Читать книгу Emo Sapiens. Harmonia emocji i rozumu - Rafał Ohme - Страница 10

W rolach głównych występują…

„Są sławni, jeśli moja mama o nich słyszała”.

Jay Leno, amerykański komik

Nie wiem, czy słyszała o nich mama Jaya, ale zapewniam, że to plejada „gwiazd” neuronauki i psychologii. Będą towarzyszyć ci na łamach tej książki; wiele z nich znasz, ale pewnie pod innymi nazwami. A może używasz ich w innym rozumieniu niż ja? Abyśmy uniknęli terminologicznych nieporozumień, pozwól, że przedstawię ci moich bohaterów. Czy staną się twoimi, kiedy zobaczysz ich w akcji?

Mózg

Aparatura (hardware), dzięki której dzieje się wszystko. Waży mniej niż półtora kilograma i nie czuje bólu. Twoim myśleniem, czuciem i zachowaniem rządzą jego dwie małe struktury: coś wielkości migdała – steruje emocjami – i kilkugramowy fragment kory przedczołowej – steruje rozumem. Wraz z mózgiem trzewnym (setki milionów neuronów zlokalizowanych w jelitach) stanowi podstawowy element ciała (patrz: Mądrość).

Umysł

Oprogramowanie (software), które pozwala ci czuć i myśleć, składa się głównie z emocji i rozumu. Jest stosunkowo nowym nabytkiem (70 tysięcy lat) w naszej długiej historii (2 miliony lat). Często nazywany psychiką albo duszą (patrz: Mądrość). Jeśli mózg byłby radiem, to umysł byłby płynącą z niego muzyką. W rzeczywistości jest konsekwencją elektrochemicznej aktywności mózgu.

Emocje

Jedno z najpiękniejszych i najmądrzejszych narzędzi, jakie dała nam Natura. Fizjologiczne (cielesne) i psychologiczne (duchowe) reakcje na sygnały z otoczenia i z twojego wnętrza. Odczucie, czy się masz zbliżyć, czy odsunąć, co jest ważne, a co nie. Siła, która sprawia, że działasz i masz wiarę, że się uda. Emocje pierwotne są identyczne dla wszystkich, powstają w układzie limbicznym. Emocje wyższe dają ci wyjątkowość i nazywają się uczuciami. Powstają w korze mózgowej, ściśle współpracują z rozumem i świadczą o dojrzałości twojej osobowości. Większość emocji wyższych jest tak unikalna, że nawet nie ma własnej nazwy.

Rozum

Drugie z najpiękniejszych i najmądrzejszych narzędzi ofiarowanych przez Naturę. Powstaje w korze mózgowej, przede wszystkim w płatach czołowych. Służy analizowaniu sytuacji, rozwiązywaniu problemów, przewidywaniu zdarzeń, tworzeniu nowych wizji rzeczywistości. Pozwala abstrakcyjnie myśleć i mówić. Najlepiej sprawdza się w sytuacjach nietypowych. Bardzo ambitny. Wielki, ale dopiero początkujący talent. W książce występuje pod różnymi postaciami, takimi jak: intelekt, logika, racjonalność, namysł, analiza.

Kora mózgowa

Wielka serwerownia i biblioteka wiedzy. Miejsce, z którego rozum i emocje czerpią swoją mądrość. Analizuje bieżące dane płynące z otoczenia i ciała oraz przeszłe doświadczenia zapisane w pamięci. Ma zaledwie 2–3 mm grubości, za to waży kilogram i jest bardzo pofałdowana. Gdyby ją rozprostować, zajęłaby powierzchnię równą sześciu stołom do ping-ponga (czyli 25 m2). I to wszystko trzymasz w swojej głowie, nieźle, co?

Płaty czołowe

Część kory mózgowej, która jest unikalna dla ludzi. Bez płatów czołowych nie byłoby rozumu, wyższych emocji oraz twojej osobowości. Odruchowo pocierasz je w ciągu dnia, by lepiej pracowały. Ich najważniejsza część to kora przedczołowa. W niej rodzi się świadomość. W niej intelekt analizuje wiedzę, wyciąga wnioski i dokonuje racjonalnych wyborów. Tam zasiada Zarząd, który decyduje, co jest dla ciebie ważne, a co można pominąć. Podatna na złe wpływy alkoholu i używek.

