Читать книгу Uwikłane w historię. Bohaterki i zdrajczynie - Jarosław Molenda - Страница 5

Od Autora

Pierwsza wojna światowa i militarne zmagania z lat 1918–1920 radykalnie zmieniły postrzeganie Polek przez społeczeństwo oraz przez nie same. Kobiety przestały być jedynie matkami i żonami powstańców, obnoszącymi się czernią po kolejnych klęskach, czy kimś w rodzaju Mickiewiczowskiej Litwinki, dziewicy-bohatera, Emilii Plater. Nic już nie mogło zahamować ambicji Polek, by uczestniczyć na równych prawach z mężczyznami nie tylko w wysiłku obronnym państwa.

W związku ze skalą działań II wojny światowej i udziałem mężczyzn w bezpośrednich walkach na frontach tego konfliktu doszło wówczas do złamania wielu obowiązujących dotychczas społecznych konwenansów. Kobiety były obecne we wszystkich obszarach zarezerwowanych do tej pory wyłącznie dla mężczyzn. Jak trafnie zauważa Mikołaj Morzycki-Markowski:

„Łamiąc nierozsądny z ich punktu widzenia opór przełożonych, zajęły się sabotażem i dywersją – wysadzaniem torów i mostów, wywiadem, wyrafinowanym szpiegostwem, konstruowaniem broni i ładunków wybuchowych, fałszerstwami dokumentów, pracowały przede wszystkim jako łączniczki, sanitariuszki i sekretarki. Czytając wspomnienia z tamtych lat, należy czasem zadać pytanie, jak to możliwe, że kobieta przygotowująca i podająca obiad na spotkaniu Komendy Głównej AK następnego dnia jechała setki kilometrów z zadaniem realizacji wyrafinowanego zadania wywiadowczego. A takie sytuacje i na takim poziomie konspiracji się zdarzały”^[1].

W zamieszczonych w niniejszym opracowaniu biografiach opisałem życiową drogę bohaterek, od urodzenia aż do śmierci, oraz ich kolejne wybory, które zadecydowały o tym, że trafiły na karty zawikłanej historii. Starałem się zobrazować mniej znane fragmenty tych życiorysów, podejmując również próbę skonfrontowania się ze stereotypami, których w przypadku całej dziesiątki nie brakuje. Część z tych pogłosek okazała się zwyczajnie nieprawdą.

Z pewnością najbardziej znaną polską agentką wywiadu z czasów II wojny światowej jest Krystyna Skarbek. Jej sława przyćmiła nieco dokonania innych Polek, które także zapisały piękne karty historii. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje Halina Szymańska. Postać enigmatyczna, a przez to niezwykle ciekawa, choć nie była żołnierzem ani nawet funkcjonariuszem wywiadu. Równie niesłusznie zapomniane pozostają Halina Szwarc czy Klementyna Mańkowska. Na paradoks, a wręcz na skandal zakrawa, że biogram tej ostatniej w angielskiej wersji Wikipedii jest o wiele obszerniejszy niż na jej polskiej stronie!

Mimo coraz bogatszej dokumentacji wciąż wiele zagadek czeka na rozwiązanie. Gdy jednak weźmiemy pod uwagę, jak dobrze maskowały się rodzime agentki, trudno oczekiwać ostatecznego ustalenia szczegółów ich życiorysów. Były z pewnością postaciami nietuzinkowymi, a ich życie to gotowy scenariusz na film lub serial wojenno-przygodowy.