Читать книгу Ver bo korale - Susanna M Lingua - Страница 4

Daar is ’n blye glimlaggie om die vyf-en-twintigjarige Elaine se sagte mond, hier waar sy in die trein langs die oop venster sit. ’n Ligte windjie waai deur die venster en speel tergerig met haar rooi hare, terwyl haar groot, groen oë in die verte staar.

Elaine het pas haar dienstyd as huisdokter in Johannesburg se hospitaal agter die rug, en nou is sy onderweg na haar ouerhuis en na haar geboorteplaas, Boskloof.

Wel, dokter Enslin, spreek sy haarself in haar gedagtes aan, oor vier weke gaan jy werk dat jy opslae maak. Die tyd van dag- of nagdiens is vir jou helaas iets van die verlede. In die vervolg sal dit dag- én nagdiens wees, ou kinta . . .

Die trein fluit en sy is meteens die draad van haar gedagtes kwyt. Sy voel nogtans diep gelukkig omdat sy na sewe jaar eindelik vir goed huis toe, na Boskloof toe gaan. Sy is nou wel ’n geneesheer, maar in wese bly sy steeds die plaasdogter van weleer, met ’n diep liefde vir haar geboorte­plaas.

Maar oor Elaine se blydskap hang daar ook ’n klein wolkie wat ’n onwelkome skadu oor haar blye opgewondenheid werp: die Durandts van hulle buurplaas, Bordeaux.

Dis waar, kry haar gedagtes weer koers, as dit nou net nie vir daardie ellendige . . . vir oubaas Jacques en sy seun Niel was nie, sou die ou wêreld inderdaad ’n baie aangenamer plek gewees het om in te lewe. Maar met hulle twee so naby Boskloof . . .! Hulle moet my net nie vir siekte ontbied nie, dink sy, want nugter weet of selfs siekte my sal kan beweeg om ’n voet op Bordeaux te sit . . . Dis waar, met hulle twee wil ek inderdaad niks te doen hê nie. As ek hulle oor honderd jaar te sien kry, sal dit vir my nog te gou wees.

Die trein gaan om die punt van ’n hoë berg, en daar in die verte lê Leeudrif, die dorp waar sy van die grade af tot in matriek skoolgegaan het . . . Leeudrif wat net agt kilometer van Boskloof af is.

Hulle nader die dorp nou vinnig. Elaine kom vlugtig orent en begin haar bagasie solank bymekaarkry. Sy weet dat haar pa op die stasie sal wees om haar te ontmoet; hy is trouens altyd daar wanneer sy tuis kom, en hy is ook altyd betyds.

Met ’n lang, uitgerekte gefluit en ’n gekla van remme, rammel die lang passasierstrein eindelik Leeudrif se stasie binne.

Elaine se blik gaan vlugtig oor die wagtende groepie op die perron. Dan sien sy haar pa waar hy half eenkant staan. Met ’n breë glimlag roep sy na hom en waai uitgelate met haar sakdoekie.

Die lang ysterreus kom met rukke en stote tot stilstand. Daan Enslin is dadelik by om sy dogter se tasse deur die venster te neem. Elaine rank halflyf deur die venster, soen haar pa hartlik en gee haar tasse vir hom aan.

“Kragtie, kleintjie, is daar dan geen einde aan jou bagasie nie?” wil Daan weet toe Elaine die een tas na die ander vir hom deur die venster aangee.

“Maar, Pappa, ek is mos nou sak en pak tuis!” sê sy laggend met groen oë wat straal van lewensblyheid. “Ek kom mos nou vir ou dokter Swanepoel hier op Leeudrif help! O, dis wonderlik om eindelik vir goed tuis te wees.”

“Ja, dit is wonderlik, ounooi. Maar jy sal nou moet gou maak en uitklim, anders ry die trein met jou weg!”

“Dis nou die laaste tas, Pappa,” sê sy vrolik. “Ek klim nou af.”

Onderweg na Boskloof gesels Elaine vrolik en opgewek. Sy is Daan en Gerda se enigste kind, derhalwe is hulle baie geheg aan mekaar. Ofskoon Elaine lustig gesels, is sy heimlik daarvan bewus dat haar pa hom oor iets kwel. Sy merk dat hy soms stil en afgetrokke is, byna asof sy gedagtes elders is, en dis nie soos sy hierdie liewe ou paps van haar ken nie.

Hierdie afgetrokkenheid van Daan noop Elaine later om ondersoekend na hom te kyk. Sy merk dat hy moeg en afgerem lyk, en haar hart gaan dadelik na hom uit. Sy weet dat daar jare was toe hy noustrop getrek het weens droogtes, hael, sprinkane en kommandowurms, maar hy het darem nog altyd daarin geslaag om kop bo water te hou.

Sy plaas haar hand liefdevol op sy arm en vra sag: “Wat is verkeerd, Pappa? Jy is so afgetrokke en jy lyk so . . . so moeg. Voel jy nie gesond nie, of is dit probleme met die boerdery?”

“Ons sal hierdie ding later bespreek wanneer ons tuis is, ounooi,” antwoord Daan. “Ek vrees daar het die afgelope drie jaar baie dinge gebeur; dinge waarmee ek en jou ma jou nie wou belas nie. Maar soos ek reeds gesê het, ons sal daaroor gesels sodra ons tuis is.”

Hierna is Elaine ook stil en afgetrokke, en ná ’n paar minute hou hulle voor die wit gewelhuis van Boskloof stil.

Gerda is dadelik by toe die motor voor die deur stilhou. Sy en Daan voel baie trots op hulle mooi dogter en haar prestasies. Dit is net jammer dat hierdie ramp hulle juis nóú moes getref het. Dinge kon so anders gewees het . . .

