aanvaar nie – net om naby haar te kan wees; om vir haar te sorg en te weet as hy vanaand alleen in sy bed lê, is sy saam met hom onder dieselfde dak.

Hy stap die groot huis binne, af met die gang wat na die woonstel lei. Dié woonstel was een van Hannie Krause se voorwaardes – ’n aparte plek, nie in die kasteel nie. Hoe dikwels was hierdie klein sitkamer waarin hy nou stap vir hom die veilige hawe waarna sy stormgeteisterde gees soveel jare gesmag het. Maar haar dogter glo dit nie, vertel die oë waarin hy kyk. Haar dogter kan nie glo dat ’n Bernhardi selfs een ding in die lewe mooi en ongeskonde kan hou en bewaar nie.

Hy kan sien dat sy hom verwag het. Die ou man sug saggies terwyl hy in die stoel oorkant haar gaan sit.

“Hannelore, ek weet wat jy dink. Maar ek wil jou verseker dat daar tussen my en jou ma net die suiwerste vorm van vriendskap bestaan. Nie dat ek probeer voorgee ek het die afgelope vier jaar in ’n heilige verander nie. Ek is nog dieselfde man wat ek al die jare was. Maar as ’n mens vier jaar lank saam met ’n engel leef, moet ’n bietjie van haar goedheid aan jou afskaaf. Ek sou verskriklik graag meer as net ’n vriend vir haar wou wees, maar dis al wat sy my nog altyd toegelaat het. Ek het haar lief met ’n liefde wat ek nie gedink het ek ooit vir ’n vrou kan voel nie. Sy het ’n ander mens van my gemaak. Sy kan verby die Christoff Bernhardi kyk wat die wêreld ken. Sy het die gejaag na wind in my stilgemaak. Sy het my gehelp om my oppervlakkige lewe van materialisme te verander en dieper waardes na te streef. Ek het jou ma al baie jare lief, Hannelore – toe sy nog met jou pa getroud was.”

Hy hoor die intrek van haar asem en kyk haar met sy kenmerkende reguit blik aan. “Ek is jammer as dit jou skok, maar dis die waarheid. My gevoel vir jou ma kom van lank gelede. Ek onthou so goed die dag toe julle hier aangekom het – die nuwe skoolmeester en sy vrou en twee kinders. Jy was ’n kleintjie van iets meer as drie jaar toe ek jou ma die eerste keer gesien het. Ek was ook al ’n pa en vasgevang in ’n ongelukkige huwelik waaruit ek beswaarlik sou kon loskom. En toe verskyn jou ma op Kolkbaai. Wat ek hierbinne gevoel het, het niemand geweet nie. Jou pa het ’n vriend van my geword. En toe sterf hy.

“Dit was my skuld dat sy toe nie weggegaan het van Kolkbaai af nie. Ek het haar gesoebat om hier te bly, want dit was al wat ek van haar gehad het, die wete dat sy naby was, dat ek soms ’n paar woorde met haar kon wissel, dat ek ’n paar minute in stilte by haar kon gaan sit om nuwe krag te kry vir my koue, hebsugtige vrou. Jou ma het geweet dat ek van my frustrasies probeer ontslae raak het deur anderkant die duine los te lewe. Maar sy het my nooit veroordeel nie. Want sy het verstaan. Sy het geweet my geld kan alles in die lewe vir my koop, behalwe die een ding – die vrou wat ek liefhet.”

“Maar hoekom het u nie van u vrou geskei nie?”

“Jy het my oorlede vrou nie geken nie. Sy het nooit met die Kolkbaaiers gemeng nie. Sy was verhewe bo die vissersmense.”

Sy knik. Sy onthou. Sy het net ’n vae prentjie van mevrou Bernhardi in haar geheue. Die vrou met die stywe, geslote gesig agterin die luukse motor wat deur ’n chauffeur bestuur is, op pad stad toe op een van haar inkopietoere. In die elf jaar anderkant Kolkbaai se duine het Hannelore baie mevrou Bernhardi’s leer ken – vroue met ’n skynbaar onversadigbare honger na aardse goed, wat hul leë harte met ’n nuwe meubelstuk in die huis of duur juwele probeer vul. Duur troospryse vir al die frustrasies van ’n sinnelose, doellose lewe.

“Sy het geweet ek het haar nie lief nie. Sy het ook geweet wie ek liefhet. Sy het uitgevind van my onskuldige besoekies aan jou ma en haar gaan dreig.”

Hannelore frons. Van al hierdie drama weet sy niks. Sy was daardie tyd op die naburige dorp op skool en het net naweke teruggekeer Kolkbaai toe. Sy het meneer Bernhardi nooit oor naweke by die rietdakhuisie sien besoek aflê nie.

“Ek het eers daarvan uitgevind toe dit te laat was. Jou ma het skielik, terwyl ek weg was, met Willem Krause getrou.”

