Читать книгу Między ustami a brzegiem pucharu - Rodziewiczówna Maria - Страница 4

W jednym z najszykowniejszych klubów berlińskich zebrało się pewnego wieczora na obiad grono wesołej młodzieży.

Była to jesień. Panicze zbierali się zaledwie – jeden z dóbr, drugi z wyścigów w Baden, trzeci z morskich kąpieli, inny z ferii parlamentu. Więc i rozmowa skakała z przedmiotu na przedmiot: wyścigowce, psy, ostatnia komedia, modna śpiewka, anegdota zakulisowa, scenka miłosna z podróży, trente et quarante81, głośna sprawa kryminalna. Każdy dorzucił słowo, dwuznacznik, żart; kielichy krążyły gęsto, po deserze zapalono cygara i papierosy. Michel von Schöneich, rozparty w rogu stołu, kręcąc wąsiki i uśmiechając się z dyskretną ironią, studiował kolegów przez szkła swych impertynenckich binokli. Przy uczcie grał zawsze rolę tureckiego pieprzu. Nazywano go nawet „Papryką”. Tego dnia był wyjątkowo lakoniczny – co zwróciło uwagę Herberta, który koncepty młodego dyplomaty zbierał starannie i nazajutrz produkował za własne.

Schöneich wiedział o tym i każdy swój żart zaczynał od słowa: „Herbert mówił…”, zwiększając jeszcze owym wstępem wesołość towarzystwa.

Herbert siedział naprzeciw, a obok niego średnich lat mężczyzna w marynarskim mundurze.

Był to szczęśliwy małżonek hrabiny Aurory Carolath, przybyły na krótki urlop z archipelagu Ladronów.

Małżeńska wizyta udała się niefortunnie. Żona dotąd bawiła w Biarritz: admiralski list i codzienne depesze nie robiły na niej żadnego wrażenia. Nie raczyła nawet odpisać.

Owych dwóch naprzeciw siebie oglądał Schöneich z miną amatora inwentarza. Nosili niezawodnie w jego myśli zoologiczne określenie.

– Czy ci braknie konceptu, Michel? – zagadnął ktoś z boku.

– Słucham, czy nie posłyszę wieści o Wentzlu. Przecie go ktoś z was musiał spotkać.

– Nie było go w Baden. Konie jego wzięły tam trzy nagrody.

– Zapraszałem go na polowanie… Żadnej odpowiedzi.

– Nie spotkałem go w Ostendzie.

Podniósł się chór głosów.

– Szczególne! Poleciał chyba na księżyc, bo i w domu panna Dorota go opłakuje.

– Jesteśmy obydwaj poszkodowani, panie baronie – wtrącił markotnie admirał. – Pan szuka przyjaciela, a ja się nie mogę żony doczekać…

„Uhm… te obie zguby pewnie się znalazły” – pomyślał Schöneich.

– To jednak osobliwość! – zawołał Herbert. – Przez cztery miesiące Wentzel nie zrobił głośnej awantury. Ani jednego pojedynku.

– Nikt go nie zaczepił z polskiej strony jak ja! – zaśmiał się Wilhelm Wertheim.

– Może się ożenił i święci miodowy miesiąc.

– To ostatnie nadzwyczaj prawdopodobne! – potwierdził szyderczo Schöneich.

Wszyscy wybuchnęli homerycznym śmiechem82.

– Może umarł?

– Pewnie pojechał do Konstantynopola!

– A może go pan, hrabio, spotkał na Ladronach?

Robiono coraz dziwaczniejsze przypuszczenia.

– A ja wiem, co się z nim stało! – ozwał się Herbert wydymając się jak paw.

– No, no, że też ty coś wiesz nowego! – szydził Schöneich.

– Przegrał zakład ze mną. Wstydzi się pokazać i żałuje „Scherza”.

– Jaki zakład?

– O piękną damę, kiedyś w teatrze.

– Aha, na wiosnę… Ta w opalach! Wiemy, wiemy. Znalazłeś ją? Słuchamy!

Herbert uśmiechnął się triumfująco. Wypił kieliszek wina, rozparł się jak basza i odchrząknął do narracji. Schöneich odchrząknął także.