Gerda se groet is warm en hartlik, maar in haar oë sien Elaine kommer en verslaentheid. Dit ontstel haar, want sy het haar ouers nog nooit in so ’n vreemde gemoedstemming gesien nie. Albei lyk vir haar moeg en neerslagtig, maar sy swyg wyslik.

Gearmd bestyg hulle die trap wat na die voorstoep toe lei. Op hierdie oomblik vorm hulle ’n eenheid wat deur geen ramp of teenspoed vernietig kan word nie, want dit is bande van bloed wat hulle in so ’n hegte eenheid hou.

Terwyl hulle koffie in die sitkamer geniet, word daar oor plaaslike aangeleenthede gesels. Daan en Gerda probeer hard om gesellig voor te kom, maar Elaine se noulettende oë het lankal die spanning in hulle opgemerk.

“Wel, noudat ons drie so gesellig hier sit en ontspan, sal ek graag wil hoor hoe dit met al die vriende gaan,” sê sy. “Ek vrees ek het die afgelope sewe jaar heeltemal uit voeling met hulle geraak.” Elaine kyk na albei haar ouers hier waar sy teenoor hulle langs die koffiewaentjie sit.

“Dan weet jy natuurlik nog nie dat Niel . . .” begin Gerda, maar Elaine gee haar nie kans om meer te sê nie.

“Mamma, die Durandts, Niel en oubaas Jacques, tel nie onder my vriende nie. Vir daardie uitgesproke oubaas wat so ’n vry sê oor almal het, het ek nog nooit tyd gehad nie, en wat sy seun betref . . . Wel, ek dink ek het Niel laas gesien toe ek nog in die laerskool was, maar ek twyfel of hy my al ooit raakgesien het. Ek onthou nog dat hy swart hare en bruin oë het, maar dis ook al. Ek onthou nie eens meer hoe hy lyk nie. Maar gaan maar voort, Mamma wou my iets van hom vertel het.”

“Genade, jou stortvloed woorde het my skoon van my wysie af, kind,” kla Gerda goedig. “Waar was ek nou weer . . .? O ja, ek wou jou van Niel vertel het. Nogal ’n innemende en aangename man.”

“Wat! ’n Durandt innemend en aangenaam?” roep Elaine met ’n frons en ’n eienaardige trek in haar oë uit. “Praat Mamma nie dalk van iemand anders nie? Is my ou mams seker jy verwar Niel nie straks met iemand anders nie?”

“My liewe kind, ek is nog lank nie seniel nie,” bestraf sy die voortvarende Elaine. “Ek sal dit ook waardeer as jy ophou om my telkens in die rede te val.”

“Jammer, my ou mams,” laat sy berouvol hoor. Sy beloon haar ma met haar mooiste glimlaggie. “Ek belowe plegtig om nie weer te oortree nie. Wat wou Mamma my van Niel vertel het?”

Sy naam laat Elaine se bloed heimlik kook. Maar sy vertel haar ouers nie dat sy en ’n klasmaat, terwyl hulle kaartjies vir ’n skoolkonsert verkoop het, deur ’n twintigjarige Niel aangesê was om te skoert toe hulle kaartjies aan hom en twee van sy universiteitsvriende wou verkoop nie. Sy was maar tien jaar oud, maar sy onthou daardie afjak nog steeds, en van daardie dag af het sy ’n ewige hekel aan Niel Durandt.

Maar dan sê haar ma: “Wel, eintlik wou ek maar net sê dat Niel ses maande lank oorsee was en pas tuis gekom het.”

“Gelukkige vent. Dit moet bepaald aangenaam wees om ses maande lank in die vreemde rond te kuier,” sê Elaine sonder veel belangstelling in Niel Durandt se doen en late. Sy pa, oubaas Jacques, is algemeen bekend as ’n trotse ou rykaard wat neerbuigend neersien op sy minder gegoede medemens, en om daardie rede koester Elaine geen liefde vir oubaas Durandt nie.

Die ontslape mevrou Durandt was nogal ’n aangename mens en op ’n manier nederig en vriendelik, maar van Niel weet sy nie veel nie. Trouens, sy sal hom nie eens meer herken as sy hom in die straat raakloop nie. Omdat hy tien jaar ouer is as sy, was hulle nooit saam in die skool nie en het hulle ook nooit met dieselfde vriende omgegaan nie. Dus het hulle mekaar baie selde gesien, en die afgelope sewe jaar glad nie.

“Niel het nie in die buiteland gaan kuier nie, ounooi,” sê haar pa. “Hy het gaan kyk hoe die mense in daardie geweste boer. Sy reis was glo baie leersaam . . . Wat frons jy so, kleintjie?”

“Verskoon my, ek was nie daarvan bewus dat ek frons nie, Pappa,” sê sy ietwat verleë. “Ek het maar net gewonder . . . Ek verbeel my ek het eendag iemand hoor sê dat Niel oor ’n landbougraad beskik.”

Daan sit sy leë koffiekoppie op die koffiewaentjie neer en knik bevestigend.

“Jy het reg gehoor. Niel het ’n landbougraad en glo nog iets. Hy is ’n vooraanstaande man, kleintjie. Hy is voorsitter van ons landbouvereniging, dien in die skool- en hospitaalraad.”

“Verskoon my, Pappa, ek wil nie onbeleef wees nie, maar ek het nou heeltemal genoeg van die voortreflike Niel gehoor,” val sy haar pa onverwags in die rede. “Vertel my liewer hoe dit met tant Truia en oom Dirk Human gaan.Woon hulle nog op Avondrus?”

Daan glimlag onderlangs.

“Ja, hulle woon nog op Avondrus,” antwoord hy goedig. “Ek het vanmôre by hulle aangery op pad stasie toe. Tant Truia kla maar nog dat die rumatiek haar opkeil en oom Dirk . . . Nou ja, hy skiet nie meer spek nie, hy gooi nou sommer met die hele vark!”

