Читать книгу Güclü olmaq istəyirəm - Сергей Довлатов, Сергей Донатович Довлатов - Страница 3

Nə vaxtsa mən məktəbli, iki alan və aviamodelçi olmuşam. İmlaları Reqina Muxoloviçdən köçürdür-düm. Xırda pul kolleksiyası toplayırdım. Utanırdım. İçmirdim…

Əla vaxtlar idi. (Şəxsiyyətə pərəstiş dövrünü nəzərə almasaq.)

Yadımdadır, mənə də attestat verdilər. Məktəb di-rektoru fürsət tapıb əlimi sıxdı. Sonra isə mən Lenin-qrad Dövlət Universitetinin riyazi mexanika fakültəsi-ni bitirdim və gic-gic kompleksləri olan, tez özündən çıxan birinə çevrildim. Cəmi doxsan altı rubl maaş alan cavan mühəndis başqa nə cür ola bilərdi ki?

Mən adi və tənha həyat tərzi sürürdüm və həmin illər ərzində cəmi iki məktub yazmışdım.

Amma buna baxmayaraq, mən bilirdim ki, hara-dasa başqa bir həyat mövcuddur – gözəl, parlaq və işıqlı. Orada romanlar və antiromanlar yazırlar, dala-şırlar, osminoq yeyirlər, yalnız kinoteatrda kədərlənir-lər. Orada şlyapanı arxaya çəkib ikiqat viskini birnəfə-sə aşırırlar. Orada projektor işığından təngə gəlmiş, ətirli çiçəklərin iyindən bihuş olmuş kino ulduzları saç sancaqlarını yorğun halda xalçanın üstünə atırlar…

Mən Memar Rossi küçəsində yaşayırdım. Küçənin uzunluğu 340 metr, binalarının eni ilə hündürlüyü isə 34 metrdir. Amma bunun elə bir önəmi yoxdur.

Yaxınlıqda yerləşən teatr və xareoqrafiya məktəbi bu küçənin üslubunu yaradır. Necə ki Çkalov küçəsi-nin üslubunu iki qastronom və bir polis idarəsi forma-laşdırır…

Aktrisa və balerinalar küçə boyunca gəzişirlər. Ak-trisa və balerinalar! Onların yanında sevgililər, avara-lar, alçaqlar, dünyanın sahibləri gəzirlər.

Şəxsi avtomobilin qapısı açılır, ajur corablı iki ayaq peyda olur. Sonra isə sintetik xəz, ridikül, qolbaqlar və üzüklər. Və nəhayət, bütöv qadın, inadlı – uzun müd-dətli müqavimətə qətiyyətlə hazır.

O, teatrın girişində yoxa çıxır. Asfalt üzərində fransız ətrinin yüngül buludu yavaş-yavaş əriyir. Sev-gililər isə sütunların ətrafında gəzişərək gözləyirlər. Köynəklərinin manjetləri alatoranda ağarır.

Özümü daha əmin hiss edim deyə, mən boksla məşğul olmağa başladım. Məhləmizin birinciliyində rəqibim məşhur Sitrinyak oldu. O, mənə sarı yırğala-na-yırğalana bir addım atdı. Mən bir yumruq atdım, amma necə oldusa, elə həmin an bütün vücudumla nahamar və möhkəm brezentin üstünə yıxıldım. Qəl-bim düz tavanadək qalxdı və lampalar arasında göz-dən itdi. Mən güclə səs çıxarıb sürünməyə başladım. Azarkeşlər fit çalır, mənsə dayanmadan sürünürdüm – düz məşqçi Şarafutdinovun xarici səndəlləri ilə toqqu-şanadək.

– Salam, – məşqçi mənə dedi. – İş-güc?

– Yavaş-yavaş, – dilləndim. – Çıxış haradadır?

Bədən tərbiyəsi ilə işim bitdi və mən hekayə yaz-dım. Hekayədə mənim gecə gəzintilərimdən nələrsə vardı. Yağışın səsi. Sükan arxasında yuxuya getmiş sürücülər. Bir-birinə çox bənzəyən səssiz-səmirsiz kü-çələr…

Saqqallı ədəbi işçi mənim əlyazmamı xeyli vaxt eşələnərək axtardı. Şkafda qurdalana-qurdalana soru-şurdu:

– Bu sizin deyil ki – “Səhərə yaxın buz tutdu…”?

– Xeyr, – mən deyirdim.

– Bəs bu – “Səhər hava açıldı…”?

– Xeyr.

– Bu, necə – “Səhərə yaxın Yermil Fedotoviç canı-nı tapşırdı…”?

– Qətiyyən.

– Bəs bu? Adı belədir – “Təkayaqlıların marşı”.

– “Tənhaların marşı”, – deyə düzəliş verdim.

O, əlyazmanı vərəqləyə-vərəqləyə təkraralayırdı:

– İndi görərik, necə balıqçısınız… Görərik…

Sonra isə:

– Siz burada yazmısınız: “… və yalnız quşlar qranit heykəlin başı üstündə uçuşurdular.” Bilmək istərdim ki, bu quşlar nəyin təcəssümüdür?

– Heç nəyin, – mən dedim. – Sadəcə, uçurlar. Elə belə. Bu, normal haldır.

– Niyə uçurlar ki? – redaktor candərdi soruşdu. – Hansı səbəbdən? Hansı bədii mənanı gücləndirmək-dən ötrü?

– Uçurlar, vəssalam, – mən pıçıldadım, – adi hal-dır…

– Tutaq ki, elədir. O zaman deyin görüm bu quş-lar hansı mənəvi dəyəri simvolizə edirlər? Xronosu, yoxsa Demosu?

