Читать книгу «Кэпсиэ» кэннэ аһаҕастык - - Страница 8

Киһи «тылын сүөрэргэ», «хоммут уоһун хоҥнорорго» биир эрэллээх албаһынан кини оҕо сааһын туһунан, оҕо сылдьан ханнык оонньуулары оонньообутун, ким буолуон баҕарбытын туһунан ыйытыы буолар. Дьэ, бу ыйытыыны биэрдэххэ, ыалдьыт киниэхэ туһаайыллыбыт камералары умнар, долгуйбута ааһарга дылы буолар. Элбэх киһини кытта кэпсэтэн ааспыт буоламмын, киһи оҕо сылдьан кырдьык, улааттаҕына ким буолуохтааҕын оонньуур эбит дуу, диэн түмүккэ кэлэн сылдьабын. Холобур, Ил Түмэн хас да төгүллээх дьокутаата, Судаарыстыбаннай Мунньах солбуйааччы бэрэссэдээтэлэ буола сылдьыбыт норуот суруйааччыта Андрей Кривошапкин оҕо сылдьан өрүс таастарын дьон оҥортоон, кэккэлэччи олордуталаан, мэлдьи «мунньахтатан» тахсар эбит. Артыыс аналламмыт дьон үксүгэр таҥас быыґы сцена быыґа оҥостон, онтуларын аһар-сабар эбиттэр, соҕотоҕун да сылдьан өйдөрүгэр баар «көрөөччүлэригэр» анаан ыллыыр-туойар эбиттэр. Биир медик ыалдьытым уулаах испирииһинэн куукуланы укуоллуу сатаан баран, сыттыгы киһи этигэр маарыннатан «укуоллаан» ийэтиттэн мөҕүллэрин кэпсээн күллэрбитэ.

«Опрос» рубрикабытыгар оҕолору соруйан саҥарда сатыыр этибит. Дьэ, кинилэр киһи үөйбэтэх тылларынан биэриини сэргэхсиппит түгэннэрэ элбэх. Холобур, «Ханнык ырыаны уонна ырыаһыты сөбүлүүгүн?» диэн ыйытыыны көмөлөһөөччүлэрим оскуолаларыттан дьиэлээн иһэр хороччу улаатан эрэр уолаттар бөлөхтөрүн тохтотон биэрбиттэр этэ. Оҕолор биллэн турар, Джида ырыаларын сөбүлүүллэрин туһунан эппиттэр. Онтон: «Бэйэҕит ыллааччыгыт дуо? Биир эмэ ырыата ыллаан иһитиннэриҥ эрэ…» – диэн буолбут. Биир ордук сытыы уол: «Бэйэм кыайан ыллаабаппын. Оол Баххан сатаан ыллыыр. Баххан, кэл, кэл! Тэлэбииһэргэ ыллаан биэр!» диэн ханна эрэ, камера кэннигэр сылдьар уолу илиитинэн далбаатаан ыҥыра сатыыр. Баххан буоллаҕына кэмчиэрийэн объектив иннигэр көстүөҕүн олох баҕарбата. Били уол: «Ыллаарыый доо, эн?! Ханна наадата суохха ыллаа да ыллаа буолуоҕуҥ, оттон ханна наадалаахха ыллаабаккын!» – диэн кырдьык да ис сүрэҕиттэн кыһыйан, уоһа чорбойо-чорбойо атаһын ааттаһа, дьаҕырыйа турбута билигин да харахпар бу баар. Ити түгэни биһиги хайдах баарынан быспакка эрээри эфиргэ ыыппыппыт. Мин устуудьуйаҕа олорон тыһыынчанан саха дьоно ол оҕолор саҥаларыттан тэбис-тэҥҥэ күлэн саһыгырыы түспүттэрин илэ көрөргө дылы гыммытым.