Elaine bars uit van die lag.

“Dit is so tipies van oom Dirk,” sê sy met ’n laggie in haar stem. “As ek nie môreoggend my bromponie by die stasie moes gaan haal het nie, sou ek graag ’n draai by die twee oumense wou maak.”

“Gaan kuier gerus vir hulle, ounooi. Ek sal jou rydingetjie by die stasie gaan haal,” bied Daan aan. Hy wil nog meer sê, maar Gerda spring hom rats voor.

“Die . . . e . . . bromponie,” sê sy afkeurend. “Moenie vir my sê jy gaan die ding gebruik om jou pasiënte mee te besoek nie, Elaine!”

Elaine lag saggies.

“Hoe het Mamma geraai?” vra sy guitig.

“Jy is nie ernstig nie, is jy?” Gerda kyk haar dogter bekommerd aan. Dit is vir haar nou baie duidelik dat vandag se jong mense die mees onverantwoordelike dinge aanvang. Verbeel jou, ’n bromponie!

Maar dan hoor sy Elaine met ’n vrolike stem sê: “Ek is doodernstig, Mams. Ek kan tog nie ’n motor bekostig nie, en ’n bromponie is buitendien baie ekonomies . . .”

“Ekonomies, ja, maar baie beslis nie gerieflik nie. Ek wonder wat jy gaan doen as ’n reën- of ’n haelstorm jou op ’n plaaspad oorval?” wil Gerda weet.

Elaine glimlag breed en sorgloos toe sy sê: “Dis baie eenvoudig, Mams. Ek trek maar net my reënjas aan, en as dit ’n haelstorm is, gaan soek ek skuiling onder ’n boom. Dis al!”

“Laat staan die kind, Gerda,” sê Daan. “As sy nie ’n motor kan bekostig nie . . . Nou ja, dan kan sy net nie! Op reënerige dae kan sy mý motor leen. So, noudat al die probleme uitgestryk is, sal ek seker kan gaan kyk wat die werksmense in my afwesigheid aangevang het . . .”

“Nee, wag ’n bietjie, Pappa!” keer Elaine haastig. “Paps kan nie nou al gaan nie! Daar is mos nog iets wat Pappa my wil vertel, of het my ou paps al vergeet?”

Daan sug asof hy meteens baie moeg is.

“Nee, ek het nie vergeet nie, kleintjie,” sê hy en leun swaar terug in die stoel. “Dit is net nie vir my aangenaam om jou dit te vertel nie. Ek weet mos hoe lief jy ou Boskloof het . . .”

“Dan . . . dan het dit iets met die plaas te doen?” Sy praat sag, maar haar blik dwing haar pa om aan te gaan en haar te sê wat hier op Boskloof aan die gang is.

“Dit het alles met die plaas te doen, ounooi,” hoor sy hom weer sê. “Ek en jou ma moes jou natuurlik lankal vertel het, maar ons wou jou nie met ons probleme belas terwyl jy nog gestudeer het nie. Die afgelope jaar het ons weer gevoel dat ons jou eers ’n kans moet gee om jou voete te vind . . . In elk geval, dinge het die afgelope paar jaar so versleg dat ek genoodsaak is om Boskloof te verkoop . . .”

“Boskloof . . . verkoop? Onmoontlik! Ek glo dit nie!” roep Elaine geskok uit. “Pappa kan mos nie so iets doen nie! Boskloof is dan die Enslins se familieplaas . . .”

’n Klop aan die voordeur laat Elaine meteens swyg. Sy wonder vererg waarom daar juis op hierdie oomblik besoekers moet opdaag. Kon die mense nie vervlaks op ’n ander dag kom kuier het nie? Sy moet haar pa sonder versuim oortuig dat dit ’n fout sal wees om Boskloof te verkoop.

“Ek sal gaan kyk wie dit is,” sê Gerda. Sy staan sonder meer op en verlaat die sitkamer.

“Pappa, ek kan nie glo dat dinge so . . . so erg kan wees nie,” sê Elaine verslae.

“Dit is ongelukkig waar, kleintjie.” Daan se stem klink duidelik moeg en afgemat. “Glo my, dit was nie vir ons maklik om hierdie besluit te neem nie. Jy moet ook maar daarby berus. Dit help tog nie om teen die prikkels te skop nie . . .”

Gerda se binnekoms, vergesel van Niel en oubaas Jacques Durandt, laat Daan meteens swyg.

“Elaine het vanoggend met die tienuurtrein gekom,” sê Gerda vir die besoekers. Dan wend sy haar na Elaine. “Jy ken mos nog vir Niel en sy pa, Elaine?”

Elaine knik bevestigend.

“Ek onthou oom Jacques nog baie goed, Mamma,” sê sy. Sy kyk die besoekers met haar kenmerkende reguit blik aan en groet hulle onpersoonlik.

“Môre, oom Jacques . . . meneer Durandt.”

Die twee mans groet die jong meisie met die hand.

“Ja, dag, niggie . . . e . . . doktertjie!” sê oubaas Jacques met die basstem wat Elaine nog so goed onthou. Die oubaas se oë gaan vlugtig, waarnemend oor haar fyn gelaat en dan vervolg hy: “Hm, so op die oog af lyk jy nie veel meer as ’n kind nie, al is jy nou ’n grootmens. Maar ek moet sê, noudat jy groot is, kan ’n mens sommer sien jy is oorle’ Herman se kleinkind. Met daardie bruin hare en groen oë lyk jy publiek nes hy . . . Ja, uitgeknip ou Herman!”