Dəhşətdən ayaq barmaqlarımı tərpətməyə başla-dım.

– Bir sual da verim. Siz torağaysınız, ya bayquş?

Mən çığırdım, redaktorun saqqalını ütdüm və qa-pıya sarı yönəldim.

Arxamca səs gəldi:

– Bir dəqiqə. İstəyirsiniz, sizə cəfəngiyatdan bir məsləhət verim?

– Cəfəngiyatdan?!

– Əşşi, daha doğrusu, fənərdən.

– Fənərdən?!

– Necə deyərlərsə, saç altından.

– Saç altından?!

– Bir sözlə, klassikləri təkrar-təkrar oxuyun. Puş-kini, Lermontovu, Qoqol, Dostoyevskini, Tolstoyu. Əsas Tolstoyu. Dərindən düşünsək, bu qrafa qədər ədəbiyyatımızda heç əsl kişi olmayıb…

Ədəbiyyatla işim bitdi.

Günlərim cansıxıcı keçirdi. Yuxu, qatıq, iş, tənha-lıq. İş yoldaşlarım mənim bu vəziyyətimi görüb əl-ayağa düşdülər. Məni xeyli inkişaf etmiş bir qız – Fri-da Şteynlə tanış etdilər.

Biz restoranda iki saat vaxt keçirdik. Musiqi səslə-nirdi. Frida menyunu oxuyurdu, Tövrat kimi – sağ-dan sola. Biz blinçiklərlə kofe sifariş etdik.

Frida dedi:

– Biz hamımız müəyyən çevrənin adamlarıyıq.

Mən başımla təsdiqlədim.

– Ümidvaram ki, siz də hansısa çevrəyə mənsub adamsınız.

– Bəli, – cavab verdim.

– Məhz hansına?

– Dördüncüyə, – dedim. – Əgər cəhənnəmin çev-rələrin nəzərdə tutursunuzsa.

– Əhsən! – qız dedi. Mən o dəqiqə şampan sifariş etdim.

– Nədən danışaq? – Frida soruşdu. – Coysdan? Hitlerdən? Pşebışevski haqqında? Qara teryerlərdən? Struktur dilçilikdən? Neofreydizmdən? Dizzi Gillespi-dən? Ya bəlkə, Yaspers, ya da Kafka haqqında?

– Kafka haqqında, – mən dedim.

Və ona başıma gəlmiş bir əhvalatı danışdım.

“Deməli, işə gəlirəm. İş yoldaşım Barabanov məni saxlayır.

– Dünən, – deyir, – Kafkanı təkrar vərəqləyirdim. Bəs siz Kafkanı oxumusunuz?

– Təəssüf ki, yox, – mən deyirəm.

– Siz Kafkanı oxumamısınız?

– Boynuma alıram ki, yox.

Barabanov mənə bütün günü çəpəki baxdı. Nahar fasiləsində isə laborant Nina yanıb gəlib soruşur:

– Deyirlər ki, siz Kafkanı oxumamısınız. Bu həqi-qətdir? Ancaq düzünü deyin. Öz aramızda qalacaq.

– Oxumamışam, – deyirəm.

Nina diksindi və Barabanovla birlikdə nahara get-di…

İşdən qayıdanda mən yolda geoloq Tişenko ilə rastlaşdım. Onun yanında, həmişəki kimi, yaraşıqsız bir qız vardı.

– Xantı-Mansiyskdə Kafka satılır! – o, uzaqdan qışqırdı.

– Əla, – heç geri çevrilmədən dedim və yoluma davam etdim.

– Hara gedirsən? – geoloq incik səslə soruşdu.

– Xantı-Mansiyskə, – dedim. Bir dəqiqə sonra isə artıq evdə idim. Dəhlizdə qonşum – bağçaya gedən Roma üstümə düşdü. Ayağımın birini qucaqlayıb de-di:

– Biz isə nənəmlə birlikdə Kafkanı oxumuşuq!

Mən qıyya çəkib qaçmaq istədim. Amma Roma ayağımdan möhkəm yapışmışdı.

– Xoşuna gəldi bəs? – mən soruşdum.

– Belə də, – Roma dilləndi.

– Dostum, bəlkə, nəyisə səhv salırsan?

Onda bağça uşağı evdən iri sınıq-salxaq bir kitab gətirib içindəki kaska şəklini göstərdi:

– Kafka!

– Sən ağıllı oğlansan, – mən dedim. – Amma bir az pəltəksən. Bəlkə, sənə tüfəng hədiyyə edim?

Elə də etdim.”

– Əhsən! – Frida Şteyn dedi. Mən yenə şampan si-fariş etdim.

– Mən bilirəm ki, – Frida dedi, – siz novellalar ya-zırsınız. Onları oxuya bilərəmmi? Yanınızda var indi?

– İndi yanımda yalnız hələ mövcud olmayanlardır, – mən dedim.

– Əhsən! – dedi Frida.

Yenə şampan sifariş etdim…

Gecə biz təmiz bir blokda dayanmışdıq. Bir istə-dim Fridanı öpüm. Daha doğrusu, ona sarı hiss oluna-caq dərəcədə büdrədim.

– Əhsən, – Frida dedi. – Siz lap donuz kimi sər-xoşsunuz!

O vaxtdan Frida mənə daha zəng etmədi.

Pəncərənin arxasındakı sərçələrə bənzəyən günlər – boz və bir-birindən seçilməyən – ard-arda ötüb ge-dirdilər. Yuxu, qatıq, iş, Zolyanın əsərləri. Xəstələn-dim, sonra da sağaldım. Bir televizor aldım kreditə.