Читать книгу Ropa naftowa a wzrost gospodarczy - Wojciech Potocki - Страница 8

W okresie najbliższych dekad na świecie wystąpią bezprecedensowe zmiany, które dotkną zarówno kraje producenckie i konsumenckie, rozwinięte, jak i rozwijające się oraz zmienią globalną architekturę ekonomiczną, społeczną i polityczną (również sposób życia i pracy ludzi), a także wygenerują nowe podejście do zarządzania i nowe modele biznesowe. Z 10 trendów, które McKinsey [2007][1] zidentyfikował, 6 ukształtuje przyszły rynek energetyczny i towarowy. Globalne przedsiębiorstwa energetyczne i surowcowe intensywnie wykorzystujące energię w zbliżających się dekadach staną w obliczu niespotykanych wcześniej zmian oraz niepewności jako kombinacji sześciu trendów makro- i mikroekonomicznych oraz społecznych, które zmienią warunki konkurencyjności na rynku energii. Trendy te obejmują m.in.:

1 Gwałtowny wzrost popytu na energię, metale, żywność i inne podstawowe surowce i towary, zwłaszcza w krajach rozwijających się, oraz gwałtowny, bezprecedensowy wzrost cen powodowany bieżącym i antycypowanym wzrostem popytu przy ograniczonej podaży i słabnącej walucie amerykańskiej.

2 Przesunięcia lokalizacji wydobycia ropy naftowej, gazu ziemnego i innych surowców w kierunku jeszcze bardziej niestabilnych politycznie regionów i krajów.

3 Zmiany kierunków i odległości (w sensie geograficznym, wolności gospodarczej i stabilności politycznej) dostaw ropy naftowej i gazu ziemnego.

4 Przesunięcia centrów aktywności ekonomicznej i towarzyszące im zmiany w globalnych przepływach pieniężnych. Kraje wcześniej uznawane za biedne, zwłaszcza Chiny i Indie oraz kraje producenckie, stały się i najprawdopodobniej pozostaną eksporterami kapitału.

5 Zwiększoną troskę o efekty środowiskowe wydobycia i konsumpcji energii i surowców.

6 Wzrost sektorów intensywnie nasyconych wiedzą, zwłaszcza nowych organizacji powstających wzdłuż łańcucha energetycznego, oraz integracja globalnych rynków pracy wyzwoli zwiększoną konkurencję o wysokokwalifikowanych pracowników (kraje rozwijające się posiadają ok. 33 mln młodych absolwentów uczelni, dwukrotnie więcej niż kraje rozwinięte).

Katalizatorami globalnych trendów są m.in.:

 gwałtowny wzrost ciężkich (w sensie udziału w globalnym PKB[2]) gospodarek Chin i Indii, konkurujących o kapitał, pracę i kontrakty głównie z korporacjami amerykańskimi, które przez dekady dominowały na świecie;

 gwałtowny wzrost klasy średniej, m.in. w krajach Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej, wyzwalający zakupy elektrycznych i elektronicznych urządzeń gospodarstw domowych oraz samochodów („globalizacja” klasy średniej);

 rozwój technologii telekomunikacyjnych, sprawiający, że z biznesowego punktu widzenia granice krajów nie mają większego znaczenia przy jednoczesnej swobodzie przepływu kapitału i pracy;

 konieczność wypracowania nowego podejścia do strategii bezpieczeństwa energetycznego w obliczu najpoważniejszego politycznego kryzysu międzynarodowego po II wojnie światowej wywołanego agresją Rosji na Ukrainę, zagrażającego suwerenności energetycznej i politycznej krajów europejskich i światowemu pokojowi;

 powstanie nowych potężnych zasobów kapitałowych, zwłaszcza rządowych funduszy bogactwa[3] oraz funduszy hedgingowych[4], działających coraz częściej jak fundusze venture capitals;

 kryzys na rynku amerykańskich kredytów hipotecznych ze wszystkimi negatywnymi skutkami dla gospodarki i waluty amerykańskiej oraz finansów światowych;

 ryzyko ataków terrorystycznych mogących wywołać niewyobrażalne skutki po stronie podaży przy rosnącym popycie i w warunkach braku alternatywnych źródeł energii;

 ogólne zniechęcenie wobec krajów OPEC brakiem istotnych nowych odkryć, brakiem wzrostu wydobycia pod pretekstem braku zdolności przerobowych krajów rozwiniętych.