“Dankie, ek voel geëerd om soos my oupa te lyk,” sê Elaine met ’n uitdagende intonasie in haar stem. Daan en Gerda kyk haar bestraffend aan, maar sy steur haar nie aan hulle verontwaardigde blikke nie. Hulle weet hoe sy oor die Durandts voel. Van kindsbeen af het sy ’n grief teen hierdie twee mans, en niks wat haar ouers sê of doen kan enigiets daaraan verander nie.

Niel kyk egter langer na haar. Sy donkerbruin oë gly stadig, waarnemend van haar rooibruin kroontjie af tot by haar voete en dan weer terug na haar hartvormige gesiggie met die fyn gelaatstrekke. Die volgende oomblik kyk hy vas in haar groot groen oë, wat onthuts na hom terugstaar oor sy vrypostigheid om haar aan te staar asof sy ’n ongeklassifiseerde virus onder ’n vergrootglas is.

“Goeiemôre, dokter Enslin!” laat Niel met ’n sweem van ’n glimlaggie hoor. Hy is deeglik bewus van haar gramskap, en hy neem haar dit ook nie kwalik nie. Hy besef dit was voorbarig van hom om haar so openlik aan te staar. Maar, maggies, dit is die eerste maal dat hy so ’n oulike nooi in hierdie geweste raakloop, en al is hy een van die ryk Durandts, is en bly hy maar net ’n man; ’n man met ’n oog vir skoonheid! “Ek hoop jy het ’n aangename reis gehad,” sê hy.

“Nie sleg nie, dankie,” antwoord sy ietwat koelweg, glad nie beïndruk deur sy glimlag nie.

Niel groet haar ouers vriendelik. Hy wag egter totdat sy sit en trek dan vir hom ’n stoel langs hare.

“Ek is bly dat jy besluit het om hier op jou tuisdorp te praktiseer, dokter Enslin,” begin hy gemoedelik met haar gesels asof hy haar nog nooit onder ’n vergrootglas gehad het nie. “Dokter Swanepoel moes myns insiens al lankal vir hom ’n vennoot aangeskaf het. Hy is ewig met ’n operasie of ’n bevalling besig wanneer ’n mens hom nodig het, en dan moet jy maar geduldig wag totdat hy beskikbaar is. Terloops, ek wil nie bevooroordeeld wees nie, maar ek dink jy is te tengerig vir die eise wat dokter Swanepoel se praktyk aan jou gaan stel.”

Elaine wil net vir hom sê dat hy hom misgis, dat sy glad nie so pieperig is soos wat sy lyk nie, maar die oubaas is reeds aan die woord.

“Niel is reg, doktertjie,” hoor sy oubaas Jacques sê, “dis ’n man se werk om agter siek mense aan te ry en hulle gesond te dokter. Ek dink dis sommer nonsies dat Daan en Gerda jou so ver laat leer het. ’n Vrou se plek is in die huis, voor die kospotte en by haar kinders; dis wat jy moes geleer het.”

Elaine ruk haar dadelik op en kyk die oubaas effens uitdagend aan.

“Daardie gedagte is oudmodies en lankal uitgedien, ou­baas,” weerspreek sy hom. Sy het moeite om haar ergernis te bedwing, maar gaan nietemin voort. “Die hedendaagse professionele vrou kan enige tyd net so ’n bekwame huisvrou soos enige ander vrou wees.”

“Nou kyk, ek wil nie met jou stry nie, doktertjie, want jy klink vir my alte glad van tong,” sê die oubaas, “maar Niel is reg. Jy is gans te tengerig om dag en nag agter siek mense aan te ry. Jy sal maar die mense in ou Swanepoel se ondersoekkamer moet regsien. Op dié manier sal die ou sy verskyning hopelik gouer op Bordeaux maak wanneer ek en Niel hom nodig het.”

Elaine kyk die oubaas met ’n blik aan wat duidelik sê dat hy oningelig is, haar hartlik irriteer en dat sy hom net duld omdat hy haar ouers se gas is.

“Ek mag miskien volgens jou mening te tengerig wees, oubaas, maar ek verseker jou dat ek glad nie so pieperig is soos wat ek lyk nie. Dit lyk my jy is geneig om ander mense te onderskat, maar ek sal jou aanraai om nie daardie fout met my te begaan nie.”

Gerda kyk haar uitgesproke dogter bestraffend aan, en besluit dan om maar liewer te gaan koffie maak. Dit is vir haar baie duidelik dat Elaine op die oorlogspad is en haar nou aan geen vermanings sal steur nie.

“Ek het flussies vir Elaine gesê dat omstandighede my dwing om Boskloof te verkoop,” begin Daan, maar Elaine gee hom nie kans om meer te sê nie.

“Pappa het dit seker nie ernstig bedoel nie,” sê sy, nou met ’n sagte blik in haar groen oë. “Ek kan nie glo dat my ou paps, wat altyd so verstandig is, so ’n verskriklike ding sal aanvang nie. Boskloof is my en Pappa se geboorteplaas, en vir my was die ou plaas nog altyd ’n veilige hawe waarheen ek kon terugkom . . . Nee, ek kan my nie met die gedagte vereenselwig dat Boskloof aan iemand anders moet behoort nie. Ek sal die nuwe eienaar nooit vriendelik gesind kan wees nie. Ek sal hulle altyd as my vyande beskou, mense wat my van my geboorteplaas beroof het . . .”

“Elaine, kindjie, moenie so onverskillig praat nie,” vermaan haar pa haar met ’n moeë stem. “Die nuwe eienaar het geen skuld daaraan dat ek die plaas moet verkoop nie!”

“Niemand het die reg om Boskloof te koop nie, Pappa,” hou sy ontsteld vol. “Dit is ons familieplaas en my nageslag moet ook nog op Boskloof grootword. Dit is hulle erfenis. Sal Pappa graag wil sien dat my kinders eendag in ’n stad of . . . of op ’n dorp grootword? Sonder die ou plaas sal ons heeltemal ankerloos wees. Ons Enslins sal nooit in ’n stad of op ’n dorp aard nie, Pappa.”