– Było to w Ems…

W tej chwili za drzwiami rozległo się szastanie lokajów i głos rozkazujący.

– To dobrze. Otwieraj!

Herbert zamilkł. Na progu stał Wentzel Croy-Dülmen we własnej osobie.

– Prosit83 – Mahlzeit84! – powitał wesoło.

– Aaaa! – rozległo się na wszystkie tony.

Porwano się gromadnie z powitaniem. Dobry kwadrans krzyżowały się wykrzykniki, pytania, śmiechy, koncepty; potem usadowiono ulubieńca na honorowym miejscu i zaczął się formalny szturm ciekawości.

Schöneich rzucił binokle, oparł łokcie na stole, oglądał przyjaciela od stóp do głowy; sam nie badał, ale słuchał, obserwował, kiedy Wentzel kłamał czy prawdę mówił. Podrzucał co chwila nieznacznie jakiś dowcip.

Admirał pierwszy przyszedł do słowa.

– Czy nie spotkał pan przypadkiem mojej żony? – zagadnął naiwnie.

– I owszem. Miałem przyjemność podróżowania jednym pociągiem – odparł spokojnie.

– Czyż tylko jednym pociągiem? – zamruczał Schöneich.

– Jak to! Kiedyż pan wrócił?

– Przed godziną. Ledwiem się przebrał i rozmówił ze Sperlingiem, i oto jestem.

– Więc Aurora już jest?

– Jest i czeka na pana niecierpliwie.

– Uhm, niezawodnie! – burczał gdzieś w pobliżu niemiłosierny dowcipniś.

Admirał rzucił cygaro na obrus, zapomniał rękawiczek, nie wziął reszty z pieniędzy i wyleciał, ubierając się na schodach.

Za nim pogonił grad dowcipów.

– Pośpiech wart szczęśliwych rezultatów. Fregata zawija do portu w archipelagu Wysp Złodziejskich, po hiszpańsku Ladrony! – objaśniał serio baron.

Wentzel z miną niewiniątka spożywał obiad. Opadnięto go znowu na wyścigi.

– Coś porabiał tyle czasu? Można było podbić Europę!

– Objechać kraj cały! Napisać strategiczne dzieło!

– Posądzają, żeś się ożenił, żeś się sturczył, żeś umarł nawet!

– Lidia lada dzień…

– Co lada dzień? – przerwał niespokojnie.

– Lada dzień wypowie ci służbę. Urlop jej się sprzykrzył! – krzyczał Herbert.

– Czemuś nie przyjechał na polowanie?

– Znalazłem dziś zaproszenie na biurku.

– Gdzież ciebie szatan nosił?

Wentzel zaspokoił głód i pragnienie – zabrał głos.

– Byłem, koledzy, w srogich opałach. O mało mnie nie ożeniono.

– A to gdzie?

– Nad Renem.

– Pewno z Emilią Koop! – zawołał Schöneich.

– Naturalnie. Czy ciebie ciotka wtajemniczyła?

– Jakżeś się obronił?

– Uciekłem i schowałem się we Francji.

– Aha, żeglowałeś po admiralskim morzu!

– Broń Boże! Studiowałem naszych sąsiadów.

– Kierujesz się na ambasadora, wedle mojej rady. Winszuję.

– Nie, mam zamiar wydać dzieło statystyczne!

– O pięknych damach! No, no, te sąsiedzkie studia musiały cię słono kosztować.

– Ani grosza. Jeździłem od miasta do miasta, od domu do domu prywatnymi ekwipażami.

– W roli sąsiada?

– W roli stroiciela fortepianów. Czegóż się śmiejecie? Mein Wort85! Miałem kamerton i klucz.

– Cha, cha, cha! A toś im urządził instrumenty! Pyszny koncept! – śmiał się Herbert.

– Zostawiam ci go do dyspozycji w razie potrzeby.

– I twój Urban stroił fortepiany?

– Urban udawał, że ma niezawodny sposób wypędzania szczurów. Ladaco, jeszcze się obłowił. A ja przywiozłem trzysta franków cioci Dorze jako trofea mych trudów. Żebyście ją widzieli w tej chwili! Radziłem za ten kapitał nabyć chińskie dziecko!

