Читать книгу Aan die einde van die reënboog - Schalkie van Wyk - Страница 3

Annemarie de Villiers sit die koppie en afdroogdoek haastig op die groot, witgeskropte kombuistafel neer en draf na die agterdeur toe sy die geklop van perdepote en die geknars van wiele in die agterplaas hoor.

“Oupa is terug van die dorp af, Ouma. O, ek hoop daar is ’n brief van Jean,” sê sy by die deur, ’n skril ondertoon van spanning in haar stem.

Tant Gertruida Malan kyk vlugtig na die meisie, ’n kwelfrons tussen haar wenkbroue, droog haar hande aan ’n doek af en stap stadig na Annemarie.

“Ja, Oupa is terug,” sê tant Gertruida, haar regterhand liggies rustend op Annemarie se skouers, haar oë op die Kaapse kapkar wat voor die witgekalkte stalle tot stilstand kom. “Hy sal wel nuus saambring van die dorp af … laat dit goeie nuus wees.”

Oom Jacob Malan gee die leisels aan die staljong, klim stram uit die kapkar en kom langsaam oor die agterplaas na die agterdeur aangestap, sy skouers vooroor geboë, sy gelaatsuitdrukking stroef en donker.

“Daar is nie ’n brief nie,” sê Annemarie gedemp, teleurstelling in haar oë.

Oom Jacob kyk op en sy groenblou oë lyk dof en leeg onder sy ruie, grys wenkbroue.

“Dag, vrou, dag, Annemarie,” groet hy, sy stem diep, effens skor. “Is daar ’n koffietjie vir my?”

Hulle soengroet mekaar woordeloos en beweeg saam na die kombuistafel. Oom Jacob haal sy breërandhoed af en lê dit op die vloer langs hom neer.

“Oupa?” aarsel Annemarie terwyl sy op ’n stoel oorkant hom by die tafel plaasneem. Hy kyk vraend op, dieselfde verslae uitdrukking in sy oë, en haar vraag stol op haar lippe. Waarom Oupa met vrae treiter as hy so lyk? dink sy skuldig. As hy iets van Jean gehoor het, sal hy hulle wel vertel.

“Ek het ’n brief van jou kleinneef, Braam Liebenberg, gehad,” sê oom Jacob grimmig, sien die beker koffie in tant Gertruida se hand ruk en steek sy hand uit na die beker. “Gee, vrou. Ek is dors.”

Oom Jacob neem die beker koffie, proe ’n paar keer daaraan en plaas dit voor hom op die tafel neer. Dan begin hy tydsaam sy kromsteelpyp te stop.

Annemarie voel afwagting in ’n seer knop op haar maag saambondel terwyl sy elke beweging van sy knoetsige vingers met haar oë volg. Dan het Braam geskryf … eindelik geskryf nadat hy byna twee jaar lank elke brief van haar geïgnoreer het. Nie dat sy hom werklik kan verkwalik nie: hy is ’n Vrystaatse burger en hy was vanselfsprekend nog altyd weg van sy plaas daar naby Kroonstad, êrens saam met die Boeremagte in die veld.

Weet Braam wat van Jean geword het? O, as haar oupa tog net wil praat!

“Jean se naam moes Kaïn gewees het,” kom dit met krasse bitterheid van oom Jacob. “Hy is jou broer, Annemarie, die eersgeborene, en ’n De Villiers, maar hy het sy eersgeboortereg vir ’n hand vol goudstof verkoop! Hy het julle erfplaas, Oostergloed, vir ’n appel en ’n ei verkoop en sy erfenis in die strate en kroeë van Johannesburg gaan uitmors!”

“Jacob … Jacob …” kom dit sag, betigtigend van tant Gertruida terwyl sy haar regterhand op oom Jacob se skouer lê en agter hom bly staan. “Waarom nou weer daaroor praat? Jean was nooit ’n boer nie, en al die dinge het reeds vyf, ses jaar gelede gebeur. Jy het jou plig teenoor Jean en oorlede Engela en Jean-Pierre gedoen. Dit help nie om jouself of hom te blameer nie.”

