Читать книгу Паляўнічыя акварэлькі з Палесся - Лучына Янка - Страница 1

«Цікава, мой панічу, што ў жыцці настане? —

Вёў мову Грышка, як прылёг быў на паляне,

Дзе адпачыць спыніліся стральцы ў бары. —

Мо не да ладу я кажу, мо ўжо стары?

Што змена часу дасць нам, страты ці прыбыткі?

Выходзіць, пане, як у бабкі-варажбіткі.

Спрачацца не хачу, заўвага ж ёсць адна:

Я, не раўнуючы, як той кравец з сукна,

Вам лёгка з кожнага тутэйшага нязломка

Двух выкраю мешчанчукоў ды меры ёмкай.

А хіба ліха нашу чэлядзь, дабрадзей,

Не гладзіць гэтак, як барсук сваіх дзяцей?

Го! го!.. каб злыбеды зубоў не вышчаралі,

З асілкамі-дубамі люд бы раўнавалі.

Вось! – блізка беручы, на пана паглядзеў:

І цьфу! – аж падступае злосць, паніч схуднеў,

Запалі шчокі, не пазнаць людзіны з места!

А як пашастаем па лесе мы сумесна,

Дасць Бог, за восень пан паправіцца ў мяне,

Пакуль зноў жыць на лад мястовы не зачне.

Ды, мой панічу, праз паўгода быць вам потым,

Нібыта той камар, што хворы на сухоты». —

«Шчыруе той, хто мусіць». —

«Думкі мне адны

Спакою не даюць: хай спаляць перуны

Хвалёны гэты лад і новыя парадкі!..

Чыгунку пракладацьмуць тут і даастатку

Павысякаюць Ляды Чорныя, сюды

Збярэцца набрыдзь, купай з'едуцца жыды,

Каб зыскі выдзіраць усюды зграяй цэлай

Да Князя, возера, ад Машукоў і Цэпры,

Спусцее Паграбішча, пойдзе ўсё на звод,

І ў Муты схоча ліпкі на прыбыткі зброд,

Сок высмакчуць увесь, нібы кляшчы, з зямелькі,

Прастоту ўрэшце высмее прыблуда нейкі,

Да ніткі абскубуць…

Як рады дасць жыхар,

Што ў Чорных Лядах меў усё як гаспадар,

Калі за венік нават, што цяпер дармовы,

Плаціць з кішэні будзе!.. А кантракту ўмовы,

Калі падпіша?..

Год ад году – і канец,

Не толькі знікне звер у нас, але й глушэц.

А прыйдзе час, што й качкі не пабачаць людзі,

Што на драздоў і дзятлаў ставіць сеткі будзем,

Цьфу!» – гэтак правіў Грышка погляд просты свой.

Аблічча, постаць, а таксама світкі крой

Яскрава сведчылі, што ён дзіця прыроды,

Палесся сын і спадкаемец варты, годны,

Выхоўвалі яго імшарыны, чарот,

Віры і плыні, душагубкі[1], што з калод.

Спрачацца з Грышкам цяжка, лоб яго закуты

На дыспуты, на спосаб новы і нячуты.

Ляпей узважма, скідку робячы прытым,

Ці ёсць хоць частка праўды ў поглядзе старым?

Ідзе да люду поступ, хай ідуць і людзі,

Гудок фабрычны кліча, паравозы будзяць,

Свет белы абягае тэлеграф ганцом,

Развеяў цемру Томас Эдысан святлом.

Што ўбачым, цяжка праракаць, як ад навукі

Дужэць, спрытнець у чалавека будуць рукі!

Пад ногі поступ падабраў вякі, падспод,

Усё, што адпадзе, асуджана на звод.

Пратэставаць дарэмна і навошта збочваць,

Бо людзі кажуць: «Жыць і карыстаць мы хочам!»

На акіяне хвалі марна люцяць бой:

Іх топча карабель, з іх пена за кармой.

Што небасяжных гораў тоўшча значыць будзе,

Калі тунэлі іх наскрозь прабілі грудзі?

Які ты ў нашым часе, о палескі край,

З адменаю тваёй, куды ні завітай,

Дзе гожасць дзікае прыроды – ад пачатку,

Дзе памяткі князёў, тых Рурыка нашчадкаў,

Што ў стэп на полаўцаў збіралі вояў раць,

На дзіды тураў колісь сілу мелі браць?

Ты край глухі, твае аблогі векавыя

Плуг поступу ўзарэ пад нівы залатыя.

Вы, мшары й пушчы, знікнеце, як марны сон!

Звядзецца звычай, зменіцца стары закон,

І ўсё, што слушна да мінуўшчыны належыць,

Памрэ павольным сконам зубра ў Белавежы.

Паверма, шчасце заквітнее на зямлі,

Шумець там жыту, дзе балоты век былі.

Палескай простай грамады нашчадкі ў хатах

За стол шырокі сядуць у бяседзе братняй,

Нарэшце скажуць: шчасце – ява нашых мар!

Паверма!.. хоць і Шапенгаўэр[2] скрывіць твар.

Вось колькі абразкоў, сабраных у прастоты

На полі, сенажаці, ў пушчы, на балотах,

Каму сама прырода твор складае свой

З найцікавейшым зместам, з моваю жывой,

Каму і рыфмы (што цяпер выходзяць з моды)

Не замінаюць і не чыняць перашкоды.

Хто мае за людзей усіх палешукоў,

Таму не збрыдзее змест гэтых абразкоў.

Мы з праўдаю не размінуліся ў прысудзе,

Што гэтак ёсць, што так было, ды так не будзе.