Читать книгу Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia - Rick Hanson - Страница 7

Rozpocząłem swoją działalność w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku od ruchu potencjału ludzkiego. Obecnie jestem psychologiem klinicznym, który interesuje się szczególnie dokonaniami neuronauki i przeszedł szkolenie w dziedzinie uważności. Niniejsza książka stanowi podsumowanie mojej wiedzy z zakresu pomagania innym w leczeniu ran z przeszłości, w radzeniu sobie z teraźniejszością oraz w budowaniu lepszej przyszłości.

Podstawowa zasada psychologii i medycyny głosi, że droga życiowa człowieka zależy od trzech czynników: tego, jak radzi on sobie z wyzwaniami, jak chroni swoje słabe punkty i jak zwiększa swoje zasoby. Czynniki te związane są z trzema miejscami: ze światem człowieka, z jego ciałem oraz z jego umysłem. Łącząc owe czynniki i miejsca, uzyskuje się dziewięć sposobów, na które można ulepszyć swoje życie.

Wszystkie one są istotne, jednak rozwijanie zasobów umysłu ma wyjątkową moc. Daje największe możliwości, ponieważ na swój umysł masz większy wpływ niż na swoje ciało czy na świat. Daje też największe możliwości oddziaływania, dokądkolwiek bowiem się udajesz, twój umysł jest z tobą. Nie zawsze możesz polegać na świecie, na innych ludziach, a nawet na swoim ciele. Możesz jednak polegać na swych siłach wewnętrznych wbudowanych w twój układ nerwowy. Ta książka traktuje o tym, jak je wypracować i kształtować.

Zasoby mentalne takie jak determinacja, poczucie własnej wartości i życzliwość stanowią o naszej rezyliencji, czyli umiejętności radzenia sobie z przeciwnościami i stawiania czoła wyzwaniom na drodze do wykorzystania pojawiających się możliwości. Wspomniana umiejętność nie tylko pomaga nam uporać się ze stratą i traumą – prawdziwa rezyliencja sprzyja dobrostanowi, to jest podstawowemu poczuciu szczęścia, miłości i spokoju. Co niezwykłe, w miarę uwewnętrzniania doświadczeń dobrostanu budujemy wewnętrzne siły, które z kolei zwiększają naszą rezyliencję. Dobrostan i rezyliencja są sprzężone ze sobą.

Najważniejsze jest wiedzieć, jak przekształcić przemijające doświadczenia w trwałe, wbudowane w mózg wewnętrzne zasoby. Służy temu pozytywna neuroplastyczność, a ja pokażę ci, jak ją wykorzystać, by rozwinąć w sobie rezylientny dobrostan.

Zmienianie mózgu

Zmienianie umysłu na lepsze oznacza zmienianie mózgu na lepsze. Kiedy uczysz się na podstawie własnych doświadczeń, twój mózg nieustannie się przeobraża. Stymulując wielokrotnie dany „obwód” w mózgu, wzmacniasz go. Uczysz się być spokojniejszy lub bardziej współczujący na takiej samej zasadzie, jak uczysz się czegokolwiek innego: dzięki powtarzaniu ćwiczeń.

Nasze zasoby mentalne powstają dwuetapowo. Po pierwsze, musimy doświadczyć tego, co chcemy rozwinąć, na przykład uczucia wdzięczności, poczucia, że jesteśmy kochani, czy wiary w siebie. Po drugie, co niezwykle istotne, musimy przekształcić te przemijające doświadczenia w trwałą zmianę w układzie nerwowym. W przeciwnym razie nie dojdzie do uzdrowienia, do rozwoju, do nauki. Samo pożyteczne, przyjemne doświadczenie nie wystarczy. Na tym polega podstawowa słabość wielu modeli psychologii pozytywnej, szkoleń z obszaru zarządzania zasobami ludzkimi, coachingu i psychoterapii. Większość korzystnych doświadczeń ludzi zostaje zmarnowana w mózgu. Jednak przy odrobinie wysiłku możesz sprawić, że zostawią one po sobie trwały ślad. Pokażę ci, że można tego dokonać na wiele sposobów – w większości wplecionych w bieg dnia.