Hannelore dink terug aan daardie tyd. Die skok was vir haar net so groot as wat dit vir Christoff Bernhardi moes gewees het. Sy het daardie naweek huis toe gekom en Willem Krause het op haar pa se stoel in die rietdakhuisie gesit. Sy moes hoor hy is haar nuwe pa. Van daardie oomblik af het die bitterheid wat altyd vlak in die jong hart gelê het, wortel begin skiet.

Vandag eers besef sy waarom haar ma nie van Kolkbaai weggetrek het nie. Waarom sy daar gebly het en met Willem Krause getrou het: sy kon haar nie van Kolkbaai … en Christoff Bernhardi losskeur nie.

Maar waarom Willem Krause? Hy was ’n skipper op een van die Bernhardi-skuite en soos almal op Kolkbaai geweet het, ’n dronklap. ’n Baie goeie skipper op see, maar gewoonlik moes hy skuit toe gedra word omdat hy te dronk was om self te loop.

Was dit dalk dat haar ma met die eerste die beste man getrou het om te keer dat mevrou Bernhardi haar wreek? Het Hannie Dorffling destyds met Willem Krause getrou om Christoff Bernhardi teen sy vrou te beskerm?

Die jare wat daarop gevolg het, kan Hannelore goed onthou. Twee kinders is uit die huwelik gebore – ’n huwelik wat soos menige ander visserman se huwelik gelyk het. Veertien dae, soms langer op see. Dan tuis en dronk. Haar oë pen die man vas.

“Jy het hom altyd by die huis kom haal en saam met jou gevat. Ek onthou daardie kere dat daar sommer ’n vliegtuig gehuur is om julle na ’n rugbytoets te neem. Geld het geen rol gespeel nie. Ordentlikheid ook nie. Dan is Willem Krause besope by die huis afgelaai en gewoonlik nog voordat hy weer nugter was na sy skuit gedra. En my ma moes sien en kom klaar met twee klein kindertjies. Is dit wat jy liefde noem?”

Die man vee oor sy wit hare en oor sy oë asof hy moeg is.

“Jy het alle rede om bitter te wees. Maar jy verstaan nie.”

“Verstaan nie? Wat is daar om te verstaan? Wat moet ek verstaan as jy sien hoe swaar jou ma kry, hoe hard sy werk, as jy hoor hoe sy snags in haar kamer snik? En jy weet dit was nie nodig nie, al die hartseer en vernedering en ellende? My ma was ’n onderwyseres. Sy kon ná my pa se dood weggegaan het van Kolkbaai en op ’n ander plek ’n ordentlike toekoms vir haar en haar kinders gaan opbou het. Maar dis jy wat haar teruggehou het. Dis jou skuld dat sy met Willem Krause gaan trou het om haar te beskerm teen jou vrou en Kolkbaai se giftige tonge. Jy kon haar nie beskerm nie, want dit was deur jou toedoen dat sy met die eerste die beste man moes gaan trou. En of dit nie genoeg is nie, maak jy toe van Willem Krause jou drinkebroer, jou boesemvriend wat jy pal met jou saamsleep.”

“Dit was hoofsaaklik om haar ontwil, hare en die kinders s’n. Hannelore, Willem Krause sou dronk gewees het al was ek nie naby hom nie. Dis ter wille van jou ma en die kinders, die kleintjies, dat ek hom altyd daar kom wegvat het, liewer saam met my geneem net. Dis ook hoekom ek gesorg het dat hy terug was op sy skuit voordat hy behoorlik nugter was.”

“En my ma? Sy moes so hard werk.”

“Omdat sy geen hulp van my wou aanvaar nie! Geldelike hulp het sy altyd geweier. Die kos wat ek gestuur het, het sy aan ander uitgedeel. Vir die huishulp wat ek vir haar gereël het, het sy ’n maand se salaris gegee en haar ontslaan. Die enigste manier waarop ek haar kon help, was om te sorg dat Willem Krause so min moontlik tuis was wanneer hy van die see gekom het.”

Hannelore voel verward, want die prentjie wat hier vir haar geskilder word, lyk skielik anders as die een wat sy al die jare met verbittering in haar hart vasgehou het.

Bernhardi beduie met sy hande in ’n vreemde gebaar van magteloosheid. “Ek erken dit was vir my maklik om dit te doen. Ek sou graag ’n swart doek oor daardie jare trek. Noem enige oortreding of sonde en ek kon my naam daaragter skryf. My wêreld het in duie gestort dié dag toe ek op Kolkbaai terugkom en hoor dat jou ma getroud is. Die enigste vrou by wie ek rigting kon gaan terugvind, was nie meer daar nie. Sy was nou die vrou van ’n ander man en ek kon nie meer my hart by haar gaan ontlaai nie. Daardie jare het ek die pad totaal byster geraak.”

