Читать книгу Jak się nie dać wirusom. Wskazówki i przepisy - Группа авторов - Страница 2

O infekcji (zakażeniu) mówimy w przypadku, gdy drobnoustroje chorobotwórcze – nazywane też patogenami – wnikną do organizmu, pokonają jego bariery obronne i namnożą się, wywołując chorobę. Patogenami mogą być bakterie, wirusy, grzyby i priony. Szybko się namnażają i łatwo przystosowują do zastanych warunków. Różnią się wielkością, kształtem, funkcją, zawartością genetyczną oraz sposobem oddziaływania na organizm. Na przykład, bakterie otoczone są błoną komórkową i mogą długo przetrwać w środowisku bez żywiciela. Natomiast wirusy są mniejsze od bakterii i pozbawione ochrony, mogą więc tylko krótko przetrwać poza organizmem żywiciela. Wiele patogenów wydziela toksyny, które wywołują negatywne reakcje organizmu.

Do zakażenia może dojść na różne sposoby. Należą do nich: kontakt ze skórą, przez płyny ustrojowe, kontakt z kałem, wdychanie unoszących się w powietrzu cząsteczek lub przez dotknięcie obiektu, który wcześniej dotknęła osoba zarażona.

Niektóre infekcje są łagodne i ledwo zauważalne, inne są ciężkie i zagrażają życiu, a jeszcze inne są odporne na leczenie. Sposób leczenia zależy od rodzaju patogenu.

Co powinieneś wiedzieć o infekcjach

1. Infekcja to efekt działania organizmu obcego – patogenu – w ciele.

2. Ze względu na rodzaj patogenu, który pokonał barierę ochroną organizmu, wyróżniamy m.in infekcje: bakteryjne, grzybicze, prionowe i wirusowe.

3. Zakażenia mogą występować u jednej osoby lub u wielu osób na danym terenie – mówimy wtedy o epidemii. W przypadku gdy zakażenie ma zasięg międzykontynentalny, mówimy wtedy o pandemii.

Infekcje bakteryjne

Bakterie to jednokomórkowe mikroorganizmy zwane prokariotami. Występują najczęściej w jednym z trzech głównych kształtów:

‒ kulistym:

• ziarniak,

• dwoinka,

• pakietowiec,

• paciorkowiec,

• gronkowiec,

‒ wydłużonym:

• pałeczka,

• laseczka Bacillus,

• maczugowiec,

‒ spiralnym:

• krętek Spirochete,

• przecinkowiec Vibrio,

• śrubowiec Spirilum.

Bakterie mogą żyć prawie w każdym środowisku – od ekstremalnego ciepła po intensywne zimno, a niektóre mogą nawet przetrwać w odpadach radioaktywnych.

Istnieją tryliony szczepów bakterii, ale niewiele z nich powoduje choroby u ludzi. Niektóre żyją w ludzkim ciele – na przykład w jelitach lub drogach oddechowych – i są pożyteczne.

Trzeba jednak pamiętać, że niektóre choroby bakteryjne są śmiertelne.

Bakterie mogą wywoływać np. następujące choroby:

• zapalenie zatok,

• zakażenia górnych dróg oddechowych,

• zapalenie płuc,

• gruźlicę,

• zapalenie ucha środkowego,

• infekcje dróg moczowych,

• infekcje skóry.

Infekcje bakteryjne można leczyć antybiotykami, ale niektóre szczepy stają się oporne i mogą przetrwać leczenie. Dlatego należy stosować leki tylko po konsultacji z lekarzem.

Infekcje grzybicze

W organizmie występuje wiele pożytecznych mikroorganizmów, które pomagają utrzymać równowagę mikrobiologiczną w jelitach, jamie ustnej, pochwie i innych częściach ciała. Jeśli ta mikroflora zostanie zniszczona, na przykład przez nadużywanie antybiotyków, to ich miejsce zajmują grzyby, które mogą powodować problemy zdrowotne u gospodarza.

Do grupy o zwiększonym ryzyku rozwoju infekcji grzybiczej należą osoby, które:

• używają silnych antybiotyków przez długi czas,

• mają osłabiony układ odpornościowy, na przykład z powodu HIV lub AIDS, cukrzycy, chemioterapii,

• przeszli przeszczep (ponieważ przyjmują leki, aby zapobiec odrzuceniu nowego narządu przez organizm).

Wysypka może być symptomem zakażenia grzybiczego skóry. Wiele infekcji grzybiczych pojawia się w górnych warstwach skóry, np. na stopach, paznokciach, skórze głowy.

Niektóre drobnoustroje mogą drogą pokarmową przedostać się do wewnątrz organizmu i tam wywołać infekcje, np. kandydozę.