Być może wydaje się to skomplikowane, lecz tak naprawdę jest proste i intuicyjne. Mózg działa w taki sposób (do wyładowań neuronów dochodzi od pięciu do pięćdziesięciu razy na sekundę), że możesz rozwijać rezylientny dobrostan wiele razy dziennie, poświęcając na to każdorazowo nie więcej niż minutę. To nie jest szybkie rozwiązanie. Musisz ćwiczyć mózg tak samo, jak ćwiczysz mięsień, żeby wywołać w nim zmianę: wysiłki z biegiem czasu się zsumują. Zaufaj mi, że osiągniesz rezultaty, ponieważ na nie zasłużysz.

Wędrówka drogą

Choć to stwierdzenie jest truizmem, to jednak pozostaje aktualne: życie to podróż. W trakcie tej długiej drogi potrzebne są nam odpowiednie zapasy i narzędzia. Na kolejnych stronach tej książki opisałem najlepsze, jakie znam. Dowiesz się z niej, jak rozwijać i wykorzystywać wewnętrzne siły, aby zaspokajać swoje potrzeby. Wtedy będziesz mógł w jeszcze większym stopniu zadbać o potrzeby innych ludzi.

Każdy z nas ma jakieś potrzeby. Ich niezaspokojenie naturalnie prowadzi do tego, że czujemy się zestresowani, zmartwieni, sfrustrowani, skrzywdzeni i doświadczamy mniejszego dobrostanu. Dzięki rozwijaniu rezyliencji będziesz potrafił lepiej zaspokajać swoje potrzeby w obliczu życiowych wyzwań, czego rezultatem będzie większy dobrostan.

Każdy człowiek ma trzy podstawowe potrzeby: bezpieczeństwa, satysfakcji i więzi, które są zakorzenione w historii ewolucji naszego gatunku. Choć środowisko, w którym żyjemy, w ciągu ostatnich dwustu tysięcy lat bardzo się zmieniło, to jednak mózg człowieka pozostał w znacznej mierze taki sam. Mechanizm neuronowy, który umożliwiał naszym przodkom zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa poprzez znajdowanie schronienia, potrzeby satysfakcji poprzez zdobywanie pożywienia i potrzeby więzi poprzez łączenie się z innymi, nadal funkcjonuje w twoim mózgu.

Ludzie zaspokajają swoje potrzeby na cztery główne sposoby, to jest poprzez: rozpoznawanie, co jest prawdziwe, zapewnianie sobie niezbędnych zasobów, regulowanie myśli, uczuć i działań oraz umiejętne odnoszenie się do innych i do świata. Zestawiając owe cztery sposoby z występującymi u wszystkich ludzi trzema wspomnianymi potrzebami, otrzymujemy dwanaście podstawowych sił wewnętrznych (ich nazwy są jednocześnie tytułami rozdziałów tej książki).

	Rozpoznawanie	Zapewnianie zasobów	Regulowanie	Odnoszenie się
Bezpieczeństwo	współczucie	siła charakteru	spokój	odwaga
Satysfakcja	uważność	wdzięczność	motywacja	aspiracja
Więź	uczenie się	wiara w siebie	bliskość	szczodrość

Owe zasoby psychiczne można rozwijać stopniowo, krok po kroku, jak podczas wędrówki drogą. Wszystko rozpoczyna się od współczucia – początkowo dla siebie, ponieważ rozpoznawanie własnych głębokich potrzeb i pragnienie zrobienia czegoś, żeby owe potrzeby zaspokoić, to pierwszy, niezbędny krok. Droga kończy się na szczodrości, ponieważ rozwijanie dobra w sobie pozwala ci coraz więcej dawać innym.