“Ek weet, kleintjie. Ek weet ook hoe lief jy ou Boskloof het, maar ek het die afgelope jare te veel teenspoed met die boerdery gehad . . . Ek het uitgeboer, Elaine.” ’n Moedelose sug ontsnap oor Daan se lippe, ’n sug wat Elaine se hart na hom laat uitgaan. “As daar net nie so ’n groot verband op die plaas was nie . . .”

“Ek het nie geweet Pappa het ’n verband op Boskloof geneem nie. Het Pappa dit gedoen om vir my studie te betaal?” Daar is ’n groot hartseer in haar stem wat nie een in die vertrek se oor ontgaan nie.

Daan skud sy kop. “Jou oupa het die verband ’n jaar of wat voor sy dood geneem, Elaine. Ek het alles in my vermoë gedoen om hom van sy wilde plan te laat afsien, maar jy weet self hoe koppig jou oupa soms kon wees. In elk geval, al sy wilde skemas het deur die mat geval. Net die denneplantasie het oorgebly.”

“Kan Pappa nie die bome saagmeule toe stuur nie?” Elaine kyk haar pa hoopvol aan, maar weer word haar hoop verpletter.

“Die bome is nog te jonk, my kind,” sê hy moeg, “en die diere is ook te maer vir die mark. Nee, ek het aan alles gedink en daar is net een uitweg; ek sal Boskloof moet verkoop.”

Elaine se groen oë dwaal na die oop venster. Sy kyk na ’n paar wit wolkies in die blou, na die gesigseinder waar die berge in hul afsonderlike bloutes inmekaar vloei.

Na ’n rukkie sê Elaine weer: “Ek hoop nie Pappa gee die ou plaas vir ’n appel en ’n ei weg nie. Daar sal baie aasvoëls wees wat ou Boskloof half verniet sal wil hê . . .”

“Gelukkig sal dit nie vir my nodig wees om Boskloof vir ’n appel en ’n ei weg te gee nie, kleintjie,” lig Daan haar in. “Niel het my ’n redelike prys aangebied en my ook gevra om hom met Boskloof se boerdery te help . . .”

“ ’n . . . ’n Bywoner?” Sy kyk haar pa geskok aan, maar dan tref ’n ander gedagte haar meteens en sy vervolg onomwonde: “Het ek Pappa reg verstaan? Gaan Paps ons plaas aan . . . aan . . . hierdie man verkoop?” Sy knik in die rigting van Niel Durandt, en die intonasie in haar stem sê duidelik dat ’n Durandt glad nie haar goedkeuring as nuwe eienaar van Boskloof wegdra nie.

Niel snap dadelik wat sy met “hierdie man” bedoel, maar hy is gelukkig nie ’n man wat hom maklik van stryk laat bring nie.

“Mag ek vra waarom jou pa nie julle plaas aan mý mag verkoop nie, dokter Enslin?” vra hy.

Elaine kyk die jong man onthuts aan en haar stem bewe effens van ergernis toe sy sê: “Omdat ek van plan is om Boskloof later terug te koop, maar ek ken julle Durandts. Julle sal al wat ’n plaas hier in die omtrek is, inpalm as julle maar net die kans kry. Ek weet ook dat, sodra Boskloof in jou besit is, die plaas vir die Enslins vir altyd verlore sal wees. Daarom, meneer Durandt, sal ek alles in my vermoë doen om te verhoed dat Boskloof in jou of jou pa se hande val.”

Niel se donker oë helder dadelik op by die aanskoue van Elaine se gramskap. Haar opstandige gesiggie is inderdaad die oulikste wat hy nog gesien het, en wanneer haar groen oë so vlam van ergernis, is sy vir hom onweerstaanbaar mooi.

“Ou rooikoppie,” glimlag hy goedig, “jy gaan net jou tyd verkwis.”

“Meneer Durandt,” val sy hom onthuts in die rede, “ek het geen begeerte om familiêr te wees met jou nie. Ek is dokter Enslin vir jou, onthou dit, asseblief.”

“Wel, ek moet sê jy is vervlaks oulik as jy kwaad is, groenoog,” laat Niel terglustig hoor. “Ek sal beslis ’n punt daarvan moet maak om jou knaend in ’n slegte bui te hou.”

Elaine stik byna van woede. Sy sluk ’n paar maal en voeg hom dan skerp toe: “Jy is glad nie snaaks nie, meneer Durandt. Ek sou eerder sê jy is onuitstaanbaar . . .”

“Dis maar net omdat jy my nog nie goed genoeg ken nie, nooientjie,” weerspreek hy haar, nog steeds in ’n terglustige bui. “Maar jy sal wel die geleentheid kry om my beter te leer ken, rooikop . . . e . . . dokter Enslin, want sien, niemand sal die prys vir Boskloof betaal wat ek jou pa aangebied het nie.”

“So!” Sy kyk die jong man met openlike afkeer aan. “En waarom is jy bereid om ’n hoër prys vir Boskloof te betaal? Is dit uit skone inhaligheid, of koester jy planne om die grondbaron van die distrik te word?”

Elaine se asem slaan byna weg van skone verontwaardiging toe sy die onmoontlike man met ’n terglustige stem hoor sê: “Nie een van die twee nie, groenoog. Ek doen dit uitsluitlik sodat jou kinders ook hier op Boskloof kan grootword soos hulle ma.”

“Jy . . . jy is seker van jou wysie af, of probeer jy om sarkasties te wees, meneer Durandt?” val sy hom kwaai in die rede. Geen mens het haar nog ooit so die harnas in gejaag soos hierdie jong man nie, en sy het ook nog nooit so positief lus gevoel om ’n man se nek om te draai soos wat sy op hierdie oomblik voel nie.

