Читать книгу Morze Koralowe 1942 - Michał A. Piegzik - Страница 5

Tematem niniejszej książki jest bitwa na Morzu Koralowym, stoczona przez floty Cesarstwa Japonii i Stanów Zjednoczonych oraz ich sojuszników (w szczególności Australii) od 4 do 8 maja 1942 r. Starcie to stanowiło epizod drugiej wojny światowej na Pacyfiku końca pierwszego etapu konfliktu, który przyniósł Japończykom wiele zwycięstw oraz błyskawiczny podbój olbrzymich obszarów Azji Południowo-Wschodniej oraz Oceanii. Powstrzymanie japońskiej floty przed zajęciem Port Moresby oraz – w konsekwencji – przed odizolowaniem Australii i Nowej Zelandii okazało się największym strategicznym sukcesem aliantów przed czerwcowym zwycięstwem w bitwie o Midway. Bitwa na Morzu Koralowym była pierwszym w historii starciem, w którym aktywny udział wzięły lotniskowce obu walczących stron.

Praca składa się ze wstępu oraz jedenastu rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono historię ekspansji Japonii w kierunku Azji Południowo-Wschodniej do chwili wybuchu drugiej wojny światowej na Pacyfiku. W rozdziale drugim skupiono się na japońskich planach opanowania obszaru Południowego Pacyfiku w okresie od stycznia do kwietnia 1942 r., ze szczególnym uwzględnieniem Operacji „MO”. W kolejnych rozdziałach, trzecim i czwartym, opisano działania alianckiego wywiadu mające na celu odczytanie zamiarów wroga, jak również przygotowania się do jego przyszłej ofensywy. W rozdziale piątym przedstawiono krótką historię rozwoju lotniskowców i lotnictwa pokładowego, a także charakterystykę najważniejszych okrętów i samolotów obu stron. W rozdziałach od szóstego do ósmego opisano pierwsze dni Operacji „MO”, w tym zajęcie Tulagi przez Japończyków, rajd Yorktowna na wyspę oraz poszukiwania obu zespołów lotniskowców. W rozdziale dziewiątym skupiono się na dniu poprzedzającym kulminacyjny moment Operacji „MO”, który skutkował zatopieniem Shōhō oraz zniszczeniem amerykańskiej Grupy Tankowania. W rozdziale dziesiątym przedstawiono główną bitwę lotniskowców TF-17 i Zespołu Uderzeniowego „MO”, zakończoną zatopieniem Lexingtona, poważnym uszkodzeniem Shōkaku i przesunięciem przez Japończyków terminu realizacji Operacji „MO”. W rozdziale jedenastym podsumowano działania wojenne i podjęto próbę oceny starcia w wymiarze taktycznym oraz strategicznym.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie japońsko-alianckich zmagań w ramach kampanii na Południowym Pacyfiku pod koniec kwietnia i w pierwszej dekadzie 1942 r. W polskiej historiografii bitwę na Morzu Koralowym po raz pierwszy szerzej przedstawił w 1986 r. Z. Flisowski w tomie pierwszym Burzy nad Pacyfikiem, opisując historię działań morskich w drugiej wojnie na Pacyfiku[1]. Drugą pracą dotyczącą tego zagadnienia jest wydana w 1996 r. monografia A. Perepeczki Bitwa na Morzu Koralowym[2]. Jednak ze względu na dezaktualizację znacznej części danych zawartych w Burzy nad Pacyfikiem i Bitwie na Morzu Koralowym, szczególnie w związku z możliwością uwzględnienia dotychczas nieznanych polskim badaczom amerykańskich i japońskich dokumentów, warto ponownie opracować ten temat. W ostatnim czasie próbę tę podjął J. Jastrzębski, wydając w 2012 r. pracę Bitwa na Morzu Koralowym 2–8 V 1942, w której zerwał z dotychczas prezentowanymi poglądami[3]. Pracy tej nie można odmówić walorów poznawczych, lecz nie zawiera ona odniesień do japońskich dokumentów i literatury przedmiotu, które umożliwiłyby zbadanie zagadnienia z perspektywy dwóch stron konfliktu. Przedstawiona czytelnikowi monografia ma na celu nie tylko wypełnienia tej luki, ale również rzucenie nowego światła na dotychczas przedstawione problemy.