Rozpoznanie światowych trendów energetycznych umożliwia korporacjom funkcjonującym w poszczególnych sektorach przemysłowych, a zwłaszcza globalnym koncernom energetycznym, przygotowanie się na przyszłe, konieczne i trudne wybory w aspekcie strategicznym, operacyjnym, technologicznym, organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym. Zgodnie z maksymą: „trend jest twoim przyjacielem” oraz „zmiana przynosi możliwości”, korporacje starają się zrozumieć zmiany, zidentyfikować zagrożenia i szanse oraz odpowiednio dostosować swoje strategie. Globalne koncerny energetyczne i chemiczne, takie jak BP, Exxon Mobil, Gazprom, Łukoil, Petrobras–Petróleo Brasil, PetroChina, Shell, Statoil, BASF,

Bayer antycypują te zmiany, przygotowując strategiczne scenariusze na najbliższe 20, 30, a nawet 40 lat. Niektóre obecne decyzje inwestycyjne są cieniem przyszłego kształtu rynku: nowych rynków i produktów, nowych relacji popytu, podaży i cen oraz konkurencji.

Długoterminowe prognozy energetyczne zawsze są obarczone niepewnością, rozpoznają nowe wyzwania i ograniczenia, ale nigdy nie wyznaczają jedynej możliwej ścieżki zmian i antycypują przyszłość zupełnie inną od obecnej rzeczywistości. Światowe trendy energetyczne przedsiębiorstw (BP, Exxon Mobil, Shell, IBM), instytucji finansowych i doradczych (Goldman Sachs Bank, Deutsche Bank, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, PriceWaterhouseCoopers) oraz agencji energetycznych (IEA, EIA) są sporządzane zgodnie z zasadą Schwartza [1996] – „zagłębione są w świecie liczb i w świecie percepcji” i wynikają z następujących podstawowych niepewnych oraz pozytywnie lub negatywnie wzajemnie skorelowanych czynników:

1 Przyszłej stopy wzrostu światowego PKB.

2 Tempa wzrostu liczby ludności świata.

3 Wymaganych nakładów inwestycyjnych na energetykę.

4 Problemów politycznych, takich jak wojny, protekcjonizm, nacjonalizacja zasobów, brak rozwiązań zagadnień klimatycznych.

5 Zmienności i tempa wzrostu cen wszystkich źródeł energii.

6 Rozwoju alternatywnych do węgla i ropy naftowej źródeł energii.

7 Rozwoju innowacji technologicznych umożliwiających uniezależnienie się od paliw kopalnych.

Główne konkluzje wynikające z długoterminowych prognoz:

 Średnioroczna stopa wzrostu światowego PKB wyniesie ok. 3,2%, dla krajów OECD ok. 2,0% (prognozy EIA i ExonMobil) i dla krajów nie-OECD ok. 4,4%. W latach 2015–2020 łączny PKB krajów nie-OECD przekroczy łączny PKB krajów OECD, a w 2030 r. PKB krajów nie-OECD będzie wyższy od PKB krajów OECD o 25% (prognoza BP i Goldman Sachs).

 Do roku 2030 r. Chiny staną się najpotężniejszą gospodarką świata i będą kontynuować agresywny międzynarodowy program bezpieczeństwa energetycznego (prognoza IBM).

 Liczba ludności świata w 2030 r. wyniesie 7,8–9 mld (prognoza ONZ), tj. o 10–30% więcej niż w 2011 r. (7 mld).

 Światowe zapotrzebowanie na energię wzrośnie do 2030/2035 r. o 35–50%, a do 2050 r. o 30–90% w zależności od scenariusza rozwoju (wg EIA). Średnioroczne tempo wzrostu zapotrzebowania na energię wyniesie 0,7–1,6%.

 Wymagane nakłady inwestycyjne na energetykę na lata 2005–2050 wyniosą 250–300 bilionów USD (wg cen 2005 r.), tj. 6,0–7,1% światowego skumulowanego PKB – w zależności od scenariusza prognozy IEA. Średnioroczne nakłady inwestycyjne wyniosą 5,6–6,7 bln USD. Nakłady na projekty w sektorze ropy naftowej i gazu ziemnego wyniosą 40–50% całkowitych nakładów inwestycyjnych na energetykę.

 Mimo że zasoby „łatwej ropy naftowej” zostały albo niebawem zostaną wyczerpane, ropa naftowa pozostanie głównym źródłem energii do 2030 r. Światowe wydobycie ropy osiągnie szczyt w okresie 2015–2025, a w 2030 r. OPEC zwiększy swój udział w światowych dostawach z 43% obecnie do 46%. Rozważane są również scenariusze znacznego rozwoju wydobycia niekonwencjonalnych złóż ropy naftowej przez Stany Zjednoczone i Kanadę, w których OPEC dla utrzymania wysokich cen będzie zmniejszał swój udział w światowych dostawach ropy. Zapotrzebowanie krajów nie-OECD przekroczy zapotrzebowanie krajów OECD w bieżącej dekadzie. Chiny zwiększą zużycie ropy z 10 mln boe dziennie w 2012 r. do 18 mln boe dziennie w 2030 r. Trudności ze zwiększeniem dostaw spowodują wzrost cen ropy naftowej.

