Читать книгу Reis naar Merw - Unknown - Страница 2

Tiflis, 19 Augustus 1886.—Op den middag van den derden Augustus over de boulevards te Parijs wandelende, de hitte ondragelijk te vinden, en om die te ontvlieden een kaartje te nemen voor den exprestrein, welke dien eigen avond naar de Levant vertrekt; dan, als in een droom, dwars door Duitschland heen te vliegen, in ijlende vaart den geelachtigen Donau af te zakken, de stormen van de ongastvrije Zwarte-zee te trotseeren; onder de geduchte batterijen van Batoem aan wal te stappen; van verre de besneeuwde toppen van den Kaukasus te groeten, en eindelijk halt te houden te Tiflis, waar het nog veel heeter is dan te Parijs:—dit is een zoo gewoon incident in het gejaagde leven van onzen tegenwoordigen tijd, dat niemand daar iets vreemds in zal vinden.

Maar, in plaats van, naar het voorbeeld der Russen, het einde van de brandende hitte af te wachten in een dier verrukkelijke zomerverblijven, als Börsjom of Kadsjor, dan vrijwillig nog verder zuidwaarts te gaan, waar bijna in letterlijken zin vuur van den hemel valt:—dat is minder gewoon en ook minder verstandig. Voor de derde of vierde maal reeds neem ik mij vast voor, zoo iets niet weer te doen.

Bakoe, 2 September.—De otkrytiji-list, de pas waarbij mij het reizen in de transkaspische provinciën wordt vergund, is zoo juist van Sint-Petersburg aangekomen. Dat mij die vergunning, welke niet aan alle vreemdelingen wordt toegestaan, is verleend, heb ik te danken aan de welwillende tusschenkomst en de veel vermogende voorspraak van den gouverneur-generaal van den Kaukasus, prins Dondoukow-Korsakow, en van zijn kabinetschef, den generaal-majoor Schepelew. Nu, een vriend van Rusland als ik ben zal daar geen misbruik van maken: ik durf den gouverneur van Bakoe, die mij het stuk ter hand stelt, daarvan gerust de verzekering geven.

Het is middag en de boot zal ten één uur vertrekken. Op de kaai en op het dek van de Grootvorst Constantijn wemelt het van inlanders, waaronder vooral de Perzen en Armeniërs, met hunne lange, ver van zindelijke jassen, hun steenroode baarden en hunne reusachtige zwarte mutsen van schapenwol, de aandacht trekken. Zouden wij nog den tijd hebben, ons valies te pakken, in der haast een ontbijt te gebruiken, en toch tijdig aan boord te zijn? Dat is gansch niet onverschillig, want de boot vaart maar tweemaal per week, even als er op den transkaukasischen spoorweg, in elke richting, maar één personentrein per dag rijdt. Zeer waarschijnlijk zal dit binnen kort anders worden: het zwaartepunt van het russische rijk zal zich wel, door den loop der gebeurtenissen, naar het Oosten moeten verplaatsen. Maar in het tegenwoordig tijdperk van overgang moet men zich wat behelpen. Intusschen, een verlies van drie dagen is niet meer in te halen: wij moeten ons dus haasten. Gelukkig zijn de russische stoombootmaatschappijen even beleefd en voorkomend als de regeering: eerst als de laatste passagier aan boord is, wordt de bel tot vertrekken geluid. Tien minuten later zijt gij in het ruime sop en ontplooit zich voor uwe oogen het panorama van Bakoe.