Dis die Bernhardi’s wat sy die duidelikste onthou. Sy onthou hoe sy by haar broer Martin gepleit het om weg te breek van die Bernhardi’s en nie meer op hul skuite te werk nie. Hy moes saam met haar gaan, gaan verder leer, ’n ander toekoms vir hom weg van Kolkbaai gaan opbou. Maar Martin was verknog aan die see en die Bernhardi’s en aan die beeld van roekelose welvaart en skipper van jou eie lewe soos wat meneer Bernhardi dit destyds uitgeleef het.

En toe is Martin dood. Hy het die vorige dag nog jonk en sterk skuit toe gestap. Die volgende oggend het hulle sy lyk tussen die seewier en opdrifsels gekry. Twee dae later is nog ’n lyk uit Kolkbaai se see gehaal. Dié van Kato – die kaalvoet vissersmeisie uit ’n huis van nege. En waar sy daar op die wit strand van Kolkbaai gelê het, kon almal wat nader gehardloop het die tekens duidelik sien – die rede hoekom Kato van die hoogste rotse gespring en in die see gestort het.

Met ’n mislike gevoel in haar het sy daardie dag van die jong, dooie liggaam weggedraai en besluit dat sy nooit weer na Kolkbaai sou terugkom nie. Vir ’n oomblik het sy en Oloff na mekaar gekyk. Toe het hy gebuk, die slap liggaam opgetel en teruggedra na die rietdakhuisie.

Die ou man se oë rus stil op haar. Hy kan sien dat sy ver in die verlede terugdink. Dan vervolg hy:

“Toe is jou stiefpa dood, maar Hannie Krause het nie meer die moed of die lus gehad om weg te breek van Kolkbaai nie. Sy het nie meer die krag in haar oorgehad om êrens anders ’n nuwe begin te gaan maak nie. Jy, die een persoon wat haar miskien genoeg dryfkrag daarvoor kon gee, het sy toe meer as ses jaar laas gesien.”

Hannelore se blik sak en die ou man skud sy kop. “Dis nie ’n verwyt nie, Hannelore. Ek is die laaste persoon om enige ander mens verwyte toe te slinger. Ek sê maar net hoekom jou ma selfs ná Willem Krause se dood hier op Kolkbaai aangebly het. En toe word my vrou siek. Die laaste weke van haar lewe het hulle haar huis toe gestuur. Hannie Krause het uit haar eie gekom en haar hulp kom aanbied. Ons was almal baie dankbaar, want niemand anders op Kolkbaai sou so iets ooit gewaag het nie. Ironies dat dit juis sy moes wees wat die laaste dae van my vrou se lewe haar hand vasgehou het. Toe my vrou dood is, kon ek nie aanvaar dat jou ma weer uit my lewe moes stap nie. Ek het haar gesmeek om te bly. Ek kon nie die sin daarin sien dat sy en die kinders weer moes teruggaan na daardie rietdakhuisie toe terwyl ek hier alleen in ’n kasteel sit nie. Sy het ingestem om te bly, maar op haar voorwaardes: ’n blyplek apart van die res van die huis. En sy wou werk vir haar en Wil en Elaine se onderhoud. Trou sou sy nie met my nie, nie solank haar een dogter miskien nog eendag kon terugkom nie. Die pad moes oop bly … Dít, meer as haar vriendskap en die bestuur van my huishouding, moes ek nie van haar verwag nie. Ek het dit so aanvaar. En vier jaar lank hou ek my by daardie voorwaardes en is ek tevrede en dankbaar dat sy onder my dak bly en eindelik sekuriteit van my kry. Ek is dankbaar dat ek haar kan help om Elaine en Wil groot te maak en dat hulle ’n gelukkiger kinderlewe het as wat jy gehad het. Daarom staan my huis ook vir jou oop, Hannelore. Bly hier tot jou ma weer gesond is. Sy het min van die lewe ontvang. Gun haar hierdie bietjie geluk. Bowenal, gee haar ’n dogter wat in haar glo. Sy is dieselfde ma wat jy in die rietdakhuisie geken het. Jy moet my glo.”

Hy sien die twyfel in haar, die stryd waarin sy verkeer. Hy wag gespanne. Hy wens uit sy hart dat Hanchen se dogter ’n hele ruk in sy huis sal bly, want dis eers wanneer ’n mens saam onder dieselfde dak woon dat jy die baie hoekoms en waaroms begin verstaan. En dan eers kan jy ook vergewe.

Sy skram weg. “Dit kan weke duur. Die suster in die hospitaal het gesê Mamma sal minstens ses weke daar moet bly.”

“Wat is ses weke ná ’n tyd van elf jaar?”

“Ek kan nie so lank net rondsit nie.”

“Dis nie nodig nie. Ek het goeie huishulpe, maar die toesig ontbreek op die oomblik. Ek sal dit baie waardeer as jy my daarmee kan help.”

Sy weet sy is vas. En daar is buitendien niks wat haar op die oomblik terugtrek stad toe nie. Sy sal maar die ses weke hier bly en daarmee haar gewete tot ruste probeer bring.

Sy knik en Christoff Bernhardi glimlag dankbaar.