Читать книгу Jena i Auerstädt 1806 - Sławomir Leśniewski - Страница 5

Bitwa pod Jeną i Auerstädt jest jedną z dwóch ostatnich wielkich batalii epoki napoleońskiej, jakie nie zostały dotychczas opisane w cyklu „Historyczne bitwy”. Mało tego, próżno szukać w literaturze polskojęzycznej jej pogłębionej, obszernej monografii. Jest to tym dziwniejsze, że przecież bitwę pod Jeną i Auerstädt można zestawić w jednym szeregu z Marengo, Austerlitz, Wagram, tymi bataliami, które kończyły się błyskotliwym zwycięstwem Napoleona i eliminowały z dalszej walki jego przeciwników. Na wspomnianej liście brakuje też bitwy pod Frydlandem, kończącej latem 1807 r. wojnę cesarza Francuzów z Prusami i Rosją; a to właśnie jej należy się miano tej ostatniej.

W polskiej literaturze Jena i Auerstädt nie doczekały się zbyt wielu opracowań. W fachowym, niemal czysto wojskowym ujęciu analizę kampanii 1806 r. i bitwy pod Jeną i Auerstädt oraz wojny 1807 r. przeprowadził nieoceniony generał Marian Kukiel w klasycznej pozycji Wojny napoleońskie. Do niedawna jej oryginał stanowił prawdziwy rarytas. Wydawnictwo Kurpisz, wydając pięknie opracowany i opatrzony bogatym materiałem ikonograficznym reprint, wydatnie rozszerzyło dostęp do książki Kukiela. Zawiedzie ona jednak tych spośród Czytelników, którzy chcieliby zapoznać się z rozszerzonym opisem bitwy i poznać szczegółowy skład obu walczących ze sobą armii. Bardziej literacką wizję kampanii i decydującej o jej wyniku bitwy znajdzie Czytelnik w Historii Konsulatu i Cesarstwa pióra Adolfa Thiersa z połowy XIX w. Tam również szczegółowo zapozna się z ogólną sytuacją polityczną, przyczynami wojny i jej konsekwencjami. Dostęp do polskiego tłumaczenie tego monumentalnego dzieła jest jednak bardzo ograniczony. Obie wymienione prace niewiele miejsca poświęcają jednak armii pruskiej – jej organizacji, taktyce, uzbrojeniu. Wydaje się, że lukę tę wypełni dopiero Jan Snopkiewicz, który planuje cykl monografii przedstawiających armie najważniejszych państw niemieckich podczas wojen napoleońskich. Jego doskonała praca Armia saska w latach 1763-1815, na której oparł się autor, opisując wojska jedynego sojusznika Prus uczestniczącego w bitwie pod Jeną i Auerstädt, stanowi zapowiedź udanej realizacji tego ambitnego zamierzenia. Garść cennych informacji na temat armii Fryderyka Wilhelma III można znaleźć w książce Janusza Staszewskiego Wojsko polskie na Pomorzu 1807, która wydana w 1958 r., jest dzisiaj w praktyce dostępna jedynie w niektórych bibliotekach. Krótkie fragmentaryczne relacje na temat wojny francusko-pruskiej 1806 r. można znaleźć jeszcze w kilku innych pracach, m.in. w Encyklopedii wojen napoleońskich Roberta Bieleckiego czy biografii Mikołaja Davouta autorstwa Johna Gallahera Żelazny marszałek, ale nie zadowolą one nikogo, kto chciałby uzyskać pełny obraz kampanii, zarówno w jej aspekcie militarnym, jak i politycznym. Zdecydowanie bardziej obfita jest oferta obcojęzyczna. Na rynku księgarskim jeszcze do niedawna były dostępne dwie bardzo dobre monografie w angielskiej wersji językowej – niewielka objętościowo Jena 1806 Davida Chandlera wydana w popularnej serii Osprey’ów oraz albumowa obszerniejsza pozycja F.G. Hourtoulle’a pod tytułem Jena, Auersteadt. The Triumph of the Eagle. Obaj autorzy są cenionymi na Zachodzie znawcami epoki napoleońskiej i mają w dorobku wiele znaczących pozycji książkowych. Chandler jest m.in. autorem monumentalnej pozycji The Campaignes of Napoleon, Hourtoulle natomiast napisał cykl monografii poświęconych wojnom napoleońskim. W jego książce Czytelnik znajdzie wiele szczegółowych danych, zilustrowanych odpowiednią ikonografią, dotyczących umundurowania wszystkich jednostek obu armii biorących udział w bitwie pod Jeną i Auerstädt. Ze względu na rygory dotyczące objętości książek z serii „Historyczne bitwy” autor jedynie fragmentarycznie poruszył to zagadnienie.

Spośród prac opublikowanych we Francji i Prusach najpełniejszy obraz batalii pod Jeną i Auerstadt można znaleźć w dwutomowej Campagne de Prusse Paula-Jeana Foucarta oraz Der Krieg 1806-1807 Oskara von Lettowa-Vorbecka. Istotne uzupełnienie po stronie pruskiej stanowią pamiętniki Carla von Clausewitza. Opisowi zdarzeń, jakie nastąpiły po bitwie pod Jeną i Auerstädt, aż do starcia pod Pruską Iławą, poświęcona jest książka autorstwa pruskiego generała Freiherra von der Goltza Jena to Eylau. The Disgrace and the Redemption of the Old-Prussian Army (od Jeny do Pruskiej Iławy. Hańba i odkupienie pruskiej armii). Autor nie szczędzi w niej gorzkich ocen swoim rodakom, konkludując, iż w wojnie z Napoleonem niczym domek z kart rozsypał się nie tylko system militarny stworzony przez Fryderyka Wielkiego, ale również towarzyszące Prusakom poczucie wyższości.

Książka ta stanowi w istocie pierwszą próbę przedstawienia kampanii 1806-1807 r., w ujęciu popularno-naukowym, zarówno w aspekcie politycznym, jak i militarnym z jednoczesnym zaznaczeniem udziału w niej polskich oddziałów.