Читать книгу Ulm 1805 - Robert F. Barkowski - Страница 6

Niniejsza publikacja opisuje wydarzenia związane z kampanią militarną w 1805 roku prowadzoną na terenie południowo-zachodnich Niemiec, która rozpoczęła wojnę Francji i sojuszników przeciwko III koalicji antyfrancuskiej. Centrum działań wojennych tej kampanii w pierwszej połowie października 1805 roku znajdowało się w mieście Ulm nad Dunajem (na terenie dzisiejszego kraju związkowego Badenia-Wirtembergia), co doprowadziło do powstania w literaturze polskiej potocznego określenia tej batalii: bitwa pod Ulm. Lecz walki – pojedyncze starcia i bitwy – toczono wówczas zarówno w samym mieście, na jego przedpolach, jak również wokół miast i wsi leżących na przedpolach Ulm. Warto tu przytoczyć fakt, że zarówno historycy austriaccy, niemieccy, jak i francuscy posługują się konsekwentnie terminami: kampania pod Ulm, kampania Napoleona pod Ulm lub wyprawa wojenna Napoleona pod Ulm.

Zanim przejdziemy do przedstawienia tej bitwy, słów kilka trzeba poświęcić historycznemu tłu konfliktu, a mianowicie między innymi temu, jak Austria zmuszona została przez Rosję i Anglię przy pomocy ogromnego nacisku dyplomatycznego do przyłączenia się do III koalicji antyfrancuskiej. Należały do niej jeszcze Szwecja i Neapol. Po stronie francuskiej opowiedziały się przede wszystkim niektóre niemieckie księstwa, takie jak Badenia, Wirtembergia czy Bawaria. Początkowo, od lata 1803 roku, Napoleon przygotowywał inwazję na Anglię. W tym celu na wybrzeżu pomiędzy Bretanią a Holandią gromadzono korpusy francuskich żołnierzy, których liczba w obozie pod Boulogne-sur-Mer doszła niebawem do 150 000. Plany inwazji na Wyspy Brytyjskie odłożone zostały jednak na później po straszliwej klęsce połączonej francusko-hiszpańskiej floty w bitwie z okrętami angielskimi, stoczonej niedaleko przylądka Cabo Fisterra 22 lipca 1805 roku. W tej sytuacji Napoleon zmienił błyskawicznie swoje plany i nakazał szybkie przerzucenie zmobilizowanych sił na obszary południowych Niemiec. Wielka, powiększona tymczasem już do ok. 195 000 żołnierzy armia ruszyła na południe. Na wieść o tym sztab austriacki wpadł w panikę i nakazał wszystkim stojącym do dyspozycji zgrupowaniom rozrzuconym po obszarze habsburskiej dynastii wyjść Francuzom naprzeciwko. Na czele liczącej ok. 72 000 żołnierzy armii stanęło dwóch dowódców, marszałek polny arcyksiążę Ferdynand Karol Józef Habsburg-Este oraz dotychczasowy kwatermistrz (szef sztabu całej armii habsburskiej) generał (Feldmarschall-Leutenant, FML)[1] Karl Mack von Leiberich. Obaj dowódcy różnili się diametralnie co do metod dowodzenia, strategii i taktyki, co rzutowało negatywnie na wartość bojową armii austriackiej. Austriacy, którzy ruszyli w kierunku południowych Niemiec, liczyli na szybkie dotarcie tu armii rosyjskiej pod dowództwem generała Michaiła Kutuzowa.

Oficjalne rozpoczęcie wojny nastąpiło 8 września 1805 roku, a więc w momencie, gdy armia austriacka po przekroczeniu rzeki Inn wkroczyła do Bawarii. Do pierwszych bojów w ramach bitwy pod Ulm doszło pod Wertingen 8 października, gdy Mack postanowił przejść do działań zaczepnych, licząc na wykorzystanie momentu zaskoczenia w celu przedarcia się przez linię przeciwnika. Pod Wertingen Austriacy natknęli się na korpus francuski. Starcie z nim zakończyło się klęską Austriaków. Walka miała charakter licznych drobniejszych, toczonych niezależnie od siebie bojów, które prowadzono na terenie zaledwie paru kilometrów kwadratowych.

Po tych wydarzeniach Mack zrozumiał, że jest odcięty od Austrii, a szybkie nadejście rosyjskich odwodów stoi pod znakiem zapytania. Nie skorzystał z jedynej wolnej jeszcze drogi odwrotu w kierunku Tyrolu, gdzie stała inna armia austriacka, lecz zdecydował się na wycofanie i koncentrację sił wokół miasta Ulm. To zadecydowało o dalszym przebiegu walk. W okresie paru dni doszło do licznych bitew. Stoczono je między innymi nieopodal Haslach i Jungingen czy też Elchingen. Warto wspomnieć, że bitwę pod Haslach wygrali Austriacy, którzy rozgromili francuską dywizję należącą do korpusu Neya, lecz nie potrafili tego zwycięstwa wykorzystać. Po wielu próbach przerwania francuskiego okrążenia, obfitujących w krwawe starcia, Austriacy musieli przyjąć do wiadomości, że nie wyrwą się z kotła. Francuzi obsadzili otaczające miasto wzgórza i rozpoczęli stamtąd ostrzał artyleryjski. Jednocześnie kawaleria francuska usiłowała wedrzeć się do miasta, zająwszy przy tym niektóre odległe przedmieścia. Sytuacji okrążonych nie ułatwiały kłótnie i zatargi pomiędzy oboma dowódcami. Rozkazowi Macka usiłującego ogłosić Ulm twierdzą przeciwstawili się jego podwładni, argumentując, że miasto nie jest do oblężenia przygotowane, że nie ma nawet żadnych fortyfikacji! W rezultacie 17 października 1805 roku generał Mack zaakceptował kapitulację swej armii. Złożenie broni i ostateczne przerwanie walk nastąpiło jednak dopiero 20 października. Tysiące pokonanych żołnierzy armii austriackiej opuściło miasto 21 października na oczach ustawionych do parady żołnierzy armii napoleońskiej.

Pisząc książkę o kampanii pod Ulm, korzystałem przede wszystkim z opracowań historyków francuskich, niemieckich i austriackich, które zawierają podstawę do analizy tej kampanii (P. Alombert, J. Colin, C. Schönhals, A. Krauss). Prace te konfrontowałem z materiałami źródłowymi dostępnymi między innymi w Archiwum Wojennym w Wiedniu (Kriegsarchiv Wien). Naturalnie oprócz tego korzystałem również z licznych opracowań autorów współczesnych.

Robert F. Barkowski, Berlin 14.04.2017

1 Feldmarschall-Leutenant – drugi pod względem ważności stopień rangi generalskiej (po Feldzeugmeister). Nie jest to zatem ranga marszałkowska. Stopnia tego używano w cesarsko-habsburskiej armii Świętego Cesarstwa Rzymskiego od XVII wieku do 1806 roku, w wojsku cesarstwa Austrii od 1804 do 1866 roku, a w austriacko-węgierskich siłach lądowych w latach 1867–1918. We francuskich, angielskich i niemieckich opracowaniach używa się skrótu FML. W niniejszej publikacji zachowano pisownię stosowaną w polskich publikacjach: generał (gen.).