Читать книгу Azan gəmilər limanı - Яшар Буньяд - Страница 4

Göydən qar yox, elə bil daş yağırdı… Əslində quşbaşıydı yağan – lopa-lopa, ağappaq pambıq kimi. Baxan elə bilərdi, yüngül yel titrədən bəyaz tül pərdəydi, göydən asılıb yellənirdi qənşərində. Daş nə gəzirdi göylərdə?! Sərsəm adamın ağlına gələrdi bu. Hələ ki ağlı başındaydı. Qol-budağı çətirə bənzər küknar ağacının altına düşmüşdü, üst-başına ki tökülmürdü, nədən daş bilsin ki?

“Qəfil zərbədən gözlərimə zülmət çökmüşdü – nədi, dünya qaranlığa büründü, qeybdən gəlirmiş kimi anlaşılmaz səslər də qulaqlarımı deşirdi. Heç nə görmür, ancaq eşidirdim. Səslər çaşdırmışdı məni, səslər… Onsuz da aça bilmirdim – gözlərim xeyli yumulu qaldı, əllərim də üstündə. Nəydisə şaqqaşaraq şaqqıldayırdı, elə bil coşub-daşan dağ çayının qırağındaydım, yaz seli qənbər daşları biri-birinə çırpışdıra-çırpışdıra bir addımlığımdan qovub aparırdı. Sanki irəliyə bircə addım atsaydım, ata bilsəydim, quduz dalğalar qoynuna alıb lap dünyanın o başına aparacaqdı məni… Qulağımdı səsə düşən… İlahiii, bu nə vaxt bitəcək?! Bir canlı həniri duymaq üçün ciyər dolusu nəfəs alıb bağırmaq istədim, səsim içimdəcə öldü. Uğultunu “boğmaq” üçün başımı ovuclarımla bərk-bərk sıxdım, ovxaladım, ovxaladım… Beynimə tıxılıb qalmış hayhəşiri qovmağa çalışdım. Nə qədər vaxt ötmüşdü, on dəqiqəmi, bir saatmı, anlaya bilmirdim. Sanki yer kürəsinin bütün saatları çıq-çıq çıqqıldayırdı, amma əqrəbləri qırılmışdı – vaxtı göstərmirdi. Gecəsi gündüzünə qarışmışdı dünyanın. Kor dumanda itmiş gəmiydim – arxam haraydı, qənşərim hara, ayırd eləmirdim, eliyə bilmirdim, dayanıb təmkinlə gözləyirdim, nəyi gözləyirdim, duman ötəndən sonra hara gedəcəkdim, özüm də bilmirdim. Başımın içində, lap dərinliyində dolananlar mənə həm tanışıydı, həm də yad. Səbrimi basan, “hələ döz” deyən də o tanış duyğular idi, yad olanlar beynimi qarışdırırdı…”

…Handan-hana vücudunu tar-mar edən uğultu yavaşıdı, bir az toxtadı, başındakı küt ağrı səngidi, deyəsən ağlı başına qayıdırdı. Bəbəklərinə sarılmış qara tor da üsulluca əriyib yox oldu. Gözlərinə işıq qayıtdı. Bayaqdan içində ölmüş səsi də dirildi: “Sən özün kömək ol, İlahi! Eşidir…sən?..” Elə kallaşmışdı ki, səsini özü də tanımadı. Gör neçə il idi bu halları keçirmirdi. Gör neçə il idi beləcə ölüb-dirilmirdi. Neçə ildi heç Tanrıya da belə ağız açmırdı. Deyəsən Tanrı da ancaq əlacsız durumda ona üz tutan məxluqlarının etibarsızlığıyla çoxdan barışmışdı…

