Читать книгу Somer van betowering - Schalkie van Wyk - Страница 3

Elbie de Villiers druk die langsteelverestoffer teen die plafon van die ruim sitkamer, dartel ligvoets na die onderpunt van die vertrek toe, pirouetteer op die bal van haar regtervoet en beweeg terug in die rigting van die voordeur.

“Elizabeth!” mishoring Philippa van Reenen se stem met kritiese misnoeë uit die oopstaande voordeur.

Die verestoffer ruk uit Elbie se hande, kantel Philippa se breërandhoed oor haar oë en land kletterend op die stowwe­rige plankvloer.

“Móénie, tant Philippa,” praat Elbie verwytend met Philippa se lang, spits neus wat onder die rand van haar hoed sigbaar is. “Ek besef dis Tante se straf om met afgestorwenes te kommunikeer, maar ek kry hoendervleis en hartkloppings as Tante so onverwags met my oorlede ma begin praat. En hoekom skree Tante op haar? Is dit nie half ongeskik om met geeste rusie te maak nie?”

Philippa worstel om met drie inkopiesakke, ’n sambreel en haar handsak in haar hande haar hoed uit haar oë te kry. Met haar hoed skeef oor haar linkeroog, gluur sy Elbie met onverbloemde argwaan aan, haar mond ’n dun streep van afkeuring.

Elbie kyk vinnig oor haar skouer en neem twee haas­tige treetjies na regs. “Wat kyk Tante so? Staan my oorlede ma langs my?” vra sy lugtig en voel-voel versigtig met haar hande na die onsigbare teenwoordigheid langs haar.

“Jý, dogter,” fluitpraat Philippa toornig en steek-steek met haar sambreel na Elbie, wat haar met intense belangstelling betrag, “het nie ’n tikkie respek vir jou meerderes of weldoeners, óf jou armsalige, eiesinnige moeder nie – mag sy in vrede rus.”

“Ék?” Elbie lig haar ken onthuts. “Ek is agtien, tant Philippa, maar ek is nie skaam om te erken dat ek die afgelope twaalf jaar elke aand my ma se foto nagsoen nie. Dis Tante wat tydig en ontydig op my arme ma skree. En ek weet hoekom: Tante kan haar nog nie vergewe omdat sy met my liewe, verstrooide pa getroud was nie.” Sy hou haar kop effens skeef, haar oë donker van erns, en vra bekommerd: “Het Tante geweet dis sonde om met die dooies te kommunikeer?”

“Gee my krag . . . en help my om nie te vloek nie,” fluitpraat Philippa op ’n laer noot, kyk desperaat om haar rond en trippel met kort treetjies na die houtkrat voor die vuurherd toe. Sy rangskik haar inkopiesakke sorgvuldig langs die krat en sak met ’n sug van verligting daarop neer, haar handsak en sambreel nog in haar hande.

“Gaan Tante lank kuier?” vra Elbie gekwel. Sy buk af en raap die verestoffer op. “Tante kan self sien: die ou plek is die ene stof en spinnerakke en dooie goggas en weeluise.”

“Weeluise?” skril Philippa en wip met verrassende energie orent.

“Goetertjies met pootjies,” verduidelik Elbie en krap met mening haar linkerarm en dan agter haar een oor.

Philippa sak stadig terug tot op die houtkrat, stoot haar hoed uit haar oë en staar Elbie in stilte aan. Uiterlike skoonheid is ’n sonde, besluit sy, en daarvan het Elbie ’n oormaat gekry. Haar koperblonde hare omraam ’n fynbesnede gesig met hoë wangbene, ’n pikante neusie, vol lippe en ’n ferm, dog fyn ken. Haar oë is nagdonker met lang, digte wimpers, en haar donker wenkbroue vorm ’n skrille kontras met haar ligte hare. Haar slanke figuur is soos ’n jong wilgerloot, soepel . . . en sondig, want geen man sal soveel skoonheid kan weerstaan nie. Is Elbie bewus van haar sensualiteit? wonder sy diep besorg.

“As Tante nou dadelik loop, sal die weeluise Tante nie bykom nie. Sal ek Tante se pakkies dra?” bied Elbie hulpvaardig aan.

“Bly stil en luister na my, Elbie,” kom dit streng van Philippa. “Ek besef jy het jou skewe humorsin by jou nuttelose pa geërf, daarom sal ek jou stories dat ek met jou oorlede ma kan kommunikeer, summier ignoreer. Jy is oorlede Elizabeth se naamgenoot, daarom –”

“Elbie,” val sy Philippa koppig in die rede. “Anneke is sewe jaar ouer as ek. Sy het my vertel Ma het niks van haar eie naam gehou nie, daarom het sy my Elbie gedoop. Toe Tante my kort na my ma se dood Elizabeth genoem het, het ek my oorhoeks geskrik, want ek het geglo Tante praat met my oorlede ma. Het Tante vergeet hoe bitterlik ek gehuil en na my ma gesoek het? Hoe ek gepleit het dat Tante my moet wys waar sy wegkruip?” Sy swyg effens kortasem, haar oë donker poele van verwyt.

“Jy was destyds ses, nie ’n agtienjarige meisie wat so pas gematrikuleer het nie. Jy behoort te besef dat jou ma jou ’n onreg aangedoen het om jou nie na haar te vernoem nie. Elizabeth was per slot van rekening ook my moeder se naam,” antwoord Philippa styf en trek haar mond tot ’n pruimedant van afkeer.

“Om liefdeswil!” Elbie swaai die lang verestoffer gefrustreerd rond en laat stof en spinnerakke op haar en Philippa reën. “Ek het werk om te doen, Tante. Anneke is besig om in te pak, en ons meubels sal nou-nou hier wees. Ek sal nooit die huis skoonkry as Tante aanhou klets nie.”

Elbie sien hoe Philippa orent kom en reguit op haar afloop, ’n veglustige uitdrukking op haar gesig. Net soos ’n stoomskip, dink Elbie. Vroue wat so groot en breed soos haar tant Philippa is, kan nie doodgewoon loop of stap nie – hulle stoom. En daarby is tant Philippa gestraf met ’n mishoringstem, yl, vaalbruin hare, ’n groot voorkop, klein, groenbruin ogies, ’n manjifieke neus en ’n dunlipmond. Toe sy klein was, het sy geglo tant Philippa is ’n heks, want haar skerp ken krul effens boontoe, asof dit ’n geselsie met haar lang neus wil aanknoop.

Tant Philippa sou nooit ’n skoonheidskompetisie kon wen nie, maar sy is ’n imponerende vrou wat selfversekerdheid en innerlike krag uitstraal, besef Elbie en staal haarself vir haar tante se aanslag.

“Dan is dit waar,” hyg Philippa, haar stem yl van skok. “Ek dag ou Hermien Posthumus skinder net vir die lekker, maar . . . Elbie, kind, is dit waar dat jou pa in finansiële nood is?”

Elbie plooi haar neusie, dink ’n oomblik na en skud haar kop. “Hoegenaamd nie, Tante. My pa het eindelik tot sy sinne gekom.”

“Dan het ou Hermien vir my gelieg. Dan is daar geen sprake dat Nicolas jou ma se erfplaas aan die Davels verkoop het nie.” Philippa swaai haar sambreel soos ’n swaard bokant haar kop rond. “Die ou koringkriek! Ek sal Hermien Posthumus leer om lasterstories oor my bloedfamilie te versprei! Ek vat haar hof toe!” dreig sy wraaklustig en storm weg na die voordeur toe.

“Staan! Halt! Hou stil!” roep Elbie paniekerig, aarsel ’n oomblik en storm agter Philippa aan. Sy kry haar tante aan die arm beet en rem haar terug met haar volle gewig.

“Meisiekind, los my!” bulder Philippa en skud die tenger Elbie soos ’n lastige terriër rond.

“Eina!” gil Elbie met ’n stem wat Philippa se ore laat tuit en sy sak in ’n roerlose hopie op die plankvloer neer.

Skok laat die bloed uit Philippa se gesig dreineer en sy neem ’n huiwerige treetjie nader aan Elbie. Sy maak haar mond oop, probeer iets sê, maar haar stem kraak onverstaanbaar in haar droë keel. Sy sak steunend op haar knieë neer, laat val haar sambreel en handsak en vryf met bewende hande een van Elbie se polsgewrigte. “Elbie? Klein Elbietjie?” fluister sy skor en sien hoe haar eie trane op Elbie se gesig val. “Ag verdriet, waar is my sakdoek?” vra sy wanhopig en huil harder.

“Hier, Tante,” sê Elbie swakkies en druk ’n bondel stowwerige snesies in Philippa se hand.

“Dankie . . . Dankie,” prewel Philippa, vee haar trane af en laat stofstrepe op haar wange. Sy snuif en kyk skuldig na Elbie, wat weer haar oë gesluit het. “Dis hoekom ek nooit ’n man gekry het nie; ek is so sterk soos ’n man. Maar ek ken nie my eie krag nie. Arme klein Elizabeth . . . Ek het jou ma ook altyd seergemaak, al het ek dit nie bedoel nie. Ek is jammer, Elbie. Ek het nie dalk jou arm gebreek nie? Elbie?”

Elbie maak haar oë oop en verwyt bitter: “Tante se elmboog is skerper as ’n hooivurk. As my longe op die krop van my maag gesit het, was ek nou dood.”

“Maar ek het dit nie bedoel nie!” verweer Philippa haar ontsteld. “Sal ek die dokter –”

“Nee,” val Elbie haar swakkies in die rede. “Luister na my, tant Philippa, want dalk is dit my laaste woorde.”

“Ek luister, ek luister,” verseker Philippa haar mompelend agter die bondel snesies wat sy oor haar mond en neus druk terwyl nog trane oor haar wange biggel.

Sy sal gestraf word, dink Elbie skuldig. Sy skeer die gek met tant Philippa, dryf haar tot raserny en trane en voel nie eens skuldig daaroor dat sy voorgee dat haar tante haar wind uitgeslaan het nie. Maar hoe anders bring sy haar strydlustige tant Philippa tot bedaring? wonder sy en sug onwillekeurig.

“Het jy die krag om te praat, Elbie?” vra Philippa, haar stem hees van kommer en trane.

“My pa het nie ’n keuse gehad nie, tant Philippa,” begin Elbie met onverwagte erns en sit orent. Sy neem een van Philippa se hande in albei hare en hou dit styf vas, asof sy wil verhoed dat Philippa skielik opspring en Hermien Posthumus oor haar skinderstories gaan konfronteer.

“Ek verstaan nie, Elbie. Is dit waar dat jou pa bankrot is? Dat hy ons erfplaas, Helderstroom, moes verkoop?” vra Philippa, die hartseer van verlies in haar stem.

Elbie skud haar kop. “Dis nie so erg nie, Tante. Pappa was nooit ’n boer nie. Tante – die hele dorp weet dit: my pa sit met sy neus in sy boeke, en snags, wanneer hardwerkende boere slaap, sit hy voor sy teleskoop en bestudeer die sterre. Mamma het dit geweet, maar sy het hom liefgehad. Ek weet wat die dorpenaars sê, maar Pappa is wat hy is en ek het hom lief soos hy is.”

’n Ergerlike frons vorm tussen Philippa se yl wenkbroue, maar dan val haar blik op Elbie se pleitende gesig en dit laat haar oorwonne sug. “Dis soos dit hoort: kinders moet hulle ouers respekteer. Maar ek mag reguit praat. Jou pa is ’n nikswerd en ’n mislukking as boer, Elbie, maar ek het respek vir sy geleerdheid en kennis, wat nie sal verhoed dat al sy beeste aan bek-en-klou-seer vrek nie!”

“Dis waarom oom Klasie Venter al die jare sy plaasbestuurder was. Maar die afgelope paar jaar . . . Oom Klasie is oud en sieklik en hy en tant Annie gaan by hulle jongste seun woon.”

“So, nè? Wat verhoed jou lamsakkige pa om ’n ander plaasbestuurder te kry?” vra Philippa onstuimig.

“My pa praat nooit daaroor nie, maar hy sukkel met sy gesondheid. Dokter Nienaber het self gesê dit sal beter wees as ons op die dorp kom woon. En Anneke is in haar noppies, want sy moes altyd vroeg opstaan om betyds by die bank te wees.”

Philippa se oë vernou agterdogtig. “Hermien Posthumus sê jou pa het Helderstroom aan ou Hans Davel verkoop. Waar die ou ruspe die geld vandaan kry –”

“Dis ’n bogstorie, Tante,” val Elbie haar in die rede. “Pappa weet hoe lief ek vir ons plaas is, en as ek ’n man was . . .”Sy sug ongeduldig en maak ’n afwerende gebaar. “My pa verhuur ons plaas, Tante. Hy sal dit nooit verkoop nie.”

“So sê hy nou,” kom dit skepties van Philippa. Sy kyk om haar rond en vra neerhalend: “Het jou pa dié ou bouval gekoop?”

“Nee. Ons huur die plek. En dis ’n pragtige ou viergewelhuis, nie ’n bouval nie. Die tuin is net ’n bietjie verwaarloos, maar dit sal ook regkom.”

“Julle kon by my kom bly het. Ek sit met die grootste huis op die dorp.”

Elbie glimlag vonkelend. “Saam met dertig katte? My pa sê hy verkies varke bo katte, want varke gee hom nie hooikoors nie.”

“As sy stowwerige boeke hom nie hooikoors gee, sal my katte hom ook nie pla nie,” sê Philippa en snuif geraak. Haar oë rek asof sy vir haar eie gedagtes skrik en sy buig nader aan Elbie. “Jou trustgeld vir jou studie, kind: het jou pa dit ook gesteel soos hy Anneke se trustgeld gesteel het?” vra sy nydig.

Elbie los Philippa se hand asof dit haar brand en spring op. Sy beweeg ’n paar treë weg en begin praat, haar rug nog op Philippa gekeer. “Anneke se trustgeld is veilig. Myne ook. My pa is ’n goeie, eerlike man, maar Tante . . . My pa sê altyd as ’n mens haat, vernietig jy net jouself. Dalk moet Tante liewer nou loop, want ek wil nie graag myself vernietig nie.”

Agter haar hoor Elbie Philippa steunend orent kom, dan die geritsel van die inkopiesakke, en sy besef verlig dat haar tante besluit het om haar besoek kort te knip.

“Ek is jammer, Elbie,” sê Philippa uit die voordeur, die nasale gefluit van haar stem sagter as gewoonlik, “maar ek wou net weet van jou trustfonds omdat ek van plan is om jou universiteit toe te stuur as jy nie die geld gehad het nie.”

Elbie draai onwillig om, die uitdrukking op haar gesig strak. “Dankie, Tante, maar . . . Waarom haat Tante my pa so? Hy was ’n lektor by ’n universiteit en sestien jaar ouer as my ma. My ma het dit geweet, maar sy het hom liefgehad soos hy was en sy is met hom getroud. Hy het nooit in boerdery belang gestel nie, maar maak dit van hom ’n nikswerd en ’n sukkelaar?”

“Nee, maar . . .” Philippa druk-druk met die punt van haar sambreel teen die voordeur, haar gesig afgewend.

“Maar wat, tant Philippa? Het ek nie die reg om te weet waarom Tante my pa verag nie?” vra Elbie met ingehoue drif.

“Verag?” Philippa skud haar kop verwonderd, ’n leeftyd van seer in haar oë. “Toe ek ’n kind was . . . Kinders hoor dikwels dinge wat nie vir hulle ore bedoel is nie. Elizabeth was blond met blou oë, soos Anneke, en fyn gelaatstrekke soos joune. ’n Mooi kind, en later ’n beeldskone meisie. Maar ek . . . was ek. Ek het my ouers hoor praat oor my . . . dat hulle nie moet onderskeid maak tussen my en die mooi Elizabeth nie; dat hulle my jammer kry . . . Jammer!”

“Is skoonheid so belangrik?” vra Elbie gelykmatig. Sy onderdruk die begeerte om na haar tante toe te loop en haar met vals woorde te troos.

“Dit moet wees, want ek het van kleins af besef: mooi kinders kry liefde, maar lelike kinders kry jammerte.” Sy lê Elbie met ’n handgebaar die swye op toe sy probeer praat. “Ek sal nooit weet of dit waar is of nie, maar dis wat ek as kind en grootmens geglo het. Net Elizabeth . . . Sy het gesê sy weet nie of ek mooi of lelik is nie, maar sy weet ek is goed, en my goedheid het my mooi gemaak in haar oë. Net Elizabeth het my laat voel ek is mooi. Net háár liefde was nie besoedel met jammerte nie. Ek sou enigiets vir my mooi, ouer suster gedoen het, want sy het my liefgehad.”

“My pa het haar weggeneem van Tante af,” sê Elbie begrypend.

“En haar gelukkig gemaak,” voeg Philippa gesmoord by en trek die voordeur agter haar toe.

Elbie luister na die klik-klak van Philippa se voetstappe op die geplaveide tuinpaadjie, storm na die voordeur toe en ruk dit oop. “Tant Philippa!” roep sy, vererg haar toe Philippa haar ignoreer en roep harder: “Ek kry Tante ook nie jammer nie, want Tante is te befoeterd! Dalk is ek lief vir Tante!”

Philippa ruk in haar spore tot stilstand en Elbie wonder benoud of sy die voordeur moet toeklap en sluit, maar dan sien sy haar tante se skouers ruk en hoor haar hoë fluitlag soos die gerunnik van ’n perd.

Philippa sit die drie inkopiesakke by die tuinhekkie neer en loop oor die sypaadjie na haar motor toe.

Toe die gedreun van die motorenjin wegsterf, draf Elbie nuuskierig nader om te sien wat in die inkopiesakke is.

“Twee rompe en bloesies en die skoene wat ek weke gelede in die winkelvenster bewonder het . . . En ’n yslike boks sjokolade!” deel Elbie haar blydskap met ’n mossie wat haar skeefkop en blinkoog dophou. “Glo my, meneer mossie, my tant Philippa is lelik, maar lieflik!” vervolg sy laggend, raap die inkopiesakke op en dans uitgelate terug na die voordeur toe.

Nicolas de Villiers loer wantrouig om die agterdeur, gewaar Anneke doenig voor die stoof en vra hoopvol: “Die hordes – is hulle weg?”

Anneke lag kopskuddend oor haar pa se gekwelde uitdrukking en skerts goedig: “My dapper pa! Waar het Pappa die ganske dag weggekruip? Of het Pappa by tant Philippa gaan kuier?”

Nicolas maak ’n verontwaardigde snorkgeluidjie deur sy neus, kom die kombuis binne en antwoord ergerlik: “Philippa sonder haar katte is ’n beproewing, maar omring deur haar katte kan sy ’n man tot moord of selfmoord dryf.” Hy kyk lugtig na die gangdeur. “Het Elbie van haar horde mansvriende ontslae geraak? Waar sy aan soveel mans kom . . .”

“Pappa!” Anneke blik hom onthuts aan. “Ek dank die gode dat Elbie se skoolmaats ons met die trek kom help het. En dit was seuns én meisies. Was dit nie vir hulle hulp nie, het ek oor twee weke nog uitgepak.” Sy plaas ’n oondskottel in die oond en glimlag tevrede. “Aandete sal oor ’n uur of wat gereed wees. Tee of koffie, Pappa?”

“Tee, asseblief,” antwoord hy werktuiglik, ’n kwelfrons tussen sy wenkbroue. “My boeke, Anneke . . . Wat het die spul met my boeke aangevang?”

“Elbie en twee seuns het dit uitgepak.” Sy glimlag deernisvol, kom nader en lê haar hand op sy arm. “Hou op om Pappa te bekommer. Elbie weet hoe die boeke gerangskik moet word: alfabeties, volgens elke vak. Dis ’n ruim, sonnige studeerkamer. Pappa sal nie die studeerkamer in die ou opstal mis nie.”

Nicolas se uitdrukking vertroebel, sy stem skugter en skuldig toe hy vra: “Ek was altyd so, nè, Anneke? Onprakties, onhandig, hulpeloos en ’n oorlas. Dalk skort daar iets met my gene, want ’n normale man is . . . is diensbaar.”

Sy kyk in stilte na die lang, skraal man wat soos ’n veroordeelde voor haar staan en voel haar hart ineenkrimp van medelye en empatie. Hy is alles wat hy gesê het, hierdie vyf-en-sestigjarige man met sy silwergrys hare, swartbruin oë en aristokratiese gelaatstrekke, maar hy is haar pa en sy het hom onvoorwaardelik lief, dink sy, kyk in sy oë en glimlag met opsigtelike trots. “Ek glo aan die adel van die intellek. Ons kan nie almal diensknegte wees nie. Ek was nog altyd trots om te kan sê my pa is professor Nicolas de Villiers, ’n geleerde man wat kennis, nie sente nie, versamel,” sê sy reguit en vervolg skertsend: “Kom sit by die kombuistafel. Ek sal diensbaar wees en vir ons tee maak.”

“Ja . . . Tee, ja,” prewel hy, sy gedagtes elders, en neem op ’n stoel plaas terwyl sy oë Anneke volg. “Jy is Elizabeth . . . Jy is jou oorlede moeder uitgeknip, Anneke.”

Sy glimlag bedroë. “As ek maar was! Ek weet ek is blond, soos sy, maar ek sal enige dag my klassieke gelaatstrekke vir Elbie se fynes verruil. En daarby het ek Pappa se groot hande en voete geërf. Dank die hemel ek is skraal, anders was ek so massief soos tant Philippa!”

“Elbie het ’n prentjieboekskoonheid, maar jy is ’n mooi dogter, en jy weet dit,” sê hy ongeduldig, geïrriteerd omdat hulle oor die opsigtelike kibbel. “Ek het na jou innerlike verwys. Jou ma het my nooit verwyt oor my onlesbare dors na kennis nie. Sy was ’n plaasmeisie, prakties, soos jy, maar sy het my liefgehad en bewonder juis omdat ek . . . anders was. Vreemd, nè, Anneke? Ek het die bestuur van haar erfplaas in Klasie Venter se hande oorgegee, haar dikwels afgeskeep omdat ek my boeke bo mense verkies het, maar sy het my bewonder in plaas daarvan om my te veroordeel.”

“Ons kan nie almal bruin oë hê nie,” sê Anneke lakoniek en plaas ’n koppie tee voor hom op die tafel neer.

Hy glimlag waarderend. “Ook waar, maar dit verhoed nie dat ek skuldig voel nie. Jy kon ’n onderwyseres, soos jou ma, geword het. Dis waarvoor jou ma ’n trustfonds aan jou nagelaat het.”

Haar oë vonkellag in syne. “Ek, my liewe pa, is ’n gebore kapitalis. Ek het my kaduks geleer om goeie punte op skool te kry omdat almal van my verwag het dat ek, die professor se dogter, goeie punte moet kry. As ek universiteit toe gegaan het, sou almal van my verwag het om met lof te slaag, maar ek het van jongs af besluit ek wil eendag so ryk soos tant Philippa wees, want dan kan ek so ongeskik wees soos ek wil.”

“My liewe kind . . .” Hy staar haar verward aan, sy uitdrukking iets tussen geamuseerdheid en teleurstelling. “Ek kan nie glo enigiemand wil soos Philippa wees nie – veral nie jy nie.”

“Ek twyfel of ek ooit so uitgesproke soos sy sal kan wees, maar ek wil haar onafhanklikheid hê. Dis waarom ek die bankwese as my loopbaan gekies het. Ek het alles geleer oor aandele en beleggings, en toe ek mondig geword het, kon ek my trustfonds gebruik om my eendag ’n ryk vrou te maak.”

Sy glimlag selftevrede, word bewus van Nicolas se ontsteltenis en vra skuldig: “Skok my besluit Pappa? Ek is nie ’n ongevoelige, materialistiese mens nie, Pappa, maar geld . . . is belangrik.”

“Baie belangrik,” sê hy met ’n doodse ondertoon in sy stem, “veral vir die dogter van ’n man wat nooit die waarde van finansiële onafhanklikheid besef het nie. Klasie Venter het die boerdery die afgelope vyf, ses jaar al hoe meer verwaarloos. As ek nie met my neus in my boeke gesit het nie, sou ek dit besef het. Ek herinner my dat jy by meer as een geleentheid voorgestel het dat ek ’n jonger plaasbestuurder kry, maar ek het nooit eens die moeite gedoen om te vra waarom jy so iets voorstel nie.”

“Oom Klasie moes aangebied het om te bedank. Hy het besef die bestuur van die plaas was te veel vir hom,” probeer Anneke hom verontskuldig.

“Jy het voorsorg getref, Anneke,” vervolg Nicolas mymerend. “Jy het jou universiteitsopleiding prysgegee sodat jy jou trustfonds sou kon gebruik wanneer jou pa die dag finansieel afhanklik is van jou.”

Sy hoor die bitterheid en selfveragting in sy stem en trek haar asem sag in, hartseer in haar oë. “Nee, Pappa. Ek en oom Klasie het dikwels oor Helderstroom gepraat. Ek het nie gehuiwer om sy bestuursvermoë te kritiseer nie en hy het my beloof hy sal aftree voordat dit nodig sou word om ’n verband op die plaas te neem. Helderstroom is ’n klein fortuintjie werd, daarom weet ek Pappa sal nie oornag in ’n parasiet verander wat op my salaris teer nie.” Haar glimlag is soos ’n aanraking van liefde en lojaliteit. “Nie dat ek sal huiwer om my laaste sent met Pappa te deel nie, maar aangesien dit nie nodig is nie . . . Ek kan minstens my pa bederf.

“Pappa se tee is yskoud. Gee die koppie aan. Ek sal vir ons vars tee skink.”

“Jy is oud genoeg om te trou, Anneke. Jy gaan nie ter wille van my ’n oujongnooi word nie.”

Die koppie rinkel op die piering in Anneke se hand en sy swaai vinnig om om te verhoed dat haar pa die verraderlike blos op haar wange sien. “Trou?” vra sy met gedwonge sorgeloosheid. “Ek sal trou as die regte man my vra, maar hy het nog nie.”

“Dis goed so,” sê Nicolas ingedagte en staan op. “Ek gaan net gou by my nuwe studeerkamer inloer . . . kyk of die boeke reg uitgepak is. Die tee kan wag.”

Hy slenter die gang binne, sy skouers effens geboë, terwyl Anneke hom verwese agterna staar. “Die tee kan wag,” herhaal sy saggies teenoor haarself. “Ek ook. Ek wag al so lank, maar Sondae in die kerk kyk hy aanhoudend na Elbie . . . As sy met hom trou, sal ek haar vir altyd haat!” Haar opstuwing van drif swig voor skaamte en sy sug verwese. “Nee . . . Nee, ek sal nie. Elbie het net soveel reg as ek om hom lief te hê. As sy hom gelukkig kan maak . . . Ek sal weggaan – hoe verder, hoe beter – en selfs Pappa sal my nie kan terughou nie. As ek dan nie kan liefhê nie, het ek seker die reg om alleen miserabel te wees!” sê sy uitdagend vir die koperkrane van die wasbak, maar diep in haar pleit haar stemlose liefde om vervulling. Dit laat haar hard op haar onderlip byt terwyl haar trane met die skuimende water in die opwasbak meng.

Elbie maak die plaashek van Voetpaddrif agter haar toe, blik oor haar skouer om seker te maak dat slegs die dakke van enkele dorpshuise nog sigbaar is en huppel met die sorgvrye vreugde van ’n kind teen die helling van die heuwel af na die wilgersomsoomde meer toe.

“Ek is bly, ek is bly, want my skooldae is verby,” sing sy uitgelate, vleg walsend tussen enkele boomstamme deur en bly effens kortasem staan. Die somergroen van die bome en gras en die silwer helderheid van die water verdiep in die vroegskemer wat soos ’n sagte sluier oor die aarde sak en die boodskap bring van die naderende nag. Die skoonheid van die vroegaand oorweldig haar oomblikke lank, maar die blydskap oor die matriekeksamen wat eindelik agter haar lê, laat haar arms in ’n impulsiewe gebaar wyd oopgooi terwyl sy hardop uitroep: “Oom Giepie se Ganspan, hoor jy my? Ek is klaar met skool! Vir altyd en altyd klaar!”

“ ’n Aanhanger van die hedonisme,” sê ’n diep, welluidende mansstem skuins agter haar.

Sy snak verskrik na haar asem, swaai om en sien hoe ’n lang, breedgeskouerde man, in rydrag geklee, sy perd onder die oorhangende takke van ’n reusewilger uitlei. Sy hare is swart, en sy hoef nie te kyk om te weet dat hy persblou oë, ’n kuiltjie in sy vierkantige ken en ’n sweem van ’n Romeinse boog in sy neus het nie. Wanneer sy haar oë sluit, kan sy sy lippe sien, fyn afgeëts soos dié van ’n standbeeld. Sy mondhoeke neig boontoe, asof hy wil glimlag, en sy onderlip is effens dikker as sy bolip. Lippe, sag en sensueel, wat in haar drome . . .

“Jy ontken dit nie? Jy is ’n hedonis?” onderbreek sy stem haar gedagtegang.

Elbie sper haar oë wyd oop, verneder en skaam omdat sy onbewustelik haar oë gesluit het. Luan Stegmann glo heel waarskynlik sy is ’n skaamtelose bakvissie wat met toe oë gestaan en wag het dat hy haar soen, dink sy, vryf haar oë met haar wysvinger en mompel verskonend: “Jammer. Ek dink die lastige muggies het in my oë gevlieg.”

“Wag, dalk kan ek help,” bied hy aan.

Sy voel sy vingers om haar pols, sy aanraking warm en intiem, en spring agteruit asof sy hand haar gebrand het.

“Muggies én perdebye?” vra hy, onderdrukte lag in sy stem. “Wat laat jou so rondspring, Elbie? Dalk rooimiere?”

“ ’n Mens noem dit selfbehoud,” antwoord Elbie met gedwonge kilheid en lig haar ken. “As iemand jóú onverwags gryp, sal jy ook vinnig padgee.”

“Wel, hoekom probeer jy nie?” vra hy, koggelende lag in sy oë.

“Omdat ek moeg is,” sê sy snipperig en sak op die kort, groen kweek neer, haar rug op hom gekeer.

“Dan het julle klaar getrek?” sê-vra Luan en gaan sit langs haar.

