Читать книгу Ipsos 301 r. p.n.e. - Grzegorz Lach - Страница 5

Bitwa pod Ipsos jest jedną z najważniejszych bitew w dziejach ludzkości. Jej wynik zadecydował bowiem o dalszym rozwoju świata hellenistycznego, a co za tym idzie całego basenu Morza Śródziemnego. Autor niniejszej książki daleki jest od snucia przypuszczeń „co by było gdyby”, ale na pewno można stwierdzić, iż losy Rzymu nie potoczyłyby się w tak oczywisty sposób, gdyby jego mieszkańcy stanęli twarzą w twarz z potężnym i rozległym imperium hellenistycznym. Dzieje jednak podążyły swoim torem. Imperium uległo trwałemu podziałowi, a pamięć o następcach Aleksandra Wielkiego w późniejszym okresie nieomalże zaginęła.

Do tego, że o tych władcach zapomniano, przyczynił się nie tylko fakt, że do naszych czasów zachowało się niewiele źródeł odnoszących się do czasów bezpośrednio po śmierci macedońskiego króla, ale i po części nowożytna polityka edukacyjna. Pomijając już wszystko to, do czego doszło w nauczaniu historii na terenie naszego kraju w ostatnich latach, należałoby zwrócić uwagę, jak wyglądał i wygląda kurs historii starożytnej we współczesnych szkołach. Otóż po lekcji dotyczącej cywilizacji w dolinie wielkich rzek pojawia się seria tematów odnośnie do antycznej Grecji, które zazwyczaj kończą się podbojami Aleksandra Wielkiego. Następnie uczniowie przechodzą do starożytnego Rzymu, w efekcie czego okres hellenistyczny zostaje całkowicie lub prawie całkowicie pominięty. Państwa hellenistyczne na krótko pojawiają się jedynie kiedy padają ofiarą Rzymu, a uczeń traktuje je na równi z państwami barbarzyńskimi czy Kartaginą, które nie mają wspólnego mianownika kulturowego z kulturą Rzymian.

Tymczasem historia państw hellenistycznych i samego hellenizmu jest niezwykle interesująca i pouczająca. Pokazuje ona, w jaki sposób przebiegają procesy polityczne w świecie policentrycznym, w sytuacji permanentnego konfliktu. Po rozpadzie bowiem imperium Aleksandra, w jego miejsce powstało wiele państw, które nieustannie ze sobą rywalizowały. Podobna sytuacja miała miejsce w starożytnej Grecji, gdzie poszczególne poleis[1] walczyły o hegemonię, usiłując przełamać istniejący system policentryczny, jednak każda próba kończyła się zjednoczeniem pozostałych poleis przeciwko aktualnemu hegemonowi. Impas został przełamany dopiero przez mocarstwo zewnętrzne, jakim w stosunku do Grecji była Macedonia, która podporządkowała sobie większość greckich miast, stając na czele Związku Korynckiego. Jednak po śmierci Aleksandra Wielkiego, kiedy jego imperium rozpadło się na kilka odrębnych królestw, także tutaj dały o sobie znać prawa systemu policentrycznego. Każda próba podjęcia działań mających na celu zjednoczenie imperium od wewnątrz była blokowana przez zgodny sojusz pozostałych państw.

Pisząc książkę o bitwie pod Ipsos, nie można potraktować tematu tak, jakby pisało się monografię jakiegoś wydarzenia z okresu np. II wojny światowej. Powszechna wiedza na temat jej przyczyn, przebiegu i skutków zwalnia bowiem autora z ich opisu. Inaczej sprawy mają się z okresem wczesnego hellenizmu, który jest słabo znany. Dlatego autor niniejszej pracy zmuszony był wyłożyć, w jaki sposób doszło do rozpadu imperium Aleksandra Wielkiego i jak konstytuowały się poszczególne państwa. Zatem pierwszy rozdział został poświęcony wymienionemu zagadnieniu, zaś następne powstaniu królestw: Kassandra, Antygona, Lizymacha, Seleukosa i Ptolemeusza. Bezpośrednio po nich znajduje się rozdział poświęcony wojnie Demetriusza, syna Antygona z Rodos, która stanowi preludium do wielkiego starcia diadochów (następców Aleksandra). Temu ostatniemu wydarzeniu został poświęcony cały rozdział, a kluczowe miejsce zajmuje w nim opis samej bitwy pod Ipsos. Ostatni rozdział jest poświęcony następstwom bitwy i dalszym losom jej bohaterów. Poza tym cały drugi rozdział książki zajmuje się wojskowością wczesnego hellenizmu.

Autor ma nadzieję, że książka przyczyni się do spopularyzowania w naszym kraju zagadnień związanych z historią starożytną, a w szczególności z dziejami wczesnego hellenizmu. Osoby zainteresowane dalszym pogłębianiem swej wiedzy w tym przedmiocie mogą skorzystać z wykazu bibliograficznego, zamieszczonego na końcu książki. Piszący niniejsze opracowanie zrezygnował z umieszczania w przypisach współczesnych opracowań i skoncentrował się wyłącznie na źródłach, które stanowią podstawę naszej wiedzy. Tekst oddany do rąk czytelnika jest bowiem wypadkową danych czerpanych ze źródeł, ich interpretacji znajdującej się we współczesnych opracowaniach oraz przemyśleń autora.

1 „Poleis” — liczba mnoga od „polis”.