Verbeeld u eene ruime golf, omringd door geelachtige, rotsige, kale heuvelen zonder een spoor van groen. Aan uwe linker hand, naar het westen, verrijzen amphitheatersgewijze de grauwe huizen van Bakoe, over eene uitgestrektheid van vijftienhonderd el; boven de tegenwoordige stad ziet ge verschillende begraafplaatsen; vlak tegenover u schijnt in de verte een vreeselijke brand te woeden: dat is de zoogenoemde zwarte stad, waar de petroleumfabrieken zwarte stinkende rookwolken naar den blauwen hemel omhoog zenden; eindelijk, aan uwe rechter hand, strekken zich de vlakke, kale, onbebouwde oevers uit van het schiereiland Apsjeron, waar het onderaardsche vuur tal van gas- en slijkvulkanen in werking houdt. Bakoe, Baïlow, villa Petrolia, zijn misschien heerlijke verblijven voor industrieelen en kooplui, maar de beminnaars der schoone natuur doen beter, er niet heen te gaan. Deze woeste onherbergzame kusten rijzen en dalen beurtelings door de werking van onderaardsche krachten, waarvan men zich eigenlijk geen rekenschap kan geven; het eilandje Nagin, waar ge langs vaart, heeft zich van den vasten wal afgescheurd en dreigt in de golven te verzinken. De Kaspische-zee zelve is mede onderhevig aan die vertikale golvingen en bewegingen, die deze gansche onmetelijke landstreek hebben ten onderste boven gekeerd, zeeën in land herschapen en ontoegankelijke, eeuwig onvruchtbare woestijnen en steppen gevormd. Wij zullen een dezer steppen gaan bezoeken; de weg, dien onze stoomboot, dwars door de golven der Kaspische-zee, van Bakoe naar Krasnowodsk, volgt, werd in een tijd, die betrekkelijk nog niet zoo zeer lang achter ons ligt, door voetgangers betreden. Op zekeren dag is die heerbaan in de diepte verzonken; nog tegenwoordig vormt zij een soort van dam of rug tusschen de twee diepe kommen, ten noorden en ten zuiden, in het bekken der Kaspische-zee. Het peil dezer zee is sedert eenige eeuwen aanmerkelijk gedaald: het ligt nu omstreeks dertig meter beneden het peil van de Zwarte-zee.

Overal langs den weg aanschouwt ge nog de sporen van de laatste geologische omwenteling, welke deze streek heeft ondergaan: dat zijn de vlakke eilanden en platen, eigenlijk de toppen van onderzeesche bergen, waar petroleumgassen opstijgen uit de spleten der rotsen.

Maar de boot stoort zich aan deze vreemde verschijnselen niet en vervolgt rustig haar vaart van acht tot tien knoopen in het uur. De stoombooten die de Kaspische-zee bevaren, kunnen, noch wat de dienst, noch wat de inrichting betreft, de vergelijking doorstaan met die van de Zwarte-zee: en dat is ook niet te vergen. Zij zijn ook minder comfortabel: Armeniërs, Perzen, Joden, mannen, vrouwen, kinderen, al te gader armoedige, havelooze reizigers van de derde en vierde klasse, zitten en liggen door elkander op het dek, maken er hun nachtleger gereed, en wikkelen zich in veelkleurige tapijten, welke later voor hooge prijzen in Europa worden verkocht. Op het achterdek alleen zijt ge veilig voor deze onaangename gasten; maar wanneer ge tegen zes uren, bij schemerdonker, naar den salon afdaalt om uwe plaats aan tafel in te nemen, moet ge goed opletten waar ge den voet zet en vooral zorgen niet te struikelen over een of ander stuk tapijt, want in die tapijten zijn lange dolken verborgen, die soms onverwacht uit de schede te voorschijn schieten.

De eetzaal is ordentelijk en de tafel is voldoende, maar eenvoudig. Zoo ge evenwel geen russisch verstaat, dient ge tot het volapük de toevlucht te nemen. Nu is het volapük niet erg moeilijk, maar het heeft dit tegen, dat het in spijt van zijn naam en bestemming, zeer weinig bekend is en u dus verlegen laat, waar het juist te pas zou komen. In Europisch Rusland, althans in de groote steden, is onbekendheid met de taal niet zoo hinderlijk, want daar kunt ge bijna overal met fransch of duitsch terecht. De Russen, het is bekend, hebben bij uitnemendheid de gave der talen. De gezagvoerder der boot, waarmede wij van Odessa naar Batoem voeren, sprak zoo zuiver en vloeiend fransch, engelsch en duitsch, dat de Franschen, Engelschen en Duitschers aan boord hem beurtelings voor een geboren landgenoot hielden. De gezagvoerder van de Grootvorst Constantijn, de equipage en de passagiers zijn niet zulke uitmuntende polyglotten, en het is ons onmogelijk, iets van hun levendig gesprek te begrijpen. Het is toch maar beter, als men in Rusland reizen wil, ook de taal te verstaan.

Gelukkig duurt de overtocht niet lang, ten hoogste twintig uren. De afstand bedraagt niet meer dan ongeveer driehonderd-vijftig kilometers; maar ge hebt alle kans, braaf door elkaar geschud te worden op dit groote binnenmeer, waar de korte en onregelmatige golfslag het schip tegelijk doet slingeren en stampen. Naar de verklaring der russische zeelieden is de Kaspische-zee lastiger en gevaarlijker dan de Zwarte. Den dag voor ons vertrek woedde te Bakoe een storm uit het noordoosten; de koude wind, die rechtstreeks uit Siberië kwam, joeg op de heuvelen dichte wolken van zand omhoog, die den hemel verduisterden en alle uitzicht belemmerden. Ware het niet zoo koud geweest, men zou zich hebben kunnen verbeelden, in de Sahara te zijn bij het woeden van den samoen. Maar in dezen tijd des jaars duurt dit ruwe weder op de Kaspische-zee niet lang; bovendien is het een bekend feit, dat hoe kleiner het bekken eener zee is, des te korter ook de beweging der golven duurt. Des morgens na den storm was de zee al weer bedaard; de golfslag was matig en er ging een stille stroom van het noorden naar het zuiden, nog altijd in de richting van den wind van den vorigen dag. Evenwel, deze beweging was toch nog voldoende om een aantal magen aan boord van de Grootvorst Constantijn van streek te brengen. Men vergeet spoedig deze ellende, maar op het oogenblik zelf is zij zoo onaangenaam, dat de Russen er reeds op bedacht zijn, om door het aanleggen van een spoorweg langs de zuidelijke oevers van de stormachtige Kaspische-zee, aan zwakke gemoederen den overtocht te besparen.

3 September.—Reeds bij het krieken van den dag bespeurt men voor den boeg de landpunt van Krasnowodsk. Onwillekeurig grijpt u zekere ontroering aan, nu ge zoo straks den voet zult drukken op den bodem van het oude en geheimzinnige Azië, het wonderland der mythen, traditiën en sagen, het land der oorsprongen, de bakermat der stammen, die in verschillende tijdperken Europa hebben overstroomd. Kaukasië en Armenië maken niet dienzelfden onbeschrijfelijken indruk. Wel behooren zij, geografisch, tot het aziatische vasteland, maar zij liggen dichter bij ons, hunne geschiedenis is ons vrij wel bekend, en sedert vele eeuwen stonden zij in veelvuldige aanraking met het Westen; maar hier, aan den oostelijken oever van de Kaspische-zee, betreden wij inderdaad het echte Azië, dat in vollen nadruk eene andere, vreemde wereld is. Het is de huivering voor het onbekende, het ondoorgrondelijke, die u aangrijpt.

Uit de verte gezien, vertoont de kust zich als een vlakke, licht gele streep, die scheiding maakt tusschen het azuur des hemels en het donkerblauw der zee. De boot nadert, en zoo ver de blik reikt, ziet men niets dan zandduinen. Deze kale, naakte zandvlakte was, voor acht jaar, het punt van uitgang voor de russische generaals, toen zij een werk ondernamen, dat voor onmogelijk gold en dat toch door den beroemden Skobeleff werd volvoerd: de verovering der woestijn van Turkmenië.

Maar de boot, die uit hoofde van de ondiepte haar vaart heeft vertraagd, laat Krasnowodsk links liggen. Te Tiflis verkeert men nog in de meening, dat de boot Krasnowodsk aandoet, en dat de reizigers en goederen daar overgaan op eene andere boot van minder diepgang, om daarmede de volgende aanlegplaats te bereiken, Mikhaïlowsk, het aanvangspunt van den beroemden transkaspischen spoorweg. Dit is echter niet het geval. Krasnowodsk, hoofdplaats van een district, met eene bevolking van driehonderd zielen, en zetel van een kolonel, die met het opperbevel is bekleed; Mikhaïlowsk, een zeer belangrijk station van de spoorlijn:—ze zijn sedert zeer onlangs verlaten voor eene nieuwe haven, die uit een economisch oogpunt de voorkeur verdient en aan alle eischen voldoet. Deze haven heet Oezoen-Ada; de noodige werken werden in drie maanden voltooid. De overtocht van de Kaspische-zee, die tot nu toe ongeveer twee dagen vorderde, wordt daardoor aanmerkelijk verkort.

Terwijl de Grootvorst Constantijn langzaam haar weg vervolgt, na de passagiers van Krasnowodsk te hebben opgenomen, die met een klein stoombootje werden aangevoerd, trekt het onze aandacht, dat het schip met de grootste behoedzaamheid zich een weg baant midden door een doolhof van eilandjes en zandplaten, slechts door een smal kanaal van den vasten wal gescheiden. De kapitein staat op de brug, en een loodsboot wijst het schip den weg. Na verloop van drie uren, bij eene kromming van het kanaal, ziet ge eensklaps eene reede voor u, eene met schepen gevulde haven, eene kleine drukke stad, een spoorwegstation met blazende en snuivende locomotieven: dat is Oezoen-Ada. De zeearm of geul, die u herwaarts heeft gebracht, strekt zich nog omstreeks veertig kilometers verder uit, maar wordt steeds bochtiger, smaller en ondieper, om te Mikhaïlowsk te eindigen, waar de diepte niet meer dan tusschen de zeven en acht voet bedraagt.

De boot ligt stil bij een fraaien aanlegsteiger, waarop verschillende spoorlijnen uitloopen, en waartegen reeds een groot stoomschip met troepen ligt vastgemeerd. Op het dek der boot en langs de kaai wemelt het van groene uniformen en witte petten. Daar wordt op een trompet geblazen, en allen spoeden zich naar boord. Eene laatste omhelzing, en de trossen van het stoomschip worden losgegooid. Die dappere en geharde strijders komen van de grenzen van Afghanistan; na een campagne van twee jaren, hebben zij het waarlijk wel verdiend, naar het heilige Rusland terug te mogen keeren. Uit volle borst heffen zij juichkreten aan, nu de zandige aziatische kust langzaam wijkt en de boot koers zet naar de groene oevers van Astrakhan.

Intusschen zijn verschillende officieren aan boord van de Grootvorst Constantijn verschenen. De telegraaf heeft reeds vooruit de komst van twee vreemde toeristen gemeld: zij zijn gekomen om ons te ontvangen. De stationschef—een luitenant die fransch spreekt—is mede in persoon verschenen; hij leest de otkrytiji-list, door prins Dondoukow-Korsakow geteekend, wiens gezag zich ook over het transkaspische gebied uitstrekt, en stelt zich aanstonds met de meeste voorkomendheid tot onze beschikking. Wij nemen plaats in den wagen, en stoomen in een paar minuten naar het station.—Daar moeten wij drie uren wachten. Dit oponthoud is niet aangenaam, maar zeer verklaarbaar: de trein wacht namelijk op de boot, en men heeft dus den tijd wat ruim moeten nemen met het oog op mogelijk oponthoud. Dit is nog inderdaad het beste middel om de geregelde gemeenschap te verzekeren. Het is toch verkieslijker, als de boot op tijd aankomt, een paar uren aan het station te moeten wachten, dan zich hier drie dagen lang te moeten vervelen, om op de volgende boot te wachten. Bovendien is alles hier zoo nieuw en zoo vreemd, dat het wel een kijkje waard is, waartoe wij nu ruimschoots gelegenheid hebben.

