Читать книгу Krótka historia UPA dla Polaków - Kazimierz Wóycicki - Страница 7

Walka polsko-ruska doszła do punktu przesilenia. Coś stać się musi. Oby nie doszło do nieszczęścia.

Konstanty Srokowski, Polska racja stanu w sprawie ruskiej, 1907

Zostałem poinformowany, że dnia 11 lipca bieżącego roku, w 60. rocznicę tragicznych wydarzeń na Wołyniu, których pamięć jest do dziś żywa wśród Was, mieszkańców obydwóch Narodów tak bardzo mi drogich, odbędą się oficjalne obchody pojednania ukraińsko-polskiego.

W zawierusze drugiej wojny światowej, gdy pilniejsza powinna być potrzeba solidarności i wzajemnej pomocy, mroczne działanie zła zatruło serca, a oręż doprowadził do rozlewu niewinnej krwi. Teraz, w sześćdziesiąt lat od tamtych smutnych wydarzeń, w sercach większości Polaków i Ukraińców utwierdza się coraz bardziej potrzeba głębokiego rachunku sumienia. Odczuwa się konieczność pojednania, które pozwoliłoby spojrzeć na teraźniejszość i przyszłość w nowym duchu. To skłania mnie do wdzięczności wobec Boga razem z tymi, którzy w zadumie i w modlitwie wspominają wszystkie ofiary tamtych aktów przemocy.

Przesłanie Jana Pawła II w 60. rocznicę tragicznych wydarzeń na Wołyniu,

Watykan, 7 lipca 2003

Większość Polaków kojarzy UPA głównie z mordem wołyńskim. W czasach PRL długo najcięższą zbrodnią UPA miała być śmierć gen. Karola Świerczewskiego, który dziś nie cieszy się popularnością. Dopiero w latach 70. i 80. zaczęto głośno mówić o Wołyniu, czego unikano, bowiem Wołyń, jako część utraconych kresów, nie mógł być oficjalnym tematem. UPA było przedstawiane, zgodnie z sowiecką propagandą, na wzór sowiecki, to znaczy jako kolaboranci Hitlera i krwawi nacjonaliści. Nie mogło być inaczej, ponieważ Moskwa chciała Ukrainę zrusyfikować. Ukrainiec, który nie chciał się stać poddanym sowieckiej Rosji i pielęgnował lokalny folklor, był oskarżany o nacjonalizm albo zgoła o faszyzm. Straszenie UPA było więc propagandowo szalenie użyteczne. Podsycanie w Polsce lęku nie tylko przed Niemcami, ale także przed Ukraińcami miało dawać legitymizację tezie o potrzebie przyjaźni polsko-rosyjskiej (radzieckiej). Tyle w skrócie.

Historia ukraińskiego ruchu narodowego pozostaje niezrozumiała, jeśli nie uwzględni się szoku i traumy, jaką powodował tragiczny dla Ukraińców wynik pierwszej wojny światowej. Nawet społeczeństwa tak małe jak Litwini czy Estończycy zdobyły niepodległość, gdy tymczasem najbardziej liczna w regionie społeczność ukraińska nie uzyskała własnego państwa. Ukraiński ruch narodowotwórczy w wieku XIX i do pierwszej wojny światowej był w przeważającej mierze zorientowany socjaldemokratycznie i lewicowo. Katastroficzna porażka wywołała dyskusję o jej przyczynach oraz zasadniczy zwrot ku nacjonalizmowi.

Nie nastąpiło to jednak od razu. Część ukraińskich elit intelektualnych wiązała przez pewien czas nadzieje na niezależność z nowo powstałą Ukraińską Republiką Radziecką. Oczekiwania te, jak się później okazało, były całkowicie złudne. Na początku lat 20. ukraińska kultura jednak mogła się tam rozwijać względnie swobodnie[11]. Po raz pierwszy w dziejach młodzież mogła się uczyć w ukraińskojęzycznej szkole. Należy zauważyć, że po stronie polskiej Ukraińcy nie mieli aż takich swobód.

Od roku 1927 Stalin rozpoczyna czystki wśród ukraińskich polityków i twórców kultury Ukraińskiej Republiki Radzieckiej, co oznacza koniec iluzji co do możliwości ułożenia stosunków rosyjsko-ukraińskich na równych prawach. Skutkiem tej sytuacji było zasadnicze osłabienie lewicowych tendencji w ukraińskim ruchu narodowym. Głos natomiast zyskała prawica. Środowiska ukraińskie mogły się organizować jedynie w II RP i na emigracji. Wśród młodzieży ukraińskiej w Galicji, której przywódcą stał się żołnierz formacji ukraińskich pierwszej wojny światowej, Jewhen Konowalec, następuje radykalizacja.

Jest to właśnie moment, w którym powstaje książka Nacjonalizm Dmytro Doncowa – pisarza politycznego uznawanego często za ideologa ukraińskiego nacjonalizmu[12]. Jego poglądy będą określane jako integralny nacjonalizm.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.

11 Dzisiaj świadectwem tego okresu w kulturze literackiej Ukrainy są m.in. antologie: Українска авангардна поєзія 1910–1930, Київ 2014, czy Київські неокласики, Київ 2015. Ich uzupełnieniem o tragicznej wymowie jest Розcтріляне Відродження antologia poezji, prozy, dramatu i eseistyki ukraińskiej okresu 1917–1933, gdzie w biogramach twórców tamtego czasu tkwi data 1937 z uwagą: rozstrzelany lub stracony.

12 Nie należy przy tym zapominać, że Doncow był osobą stojącą na marginesie ruchu nacjonalistycznego. Był krytykiem literackim i intelektualistą i jego pisarstwo polityczne było w zasadzie zbyt trudną lekturą, aby zdobyć szerszą popularność. Dodać też wypada, że Doncow wzorował się w dużym stopniu na twórczości Dmowskiego i był nastawiony propolskо, uważając się przede wszystkim za wroga bolszewików. Pobieżna nawet lektura pięciu tomów jego pism dostarczyć może wielu niespodzianek tym, którzy mają o nim stereotypowe i wyłącznie negatywne wyobrażenie. Patrz: Д. Донцов, Вибрані твори, Дрогобич–Львів 2011.