“Het ek, vrou?” vra oom Jacob skor en laat sy oë op Annemarie se strak, gespanne gesiggie rus. “Dit was moeilik, Annemarie, moeilik om julle twee reg groot te maak na daardie verskriklike dag toe jou pa-hulle se kapkar daar teen die steiltes van die Hottentots-Hollandberge afgestort het … Jy was maar ses, ’n ou kleintjie, maar Jean was al vyftien, as ’t ware ’n jongman, en hy was van die begin af rebels … altyd stroomop.”

“Jean het nooit in die wynbou belang gestel nie, Oupa,” sê Annemarie half verskonend, half partydig vir haar ouer broer. “Ek het tog ’n onderwyseres geword, en dalk wou Jean ook liewer sy geleerdheid gehad het. Ek … weet nie.”

“Ja, weet jy, Annemarie: Jean wou niks doen nie, net die ryk erfgenaam speel. Van boekgeleerdheid wou hy nie weet nie, want ek het hom meer as een keer gevra of hy nie na die Stellenbosse Kollege wou gaan nie. Hy het altoos geweier. En toe hy mondig word en Oostergloed erf, het hy halfhartig probeer boer, maar hy was meer in Kaapstad tussen sy vername vriende as op die plaas. En toe verkoop hy julle erfgrond wat al soveel geslagte lank aan die De Villiers’s behoort het.”

Annemarie sluk droog en trek met ’n senuweeagtige beweging van haar regterhand patroontjies op die witgeskropte tafelblad. Sy besef haar oupa verkwalik haar nie persoonlik oor Jean se optrede nie, nogtans voel sy skuldig wanneer daaroor gepraat word. Jean is haar enigste broer, die ouboet wat haar vertroetel en bederf het toe sy klein was, wat haar getroos het ná die skielike dood van haar ouers. Vir haar oupa is Jean ’n swakkeling en ’n pierewaaier, maar vir haar sal hy altyd ’n held wees … ’n groot broer na wie sy kan opkyk en bewonder.

“Ag, Jacob, moet ons nou weer oor al dié dinge praat?” vra tant Gertruida verwytend, haar blik simpatiek op Annemarie se bleek gesiggie. “Jy kan tog sien jy ontstel die kind. Oostergloed is nou eenmaal verkoop, en Jean het klaar die geld uitgemors. Waarom nou daaroor kerm? Ek meen die jongetjie het sy les geleer, want dit kon nie maklik vir hom gewees het om as voorman op Braam Liebenberg se plaas te gaan werk nie, al is Braam ook sy eie kleinneef.

“As dit maar al was!” Oom Jacob slaan met sy gebalde regtervuis op die tafelblad en gluur met toornige onmag onder sy ruie wenkbroue beurtelings na tant Gertruida en Annemarie. “Ons het almal gemeen dat Jean saam met die burgers in die veld is, dat hy help om die twee republieke teen die Britse oormag te verdedig … dalk nog verkenner van De Wet is, maar nou …” Hy pluk ’n brief met ’n heftige gebaar uit sy baadjiesak en hou dit na Annemarie uit. “Lees dit met jou eie oë, kind, want ek hoop nog dat my oë my bedrieg het.”

Annemarie vou die bief van Braam Liebenberg aarselend oop terwyl oom Jacob sy stoel agteruit skraap oor die vloer, steunend orent kom en by die agterdeur uitstap, sy hoed laag oor sy oë.

Is al die hartseer en ontsteltenis nodig? wonder tant Gertruida terwyl sy afwagtend naas die tafel bly staan, haar blik op Annemarie wat die brief in stilte lees.

