Читать книгу Бабалардын баяны 2 - Кадыр Абакиров - Страница 4

(уламыш)

Эээй…

Эл жеримде айтылган,

Эзелкинин жомогу,

Эстеер киши болорбу.

Эээй…

Байыркынын жомогу,

Байыркы биздин бабабыз.

Эне Сайды жайлаган,

Ээн жерде жылкыны,

Элкиндетип байлаган.

Эээй…

Ошол кезде бабабыз,

Оролмо Тоону жайлаган,

Оролмо Тоонун бетине,

Оролтуп жылкы айдаган.

Арылдап өтүп кетиптир,

Андан бери көп заман.

Айдыңдуу элдин жомогу,

Атадан өтүп балага,

Жарыя болуп кетиптир,

Жалпы журттун баарына.

Эээй…

Санай, санай отурсам,

Сандарды кошуп толтурсам,

Санат жеткис жыл өткөн,

Сайлуу өтөктүн өзүнө,

Сабалатып жаан төккөн.

Сап-сабын айтып тарыхтын,

Санжырачы киши өткөн.

Аңгеме айтып баягыдан,

Акылман кары чал өткөн.

Эээй…

Ар түркүн ыр түзүп,

Амалдарды туурадым.

Бабаны ырга айлантып,

Байыркыдан курадым.

Бабын издеп сөз курап,

Башталмасын уладым.

Санжырбыз жазылган,

Китептерди карадым.

Абалкы өткөн бабанын,

Атын улам тактадым.

Кемчил болгон жерлерин,

Кээсин чийип таштадым.

Байыркы биздин бабабыз,

Үрүмчү аркы атабыз,

Эчкилүүнү жайлаган,

Этектен жылкы айдаган,

Ээр белдей белесте,

Элин коргоп жашаган.

Душман менен бетме-бет,

Далай болуп кармашуу.

Эл, жер үчүн күйүнүп,

Эркиндикти талашуу.

Бирде бийик көкөлөп,

Жанып учуп эрдиги,

Аларды айтып отурсам,

Айдыңдарды тактасам,

Ачып-жуумп колду санасам,

Бири чын да, бири калп,

Айтылганды тактасам,

Долон биздин атабыз,

Доордон кабар айтабыз.

Ошол жакта көп сөздөр,

Окуялар болжолдор,

Жобур кептен оошкондор,

Жоболоңдуу жомоктор.

Улуулардан калган сөз,

Уламада айткан сөз.

Карылардан калган сөз,

Калкамандар айткан сөз.

Ким көрүптүр мындайды,

Кийинки ырлар такталды.

Улуулар бизди үйрөттү,

Улама тарых айтканды.

Абалкынын баянын,

Айткысы келет жаш кары.

Уламадан кеп айтып,

Улаганбыз сөз жазып,

Куу атчан жолочунун,

Курсагы ачты азык жок.

Тамашалап жараткан,

Тагдырда деле жазык жок.

Ушул эркин тоолордо,

Укмуш-укмуш хан чыкты.

Калың журтту башкарып,

Кайратынан жан чыкты.

Ошол хандын соңкусу,

Ойротко даңкы угулган

Уланып далай кеп кеткен,

Урматтуу улуу Угуз хан.

Жоону жеңди каратып,

Жоокер жыйды такшалтып,

Арбын жашты өткөрүп,

Кайраты тайып баратты.

Кайтаар күнү жакынбы,

Же дагы азга жашайбы,

Карып калган чагында,

Көргөн экен бир бала,

Анын аты Бөйөнхан,

Бөйөнхандан Чаянхан,

Кылымга аты таанылган

Чаянхандан Кыргызхан,

Санжырабыз ушундай,

Ал күндөн кеп жаңырган.

Асыл жомок угулган,

А береги Кыргызхан,

Кыраан экен согушчан.

Кытйлаларга кол салган.

Кыргызхандын тарыхы,

Кылымга аты даңкталган.

Үрүмчү деген хан экен.

Үч уулу анын бар экен.

Үйөр белди аралап,

Үч айрылыш жол кеткен.

Үч күлүгү шай экен,

Үч азамат камданат,

Үчөө сапар аттанат.

Үчөөнө үч жол жатат.

Карабагыш, Акбагыш,

Анан дагы Чоңбагыш,

Жунгарлар менен кармашта,

Жуп-жуп болуп тартышта,

Карабагыш, Чоңбагыш,

Кайдадыр жакка кетиптир,

Кабабарын эч ким билбептир.

Калмакка кирип кеттиби,

Катуу азапты чектиби.

Кыр-кыргы айдап коркутуп,

Кытайлар аны эздиби.

Тууганынан айрылып,

Туңгуюукка сиңип кеттиби.

Тамашалап жараткан,

Тагдыр жолу кантти экен.

Эки тууган аты уйкаш,

Эми алардан дарек жок,

Ал жактан киши келген жок.

Ал кезде болгон кабарды,

Аңгеме куруп кеткен жок.

Атаңын көрү дүйнө бок.

Жунгарлар менен кармашта,

Журт чырмалды азапта.

Эрксиз жашоо уланып,

Эл тентиди туш-тушка.

Берки атабыз Акбагыш,

Анын уулу Ырыскан.

Ырысканды аркалап,

Кара жанын калкалап,

Теңир Тоого качыптыр,

«Теңир үмүт колдосун»-деп,

Тектүү ата жашаптыр.

Жар бойлогон кара атчан,

Жалгыз бала Карахан.

Атанын жолун улаган,

Адырдан чыгып желдирип,

Алгыр кыраан куш салган.

Эки бала андан бар,

Нойгут менен Ногой хан.

Ногой хандан төрт бала,

Көкчөкөз менен Жакып бай,

Чыйырдын аты калгандай,

Сабалата баштаган,

Санжырабыз ушундай.

Нойгут хандан тараган,

Ноюбас кепти баштаган,

Шыгай менен Акбалта,

Жоого каршы сом балта.

Шык жөндөмү арбыган,

Улама айтам алардан.

Арстан келсе арбашкан,

Жолборс келсе жоолашкан,

Акбалтадан Чубак бар,

Чатагы чыккан ой тоого,

Шыгайдын уулу Чынкожо,

Жердеген жери бийик тоо,

Жердин түбү Какшаал Тоо,

Нойгут деген эл болгон,

Ноюбас жери чеп болгон,

Андан бери токтобой,

Дайны чыкпай жоголуп,

Далай кылым сызыптыр,

Мемиреп гана оболой,

Мезгилдер жылып учуптур.

Чынгыз хандын чагында,

Ырыскан баба жашаган.

«Кошулуп бизге келгин»– деп,

Монголдор ага кеп салган.

Каарланган чыбашта,

Калк чырмалган азапка.

Бири куулуп Каңгайга,

Бири кеткен Алтайга,

Дагы бири безиптир,

Дайынсыз чоочун жактарга.

Улуулардан улаган,

Улама кеп уламыш.

Баяндаган бабалар,

Байыркы кепти улайбыз.

Курбалдаш адамдар,

Куттуу кепти улашат,

Байыркынын тарыхынын

Башталмасын сурашат.

Улама кеп, улама кеп,

Улуулардан калган кеп.

Улама кеп улама экен,

Улуулардан сураңыз,

Ары улап, бери улап,

Аныгын тактап кетишет.

Абалкы чакты эстешет.