Maar Niel is salig onbewus van Elaine se moorddadige gevoelens en sê met ’n sagte laggie: “Nog nooit nie, groenoog! Mintig, kyk hoe skatlik lyk jy op die portret daar teen die muur. Dink jy ’n man sal dit ooit oor sy hart kan kry om met so ’n oulike nooi sarkasties te wees?”

“Ek weier om langer na jou onsinnige praatjies te luister, meneer Durandt,” sit sy hom skerp op sy plek en wend haar dan na haar pa. “Pappa moet asseblief nie ons plaas aan . . .

aan hierdie man verkoop nie. Verkoop liewer aan iemand van wie ek dit later weer kan terugkoop.”

“Ounooi, Boskloof is nie die soort plaas waarmee ’n mens spekuleer nie,” sê Daan. “Dit is ’n plaas wat ’n mens graag vir jouself wil hou. Ek is jammer, maar ek het reeds Niel se aanbod aanvaar en die Van Deventer-kêreltjie is ook al besig om die koopbriewe op te stel.”

Elaine kyk haar pa vraend aan. “Die . . . Van Deventerkêreltjie?”

“Ja, die prokureurtjie, kleintjie . . . meneer Van Niekerk se jong vennoot,” verduidelik Daan.

“Ek vrees ek het nog nie met die Van Deventer-kêrel kennis gemaak nie, maar wat Boskloof betref . . . is daar geen manier om die plaas te behou nie, Pappa?”

Daan skud sy kop.

“Ek verseker jou, ek het aan elke moontlikheid gedink, maar daar is geen uitweg nie, kleintjie.”

“Dis . . . dis ’n ramp,” sê Elaine moedeloos. Etlike sekondes sê sy nie ’n woord nie. Dis asof sy ’n verposing nodig het om haar pa se laaste woorde te oorweeg. Toe sê sy afgetrokke: “Ek gaan nie toelaat dat my ou paps in die hoedanigheid van ’n kneg hier op Boskloof bly nie. Die Enslins was nog nooit slawe vir ander mense nie. Mamma en Pappa sal by my op die dorp moet kom bly. Ek sal vir julle tweetjies sorg! Ons sal nou wel vir ’n maand of wat noustrop trek, maar daarna sal dit beter gaan . . .”

Niel se mooi, diep stem laat haar meteens swyg.

“Verskoon my, dokter Enslin,” sê hy, “maar ek dink jy weet net so goed soos ek dat dit ’n ramp sal wees om jou pa van die plaas af weg te neem. Jy het self flussies gesê dat julle drie nooit op die dorp sal aard nie. Jou pa is ’n boer in murg en been, en die grond is soos lewensbloed in sy are; neem jy hom daarvan weg, sal hy sommer vinnig oud word en wegkwyn. Maar ek dink jy weet dit.”

Daar is ’n gesteurde frons op Elaine se voorkop toe sy sê: “Ons sal ’n huis huur waar hy ’n groentetuin kan aanlê.”

“Moenie dat ek lag nie,” val Niel haar geamuseerd in die rede. “Jou pa is nie die soort man wat sy dae met ’n groentetuintjie sal kan verwyl nie. Hy is ’n man wat ruimte om hom wil hê, uitgestrekte lande en groot troppe vee in die veld wil sien. Hy gaan nie ’n kneg of ’n bywoner wees nie, nooientjie. Ek en oom Daan gaan van Boskloof ’n pronkplaas maak. Jou ouerhuis sal ook nog steeds hier op jou geboorteplaas wees, soos altyd!”

Elaine se oë vlam en ook haar stem is ongeduldig, verwytend toe sy sê: “Probeer jy my met hierdie leë woorde troos, meneer Durandt?”

“Nee, ek probeer jou nie troos nie, ou groenoog,” sê Niel goedig, “ek wou maar net ’n paar feite onder jou aandag bring.”

“Daardie feite baat my niks,” sê sy ergerlik.“Sodra my pa Boskloof verkoop het, sal die lewe hier op die plaas vir hom en my ma nie meer dieselfde wees nie.”

Niel se donker wenkbroue vorm ’n vraagteken. Hy vind Elaine inderdaad ’n moeilike en koppige mensie, maar sê nogtans: “Mag ek vra waarom die lewe vir hulle nie meer dieselfde sal wees nie?”

“Natuurlik mag jy vra, meneer Durandt!” antwoord sy snipperig, ongeduldig. “As ek iets wil weet, vra ek gewoonlik, en as ek iets wil sê, dan sê ek dit. Dit is tog vanselfsprekend, is dit nie? As my pa vir jou moet werk, sal hy bevele van jou moet neem, en dit, meneer Durandt, is iets wat die Enslins van Boskloof nie ken nie. Hulle het hul nog nooit aan ander mense verhuur nie. Van my ou moedertjie sal natuurlik verwag word om vir jou en jou pa te lap, te stop en te bak, en boonop sal sy moet spring wanneer jy haar bevele gee.”

Daan se stem is skerp toe hy haar bestraffend vermaan: “Kleintjie, ek dink jy gaan nou te ver . . .”

“Laat haar begaan, oom Daan,” sê Niel haastig. “ ’n Mens moet eers ’n sweer oopsteek en dit reinig as jy wil hê dit moet genees. Ek verkies te alle tye dat mense openlik met hul griewe vorendag moet kom. Elaine herinner my nogal sterk aan my pa.”

Elaine ruk haar weer dadelik op. “Wat! Aan jou pa!” kom dit bitter verontwaardig. “Ek sal dit waardeer as jy my naam asseblief nie saam met jou pa s’n noem nie.”