Annemarie is so ’n mooi kind met haar swart hare en groot, donker oë soos haar oorlede pa, Jean-Pierre de Villiers. Tant Gertruida mymer voort met ’n hartseer glimlaggie om haar lippe. Die kind het ook haar dogter, Engela, se fyn gelaatstrekke en vleklose vel geërf, daarom kan sy soms glo dat sy haar Engela in Annemarie teruggevind het. En daarby het Annemarie oorlede Engela se geaardheid, sag en tog sterk, byna koppig as sy ’n besluit geneem het. Na wie aard die arme, ongelukkige Jean?

Annemarie vou die brief toe en lê dit op die tafel voor haar neer met vingers wat merkbaar bewe. Sy kyk nie dadelik op nie, maar frons liggies en byt hard op haar onderlip om haar emosies onder bedwang te hou.

“Kindjie …?” aarsel tant Gertruida, gretig om die nuus te hoor, maar terselfdertyd bang vir die waarheid.

“Ek glo dit nie, Ouma!” bars die woorde met ingehoue drif oor Annemarie se lippe, haar donker oë flitsend onder haar saamgetrekte wenkbroue. “Braam skryf hier dat Jean reeds in Maart 1900, toe generaal Cronjé en sy magte by Paardeberg verslaan is, sy wapens neergelê het. Destyds het lord Roberts mos ’n proklamasie uitgevaardig dat hy dié burgers wat rustig tuis bly en nie verder aan die stryd deelneem nie, beloof dat hulle nie gesteur of gemolesteer sal word nie. Braam sê sedertdien boer Jean op sy plaas, Swartland, daar anderkant Kroonstad … totdat hy met ander dinge begin het.”

“Maar sussie …” Tant Gertruida lek oor haar lippe en skud haar kop onbegrypend. “Dis dan nou al Januarie 1902 … en dis al amper twee jaar gelede dat Jean nie langer saam met die burgers veg nie. Waarom het hy dan nooit aan ons geskryf nie?”

Annemarie sluk hoorbaar en pers haar lippe in ’n dun lyn saam.

“Ek glo dit nie, Ouma, maar Braam skryf … Hy sê vandat lord Roberts en later lord Kitchener begin het om die plaaswonings af te brand en die veestapels uit te roei in die twee republieke, het Jean . . het Jean homself ten koste van die ander burgers verryk. Hy sê Jean is ’n gehate National Scout, ’n verraaier wat nie net die bewegings van die Boeremagte dophou sodat hy die Engelse daaroor kan inlig nie, maar dat hy die Engelse ook voorsien van slagvee … vee wat hy op die plase gebuit het wat deur die Engelse soldate afgebrand is.”

Annemarie swyg en byt hard op haar onderlip. Sy kan haar trane egter nie langer keer nie. Sy kyk op na tant Gertruida wat roerloos teenoor haar staan en merk die uitdrukking van volslae ongeloof en pyn op haar ouma se gelaat.

“Nie Jean nie, Annemarie, nie my kleinseun nie …” fluister tant Gertruida skor, en skud haar kop heen en weer asof sy daardeur die werklikheid wil afskud.

“Ek is bly Ouma glo dit ook nie!” roep Annemarie opstandig uit, maar haar sin eindig in ’n rou snik. Sy kom orent en storm blind van trane in tant Gertruida se arms. “O, Ouma, dit mag nie waar wees nie! Jean is … is spandabel en … en ek weet hy het Oupa teleurgestel, maar hy sal nooit ’n hanskakie word nie! Ek weet hy sal nie,” snik sy gesmoord teen tant Gertruida se bors.

“Toe nou maar, hartjie, ek glo dit ook nie … en jou oupa glo dit ook nie diep in sy hart nie. Maar wat Braam kon besiel om so iets in ’n brief te skryf … Nee, ek verstaan dit nie.”

Annemarie se snikke kom vinnig tot bedaring. Sy tree agteruit en kyk tant Gertruida bekommerd aan.