Кириэс Халдьаайы оскуолата 100 сылын туолуутугар «Кэпсиэ» аналлаах биэриитэ тахсыбыта. Кэлэр-барар ороскуоппутун оскуола бэйэтэ уйунан, саҥа сири, саҥа дьону көрөр дьолломмутум. Онно, дьээбэҕэ, маҥнайгы кылаас оҕолоро дойдуларын туһунан тугу этиэхтэрин сөп эбитий, диэн санааттан: «Оҕолоор, Кириэс Халдьаайыга саамай үчүгэй туох баарый?» – диэн ыйыппытым. Оҕолор былдьасыһа-былдьасыһа: «Маҕаһыын! Кулууп! Оскуола! Детсад!» диэбиттэрэ. Арай биир оҕо: «Дьоруой!» – диэбитэ миигин олус астыннарбыта. Кырдьык, оскуола Герой-снайпер Федор Охлопков аатын сүгэр. Дьоруой пааматынньыга оҕолору оскуола тэлгэһэтигэр уруйдуу көрсөр. Дьоруой бастаан олорбут дьиэтэ музей буолан турар. Саҥа дьиэтэ бөһүөлэк ортотугар турар. Кини уон оҕолоруттан удьуор-утум дьон «дьоруойдар» диэн ааттаналлар. Онон «дьоруой» диэн, киһи күн аайы туттубат тыла манна уостан түспэт эбит уонна, биллэн турар, ити «дьоруой» Кириэс Халдьаайыны атын дэриэбинэлэртэн ураты тыынныыр, килбиэннээх ааттыыр буоллаҕа эбээт!

Элгээйи нэһилиэгин үбүлүөйүгэр эмиэ олохтоох дьаһалта ыҥыран, үбүлээн, аналлаах биэриини таһаарбыппыт. Онно «Домисольки» диэн кырачаан оҕолор ансаамбыллара хас да ырыаны ыллаабыттарын устубуппут. «Оҕолор, эһиги өссө ханна баран, ханнык фестивалга ыллыаххытын баҕараҕытый?» – диэн ыйыппытым (Дьокуускайга, «Хотугу сулус» күрэххэ диэхтэрэ диэн санааттан). Дьонум: «Москваҕа!» – диэн хаһыытаһа түһэн соһуттулар. Кырдьык, бу оҕолор Москваҕа тиийэн оҕо Евровидениетигэр барааччылары сүүмэрдиир кэнсиэркэ олус чаҕылхайдык кыттыбыттарын саха дьоно Россия бары олохтоохторун кытта тэҥҥэ тэлэбииһэргэ көрөн астыммыт түгэннээхпит. «Домисолькалар» ол кыттыыларын туһунан кэпсээн «Кэпсиэҕэ» өссө биирдэ тахсыбыттара.

Оҕону устар хаһан баҕарар уустук. Ыллыы-туойа, туох эрэ ситиһиитин туһунан кэпсии турар оҕону да сүрдээх болҕомтолоохтук устуохтааххын. Хомойуох иһин, Орто дойду олоҕо оҕоҕо эрэ барытыгар былыта суох ыраас халлааны, ойор-тэбэр орой-мэник күннэри түстээбэт. Мин хаста да балыыһаҕа сылдьан, ыарахан ыарыыга ылларбыт оҕолор тустарынан устан турардаахпын. Кинилэри кытта суруналыыс хайдах кэпсэтиэн сөбүй? Туох да буолбатаҕыныы, оҕо сарсын ойон туран сүүрэн хаалыахтааҕыныы өрө көтөҕүллэн кэпсэтии – табыгаһа суох. Кини эйигин итэҕэйиэ суоҕа. Аһыммыттыы – сатаммат. Онон, оҕо хайдах быһыыга-майгыга баарын иһиттэн билэн, кини дьылҕатын, ыарыытын тэҥҥэ сүксэн олорон, инникигэ эрэли саҕар хабааннаах кэпсэтэриҥ сөптөөх быһыылаах. Мин оҕо сылдьан биирдэ сыл аҥаара курдук балыыһаҕа эмтэнэн турардаахпын. Онно мин «бастакы хоһоонум» диир хоһооммун суруйбутум. Ону таһынан балыыһа уһун күннэригэр тугу гыныахпытый, илиибитинэн ону-маны оҥорор, оҥорорго үөрэнэр, уруһуйдуур этибит. Онон, суруналыыс быһыытынан оҕо балыыһатыгар сылдьарбар «хайа, тугу дьарыгыраҕын? Тугу эмэ уруһуйдууруҥ, оҥороруҥ буолуо?» диэнтэн кэпсэтиибин саҕалыыбын. Оччоҕо оҕо хайаан да туумбатын аһан тугу эмэ, бэйэтин оҥоһугун хостоон көрдөрөр. «Бу кимиэхэ анаабыккыный? Маны оҥорорго ким үөрэппитэй? Хайыы, бу хайаларай?» – диэн ыйытыыттан-сэҥээрииттэн кэпсэтии аана аһыллан барар, оҕо эйигин кытта кэпсэтэриттэн толлубат курдук буолар.