Rozwijając owe siły i stając się coraz bardziej rezylientny, zaczniesz odczuwać mniej niepokoju i podenerwowania, będziesz rzadziej rozczarowany i sfrustrowany, mniej samotny, skrzywdzony i niezadowolony. A rozmaitym życiowym zdarzeniom będziesz wychodził naprzeciw ze spokojem, z zadowoleniem i z miłością w swoim wnętrzu.

Jak korzystać z tej książki

Będziemy badać praktyczne sposoby doświadczania, rozwijania i wykorzystywania podstawowych zasobów mentalnych w celu budowania rezylientnego dobrostanu. W książce znajdziesz przydatne wiadomości na temat mózgu, opis praktycznych ćwiczeń i technik służących budowaniu konkretnych sił, sugestie na każdy dzień i przykłady z życia. Ponieważ do różnych osób przemawiają różne rzeczy, pragnę przedstawić szereg rozwiązań. Wybierz te, które tobie najbardziej odpowiadają.

Z książki można korzystać na wiele sposobów. W każdym miesiącu składającym się na rok osobistego rozwoju możesz przeczytać jeden rozdział. Możesz też wybrać potrzebę, która jest dla ciebie szczególnie istotna (na przykład bezpieczeństwo), i skoncentrować się na powiązanych z nią rozdziałach. Dwanaście sił wewnętrznych łączy się ze sobą niczym węzły w sieci. Niektóre siły będą miały dla ciebie większe znaczenie, dlatego możesz pominąć kilka rozdziałów, by znaleźć coś, co do ciebie najbardziej przemawia. W rozdziałach 2 i 3 opisuję główne zasady i techniki, które stanowią podstawę pozostałego materiału. Kiedy dojdziesz do ćwiczeń praktycznych, możesz czytać powoli i jednocześnie wykonywać ćwiczenie albo nagrać opis ćwiczenia i odsłuchiwać nagranie w ramach kierowanej medytacji.

Książka ta nie jest formą psychoterapii ani leczenia jakiejkolwiek dolegliwości. Niemniej za każdym razem staram się dotrzeć do sedna, przez co możesz się natknąć na trudniejszy materiał. Bądź więc miły dla siebie, zwłaszcza gdy rozpoczniesz ćwiczenia praktyczne. Zawsze przystosowuj moje podejście do własnych potrzeb.

Przydatne informacje można znaleźć w różnych źródłach – między innymi w osiągnięciach naukowych, w psychologii klinicznej, w tradycji kontemplacyjnej. Ponieważ książka ta dotyczy wielu obszarów, uprościłem wyjaśnienia z zakresu neurologii, nie wymieniłem konkretnych szkół terapii czy szkoleń ani nie starałem się streścić obszernej literatury naukowej na temat rezylientnego dobrostanu i tematów pokrewnych. Jeśli chcesz uzyskać dodatkowe wiadomości, zajrzyj do zamieszczonych na końcu materiałów źródłowych albo na stronę www.rickhanson.net, gdzie można znaleźć zestawy slajdów, artykuły naukowe i inne nieodpłatne materiały (w języku angielskim). Jeśli chodzi o techniki kontemplacyjne, to najlepiej znaną mi tradycją jest buddyzm, z którego zaczerpnąłem część przekazanych tu wiadomości i metod. Książka ta bazuje na stworzonym przeze mnie doświadczeniowym programie internetowym Foundations of Well-Being (www.thefoundationsofwellbeing.com), nie stanowi jednak dokładnego jego odzwierciedlenia.

Dla uproszczenia książka pisana jest w pierwszej osobie liczby pojedynczej (rodzaju męskiego), a narratorem jest Rick Hanson. Niemniej jednak na każdej stronie pojawiają się myśli i słowa Forresta. Dzięki niemu tekst stał się bardzo czytelny, a refleksje – wnikliwe. Pisanie tej książki z synem było dla mnie wielkim zaszczytem i radością. Jest ona efektem naszej prawdziwie wspólnej pracy. Razem staraliśmy się stworzyć przydatną, konkretną i płynącą prosto z serca treść.

Mamy nadzieję, że ci się spodoba.