Oezoen-Ada beteekent letterlijk Lang-Eiland. Inderdaad bevinden wij ons op een dier talrijke kleine eilanden, welke ten zuiden van de baai van Krasnowodsk de aziatische kust omgorden. Nog in de maand Juni dezes jaars was dit eilandje even woest en verlaten als alle andere, en was er niets anders te zien dan zand en nog eens zand. Over die gele zandvlakten en duinen welft zich een blauwe hemel, waaraan de bijna tropische zon schittert met verblindenden glans. In het donkerblauwe water der kleine baai steken ruime aanlegsteigers uit, waaraan een dozijn groote en kleine schepen liggen vastgemeerd; langs den oever groote houten barakken, waarin eenige honderden werklieden, Russen en inlanders, zijn gehuisvest; een twintigtal huizen, mede van hout, maar sierlijk en net, bewoond door de ambtenaren en beambten van den spoorweg en van de stoombootmaatschappijen; een hôtel-restaurant voor de reizigers; een stationsgebouw, een wachtlokaal en nog een paar andere gebouwen voor de dienst der posterij en der telegrafie: alles van hout en geheel afgewerkt, in genummerde planken en stukken, uit Rusland aangevoerd en hier in elkaar gezet:—ziedaar de schepping, door den krachtigen wil van een man, binnen weinige weken, in eene waterlooze woestijn tot stand gebracht. Wat bovenal de verbazing wekt, is nog niet zoo zeer de arbeid op zich zelf, maar de onbegrijpelijke snelheid, waarmede het werk werd voltooid. Deze geheele kolonie is als het ware door den slag eener tooverroede uit den grond verrezen. Als ik denk, wat er bij ons moet gebeuren eer een spijker kan geslagen worden, hoeveel vellen papier daarover moeten worden volgeschreven, hoeveel adviezen en rapporten ingewonnen, hoeveel autoriteiten geraadpleegd, hoeveel tijd met beraadslagen en rapporteeren en adviseeren vermorst wordt, dan bekruipt mij een gevoel van walging voor dit onzinnig stelsel van administratie, dat overal het wezen aan den ijdelsten en leegsten aller vormen opoffert. Maar—het is zoo—Rusland geniet niet het voorrecht een praatziek parlement te bezitten, dat veelal, trouw aan zijne roeping, zich beijvert de zaken op te houden of in de war te sturen. In dit autokratisch geregeerde land heeft een man, die het vertrouwen van zijn souverein geniet, zijn sic volo, sic iubeo uitgesproken; hij bepaalde een termijn binnen welken de werken gereed moesten zijn, en de werken waren gereed: de haven is klaar, de spoorwegdienst is in werking, de gemeenschap tusschen Europa en Azië is tot stand gebracht. De man, die dit groote werk heeft volbracht, is de generaal Annenkof. Mij zijn landen bekend, waar wetenschappelijke commissiën nog altijd bezig zouden zijn met het onderzoeken der voorloopige ontwerpen, om dan, na verloop van ettelijke maanden, te adviseeren tot een nader onderzoek. Zeker heiligt het doel de middelen niet: maar dat een regeeringsstelsel in de eerste plaats naar de uitkomsten moet worden beoordeeld, dat is even zeker.

Terwijl de trein zich tot vertrek gereed maakt, is het wel de moeite waard iets in het midden te brengen over den oorsprong en het doel van dien beroemden transkaspischen spoorweg, waaraan eerst niemand geloof wilde slaan en waarvan de voltooiing in meer dan eene europeesche hoofdstad een diepen indruk heeft gemaakt; want het ware kinderachtig te loochenen, dat daardoor de wederzijdsche verhouding tusschen Rusland en Engeland in Centraal-Azië eene geheele verandering heeft ondergaan.

Zoo als ik zeide, wilde niemand aan de mogelijkheid van dien spoorweg gelooven; zelfs hooggeplaatste Russen, met wie ik vóór mijn vertrek uit Kaukasië in aanraking kwam, spraken er niet dan met zekere terughouding over. Na mijn terugkomst te Tiflis moest ik soms al mijne welsprekendheid aanwenden om de lieden te overtuigen, dat die spoorweg niet enkel in de verbeelding of op het papier bestond. Te Merw, waar wij weldra zullen aankomen, had ik de eer voorgesteld te worden aan een generaal-adjudant van den Keizer, aan wien door Zijne Majesteit een persoonlijk onderzoek naar de juistheid der ontvangen berichten was opgedragen. Waar de Russen zelven tot op het laatste oogenblik twijfelden aan het welslagen der avontuurlijke onderneming van generaal Annenkof, is het waarlijk geen wonder dat vreemden ongeloovig spottend de schouders ophaalden, en dat de tijding van de inwijding van het station te Merw, in de ongenaakbaar geachte turkmeensche oasis, in Europa vrij wel dezelfde uitwerking had als een donderslag bij helderen hemel.

De aanleg van een spoorweg in eene schier onmetelijke woestijn, ten deele met vlugzand bedekt, kan alleen gevorderd en gewettigd worden door overwegingen van militairen aard, in het belang van de veiligheid der grenzen, die dubbele zorg vereischt waar beschaafde rijken in aanraking komen met half barbaarsche staten en stammen.

De turkmeensche woestijn, ten zuiden begrensd door de hoogvlakte van Iran, ten noorden door de Amoe-Darja, ten westen door de Kaspische-zee, raakt ten oosten aan de altijd onzekere grenzen van Afghanistan, en ligt juist op den weg die van Sint-Petersburg naar Calcutta loopt. Tien maanden geleden, scheidde deze woestijn den russischen kolossus van het voormalige rijk van den Groot-Mogol: tegenwoordig vormt zij de verbinding tusschen die beiden. De meer dan duizend kilometers breede slagboom, dien de natuur tusschen Europa en Hindostan had opgeworpen en die in waarheid onoverkomelijk kon worden geacht, is feitelijk opgeruimd. De stoom alleen kon dit wonder mogelijk maken.