Choroby prionowe

Priony to cząsteczki, które powstają z białek znajdujących się w naszym organizmie, najczęściej w tkance nerwowej. Niektóre z nich przyjmują postać patologiczną, która ma zdolność przekształcania białek prawidłowych w chorobowe.

Do chorób wywołanych przez priony należą:

• choroba Creutzfeldta-Jakoba, która ma kilka postaci,

• choroba Gerstmanna, Strausslera oraz Scheinkera,

• choroba kuru,

• śmiertelna rodzinna bezsenność.

Infekcje wirusowe

Wirusy to mikroskopijne organizmy, które istnieją prawie wszędzie na Ziemi. Mogą zarażać zwierzęta, rośliny, grzyby, a nawet bakterie. Potrafią działać wybiórczo na poszczególne gatunki. Wirus wywołujący chorobę u kota nie będzie czynnikiem zakaźnym w przypadku psa czy konia.

Wirusy zbudowane są z materiału genetycznego, RNA lub DNA, otoczonego białkiem, lipidem (tłuszczem) lub glikoproteiną. Nie posiadają błony komórkowej. Nie zawierają również rybosomu, więc nie mogą wytwarzać białek. To sprawia, że są całkowicie zależne od gospodarza. Dlatego są klasyfikowane jako pasożyty.

Atakują gospodarza, wnikają do wnętrza komórek. Po połączeniu się z komórką gospodarza wirus podmienia materiał genetyczny gospodarza na swój. Następuje replikacja i wirus się namnaża. Po zarażeniu komórki wirus nadal się rozmnaża, ale produkuje swoje białko i materiał genetyczny zamiast produktów wytwarzanych oryginalnie przez komórkę.

Gdy komórka umiera, uwalnia nowe wirusy, które infekują kolejne komórki.

Wirus, który replikuje się w organizmie, zaczyna oddziaływać na gospodarza. Po pewnym czasie, zwanym okresem inkubacji, mogą pojawić się pierwsze objawy zarażenia.

Nie wszystkie wirusy niszczą komórkę gospodarza. Niektóre z nich zmieniają jej funkcję. W ten sposób wirusy, takie jak wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) lub wirus Epsteina-Barra (EBV), mogą prowadzić do zmian nowotworowych przez zmuszenie komórek żywiciela do replikacji w niekontrolowany sposób.

Wirus może pozostawać przez pewien czas nieaktywny i potem ponownie się namnażać. Dlatego osoby, które wyzdrowiały należy nadal obserwować, czy objawy chorobowe nie wystąpią ponownie.

Oto zaledwie kilka przykładów infekcji i chorób wywołanych przez wirusy:

• przeziębienie,

• grypa,

• świnka,

• odra,

• polio,

• zapalenie wątroby,

• zapalenie mózgu i zapalenie opon mózgowych,

• brodawki i infekcje skóry wywołane przez wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) i wirusa opryszczki pospolitej (HSV),

• zapalenie żołądka i jelit.

Wirusy mogą rozprzestrzeniać się przez:

• dotyk;

• wymianę śliny, kaszel lub kichanie;

• kontakt seksualny;

• zanieczyszczoną żywność lub wodę;

• owady, które przenoszą je od jednej osoby do drugiej.

Niektóre wirusy mogą żyć na obiekcie przez pewien czas, więc jeśli osoba dotknie przedmiotu z wirusem na rękach, następna osoba może go przejąć, dotykając tego samego obiektu.

Leczenie

Większość infekcji wirusowych wywołuje obronną odpowiedź układu odpornościowego. Najlepszym przygotowaniem do tej obrony są szczepienia.

W leczeniu infekcji wirusowych stosuje się czasem leki przeciwwirusowe. Do ich produkcji wykorzystuje się selektywne inhibitory enzymu neuraminidazy, która odpowiada za rozpuszczanie błon komórkowych i pomaga wirusom wnikać do wnętrza komórek i rozprzestrzeniać się w tkankach. Inhibitory neuraminidazy uniemożliwiają wirusowi uwolnienie się z zakażonej komórki oraz dalszą podróż przez tkanki, co prowadzi do upośledzenia zdolności nowo powstających wirusów do infekcji dalszej części organizmu.

Pomocne w infekcjach bakteryjnych antybiotyki są w przypadku infekcji wirusowych zupełnie nieskuteczne, dlatego nie należy ich stosować, a zamiast tego skupić na łagodzeniu objawów, czekając, aż organizm sam pokona infekcję.

Co powinieneś wiedzieć o wirusach

1. Wirusy to organizmy, które nie mogą się replikować bez komórki gospodarza.

2. Są uważane za najliczniejszy byt biologiczny na Ziemi.

3. Przy infekcjach i chorobach wirusowych nie stosuje się antybiotyków.

4. Szczepienia mogą zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusów.