Читать книгу Bosworth 1485 - Jarosław Wojtczak - Страница 6

Wojna Dwóch Róż (Wars of the Roses) toczyła się okresami w latach 1455–1486 pomiędzy dwiema gałęziami królewskiej dynastii Plantagenetów: Lancasterami (ich herbem była Czerwona Róża) i Yorkami (ich herbem była Biała Róża). Prawie wszyscy uczestnicy tej wojny byli ze sobą spokrewnieni lub spowinowaceni, dlatego konflikt ten bywa często nazywany „wojną kuzynów”. W ciągu ponad dwudziestu pięciu lat jego trwania korona Anglii zmieniała posiadacza co najmniej pięć razy. Jak wszystkie wojny domowe, wyróżniała się wielkim okrucieństwem, a stoczona w Niedzielę Palmową 29 marca 1461 roku bitwa pod Towton uważana jest za największą batalię, jaka kiedykolwiek miała miejsce na angielskiej ziemi, i jednocześnie za jedną z najkrwawszych oraz najokrutniejszych w całym średniowieczu. Towton i inne krwawe starcia doprowadziły do wyniszczenia całych dynastii i starych rodów rycerskich. W sposób niespotykany w średniowieczu wściekłość i okrucieństwo były udziałem zarówno arystokracji, jak i zwykłych żołnierzy. Tak było aż do bitwy pod Tewkesbury w maju 1471 roku, kiedy siły lojalne wobec Lancasterów poniosły sromotną klęskę z rąk Yorków walczących pod sztandarem ich króla, Edwarda IV. Następca tronu Lancasterów Edward, książę Walii, oraz wielu prominentnych zwolenników domu Czerwonej Róży zginęli w walce lub zostali pomordowani zaraz po bitwie. Król Henryk VI Lancaster, więzień Tower, został zgładzony z rozkazu Edwarda IV niecałe trzy tygodnie później.

Przez następne dwanaście lat po Tewkesbury naród angielski żył we względnym spokoju. Panowanie Edwarda IV było niezagrożone, gdyż najważniejsi przedstawiciele dynastii Plantagenetów pozabijali się nawzajem w poprzednich latach. Dom Yorków triumfował. W 1483 roku Edward IV niespodziewanie umarł w wieku zaledwie czterdziestu lat, pozostawiając nieletniego następcę. Bez żadnej opozycji ze strony zdziesiątkowanych Lancasterów królem obwołano trzynastoletniego Edwarda V. Spowodowało to ingerencję brata zmarłego króla — Ryszarda, księcia Gloucester. Ryszard natychmiast pojmał młodego króla i zamknął go w Tower razem z młodszym bratem Ryszardem ze Shrewsbury, księciem Yorku. Bezwzględny Gloucester podstępnie ogłosił swoich bratanków bękartami i zagarnął koronę dla siebie, zasiadając na tronie jako Ryszard III. Niedługo po koronacji obaj książęta z Tower zniknęli w tajemniczych okolicznościach i w ciągu kilku tygodni przeciwnicy Ryszarda III wywołali powstanie na południu Anglii pod wodzą niedawnego sprzymierzeńca króla Henry’ego Stafforda, księcia Buckingham. Ryszard zgniótł rebelię i zgładził Buckinghama. Setki buntowników, w tym wielu stronników domu Yorków, uciekło na drugą stronę kanału La Manche, do Bretanii, gdzie dołączyli do ostatniej nadziei domu Lancasterów, Henryka Tudora, hrabiego Richmond.

Gdyby Edward V żył, historia prawdopodobnie nie wspomniałaby nawet o Henryku Tudorze. Czternaście z dwudziestu ośmiu lat swego życia Henryk spędził na wygnaniu w Bretanii i we Francji. Jego pretensje do tronu Anglii były wątłe i miały słabe podstawy prawne. Sam pretendent był pół Walijczykiem, pół Francuzem i był mocniej spokrewniony z francuską rodziną królewską jako prawnuk króla Karola VI z dynastii Walezjuszów. W Anglii był co najwyżej praprawnukiem króla Edwarda III. Miał jednak poparcie Francji i Bretanii, które sowicie zaopatrzyły go w srebro. Zagraniczne pieniądze pomogły mu nająć bitnych i doświadczonych najemników z Bretanii, Francji i ze Szkocji. Na ich czele dokonał latem 1485 roku inwazji na Anglię i uzyskawszy pomoc Walijczyków oraz wielu Anglików, zmienił losy królestwa, pokonując Ryszarda 22 sierpnia w decydującej bitwie pod Bosworth. Ryszard III został zdradzony ze wszystkich stron, ale — jak chce stara ballada — zginął w sposób bardziej chwalebny, niż żył — padł jak żołnierz, z mieczem w ręku.

Wielu historyków porównuje bitwę pod Bosworth do bitwy pod Hastings z 1066 roku. Rzeczywiście, było to pierwsze starcie od czasu inwazji Wilhelma Zdobywcy, w którym angielski monarcha zginął w walce z wojskami pretendenta do tronu. W obu wypadkach główną siłą pretendenta były wojska francuskie, walczące z dużo liczniejszymi zastępami Anglików. Zarówno w roku 1066, jak i w 1485 zwycięzca był nieznany większości jego przyszłych poddanych i sam niewiele wiedział o królestwie, nad którym zapanował. Z tych i innych powodów Bosworth, podobnie jak Hastings, uważane jest za jedną z najważniejszych bitew w dziejach Anglii. Niezależnie jednak od jej znaczenia w historii tego kraju starcie pod Bosworth uważane jest także za ostatnią ważną bitwę średniowiecza.

Wojna Dwóch Róż zdziesiątkowała starą feudalną szlachtę i złamała potęgę arystokracji. Anglia potrzebowała spokoju i silnych zdecydowanych rządów. Henryk Tudor okazał się człowiekiem, który mógł dać krajowi i jedno, i drugie. Po zwycięstwie nad Ryszardem III nie poszedł ścieżką wydeptaną przez Plantagenetów i nie skazał na śmierć swoich rywali. Zamiast tego poślubił młodą księżniczkę z domu Białej Róży, Elżbietę York, czym połączył obie zwalczające się gałęzie Plantagenetów, usunął wszelkie preteksty do prowadzenia wojny i dał początek nowej dynastii na tronie Anglii — dynastii Tudorów.