Een turkmeensch kamp of dorp.

De eerste werken voor den transkaspischen spoorweg dagteekenen uit het jaar 1880. In dien tijd had het russische leger eene nederlaag geleden onder de muren van Ghéok-Tépé, eene bijkans onneembare vesting, die de conducteur van den trein ons morgen zal aankondigen met de bijvoeging: “Tien minuten oponthoud! Buffet!”—De generaal Lazaref en na hem generaal Lomakin hadden vergeefs beproefd, de woeste Turkmenen van de oase Akhal-Tekké tot onderwerping te dwingen en hen te noodzaken hunne rooverijen en strooptochten te staken. Deze stoutmoedige, ongetemde bandieten, die sedert vele jaren de plaag en schrik waren van hunne buren, vooral van de vreedzame Perzen, dreven de onbeschaamdheid zoo ver, dat zij zelfs op de Kaspische-zee stroopten. Deze zee nu is in den vollen zin des woords een russisch meer; Rusland oefent ook langs de aan Perzië behoorende kuststreek de politie uit, en krachtens de traktaten mag geene perzische of eenige andere vreemde maatschappij gewapende booten uitrusten;—de britsche vlag heeft dan ook op deze binnenzee nog niet gewaaid. De Tsaar was dus volkomen in zijn recht, toen hij besloot aan de rooverijen der Turkmenen een einde te maken; met geen ander doel werd de expeditie ondernomen, waarvan achtereenvolgens aan de generaals Lazaref en Lomakin de leiding werd opgedragen. Ten gevolge van gebrek aan water, aan transportmiddelen en mondbehoeften, mislukte die expeditie en moesten de russische troepen met groot verlies terug trekken. Ghéok-Tépé, waarop het gemunt was, ligt toch slechts op ongeveer vierhonderd kilometers afstands van den oostelijken oever der Kaspische-zee. Deze nederlaag moest gewroken worden, en zij werd het op de schitterendste wijze. De generaal Skobeleff, wien deze taak werd toevertrouwd, ontwierp het plan van een strategischen spoorweg, waarvan de uitvoering werd opgedragen aan generaal Annenkof.

In het jaar 1880 werd dus de eerste sectie aangelegd van den transkaspischen spoorweg, welke sectie van de haven van Mikhaïlowsk tot het dorp Kizil-Arwat, aan den ingang der oasis Akhal-Tekké loopt, en eene lengte heeft van omstreeks tweehonderd-vijf-en-twintig kilometers.

Ik wil niet vooruitloopen op de reis die wij te zamen gaan ondernemen; maar om u eenig denkbeeld te geven van de moeilijkheden, die toen moesten overwonnen worden, deel ik nu reeds mede, dat er over eene uitgestrektheid van honderd-zestig kilometers geen water te vinden was: de putten of sprengen, die men later gegraven en opgedolven heeft, leverden slechts eene onbeteekenende hoeveelheid brak water. Men moest dus zijne toevlucht nemen tot het destilleeren van zeewater, zoowel om in de behoeften der manschappen te voorzien als om de ketels der machines te vullen.

Deze ongehoorde inspanning werd met den besten uitslag bekroond. Weldra zullen wij de puinhoopen aanschouwen van de geduchte vesting, die de macht van het russische rijk scheen te trotseeren, maar wier veertigduizend verdedigers haar niet van den ondergang redden konden.

Dit was de oorsprong van den transkaspischen spoorweg. Twee jaren na den val van Ghéok-Tépé, bood Merw, meer of minder vrijwillig, zijne onderwerping aan en werd bij het rijk der Tsaren ingelijfd. Dit geschiedde in 1883. Wederom twee jaren later werd de spoorweg van Kizil-Arwat doorgetrokken in de richting van Askhabad, Merw, Bokhara en Samarkand.

Daar wordt voor de tweede maal geluid. In een russisch station is het eerste gelui eene waarschuwing om zich gereed te maken. Het is nu tijd, in den wagen te gaan; het derde gelui volgt spoedig; de stationschef geeft een sein met de fluit; de machinist antwoordt dat hij gereed is; de stationschef fluit op nieuw, en de trein zet zich in beweging.