– Gdzież się zjechałeś z admirałową?

– Po drodze, wypadkiem86. Mein Ehrenwort87!

– Chcemy wierzyć, chcemy! – kiwał głową Schöneich. – A wiesz, co się tymczasem stało z twym „Scherzem”?

– Pochwalił mi się dżokej, ledwiem wysiadł w domu. Wygrał 25 000 w Baden.

– Uhm?… To i koniec. Herbert dowodzi, że koń już jego.

– Jego? A to jakim sposobem?

– Znalazł piękną nieznajomą.

– Cooo?… Herbert! Potz Blitz88! Gdzie? Jak?

– Było to w Ems… – zaczął dumnie triumfator.

– W Ems?… Ty tam jeździłeś?…

– A tak. Towarzyszyłem pani…

– Mniejsza, komu towarzyszyłeś. Więc ta dama była w Ems na kuracji? Kto ona? Włoszka?…

– Ale gdzież tam! Poddana pruska z Poznania.

– Taak? Nie może być!

– Ależ niezawodnie. Czytałem w spisie gości…

– No, no, do rzeczy! Nie kłóćcie się. Polka czy Hotentotka, dość że kaducznie piękna! Wygrałeś zakład? Posiadłeś jej serce?

– Tak prędko?! Za wiele wymagasz!

– Dostałeś pocałunek?

– Nie, tak dalece…

– Uścisk dłoni, spojrzenie, obietnicę?

– Nie.

– Cóż pleciesz o wygranej?

– Bo jestem na drodze do wygranej. Znalazłem ją, wiem, jak się nazywa, gdzie mieszka; posłałem jej bukiet z cyklamenów…

– Który przyjęła?

– No, nie… odesłała…

– A to dopiero droga szczególna do wygranej! Jesteście obydwaj fryce89. Zabieram sobie „Scherza” i „Fingala”. Wentzel stroił fortepiany, a ty posyłałeś bukiety… nieprzyjęte. Istotnie, rezultat zdumiewający!

– Powoli, powoli, powoli Michel! – zawołał Croy-Dülmen. – Jeszcze termin nie upłynął. Niech Herbert powie, co zdziałał.

– Przecie już słyszałeś. Dostał figę.

– Dostałem fotografię! – pochwalił się właściciel „Fingala”.

– Pokaż, pokaż! – zawołali wszyscy.

Herbert dobył z pugilaresu ozdobną kartkę. Tak, była to ona, ta sama cudownie piękna dziewczyna o dumnych ustach i poważnych, głębokich oczach.

Schöneich z kolei wziął fotografię, obejrzał i ruszył ramionami.

– I takiej ty posyłasz bukiety? Przyznaj się, że i tę podobiznę kupiłeś u fotografa.

– A, no, prawda! Przecie nie mogłem prosić, bo…

– Boś jej głosu nie słyszał.

– Owszem, ale mówiła do swej towarzyszki.

– Więc była i eskorta?

– A jakże. Stara, okropna megiera w przeraźliwej żałobie. I panienka ubierała się czarno. Chodziłem za nimi jak cień i może wreszcie znalazłbym sposobność poznajomienia się, choć z trudem, bo ci Polacy trzymają się klanem, gdyby nie to…

– Że usłyszałeś impertynencje…

– A gdzież tam! Na domiar nieszczęścia pod koniec sezonu przyjechał do nich jakiś facet, jak siarka chłop, i nie odstąpił na krok.

– Pewnie narzeczony.

– Nie, krewny. Nazywali się po imieniu.

– No, więc ty go wyzwałeś i zabiłeś…

– Jakże, bez powodu? Dałem za wygraną i wyjechałem, ale mam plan obmyślony, niezawodny.

– Ciekawym usłyszeć ten twój plan pierworodny! – szydził Schöneich

Croy-Dülmen zrazu słuchał zawstydzony.

Herbert okazał się rozumniejszy od niego.

Była to hańba, skaza na opinii.