Sy wens hy wil loop; sy wens hy wil bly. Sy wens hy hou op om met haar te praat; sy hoop hy hou nooit weer op praat nie. Sy wens, sy hoop, sy bid dat hy nie die onstuimige geklop van haar hart kan hoor en raai hoe onbeskryflik baie sy van hom hou nie.

“Jammer,” sê hy spytig. “Dit kan nie maklik wees om tot siens te sê vir die plek waar jy grootgeword het nie.”

“Helderstroom is die mooiste plaas in die wêreld,” sê sy met ’n oortuiging wat uit liefde gebore is. “Ek ken elke boom, elke graspol, elke klip op ons plaas. Ek en Karwats, my ryperd . . .” Sy sluk droog, knip haar oë vinnig en lag geforseerd. “Jammer. Ek kon nie vir Pappa of Anneke sê hoe hartseer ek is om afskeid te neem van ons plaas nie.”

“Daar is ’n oplossing: trou met ’n ryk boer wat Helderstroom by jou pa kan koop,” stel hy voor.

Sy betrag hom met ysige afkeer. “Is dit wat jy sal doen: met ’n ryk vrou trou sodat jy haar geld kan vat?”

Hy breek ’n grasspriet af, kou daaraan en hou haar deur vernoude oë dop. “Dis wat die dorpenaars glo: arm Lukas Stegmann se aantreklike seun gaan vir hom ’n ryk vrou vat. Wees gewaarsku: rykes van die kontrei, hier kom ou sukkelaar Lukas se seun om julle dogters te steel. Sluit hulle toe, want al wat hy soek, is geld. Kyk net wat het hy gedoen toe die groothartige Giepie van Graan duisende rande in sy bankrekening gesit het sodat hy universiteit toe kon gaan om onderwyser te word. Die ondankbare Luan Stegmann het die geld uitgedobbel, en een maal per jaar maak hy ’n draai by Giepie om nog meer geld uit hom te kry.” Luan se lag is kort en wrang. “Het ek die prentjie duidelik genoeg geskilder?”

“Duidelik genoeg, maar net jy weet hoe waar dit is. Oom Giepie leef soos ’n kluisenaar, en vra iemand hom uit, hou hy hom doof. Dit help nogal om doof te speel, want die dorpenaars het oorgenoeg oor my pa ook te sê.”

Hy hoor die ondertoon van begrip in haar stem en glimlag dankbaar. “Jy het grootgeword. Ek is bly . . . en jammer. Toe jy ses was, het jy my gevra om met jou te trou. Gaan jy my weer vra, of is jy nou te groot en verstandig?” terg hy.

“Dit was kort na my ma se begrafnis en tant Philippa het gedreig om by ons in te trek en vir my en Anneke ma te speel. Ek was so bang dat my pa met haar sou trou dat ek weggeloop het. Dis hoe ek op julle plaas beland het.” Sy glimlag by die herinnering aan haar kinderlike vrees. “Jy moes toe twaalf of dertien gewees het, maar jy was galant genoeg om my nie af te jak nie.”

“Hoe kon ek? Jy was te mooi en fyn om seer te maak. Boonop was ek gevlei. Ek het beloof om met jou te trou sodra jy klaar geëet het. En jy, wispelturige meisie, het aan die slaap geraak voordat jy jou tweede toebroodjie klaar geëet het. En toe het my pa my na julle plaas toe gestuur om vir jou mense te sê waar jy is.” Hy sug oordrewe. “Die kans van ’n leeftyd . . . en ek word deur ’n toebroodjie gefnuik.”

“Ek hoop daar is meer as net ’n toebroodjie by die huis. Ek is honger,” sê Elbie en staan op, bewus van die naderende nag, maar nog meer bewus van haar verraderlike emosies wat haar soos ’n beginsellose meisie wil laat optree. Dit moet verkeerd wees om te wens dat ’n man jou in sy arms neem en soen. Dit kan niks anders as sonde wees om te voel jy sal enigiets vir ’n man doen, solank hy hom net by jou kan hou nie, dink sy skuldig en sluk droog.

“Jy en jou ewige honger,” verwyt hy, kom orent en bly voor haar staan. “Ek kuier tot na Kersfees by oom Giepie. As jy na die dam toe kom, so teen skemer, of ’n bietjie vroeër . . .”

“Jy kan na ons huis toe kom, Luan,” nooi sy hoopvol.

“Jy is net agtien, Elbie. Ek kneus nie bloeisels nie. Maar ek sal hier wees as jy wil gesels,” antwoord hy bruusk, swaai byna inspanningloos in die saal op sy perd en ry die nagdonker tegemoet.