Читать книгу Ignacewo 1863 - Maciej Grzeszczak - Страница 6

Położenie powiatu konińskiego

Powiat koniński, który stał się terenem intensywnych walk, zwłaszcza w pierwszych miesiącach powstania, był jednym z pięciu powiatów utworzonego przez Centralny Komitet Narodowy województwa kaliskiego. Władze powstańcze przywróciły bowiem podział administracyjny sprzed 1845 roku, reaktywując tym samym województwo kaliskie. Zajmowało ono teren od Słupcy i Jeziora Powidzkiego na północy aż po górną Pilicę (Koniecpol) na południu i od Kalisza na zachodzie po Konstantynów Łódzki na wschodzie. Powiat koniński był najdalej na zachód wysuniętą częścią województwa kaliskiego i zarazem Królestwa Polskiego. Rozciągał się na zachodzie od rejonu miast Pyzdry i Słupca, po Koło na wschodzie oraz Rychwał, Tuliszków i Władysławów na południu. Północna granica powiatu opierała się o rejon dwóch miasteczek: Skulsk i Wilczyn.

Województwo kaliskie obejmowało obszar 12 tys. km2. Liczba ludności wynosiła w 1859 roku 712 891 osób. Na ziemiach południowo-zachodniej części Królestwa Polskiego, czyli w większości należących do województwa kaliskiego, zamieszkiwało ponad 57% ludności państwa. Gęstość zaludnienia w województwie kaliskim wynosiła ok. 45 osób na km2, przy czym najbardziej zaludnione były powiaty: kaliski i koniński (ponad 47 osób na km2). Województwo kaliskie rozciągało się wzdłuż granicy z Wielkim Księstwem Poznańskim. Do największych ośrodków miejskich należały: Częstochowa, Kalisz, Konin, Sieradz, Wieluń i Zduńska Wola[26].

Miasta w powiecie konińskim były w większości małe. Ich mieszkańcy trudnili się przede wszystkim rzemiosłem i handlem. Tylko w nielicznych ośrodkach rozwinięty był przemysł fabryczny, głównie tekstylny. Największym miastem był Konin, który w 1860 roku liczył 5100 mieszkańców. Drugie miasto w powiecie — Koło — zamieszkiwało 4160 osób. W pozostałych miastach ludność sięgała od kilkuset mieszkańców do ponad trzech tysięcy[27]. Spory odsetek w strukturze ludności miejskiej stanowili Żydzi, choć pod tym względem było duże zróżnicowanie[28]. Najlepiej rozwiniętym miastem był Konin. „Ludność miasta Konina — czytamy w sporządzonym przez władze miejskie w 1860 roku opisie Konina — zwiększała się z powodu, że przy narastającym handlu zboża i innych przedmiotów przy spławnej rzece Warcie dla jednych nastręczają się spekulacje, dla drugich ciągłe zatrudnienie w pracy, a tem samem i korzystny zarobek. Miasto znacznie wzrasta od czasu wydzierżawienia w nim propinacji miejskiej i opłacania z tego funduszu podatków skarbowych za mieszkańców i to dało im popęd do budowania domów”[29].

Fizjografia i topografia powiatu konińskiego

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.

26 E. Grabowski, Skupienia miejskie w Królestwie Polskim, Warszawa 1914, s. 39; A. Czubiński, Powstanie 1863–1864 roku we wschodniej Wielkopolsce, s. 7; L. Ratajczyk, Polska wojna partyzancka 1863–1864. Okres dyktatury Romualda Traugutta, Warszawa 1966, s. 24.

27 W dalszej kolejności sytuacja miast pod względem zaludnienia w 1860 r. wyglądała następująco: Pyzdry — 3215, Zagórów — 1920, Słupca — 1818, Kleczew — 1709, Golina — 1489, Kazimierz Biskupi — 1336, Tuliszków — 1266, Ślesin — 1061, Rychwał — 820, Władysławów — 831, Brudzew — 755, Skulsk — 649, Lądek — 533, Wilczyn — 458. Mappa Królestwa Polskiego obejmująca wszystkie miasta ze statystyką wsi, znaczniejsze miejsca fabryczne i trakty pocztowe podług najnowszych urządzeń ułożona i wydana przez Józefa Herkner…, Warszawa 1860.

28 Pod koniec lat pięćdziesiątych XIX w. najwięcej Żydów mieszkało w Kleczewie (56,0%) i Kole (51,3%). W pozostałych miastach udział procentowy ludności żydowskiej w ogólnej liczbie mieszkańców wahał się od kilku (Lądek — 2,6%)) do ponad 40% (Golina — 48,0%).

29 Cytat za: Opisy historyczne i statystyczno-topograficzne miast Konina i Kazimierza z 1860 roku, do druku przygotował Józef Śmiałowski, „Rocznik Koniński”, t. 14, 2003, s. 179–183.