“Dis wat ons moet uitvind, Ouma: waarom het Braam so ’n gemene brief aan Oupa geskryf? Wat het regtig van Jean geword? Hoekom het Jean die afgelope twee jaar nooit van hom laat hoor nie? Ek wonder soms of hy nog … nog leef, Ouma. Ek weet hy hou nie van briewe skryf nie, maar twee jaar …! Iets is nie pluis nie, en ek gaan uitvind wat presies aan die gang is,” sê sy vasbeslote.

“Daar is baie Kolonialers wat onder generaal Hertzog en kommandant Wynand Malan die Boeremagte help, hartjie. Ons kan neef Klasie du Preez vra om te probeer uitvind …” begin tant Gertruida behulpsaam.

Annemarie maak ’n afwerende handgebaar.

“Nee, Ouma,” val sy haar beslis in die rede. “Ek wil die volle waarheid weet en as dit nodig is, sal ek dit self gaan uitvind. Ek is reeds mondig en het genoeg geld om my eie treinkaartjie te betaal. Boonop het Lea Neethling saam met my op Wellington gestudeer, en haar pa is ’n dokter daar op Kroonstad. Ek sal by haar gaan kuier en terselfdertyd die volle waarheid oor Jean uitvind.”

“Maar my kind …!” kreun tant Gertruida en sak op die naaste stoel neer, haar oë verbysterd op Annemarie wat uitdagend voor haar staan. “Jy … alleen? In hierdie verskriklike tye? Nee, Annemarie, ek en jou oupa sal dit nooit toelaat nie! En wat sal Dewald daarvan sê? Julle twee is so te sê verloof.”

Annemarie trek haar asem skerp in en draai vinnig weg, bang dat haar ouma die hartseer in haar oë sal lees.

“Ek en Dewald is nog nie getroud nie, Ouma, en soms wonder ek of ons ooit sal trou. Elsabé vertel my dat hy deesdae dikwels op Zandfontein kuier, en ons weet almal dat Antoinette Duvenhage enige man om haar pinkie kan draai. Ek sal nie verbaas wees as Dewald met Antoinette trou nie – hulle plase grens aanmekaar,” sê sy stroef.

“En wat van jou plase?” vra tant Getruida strydlustig. “Jy erf nie net Nooitgedacht nie, maar boonop Heimat, die plaas wat ons van die Von Wiellighs gekoop het. Daar is nie ’n ryker erfgename as jy in die kontrei nie, kind, glo my maar. Dewald Kirsten sal hom wat verbeel as hy so ’n mooi en ryk en boonop geleerde meisie sy bruid kan maak.”

“Dalk is dit juis my geleerdheid wat Dewald afskrik,” sê Annemarie met ’n glimlaggie om haar vol lippe en begin wegdraai. “As Ouma my nie nou nodig het nie, sal ek graag weer Braam se brief wil lees.”

“Loop maar, hartjie. Katryn sal my met die middagete help,” sê tant Gertruida tegemoetkomend en stap na die stoof waar die kospotte dof glim in die halfskemer onder die groot skoorsteen.

Laatmiddag sit Annemarie op ’n ou wynvaatjie voor die kelder, Braam se brief oopgestryk op haar skoot, en lees die woorde wat sy byna reeds van buite ken. Êrens moet daar ’n misverstand wees, maar sy soek tevergeefs tussen die geskrewe woorde daarna. Braam draai nie doekies om nie: sy beskuldigings wat Jean betref, is reguit en op die man af. Moet sy sonder meer aanvaar dat haar broer ’n verraaier en ’n hanskakie is?

“Koe-ie! Annemarie, jou ou dromer! Ek en Dewald het vir jou kom kuier!” roep Elsabé Kirsten uit die oopstaande agterdeur en kom vinnig oor die agterplaas aangedraf, ’n vrolike prentjie in haar ligpienk katoenrok met die hoë kraag en valletjies om die skouerstrook van haar lang rok.

