Читать книгу Niezwykli patroni ulic Warszawy - Kordian Kuczma - Страница 6

Marszałkowska

patron bez patrona

ŚRÓDMIEŚCIE

Niektóre nazwy warszawskich ulic to swoiste rebusy. Kojarzące się z geografią lub z pozoru przypadkowe przymiotniki kryją nazwiska możnych rodzin i zasłużonych obywateli. Ulica Wilcza w taki swoisty sposób upamiętnia wójtowski ród Wilków, Wierzbowa – biskupa Stefana Wierzbowskiego. Tłomackie i Warecka przypominają o starostwach dzierżawionych przez właścicieli tamtejszych gruntów. Do tej kategorii nazw można zaliczyć także Kopińską na Ochocie, Brylowską i Grabowską na Woli oraz jeden z najbardziej znanych stołecznych traktów – Marszałkowską.

Jej powstanie wiąże się z wytyczaniem Osi Stanisławowskiej – założenia urbanistycznego, które miało połączyć starą Warszawę z Ujazdowem. Wpłynęło ono znacząco na postępy urbanizacji południowej części stolicy. Jego reliktem są m.in. obecne place Na Rozdrożu, Unii Lubelskiej i Zbawiciela. Początkowo sięgała jedynie od Królewskiej do Siennej. Ostateczny kształt otrzymała w 1769 r., a rok później – oficjalną nazwę. Wcześniej stosowano także określenia Otwocka (od położonej przy niej karczmy) oraz Bielińska, ponieważ inicjatorem jej wytyczenia był właściciel jurydyki Bielino, której tereny przecinała, marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński (1683-1766).

Był to już w tym czasie bardzo zasłużony dla Warszawy mąż. Jego ojciec Kazimierz Ludwik również sprawował urząd, który przypadł temu wielmoży w 1742 r. Przez rodzinę matki, podskarbianki koronnej Ludwiki Marii Morsztynówny był skoligacony z Czartoryskimi, co pomogło mu robić karierę w okresie politycznej dominacji tego rodu. W 1705 r. Franciszek otrzymał pierwszą godność – starosty malborskiego i tucholskiego. Przypłaconą poniesionymi z rosyjskich rąk zniszczeniami dóbr lojalność wobec Sasów w okresie wojny północnej i rezygnację z wyjazdu do Francji w obliczu najazdu szwedzkiego nagrodzono kolejnymi tytułami i majątkami, m.in. cześnika koronnego i podskarbiego ziem pruskich. W 1725 r. coraz częstszy udział w sejmach przyniósł mu awans w hierarchii na wojewodę chełmińskiego. Pięć lat później poślubił Dorotę Przebendowską, wdowę po wojewodzie nowogródzkim Janie Mikołaju Radziwille.

W kwietniu 1732 r. Bieliński otrzymał laskę marszałka nadwornego koronnego. Wraz z Czartoryskimi popierał Stanisława Leszczyńskiego, co przypłacił dwuletnim pobytem w więzieniu. W późniejszym okresie doszedł do porozumienia z Augustem III, który w 1742 r. nadał mu tytuł marszałka wielkiego. Na sejmach w czasach jego panowania wysuwał postępowe postulaty ograniczenia liberum veto i aukcji wojska, utrzymując przy tym dobre stosunki z reakcyjną partią hetmańską. Brał udział w nieudanych zabiegach na rzecz zastąpienia Wettyna przez francuskiego księcia Conti. W latach 60. XVIII w. występował przeciw ingerencjom Katarzyny II w Kurlandii. Walczył też z nieuprawnioną jurysdykcją sądów kościelnych na Mazowszu.

Dziełem życia Bielińskiego były prowadzone w ramach kierowanej przez niego od 1742 r. Komisji Brukowej starania o uporządkowanie Warszawy. Figura św. Jana Nepomucena na placu Trzech Krzyży upamiętnia finał akcji oczyszczania miasta i naprawy nawierzchni ulic na podstawie planów wykonanych przez Jakuba Fontanę. Marszałek propagował stawianie murowanych budynków i dążył do ograniczenia liczby drewnianych domostw. W okresie redukcji podaży monety w 1761 r. walczył z kupiecką spekulacją. Ograniczał też w miarę dostępnych środków napływ Żydów do stolicy. Mieszkał w pałacu na roku Marszałkowskiej i Królewskiej. W XIX wieku był on siedzibą jednej z pierwszych warszawskich uczelni wyższych – Szkoły Prawa i Administracji oraz Domu Handlowego Braci Łubieńskich. Mieszkali w nim jeszcze dwaj bohaterowie tej książki: Antoni Magier i Kazimierz Władysław Wójcicki. W XIX w. na miejscu zburzonego gmachu powstały kamienice czynszowe, gdzie mieściła się m.in. cukiernia braci Iłowieckich. Obecnie stoi tam dawna siedziba biur architektonicznych projektu Romualda Gutta, użytkowana przez Ministerstwo Cyfryzacji.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.