Ciało migdałowate

Centrum dowodzenia emocjami, ma kształt migdała. Kluczowy gracz układu limbicznego, czyli podkorowych struktur, gdzie powstają wszystkie emocje u zwierząt i pierwotne u ludzi. Ma liczne koneksje z fabrykami chemicznymi (układem hormonalnym), elektrowniami (autonomicznym układem nerwowym) i myśleniem abstrakcyjnym (płaty czołowe). Ma nawet prywatny magazyn z pamięcią. Niepozorny Władca Marionetek, który pociąga za wszystkie sznureczki.

Zmysły

Oczy, uszy, nos, język oraz receptory czucia na skórze to pięć typów sensorów umieszczonych na powierzchni ciała, czyli eksteroreceptory, które rejestrują wszystko, co widzisz, słyszysz, wąchasz, smakujesz i dotykasz. Ostatnie trzy są zbyt rzadko używane. Nie wiemy lub nie pamiętamy, że trzeba o nie dbać i je gimnastykować. Masz także sensory zlokalizowane wewnątrz ciała, czyli interoreceptory, które informują o stanie poszczególnych narządów, napięciu mięśniowym oraz ułożeniu poszczególnych części ciała względem siebie. Superważne dla sportowców i tancerzy, a także dla… twoich emocji i intuicji.

Świadomość

Powstaje dzięki namysłowi i koncentracji uwagi oraz pamięci. Zwierzęta uświadamiają sobie tylko teraźniejszość. My, dzięki płatom czołowym, mamy świadomość przeszłości (wspomnienia) i przyszłości (przewidywanie). Nie wie, ile dzieje się za jej plecami (w podświadomości), dlatego jest bardzo pewna siebie, a czasem zarozumiała. Zwana też jaźnią i pamięcią roboczą.

Podświadomość

Wiedza, jaką bezwiednie gromadzisz przez całe życie. Nie potrafi mówić, jest uśpiona, budzi się, kiedy zmysły natrafią na wyzwalacz, np. zapach lub obraz, który rozbudzi sieć skojarzeń. Wykorzystuje ślady przeszłych doświadczeń, które wpływają na twoje oceny i wybory. Znana także jako pamięć utajona.

Intuicja

Ludzki odpowiednik zwierzęcego instynktu. Jest pomostem między tym, co dzieje się w podświadomości i ciele, a tym, czego doświadcza świadomość. Nawiguje cię w sytuacjach trudnych i niejasnych. Przestrzega, zachęca, podpowiada, co wybrać. Z wiekiem coraz lepsza. Nazywana „szóstym” zmysłem. Nie stosować do liczb. Działa najlepiej, kiedy się wyciszysz.

Instynkt

Wyczuwa zagrożenie fizyczne, przestrzega przed niebezpiecznymi zwierzętami. Nawiguje cię w sytuacjach ekstremalnych, czerpie wiedzę z milionów lat ewolucji, przekazywaną w genach, z pokolenia na pokolenie. Jeszcze szybszy niż emocje, bo steruje nim pień mózgu. Nie dość, że wie, co robić, to jeszcze ma do tego siłę.

Automatyzmy

Działają, kiedy umysł pracuje bezwiednie, czyli bez udziału świadomej kontroli, a więc najczęściej. Dzięki nim nie musisz się wysilać, żeby odczuwać emocje, kojarzyć fakty albo mówić. Oraz namyślać się przy wchodzeniu po schodach. Marzenie sportowców, muzyków i malarzy – wtedy stają się nieomylni i nic nie jest w stanie ich rozproszyć.

Irracjonalność

Powstaje, kiedy pracuje za ciebie automat, a ty myślisz, że to świadomy namysł. Nierzadko przyjemna (chroni ego), często przydatna (przyspiesza decyzje), zazwyczaj kosztowna (dosłownie – przez nią przepłacasz na zakupach). Jest zła i szkodliwa, kiedy używa się jej do oceniania ludzi, szczególnie obcych. Zazwyczaj sądzimy, że mają ją… inni.

Mądrość

Harmonijne połączenie myślenia emocjonalnego i rozumowego. Pierwsze daje energię i wiarę, że się uda, drugie rozwiązuje nietypowe problemy i potrafi planować. Wspierana mądrością ciała, czyli sygnałami, jakie wysyłają mózg trzewny i interoreceptory, aby poinformować, czy coś ci zagraża. Mózgi główny i trzewny określane są mianem ciała i przeciwstawiane duszy, czyli umysłowi. U Emo Sapiens ciało i dusza nie konkurują, lecz współpracują.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.