Annemarie vou die brief vinnig toe en dwing haarself om vir Elsabé te glimlag. Sy kom orent en wag die blonde meisie in.

“Dag, mens! Jammer dat ek sommer in my huisdrarokkie kom kuier, maar Dewald was so haastig dat ek nie tyd gehad het om te verklee nie. Sjoe, maar dis warm,” borrel Elsabé, stoot haar kappie effens uit haar gesig, en soen Annemarie op die wang.

“Hallo, Elsabé,” groet Annemarie bedees. “Jy lyk pragtig in die rok. Is dit ’n nuwe een?”

“Ja, Antoinette het my gehelp om dit te maak. My ma sê die nuwe mode met die rokke wat glad oor ’n mens se heupe sit en die valletjie wat eers by die knieë begin, pas my baie goed. Te veel plooitjies om my middel laat my net vetter lyk as wat ek is.” Elsabé sug diep en kyk met ’n tikkie afguns na Annemarie se slanke figuur. “As ek maar net soos jy kon lyk … maar Antoinette sê mans hou van ’n meisie wat darem ’n bietjie mollig is. Antoinette is ook nie so maer soos jy nie,” vervolg sy verontskuldigend, haar glimlag weer selfversekerd.

“Ek aard maar na die De Villiers’s,” sê Annemarie ligweg en begin stadig saam met Elsabé na die agterdeur aanstryk. “Dan kuier Antoinette nog baie by julle?” vra sy onwillig.

Elsabé haal haar skouers sorgeloos op. “Ag, jy weet hoe gaan dit met bure: ons kuier die heeldag oor en weer. Soms kom sy met die perdekar, maar meestal gaan haal Dewald haar met ons kapkar.” Sy swyg en kyk vinnig, half sku na Annemarie. “Jy en Dewald is mos nog nie verloof nie?”

“Nog nie,” antwoord Annemarie en voel ’n skerp pyn van teleurstelling deur haar binneste skroei. Sy onderdruk dit met geweld. Sedert sy sestien geword het, was daar ’n woordelose verstandhouding tussen haar grootouers en Dewald se ouers dat sy en Dewald eendag sou trou. Sy glo dat Dewald soos sy gevoel het; dit het hulle albei gepas en omdat hulle van mekaar gehou het, het hulle dit aanvaar. Dewald het haar selfs al paar keer verseker van sy liefde vir haar, maar omdat sy die afgelope jare op Wellington skoolgegaan en later gestudeer het, was daar nie baie tyd vir romanse nie.

En toe, ses maande gelede, het Antoinette Duvenhage op die toneel verskyn nadat oom Albertus Duvenhage die plaas, Zandfontein, gekoop het. Het Antoinette in dié kort tydjie reeds daarin geslaag om haar plek in Dewald se hart te verower? Annemarie sug onwillekeurig en kyk verskonend na Elsabé wat haar vraend aankyk.

“Ek sien jy het ’n brief gekry. Wie het geskryf? Nie dalk Jean nie?” vra Elsabé gretig. “En om te dink ek het eenkeer geglo Jean gee om vir my … dis waarom ek op vier en twintig nog ongetroud is!” voeg sy verwytend by.

“Nee, dis my kleinneef, Braam Liebenberg van Kroonstad, wat geskryf het,” antwoord Annemarie afgetrokke.

“Braam Liebenberg?” vra Elsabé gretig en gryp Annemarie aan die arm, ’n helder lig in haar oë. “Is hy al getroud? Wat skryf hy? O, ek was maande lank dolverlief op hom toe hy twee, drie jaar gelede hier by julle gekuier het. Hoe oud is hy nou? Seker omtrent so oud soos Jean, of ouer.”

“Hy is nou vyf en dertig, vyf jaar ouer as Jean,” antwoord Annemarie en glimlag geforseerd. “Ek veronderstel hy is nog ongetroud, want hy skryf niks oor ’n vrou en kinders nie. Maar hoe kry jy dit om op Jean én Braam verlief te wees?”