“So, en wat bedoel jy miskien daarby, doktertjie?” wil oubaas Jacques ietwat geraak weet. “Dink jy miskien . . .?”

“Oubaas, ek wil nie onbeleef wees nie,” sê Elaine, “maar hierdie saak het niks met jou te doen nie. Trouens, ek dink jy en jou seun het reeds genoeg ergernis veroorsaak.”

“Ek dink weer jy is ’n rissie, doktertjie,” laat oubaas Jacques streng, bestraffend hoor. “Maar ek sê nou vir jou: As ek eendag siek is, wil ek jou nie naby my hê nie.”

“Die gevoel is wederkerig, oubaas, want sien, die versoeking om jou met ’n dik, stomp naald in te spuit, sal vir my net te sterk wees om te weerstaan.”

“Jy sal nooit die kans kry nie,” begin oubaas Jacques, maar Niel maak dadelik ’n einde aan wat hy nog alles wou sê.

“Wag ’n bietjie, Pa,” keer Niel. “Hierdie stryery tussen jou en Elaine bring ons niks verder as wat ons is nie. Laat ons liewer terugkeer na die onderwerp van bespreking . . .”

“O, so!” werp die oubaas vinnig terug. “Ek moet stilbly as die meisiekind my beledig?”

Daar is ’n blinkheid van lag in Niel se donker oë toe hy gerusstellend sê: “Sy het Pa nie regtig beledig nie, en . . . nou ja, julle twee kan later julle . . . e . . . gesprek voortsit, daar is gewigtiger sake wat nou bespreek moet word.”

“O, nou toe dan maar,” gee oubaas Jacques die stryd gewonne. “Ek sal haar anderdag op haar plek sit.”

“Dit sal twee van jou soort neem om mý op my plek te sit, oubaas,” kap Elaine onthuts terug. “Jy het gans te ’n vry sê oor ander . . .”

“Maar sal julle twee nou ophou met stry?” kom dit half radeloos van Niel. Hy kyk sy pa en Elaine beurtelings met ’n frons aan.

“Vermaan jou pa, nie vir my nie,” voeg Elaine hom uit die hoogte toe.

“Wil jy nou vir mý die skuld gee?” laat oubaas Jacques weer dadelik van hom hoor. “Dis jý wat vir Niel gesê het hy moenie jou naam saam met myne noem nie, meisiekind.”

“Wel?” Sy kyk die oubaas met opgetrekte wenkbroue aan.

“Wel wat?”

“Natuurlik wil ek nie my naam saam met joune hoor nie, oubaas! Jy weet tog seker al teen dié tyd dat ek allergies is vir julle Durandts van Bordeaux!”

“Dokter Enslin,” begin Niel voordat sy pa weer ’n woord kan sê, “jy het flussies gesê dat die lewe vir jou ouers nie meer dieselfde sal wees as die plaas verkoop is nie, maar nou wil ek graag weet hoe die verkoop van die plaas jóú lewe gaan beïnvloed. Jou ouerhuis sal nog steeds hier op Boskloof wees . . .”

“Hier waar jy die septer sal swaai en die diktator sal wees, meneer Durandt,” antwoord Elaine. “Maar laat ek jou sommer nóú reghelp: ek koester geen planne hoegenaamd om bevele van jou of jou pa te neem nie. Ek is net ’n slaaf van my beroep en van niemand anders nie. Ek sal dit ook nie kan verduur om te sien hoe my ouers hulle vir julle Durandts afsloof nie, daarom sal ek maar liewer op die dorp gaan woon.”

“O nee, dit sal ek en jou ma nie toelaat nie, ounooi,” sê haar pa. “Die plan was nog altyd dat jy hier by ons sal inwoon.”

“Heeltemal reg, Pappa, maar dinge het intussen verander. In elk geval, ons gaan nie nou daaroor gesels nie. Ek verkies om hierdie saak later met Pappa en Mamma te bespreek. Ek is daarvan oortuig dat ons tot ’n aanneemlike vergelyk sal kan kom . . .” Elaine wil nog meer sê, maar dan hoor sy hoe oubaas Jacques keel skoonmaak en sy weet intuïtief dat hy op die punt staan om iets te sê.

“Daan,” sê hy, “jy en Gerda sal daardie dogter van julle moet kortvat. Dit lyk vir my sy draai julle skoon om haar pinkie.”

“Nee wat, Jacques,” sê Daan goedig, “dis darem nie so erg as wat dit lyk nie. Dis maar net die skok omdat ek Boskloof moet verkoop . . . Sit, ounooi, waarheen wil jy nou gaan?”

“Ek wil vir Prins gaan dagsê, Pappa,” antwoord Elaine.“Is hy in die kamp of in sy stal?”

“Ek het hom gister stal toe gebring.”

“Elaine,” val Gerda haar wederhelf in die rede, “jy kan nie nou vir Prins gaan dagsê nie, kindjie! Ons het dan gaste!”

“Meneer Durandt het Pappa in verband met die verkoop van Boskloof kom spreek, Mamma, en ek glo nie oubaas Jacques het sinnigheid in my geselskap nie,” sê Elaine onomwonde. “Nee, ek stap maar.”

Daar is ’n ligte blos op Gerda se wange toe sy vir Elaine se onbeleefde gedrag verskoning maak.

“Jacques, jy en Niel moet Elaine tog asseblief verskoon,” sê sy nadat Elaine die vertrek verlaat het sonder om eens vir die gaste tot siens te sê. “Ek weet sy is soms pynlik uitgesproke en in die reël baie reguit, maar ons wat haar ken, weet ook hoe lieftallig en minsaam sy kan wees. Ek vrees sy is nie vandag haarself nie. Sy is baie lief vir die plaas, dus kan ’n mens haar nie juis kwalik neem dat sy so ongelukkig en teleurgesteld voel nie.”