 Gaz ziemny ze względu na niższą o 60% emisję dwutlenku węgla (CO2) w porównaniu ze spalaniem węgla będzie preferowanym paliwem do wytwarzania energii elektrycznej i stanie się paliwem przejściowym do paliw odnawialnych, tj. paliw niebędących źródłem emisji CO2. Zapotrzebowanie na gaz będzie rosło średniorocznie o 1,3–1,7% i do 2040 r. zużycie wzrośnie nawet o 60%. Znacznie wzrośnie wydobycie niekonwencjonalnego gazu ziemnego, gazu łupkowego, gazu ze złóż węglowych, a Stany Zjednoczone pozostaną liderem wydobycia gazu do 2020 r.

 Zapotrzebowanie na energię elektryczną wzrośnie do 2040 r. o 50–80% w relacji do 2010 r.

 Światowe zużycie węgla będzie rosło jeszcze do 2025 r. głównie z powodu rosnących gospodarek krajów nie-OECD, w późniejszych latach zużycie węgla będzie się nieznacznie zmniejszać.

 Energia nuklearna jest i pozostanie w 2040 r. trzecim największym, po węglu i gazie ziemnym, źródłem wytwarzania energii elektrycznej, ale będzie rozwijać się najszybciej, średniorocznie o 2,0–2,5%. Udział energii nuklearnej w miksie energetycznym wzrośnie z 5% obecnie do 8% w 2040 r.

 Energia odnawialna nie będzie rozwijała się w tempie odpowiadającym aspiracjom polityków i prawodawców z powodu ograniczonej dostępności, możliwości realizacji projektów o wielkiej skali, a przede wszystkim z powodu niskiej stopy zwrotu w porównaniu z paliwami kopalnymi (wg IBM). Najszybciej rosnącym źródłem energii odnawialnej będzie energetyka wiatrowa (8% średniorocznie).

 Transport w 2040 r. będzie oparty aż w 89% na paliwach ropopochodnych, tylko o 6 p.p. mniej niż obecnie (wg Exxon Mobil), ale pojazdy hybrydowe będą stanowić 50% floty drogowej, których liczba podwoi się (obecnie używa się 800 mln pojazdów). Do roku 2030 efektywność energetyczna silników spalinowych zostanie zwiększona o 35%.

 Polityka ograniczenia emisji CO2 znajduje odzwierciedlenie w dwóch scenariuszach prognozy energetycznej IEA [2012], ale badania IBM ujawniają brak przekonania 2/3 respondentów (menedżerów przedsiębiorstw) odnośnie do możliwości osiągnięcia porozumienia o ograniczeniu emisji CO2.