“Mens, as jy binne ’n jaar op die rak gaan sit, raak jy op enigiemand verlief! Jy is nou maar eers mondig, maar as jy oor ’n paar jaar nog ongetroud is, sal jy weet waarvan ek praat.” Elsabé bly voor die agterdeur staan, haar hand op die onderdeur. “Jy is … e … nog baie lief vir Dewald, nè, Annemarie?”

“Sal dit help?” vra Annemarie met ’n skewe glimlaggie. “Sedert ek teruggekom het van Wellington, berei jy my voor vir die groot skok wanneer Dewald my sal laat verstaan dat hy met Antoinette wil trou. Ek dink ek het dit teen dié tyd al aanvaar en boonop …” Sy byt die res van haar sin op haar onderlip weg en stoot die onderdeur oop. Hoe kan sy aan Elsabé verduidelik dat Dewald seker nie met die suster van ’n gehate National Scout en ’n hensopper sal wil trou nie, selfs al het hy haar ook lief?

“Maar die meisie lyk kwaad,” begroet Dewald se stem haar laggend uit die gangdeur, en dan kom hy die kombuis binne en bly voor haar staan. “Middag, Annemarie. Gaan dit goed?” vra hy en sy glimlag wankel toe sy hom met ongewone erns aanstaar.

“Dag, Dewald. Ek sal graag alleen met jou wil praat,” sê sy ingehoue.

“Gaaf,” kom dit tegemoetkomend van Elsabé, wat reeds by Dewald verbygeskuur het op pad na die gangdeur. “Ek gaan solank koffie en koek soek.”

“Jou ouma het reeds ons koffie ingeskink,” sê Dewald ongemaklik en vat-vat aan sy ken.

Annemarie kyk hom opsommend aan, laat haar blik oor sy kort, donkerbruin hare, sy donkerbruin, effens ruie wenkbroue, lang reguit neus en breë ken dwaal en hou dan haar oë op die wankelrige lyn van sy lippe. Dan kyk sy op in die groenbruin dieptes van sy oë en sien die onsekerheid van sy glimlag in sy kykers weerkaats.

Sy glimlag innerlik, kan raai waarom hy liewer sal wil gaan koffie drink: Dewald is bang sy praat oor hulle verhouding. Dink jy werklik sy sal hom vra om met haar te trou? Nee, dan liewer ’n oujongnooi vir die res van haar lewe wees! En tog maak dit seer: sy het so vas geglo dat Dewald haar liefhet.

“E … jy wou sê?” verbreek hy aarselend haar gedagtegang en ontwyk haar blik.

“Ek het gewonder of jy my sal kan help, Dewald,” begin sy pleitend. “Ek besef julle is baie besig hierdie tyd van die jaar en vanaf volgende maand wanneer die druiwe ryp word, sal julle nog besiger wees, maar … Sal jy nie dalk Kroonstad toe kan gaan en net gaan uitvind wat van Jean geword het nie? Asseblief, Dewald, ons is almal so bitter bekommerd oor hom, want dis nou al byna twee jaar dat ons niks van hom gehoor het nie. Dewald?”

Sy sien die halsstarrige weiering in sy oë en draai teleurgesteld weg. “Dan … wil jy nie gaan nie?” verwyt sy sag.

“Genugtig, Annemarie, jy besef nie wat jy my vra nie! Ek is ’n Kolonialer en as die Engelse my vang, word ek as ’n rebel doodgeskiet! Is dit wat jy van my vra?” bars hy grimmig uit.

“Onsin!” sê sy bitsig. “Jy gaan nie gewapen of te perd nie; jy gaan per trein na Kroonstad om ’n ou vriend te besoek. Mense reis tog nog heen en weer sonder om gemolesteer te word?” vra sy onthuts.