Temat bitwy na Morzu Koralowym doczekał się szerokiego opracowania w języku angielskim. Pierwszą chronologicznie pracą zawierającą opis starcia japońskich i amerykańskich lotniskowców w maju 1942 r. był wydany w 1949 r. tom czwarty monumentalnego dzieła S.E. Morisona dotyczącego historii działań US Navy w drugiej wojnie światowej – History of United States Naval Operations In World War II, t. 4 – Coral Sea, Midway and Submarine Actions[4]. W połowie lat siedemdziesiątych XX w. wydano kolejne dwie monografie bitwy na Morzu Koralowym autorstwa E. Hoyta – Blue Skies and Blood: The Battle of the Coral Sea i B. Millota – The Battle of the Coral Sea[5]. Spośród wydanych w ostatnich 30 latach pozycji w języku angielskim na szczególną uwagę zasługują przede wszystkim trzy opracowania J. Lundstroma, w których autor zawarł opis planowania strategicznego kampanii na Południowym Pacyfiku oraz przebiegu bitwy – The South Pacific Campaign, The First Team: Pacific Naval Air Combat from Pearl Harbor to Midway oraz The Black Shoe Carrier Admiral: Frank Jack Fletcher at Coral Sea, Midway, and Guadalcanal[6]. Szczegółowe informacje dotyczące pobocznych aspektów bitwy na Morzu Koralowym można znaleźć w monografiach amerykańskich lotniskowców oraz innych jednostek. Do dzieł tych zalicza się prace: R. Cressmana, That Gallant Ship: USS Yorktown CV-5, A. Hoehlinga, The Lexington Goes Down, a także P. Keitha, Stay The Rising Sun[7]. Cenne źródło dla badacza stanowią również wspomnienia pilotów grupy lotniczej Yorktowna wydane przez S. Ludluma pod tytułem They Turned the War Around at Coral Sea and Midway: Going to War with Yorktown’s Air Group Five[8]. Przytoczone pozycje nie wyczerpują literatury przedmiotu w języku angielskim, lecz stanowią – w opinii autora – najważniejsze prace, z których korzystał.

Temat bitwy na Morzu Koralowym nie cieszy się w Japonii dużą popularnością. Pierwsza monografia starcia na Południowym Pacyfiku, Sangokai Kaisen (pol. Bitwa na Morzu Koralowym), została wydana już wprawdzie w 1942 r. (jako część broszury wydawanej przez Sztab Generalny Floty), lecz z racji na nieuwzględnienie amerykańskich źródeł, mnogość błędów faktograficznych i propagandowy cel powstania pracy ma ona głównie charakter porównawczy[9]. W pełni wyczerpujące i rzetelne opracowanie tego tematu, po wydaniu w 1956 r. krótkiej pracy A. Tendō Sangokai Daikaisen[10] ukazało się dopiero na początku lat siedemdziesiątych w ramach serii Senshi Sōsho, wydawanej przez Instytut Naukowy Ministerstwa Obrony Narodowej. Autorem 49. tomu poświęconego operacjom marynarki wojennej na Południowym Pacyfiku, w tym bitwie na Morzu Koralowym, jest T. Takeshita[11]. Nieco nowsze ujęcie japońsko-amerykańskiego starcia, uwzględniające większość dostępnych dokumentów obu stron konfliktu, zawarto w dziele S. Moriego Akatsuki no Sangokai (pol. Brzask nad Morzem Koralowym)[12].

Najistotniejszą część bibliografii niniejszej monografii stanowią amerykańskie oraz japońskie dokumenty źródłowe, pochodzące z archiwów państwowych oraz zbiorów prywatnych. Większość amerykańskich źródeł pozyskano z Archiwum Narodowego i Dokumentów Administracji (ang. National Archives and Records Administration), japońskich zaś z Archiwum Narodowego Japonii (jap. Kokuritsu Kōbunshokan) w sekcji Japońskiego Centrum Dokumentów Historii Azji (jap. Ajia Rekishi Shiryō Sentā – dalej JACAR).

