Читать книгу Илмий тадқиқот асослари. Ўқув қўлланма - Ибадулла Самандарович Байджанов - Страница 4

1. Илмий билим асослари

Билим – бу ҳақиқатни билишнинг амалиётда синовдан ўтган натижасидир қиймат унинг инсон онгида ҳақиқий акс этиши. Билимнинг асосий вазифаси тилда мукаммал такрорлашдир, объективнинг мунтазам алоқалари ҳақидаги умумлаштирилган ғояларнинг қандайдир шакли оёқ дунёси.

Назарий билим

Билимнинг функциялари қуйидагилардан иборат:

– табиат қонунлари ҳақидаги ҳар хил фикрларни умумлаштириш жамият ва тафаккур;

– бўлиши мумкин бўлган ҳамма нарсани умумлаштирилган тасвирларда сақлаш амалий ҳаракатлар учун барқарор асос сифатида узатилади.

Билим одамларнинг ижтимоий фаолияти маҳсули бўлиб, йўналтирилган ҳақиқатни ўзгартириш учун ахамиятли.

Идрок – бу ҳаракат жараён, инсон тафаккурининг бўлмагандан билим билимга.

Идрок объектив воқеликни акс эттиришга асосланади инсоннинг ижтимоий, ишлаб чиқариш ва илмий фаолияти жараёнида онги Нуҳ фаолияти, амалиёт деб аталади. Aмалиётнинг эҳтиёжлари билимларни ривожлантиришнинг асосий ва ҳаракатлантирувчи кучи, унинг мақсади.

Инсон табиат кучларини ўзлаштириш учун табиат қонунларини ва уларни жамият қонунларини ўрганади, шундай қилиб, мувофиқ тарихий воқеалар ривожига таъсир қилиш учун улар билан ишлаш.

Идрок ўсди (5стр) амалиётдан эрийди, лекин кейин ўзи амалий ўзлаштиришга йўналтирилади ҳақиқат:

– Aмалиёт билимлари ҳақиқатни амалий ўзлаштириш. Aмалиётдан назарияга ва назариядан амалиётга:

– Aмалиёт назарияси амалиёти. Ҳаракатдан фикрга ва фикрдан ҳақиқатга. Бу умумий қонун атрофдаги воқеликдаги инсоний муносабатларнинг ўлчови.

Aмалиёт бошланиши ва айни пайтда табиий якунидир. Мен ҳар қандай билиш жараёнини истеъмол қиламан. Шуни таъкидлаш керакки, билимларни якунлаш ҳар доим нисбийдир, чунки билиш жараёнида янги муаммолар пайдо бўлади, биз ва олдинги томонидан тайёрланган ва қўйилган вазифалар илмий фикрнинг ривожланиши. Ушбу вазифа ва муаммоларни ҳал қилишда фан керак амалиётни кесиш ва шундай қилиб, унинг ривожланишини онгли равишда бошқаради.

Барча илм-фан, барча инсоний билимлар мақсадга эришишга қаратилган воқеликни аниқ акс эттирувчи ҳақиқий билим.

Ҳақиқий билимдан фарқли ўлароқ, алданиш дунёнинг сохта, хаёлий акси.

Ҳақиқий билим фан қонунлари шаклида мавжуд, назарий амалиёт билан тасдиқланган ва мавжуд бўлган тахминлар ва хулосалар, таълимотлар олимларнинг ишлари ва кашфиётларидан қатъи назар, холисона. Шунинг учун ҳақиқат илмий билим объективдир.

Билимнинг асосий мақсади эришишдир назарий қоидалар шаклида амалга ошириладиган ҳақиқий билим ва амалиёт билан тасдиқланган ва мавжуд хулосалар, қонунлар ва таълимотлар объектив, биздан мустақил.

Илмий билим нисбий ва мутлақ бўлиши мумкин. Нисбий билим – бу асосан бўлган билим воқеликнинг ҳақиқий акс этиши, баъзи бир тўлиқсизлиги билан фарқланади тасвирни объект билан мослаштириш.

Мутлақ билим тўлиқ, тўлиқ такрор ишлаб чиқаришдир объект ҳақидаги умумлаштирилган ғоялар, мутлақ мосликни таъминлайди объект билан тасвир. Мутлақ билимни инкор этиб бўлмайди ёки келажакда ўзгартирилади.

Расм 1 Билиш жараёнининг структуравий диаграммаси

Идрок

Расм- 2

Билимнинг икки тури мавжуд – ҳиссий ва рационал (1.-расм).2). Сенсор билим элементлари сезги орқали ифодаланади, идрок қилинади қабул қилиш, ифодалаш ва тасаввур қилиш.

Ҳар қандай илмий тадқиқот муайян усуллар билан амалга оширилади ва йўллар, маълум қоидаларга мувофиқ. Усул – бу ишда қўлланиладиган ҳаракат ёки ҳаракатлар тизими бирор нарса қилиш. Техника учун усуллар ва усуллар тўплами сифатида билим таърифланиши мумкин.

Подняться наверх