“Jy weet dis onmoontlik vir my. My pa se rumatiek keil hom deesdae baie op en die oestyd is om die draai. Ek kan onmoontlik nou die plaas net so los en Vrystaat toe gaan. Jy kan seker tog aan jou neef skryf?” vra hy nors.

“Kleinneef. Ek het herhaalde kere aan hom geskryf, maar tot dusver het ek nog nooit ’n brief van hom ontvang nie. Maar dis nie ’n brief wat ek wil hê nie: ek wil persoonlik weet wat van Jean geword het, en ek gaan dit nie uitvind as ek honderde myle van hom af bly sit nie. Dankie, Dewald, vir jou tyd wat jy aan my afgestaan het. Jy kan nou maar jou koffie gaan drink voordat dit te koud word,” antwoord sy met ysige minagting in haar stem.

’n Donker gloed van ergernis kruip oor sy nek en gesig.

“Dis vandat jy ’n onderwyseres geword het dat jy ons almal behandel asof ons onnosele plaasjapies is, Annemarie. My ma het gelyk: ’n geleerde vrou hoort op die dorp, nie op ’n boereplaas nie,” sê hy beskuldigend.

Annemarie verstyf onder sy woorde en sy lig haar ken, ’n trotse gloed in haar oë.

“Sal ek jou help om dit te sê, Dewald? Jou ma verkies Antoinette Duvenhage as haar aanstaande skoondogter omdat sy heel waarskynlik makliker oor Antoinette sal kan baasspeel. Trou dan met haar, want ek glo nie ek kan ’n man bewonder wat nie omgee wat van my broer geword het nie,” sê sy met kille finaliteit.

“Wel … as jy dit so verkies.” Dewald swyg en lek oor sy lippe, merkbaar verlig. “Ons was tog nie verloof of so iets nie, Annemarie, en boonop is ek skaars drie maande ouer as jy. Ek meen nou maar: Antoinette is nou eers agttien, en dis beter as ’n man ’n paar jaar ouer as ’n vrou is, want dan … e … jy weet wat ek bedoel.”

O ja, ek weet, dink Annemarie terwyl sy die ongemaklike Dewald in stilte betrag. Dewald is nog ’n seun, die speelmaat wat sy van jongs af geken het, maar sy het ouer, meer volwasse geword. Nogtans skroei die wete dat hy iemand anders bo haar verkies in haar binneste.

“Gaan drink jou koffie, Dewald,” sê sy gesmoord, draai om en stap haastig by die agterdeur uit om in eensaamheid haar nuwe seer te verwerk.

Oom Jacob sit op ’n riempiesbank op die voorstoep van die ou Kaaps-Hollandse woning en teug aan sy kromsteelpyp, sy oë geskreef teen die grysblou bondels rook wat hy kort-kort uitblaas voordat hy verder rook.

“Oupa …?” Annemarie huiwer in die oopstaande voordeur, kom nader en neem op die punt van die riempiesbank plaas. “Pla ek, Oupa, of kan ons ’n bietjie gesels?” versoek sy.

“Tja,” kom dit niksseggend van oom Jacob terwyl hy sy pyp uit sy mond pluk en beskuldigend met die pypsteel na haar wys. “Ek wag al langer as ’n week dat jy met my kom praat, Annemarie. Dan het jy en Dewald rusie gehad?”

“Nie rusie nie, Oupa,” antwoord sy met nadruk. “Ek en Dewald was net eerlik teenoor mekaar. Hy het Antoinette lief en sy ma verkies ook ’n skoondogter wat nie te veel boekgeleerdheid het nie.”

“Sulke bog! Wat weet ou Betta van geleerdheid? Ek wonder soms of sy haar eie naam kan skryf. Skinder en baasspeel, dis al waarvoor sy goed is … en eet, natuurlik. Ek kry die arme Joos bitter jammer as ek dink aan wat dit hom deur die jare gekos het om haar so vet te voer!” bars oom Jacob driftig uit en stamp met sy kierie hard op die stoepvloer.