Podczas pisowni nazw, miejsc, imion i nazwisk w języku japońskim korzystałem z Hebon-shiki rōmaji, czyli transkrypcji Hepburna, która pozwala na zapis znaków kanji, hiragany i katakany w alfabecie łacińskim ze specyficznymi znakami diakrytycznymi charakteryzującymi japońską wymowę. Co do personaliów, zarówno japońskich, jak i alianckich, pozwoliłem sobie wymienić najpierw imię, a potem nazwisko, świadomie łamiąc zasady przyjęte w językach wschodnioazjatyckich.

Na koniec pragnąłbym podziękować wszystkim bliskim mi osobom za wsparcie okazane podczas powstawania tej książki. Szczególne słowa podziękowania kieruję w stronę Takeshiego Hattoriego i Tadashiego Yody, którzy umożliwili mi sprowadzenie do Polski trudno dostępnych opracowań i dokumentów, a także wielokrotnie rozwiązywali problemy natury językowej związane z tłumaczeniem skomplikowanych fragmentów japońskich tekstów źródłowych. Z perspektywy autora równie ważny wkład w powstanie niniejszego opracowania mieli: Jarosław Palasek, który w każdym czasie służył konsultacją przy skomplikowanej terminologii okrętowej, Marcin Gandor, który podzielił się interesującymi poglądami na temat grupy lotniczej Shōhō, rozwiązując wiele moich wątpliwości, a także Tomek Borówka i Robert Stern, którzy udostępnili mi część dokumentów i opracowań wzbogacających książkową bibliografię.

Niniejsza praca obecny kształt zawdzięcza uprzejmości pracowników Archiwum Narodowego i Dokumentów Administracji oraz Japońskiego Centrum Dokumentów Historii Azji, którzy przez niemal dwa lata cierpliwie wysyłali do Polski papierowe kopie archiwalnych dokumentów oraz rzetelnie odpowiadali na moje coraz to nowsze i bardziej skomplikowane pytania.

1 Z. Flisowski, Burza nad Pacyfikiem, t. 1, Poznań 1986.

2 A. Perepeczko, Bitwa na Morzu Koralowym, Warszawa 1996.

3 J. Jastrzębski, Bitwa na Morzu Koralowym 2–8 V 1942, Zabrze 2012.

4 S.E. Morison, History of United States Naval Operations in World War II, t. 4, Coral Sea, Midway and Submarine Actions, May 1942–August 1942, Annapolis 2012.

5 B. Millot, The Battle of the Coral Sea, London 1974; E. Hoyt, Blue Skies and Blood: The Battle of the Coral Sea, New York 1975.

6 J.B. Lundstrom, The First South Pacific Campaign: Pacific Fleet Strategy December 1941–June 1942, Annapolis 2014; J.B. Lundstrom, The First Team: Pacific Naval Air Combat from Pearl Harbor to Midway, Annapolis 2005; J.B. Lundstrom, The Black Shoe Carrier Admiral: Frank Jack Fletcher at Coral Sea, Midway, and Guadalcanal, Annapolis 2013.

7 R. Cressman, That Gallant Ship: USS Yorktown (CV-5), Missoula 1993; A.A. Hoehling, The Lexington Goes Down, New Jersey 1971; P. Keith, Stay The Rising Sun, Minneapolis 2015.

8 S.D. Ludlum, They Turned the War Around at Coral Sea and Midway: Going to War with Yorktown’s Air Group Five, Bennington 2011.

9 Daihon’ei Kaigun Hōdōbu, Sangokai Kaisen, Tōkyō 1942.

10 A. Tendō, Sangokai Daikaisen, Tōkyō 1956.

11 T. Takeshita, Senshi Sōsho (kan 49), Nantō Hōmen Kaigun Sakusen (1) Gashima Dakkai Sakusen Kaishi Made, Tōkyō 1972.

12 S. Mori, Akatsuki no Sangokai, Tōkyō 2009.