“Toemaar, Gerda,” sê oubaas Jacques begrypend, “dis nie nodig dat jy vir haar verskoning moet maak nie. Die kind is maar net vol lewe en vuur. Ja, sy het nie ’n dooierige haar op haar kop nie, sê ek jou. Weet jy, as ek ’n dogter gehad het, sou ek verkies het dat sy soos jou dogter moes wees. Die lewe sal daardie dogter van jou en Daan nooit onder kry nie, Gerda. Haar soort veg vir hulle ’n pad oop as dit nie anders kan nie.” “Dankie, Jacques,” sê Gerda verlig. “Ek is jammer dat sy haar so opstandig teenoor jou gedra het . . .”

“Vergeet dit,” maak die oubaas haar goedig stil. “Ek sê mos die meisiekind het vuur in haar! As jy jou telkens gaan ontstel wanneer ons twee mekaar in die hare vlieg, sal jy oud wees voor jou tyd, Gerda.”

“Dis waar wat Pa sê,” laat Niel nou ook van hom hoor. “Elaine is die ene vuur en deursettingsvermoë. Ek hou net nie daarvan dat sy haar alleen op die dorp wil gaan vestig nie.”

“Is jy miskien bang dat ’n boosdoener haar sal aanval, ou seun?” vra die oubaas met ’n tergende blinkheid in sy oë.

Niel knik bevestigend. “Ja, dit ook, Pa.”

“Wel, moenie jou dáároor bekommer nie. ’n Boosdoener sal sy dreuning met haar teëkom. Haar soort laat nie met hulle speel nie.”

“Maar dis nie al nie, Pa,” hou Niel ernstig vol. “Elaine was baie jare lank van haar ouerhuis af weg. Oom Daan en tant Gerda het daarna uitgesien om haar nou vir goed tuis te hê.”

“O, hulle sal maar net daaraan gewoond moet raak om sonder haar klaar te kom,” lug die oubaas sy mening. “Een van die dae sal hulle haar tog moet weggee.”

Niel kyk sy pa met ’n ligte frons aan. “Ek begryp nou nie mooi nie. Wat bedoel Pa met weggee?”

“Maar vir ’n man, natuurlik!” sê die oubaas gemoedelik. “Hoe is jy dan vandag so dom, ou seun?”

Dis vir almal baie duidelik dat Niel niks hou van wat sy pa gesê het nie, want nou is daar sommer ’n ergerlike frons tussen sy swart wenkbroue.

“Ek weet nie hoe Pa so iets kan insinueer nie,” sê hy. “Elaine begin eers oor vier weke praktiseer.”

“Nou, wat het dit met die prys van eiers te doen?” wil die oubaas ietwat verbaas weet. “Dink jy vir een oomblik Elaine sal haar werk in haar pad laat staan as sy vir haar ’n man wil vat? Ou seun, dit lyk vir my jy ken nog nie vroumense nie!”

“Elaine is anders as ander meisies, Pa,” sê Niel geduldig. “Haar beroep is hoofsaak vir haar. Ek is seker dat daar etlike jare lank geen plek in haar lewe vir ’n man sal wees nie.”

“Hm, miskien is jy reg,” gee die oubaas toe. “Maar wat ek wou sê . . . Ek dink jy moet haar voorneme om op die dorp te gaan bly liewer aan Daan en Gerda oorlaat. Jy het gehoor sy is allergies vir die Durandts van Bordeaux. Sy sal jou nie bedank as jy met haar sake inmeng nie.”

Niel kyk ’n paar oomblikke lank peinsend deur die oop venster na die wit wolkies wat stil in die ooste hang. Toe sê hy ingedagte: “Ek weet, Pa, maar ek gaan nogtans met haar praat. Haar onsinnige besluit om op die dorp te gaan woon, laat my voel asof dit ek is wat haar van Boskloof af weggejaag het.”

“O, nou goed, dons dan maar op, ou seun,” sê oubaas Jacques geamuseerd. “Sorg net dat sy al die letsels dokter nadat sy met jou klaar is.”

Almal bars uit van die lag.

“Elaine is welopgevoed en beskaaf,” begin Niel, maar ou­baas Jacques gee hom nie kans om meer te sê nie.

“Baie mense is beskaaf totdat jy hulle kwaad maak, ou seun,” sê die oubaas met ’n ondeunde trek in sy oë. “Het jy nie gesien hoe die dogter se oë vlam wanneer sy kwaad is nie? Nou ja, ek sê vir jou, net my jare en my grys hare het my vandag teen haar gramskap beskerm.”

“Wel, ek gaan nogtans met haar praat oor haar onsinnige besluit om op die dorp te wil woon,” hou Niel koppig vol. “Maar ek sal nie vandag met haar praat nie, ek sal haar eers kans gee om ’n bietjie af te koel. Dink oom Daan nie ook so nie?”

Daan knik bevestigend. “Ja, ek dink jy het reg besluit, Niel, maar ek weet nie of jou praat sal help nie. In elk geval, ek en haar ma sal ook met haar praat.”

“Wanneer dink oom sal dit geleë wees om met haar te praat? Ek wil nou nie die verkeerde oomblik kies en haar straks nog meer die herrie in maak nie.”

“Wel . . . ek weet nie . . . laat ek eers dink . . .” begin Daan onseker.

“Elaine gaan oom Dirk en tant Truia mos môre groet, Daan,” herinner Gerda haar wederhelf.

“Ja, wil jy glo!” sê Daan skielik soos ’n samesweerder in ’n duistere komplot. “Ek dink jy moet haar môre iewers op Avondrus gaan voorstaan, Niel. Maar hoeveel sukses jy gaan behaal, kan ek nie eens raai nie. Ons hoop maar vir die beste.”