 Międzynarodowe przedsiębiorstwa petrochemiczne w obliczu piętrzących się wyzwań z powodu trudności z odtworzeniem zasobów i zwiększeniem wydobycia ropy naftowej będą poszukiwać swojej szansy w dywersyfikacji działalności oraz we współpracy z narodowymi koncernami, które będą przyjmować coraz agresywniejszą postawę. Najlepsze przedsiębiorstwa petrochemiczne w 2030 r. nie będą posiadaczami największych zasobów. Najbardziej konkurencyjne pozostaną przedsiębiorstwa skoncentrowane na wykorzystaniu strategicznych technologii wzmacniających zarządzanie wydobyciem, produkcją i informacją oparte na pięciu głównych atrybutach:Zarządzanie efektywnością obejmujące zaawansowane techniki analityczne (wspierające integralność aktywów, efektywność i bezpieczeństwo procesów), porównywanie do najlepszych wzorców zewnętrznych i wewnętrznych oraz benchmarking do implementacji „najlepszych praktyk” (w celu redukcji kosztów i poprawy efektywności zasobów w całej organizacji), zdobywanie informacji o wynikach i wzroście osiągniętych przez stosowanie innowacyjnych procesów i koncentrowanie się na kreowaniu wartości ekonomicznej przez partnerstwa, alianse i przejęcia.Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa obejmujące centralizację funkcji bezpieczeństwa i ryzyka organizacji, segmentów biznesowych i geograficznych, zapewniające spójność z zasadami biznesowymi, bezpieczeństwa procesów oraz ze standardami środowiskowymi, technicznymi i komercyjnymi. Do identyfikacji, monitorowania, pomiaru i zarządzania szerokim zakresem ryzyk (procesów, informacji, zasobów, aktywów, finansowych i środowiskowych)będą wykorzystywane zintegrowane procesy i systemy oraz zaawansowane techniki analityczne. Kompetencje zarządzania różnorodnymi ryzykami będą kluczowym kryterium wiarygodności i partnerstwa.Zarządzanie zasobami ludzkimi skoncentrowane na zwiększeniu potencjału pracowników i przygotowanie przyszłych liderów, obejmujące dobór właściwych specjalistów (z wiedzą naukową interdyscyplinarną, technologiczną, ekspertów zrównoważonego rozwoju, zarządzania ryzykiem, wszyscy zdywersyfikowani globalnie) do przyszłych potrzeb biznesowych i projektowych. Zasoby ludzkie, technologia, informatyka i procesy są dopasowane do nowych uwarunkowań w jednostkach organizacyjnych i geograficznych. Kreowanie i wspieranie kultury współpracy skoncentrowanej na nauce zarządzania i organizacji. Wyposażenie pracowników w narzędzia zaawansowanego prognozowania, informowania w czasie rzeczywistym i strategiczne technologie do podejmowania lepszych decyzji przy mniejszych kosztach i wyższej wydajności. Rozwój pracowników jest oparty na wynikach, możliwościach i potrzebach nadążających za planami rozwoju i optymalizujących potencjał jednostek.Doskonałość operacyjna wszystkich operacji mająca na celu redukowanie kosztów, zwiększenie rotacji zapasów i poprawę jakości, obejmująca nieustanną koncentrację na działaniach zrównoważonych i przynoszących dodatkowe korzyści, w tym środowiskowe, poprawiających jakość i stałość parametrów produktów przez zaawansowane techniki, takie jak Six Sigma. Do zarządzania różnymi łańcuchami wartości, projektami, operacjami, aktywami i zespołami ludzkimi będą stosowane modele operacyjne wykorzystujące „najlepsze praktyki”. W przedsiębiorstwach będą wyodrębnione centra do zarządzania kosztami i strategicznymi zasobami zarządzane wewnętrznie lub zewnętrznie. Standardem stanie się kreowanie i dostarczanie wartości socjalnych i ekonomicznych dla społeczności w miejscu prowadzenia działalności.Adaptacyjne modele biznesowe w celu ciągłego poszukiwania nowych dróg kreowania wartości ekonomicznych i socjalnych oraz budowania i utrzymania portfolio biznesowego o wysokiej wartości i relacji z partnerami. Adaptacyjne modele biznesowe obejmują wiarygodne propozycje dla głównych posiadaczy zasobów, partnerów i rządów w krajach rozwijających się. Propozycje te mają być konkurencyjne, indywidualnie dopasowane, uwzględniające czynniki, takie jak lokalne źródła energii, technologia, ryzyko, dostęp do rynku, ekspertyzy społeczno-ekonomiczne, szacunek dla lokalnej kultury. Modele powinny umożliwiać osiąganie wartości z różnych form dynamicznej współpracy operacyjnej i technologicznej w zakresie eksploatacji konwencjonalnych i niekonwencjonalnych złóż ropy naftowej i gazu ziemnego oraz integracji różnych modeli operacyjnych i łańcuchów wartości. Własne strategiczne kompetencje powinny koncentrować się na ciągłym monitorowaniu zmieniających się uwarunkowań energetycznych, aby kreować i wykorzystywać pojawiające się możliwości.

 Zaangażowanie rządów zacieśni kontrolę nad wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego, a wyższy poziom regulacji może utrudnić realizację nowych projektów wydobycia węglowodorów. Jednocześnie rządy krajów importujących ropę przyspieszą rozwój alternatywnych do paliw kopalnych źródeł energii: energii odnawialnej, ogniw paliwowych, wykorzystania wodoru i energii nuklearnej.

 Rozwój techniki i technologii będzie miał wpływ na stronę popytową i podażową energii. Wzrośnie efektywność energetyczna urządzeń (np. silników spalinowych o 35%) i zmniejszy się intensywność energetyczna gospodarki (ilość energii wymagana do wygenerowania jednostki PKB). Stopień sczerpania złóż ropy naftowej wzrośnie z obecnej przeciętnej wartości 30% nawet do 70%. Poprawa efektywności wykorzystania złóż o 5 p.p. odpowiada prawie 3-letniemu globalnemu zużyciu ropy naftowej.

W najbliższych dekadach przyszłe kierunki rozwoju sektora ropy i gazu będą wyznaczane przez problemy geologiczne towarzyszące eksploatacji istniejących zasobów. Sukces przedsiębiorstw energetycznych będzie zależał od posiadania strategicznych kompetencji, krytycznych możliwości rozwoju oraz wykorzystania technologii strategicznej produkcji i technologii informatycznych. Dla pełnego wykorzystania nowych technologii liderzy sektora ropy i gazu będą musieli zwiększyć nakłady inwestycyjne na selektywne badania i rozwój oraz na zakup nowych technologii, jak również rozwinąć współpracę z partnerami sektorowymi, w tym z narodowymi koncernami petrochemicznymi i spoza sektora ropy naftowej i gazu ziemnego.