Ale w miarę opowiadania uspokoił się zupełnie. Przeciwnik, wedle wyrażenia barona Michała, zjadł mydło. Więc hrabia uśmiechnął się lekceważąco, sięgnął po ananas i począł go krajać na wety90. A Herbert roztaczał swój plan.

– Jadę do Poznania, kupuję w sąsiedztwie majątek i zaczynam starać według wszelkich form. W ostateczności gotówem91 się ożenić.

– Jeżeli cię zechcą! – mruknął Schöneich.

– Mnie?! – oburzył się magnat.

– Żebym był panną, to bym odmówił.

– Kto by tam tobie proponował!

– Możem nieładny, nieszykowny?

– Śliczny! – parsknął śmiechem Wentzel. – Jakże się wabi ta piękna Polka, Herbercie?

– Jadwiga.

– One wszystkie widocznie Jadwigi.

– Albo znasz więcej tego imienia?

– Moja matka była Jadwiga – mruknął niewyraźnie, spuszczając oczy nad talerzem.

– Nazwisko dzikie, trzeba się zakrztusić: Chrząstkowska…

– Jak? Co?

Hrabia upuścił nóż na stół: twarz jego wyrażała okropne zdumienie i komiczny przestrach.

– Chrząstkowska! – powtórzył Herbert, kalecząc niemiłosiernie wyraz i krzywiąc się, jakby jadł cytrynę.

– A ten młody, co jej towarzyszył, także Chrząstkowski?

– Zdaje mi się.

– Jan?

– Skądże mogę wiedzieć? Co tobie?

– Verflucht, verdammt92 – krzyknął hrabia, zrywając się na równe nogi. – Bywajcie zdrowi!

– Sfiksował! – wołał Schöneich.

Jak admirał, Wentzel nie wziął reszty; z paltotem dogonił go lokaj na schodach; kapelusza zapomniał. Jak szalony wyleciał na ulicę.

Taranty stały przed bramą. Skoczył do karety.

– Do pana Sperligna! Galopem!

Konie pognały jak wicher, krzesząc iskry z kamieni; latarnie migały jak błędne ogniki, stangret bezustannie krzyczał: „baczność!” – policjanci daremnie wołali – konie niosły aż na drugi koniec miasta, gdzie mieszkał plenipotent hrabiego, młody jurysta93, kolega z uniwersytetu.

Wentzel wyskoczył w biegu, zginął w bramie.

– Jest pan Sperling? – spytał szwajcara.

– Nie wychodził, a może nie wrócił.

– Cóżeś robił, słomiana lalko? – zawołał panicz groźnie i ruszył na schody, skacząc po cztery stopnie.

Od urodzenia tak się nie zmęczył i od urodzenia nie odwiedzał plenipotentów – dawał audiencje u siebie w pałacu. Toteż, gdy zadzwonił – Sperling, otwierający zamiast lokaja, aż się cofnął z podziwu.

– Pan hrabia? Co się stało?

– Gdzie listy, któreś ode mnie zabrał?

– Są u mnie.

– Pokaż ten z dzikim podpisem, z Poznania, gdzie pytają o metrykę mej matki.

– Zaraz, proszę do gabinetu.

Weszli do izdebki, zawalonej foliałami94; przy biurku pisała młoda kobieta.

– Moja żona, hrabia Croy-Dülmen – przedstawił adwokat, a potem, zwracając się do niej, spytał:

– Gdzie są listy hrabiego, Lili?

Kobieta w milczeniu podała pakiet, skłoniła się i wyszła.

Sperling przerzucił zwitek, Wentzel targał wąsy. Nareszcie znaleziono kwestionowany95 list. Nosił adres pałacu Pod Lipami i pisany był złą niemczyzną. Hrabia go znalazł w stosie innych na biurku, odczytał, a ponieważ był w interesie prawnym, polecił odpowiedzieć Sperlingowi. Teraz porwał go gorączkowo i przeczytał raz, drugi; zawierał, co następuje:

„Szanowny Panie! W imieniu pani Tekli Ostrowskiej udaję się do niego w następującym interesie. Po zgonie śp. Wacława Ostrowskiego, w maju bieżącego roku, potrzebne są dla formalności prawnych spadkowych: metryka i świadectwo ślubu i zgonu śp. Jadwigi Ostrowskiej hrabiny Croy-Dülmen, o które to papiery w kopii ośmielam się upraszać. Na koszta stemplowe i pocztowe załączam 25 marek ufając, że Szanowny Pan drobnej tej prośbie nie odmówi.