Annemarie glimlag goedig.

“Toe nou maar, Oupa, dit help nie om nou daaroor kwaad te word nie. Dewald en Antoinette het reeds besluit om Saterdagaand verloof te raak. Ons is ook uitgenooi na die verlowingspartytjie,” vertel Annemarie beheers.

Oom Jacob kyk haar fronsend aan.

“Jy wil dit nie erken nie, kind, maar Dewald se verraad maak jou seer. Jy gaan tog nie na die verlowingspartytjie toe nie?” vra hy half dreigend.

“As ek nie gaan nie, sal almal sê dis suur druiwe. Maar Oupa het gelyk: dit maak seer, en ek sal liewer ’n goeie verskoning wil hê om weg te bly. Ek … ek het gewonder of ek nie vir rukkie by die Groenewalds in Kaapstad kan gaan kuier nie?”

“Die Groenewalds?” vra oom Jacob.

“Ja, Oupa. Oupa het oom Gideon en tant Helena al ontmoet, want ek het saam met Petro Groenewald op Wellington gestudeer en …”

“Ja, ja, ek onthou nou,” val oom Jacob haar in die rede, “maar dit gaan nie help as jy nou eers aan hulle skryf en hoor of jy welkom is nie. Die verlowingspartytjie is oor twee dae.”

“Ek het reeds geskryf en ’n uitnodiging ontvang, Oupa,” antwoord Annemarie met ’n skalkse glimlaggie. “As Oupa my net môre met die kapkar Stellenbosch toe kan neem, sal ek daar die trein haal na Kaapstad. Dan kan ek maar gaan, Oupa?”

“Natuurlik kan jy, maar ek sal jou persoonlik by die Groenewalds besorg. Nee a, geen kleindogter van my ry sommer so alleen per trein die wêreld vol nie. Toe, gaan pak jy nou maar en kry jou portmanto’tjies gereed,” sê oom Jacob, sy stemtoon ineens goedig, byna troetelend. “En, kind, onthou my tog om jou ’n geldjie in die hand te stop. Jou ouma kla juis heeldag dat jy ’n paar nuwe rokke nodig het.”

“Ek sal dankie, Oupa,” antwoord Annemarie en stap die vinnig binne, haastig om by tant Gertruida te kom.

“En wat sê hy, hartjie?” vra tant Gertruida toe Annemarie oomblikke later haar kamer binnestap waar haar ouma besig is om haar klere in ’n ligbruin trommel te pak.

“Hy het ingestem, Ouma, … dat ek by die Groenewalds kan gaan kuier,” antwoord Annemarie en slaan haar blik skuldig neer.

“En van Kroonstad?” vra tant Gertruida vinnig.

Annemarie byt op haar onderlip en kyk sku na haar grootmoeder. “Ek het nie die durf gehad om hom te vra nie, Ouma. Ek weet ek is vry om te doen wat ek wil vandat ek mondig is, maar ek kan Oupa nie opsetlik seermaak nie. Solank Ouma weet en verstaan, is dit mos genoeg,” antwoord sy pleitend.

Tant Gertruida sug diep en vat haar hande op haar maag saam.

“Dis soos jy sê, hartjie, maar ek weet nie so mooi nie. Jy sê die Groenewalds vertrek Maandag na Johannesburg om vir hulle mense daar te gaan kuier, en dat jy maklik sal kan saamry tot op Kroonstad en by jou vriendinnetjie daar sal kan kuier … maar of ek moet instem, weet ek nog nie. Daar is oorlog in die Vrystaat en Transvaal.”

“Ouma vergeet een ding: Jean is my broer, en hy is deel van daardie oorlog. As Ouma Jean liefhet, as Ouma my liefhet, laat my asseblief toe om na hom te gaan soek,” pleit Annemarie desperaat en steek haar regterhand in ’n smekende gebaar na tant Gertruida uit.