Przy czym pozostaję z należnym szacunkiem

Jan Chrząstkowski.

Adres mój następujący: Provinz Posen, poczta Braniszcze, majątek Mariampol”.

Wentzel przetarł oczy i powtórzył półgłosem:

– Chrząstkowski, Chrząstkowski! – potem spojrzał na Sperlinga i spytał – Aleś jeszcze nie odpisał, sądzę?

– Owszem. Nie odkładam nigdy do jutra.

– Człowieku! I cóżeś odpisał?

– Co pan hrabia polecił: że nie ma ani czasu, ani ochoty na szperanie w dokumentach, a papierów po matce nie wie nawet gdzie szukać; dawno je darował szczurom.

– Donner und Blitz96! Czarno na białym… Taka monstrualna obraza! Czyś zwariował?

– Nie ja, panie hrabio – rzekł z ukłonem jurysta.

– I list poszedł?

– Przed godziną.

Wentzel garściami wziął się za włosy.

– Trzeba go wycofać!

– Poczta nie wydaje.

– Zum Kuckuck97 poczta! Ja ją własnymi rękami podpalę, byle ten nieszczęsny list zatrzymać. Prędzej, bierz kapelusz, jedźmy.

I stała się rzecz niesłychana: Wentzel, patriota i zapaleniec pruski, klął tego wieczora zarząd niemiecki, złajał od „lumpów” urzędników pocztowych, groził pobiciem starszemu, proponował łapówki – i nareszcie około północy znalazł się w kancelarii cyrkułu98, oskarżony o naruszenie porządku, o gwałt, o nieposzanowanie przepisów, o obraźliwe słowa i ruchy.

Sperling dawno był uciekł. Bojąc się awantury i rozgłosu młody człowiek uznał się winnym, zapłacił sto marek kary i został przez żandarmów odprowadzony do karety.

Postawił jednak na swoim: list Sperlinga miał w kieszeni – okazał się mocniejszym nad rygor pruski.

Nazajutrz ciocia Dora wracała wcześniej z rannej mszy rozpromieniona powrotem wychowańca. Radość przy spotkaniu z nim zagłuszyła dawny żal, zawód i słuszne oburzenie. Przyjęła go zgodnie z parabolą99 o synu marnotrawnym.

Powóz jej wyminął przy bramie inny. Był to wolant hrabiego – a dalej dorożka, przy której krzątał się Urban, ładując walizy.

Cioci Dorze zastygła krew w żyłach.

– Co ty robisz? – spytała lokaja.

Nim zdołał odpowiedzieć, hrabia się zjawił w paltocie i kapeluszu, nakładając rękawiczki.

– A, ciocia wraca od św. Jadwigi! – zagadnął wesoło. – Dzień dobry!

– Co to jest? Gdzie ty jedziesz?

– Ja jadę do św. Jadwigi!

– Do kościoła? Z rzeczami?!

– Uhm, myślę odprawiać tam rekolekcje!

– Co ty gadasz! Takie nieładne żarty! Mów prawdę. Kiedy wrócisz?

– Po rekolekcjach. Do widzenia! Czy kupiła już ciocia chińskie dziecko?

– Pfe! Dorosły człowiek, a błaznuje jak łobuz! Jesteś źle wychowany!

– No, to mi ciocia pierwsza mówi w życiu! Ach! Ja nieszczęśliwy! Czyż nigdy nie znajdę łaski w cioci oczach? To mnie do grobu wpędzi!

Załamał ręce ruchem teatralnego kochanka. Panna Dorota zakryła twarz aksamitnym modlitewnikiem i podreptała szybko na górę.

– Marsch100! – zakomenderował hrabia stangretowi.

Wolant wytoczył się na ulicę i popędził na dworzec kolei.

Wentzel był tak zajęty, że nawet nie spojrzał w okna hrabiny Aurory. Co prawda, nie ciekawy był zobaczyć admirała.