Uzaqda, lap uzaqlarda, cərgə-cərgə göyə tuşlanmış top lüləsinə bənzər bacalardan rəqs edirmiş kimi burula-burula göyə qalxan bozumtul tüstü diqqətini çəkməsəydi, ətrafda nə kəndi, nə də üfüq boyu uzanan ucsuz-bucaqsız ağcaqayın meşəsini ağlına gətirə bilməzdi. Ağaclar kimi kənd də qarın altında itibbatmışdı, təkcə kərpic bacalar məğrur-məğrur dikəlmişdi göy üzünə – qara-borana təslim olmurdu. Azca sevindi. “İtlər hürsəydi eşidilərdi. Kənd ola, iti hürməyə? Heç işıq da gözə dəymir. Deməli uzaqdı, çox…” Ani təsəllidən ürəyi sakitləşsə də, bu mənzərə ona boş ümiddən özgə bir şey vermədi; axı ora çatacaq, yetəcək halı nə gəzirdi?! Ona elə gəldi ki, düşdüyü halla necə, nə qədər getsə də, bu bəyazlıq bitən, tükənən deyil. Eee… uzağı yaxından ayırmaq olmurdu. Burada göylə yer iç-içəydi; sanki doyunca sevişib yorulan sevgililər qol-boyun olub sakitcə uyuyurdu. Özgə vaxt olsaydı, qarşısında açılan təkrarsız, göz oxşayan mavi-bəyaz mənzərəyə heyranlıqla baxıb sevinərdi. Ayın parlaq işığında ətraf elə qüsursuz, elə bakirəydi, sanki tanrıyla şərik olmağa iddialı rəssam fırçasından çıxmışdı. Onunsa ürəyi açılmırdı. Özgə vaxt olsaydı… İndi isə nəinki “dünyanı xilas edəcək” gözəlliyə, hətta başına gələnlərdən sonra gözündən düşmüş öz cılız varlığına belə nifrət edirdi. Yıxılanda, qarın üstüylə xeyli diyirlənmişdi. Əzələləri göynəyirdi. Deyəsən hündür qar təpəciyinə ilişib dayananda çiynini azca zədələmişdi də. Azca yox, lap əməllicə əzilmişdi. Özünə gələnə qədər xeyli arxası üstə qaldı. Başı üstündə şaxtanı vecinə almayan qoca küknar ağacının yamyaşıl iynəli budaqları çətirlənirdi. Budaqlarından sallanan qəhvəyi-gümüşü qozalar yeni il oyuncaqlarını xatırladırdı. Yadına düşdü ki, bayrama az qalır. “Atam deyərdi ki, əvvəllər hər evdə canlı yolka bəzənərdi, şam meşəsinin ətri bir həftə evdən getməzdi, o ləzzəti də çox gördülər, əvəzində eybəcər plastmas yolkalar evlərə ayaq açdı. Cansızlaşdı hər şey…” Duyğuları onu bir anlığa qarlı-çovğunlu rus çöllərindən qoparıb uzaqlara – qışı qarlı olsa da, küknarı, yeni il bayramı yamaq kimi görükən məmləkətinə apardı, xəyalən həyətlərini dolandı, ağacın çılpaq budaqlarında “bu da Qismətin qisməti” deyib saxladıqları büzüşmüş narıncı xurmaları qoxudu, evlərini addım-addım, otaq-otaq gəzdi, amma bayramdan əsər-əlamət görmədi; nə saxta, nə doğruçu yolka, nə də yanıb-sönən işıqlar vardı. Heç anası da gözünə sataşmadı. Yaxşı tanıyırdı anasını, yolka bəzəmək nədi, onsuz heç bayram qazanı da asmazdı axı. Evləri suyu qurumuş dəyirmanıydı ki durmuşdu. Kövrəldi… Xoş, çox tanış bir qoxu doldu burnuna. Uşaqlıqdan xoşladığı sabun qoxusuydu, şamlıqdan gəlirdi… İlk yadına düşən “peycer”i oldu. Əlini tez sağ böyrünə toxundurdu. Heç olmasa mesajlaşıb vəziyyəti başa salardı… Yanılmırdısa, səhər kəmərinə pərçim etmişdi, adət etdiyi kimi sol tərəfdən. “Zibilə qalmış, evdən çıxanda götürmüşdüm axı?” – deyib iki əlini də belində gəzdirdi. Yox idi. “Yəqin yıxılanda düşüb, bəlkə də vaqonda. İndi gəl, qarın içində peycer tap, görüm necə tapırsan! Zibil!.. Bir ətək pul vermişdim. Hayıf…”

Ancaq bilmədi peycerə, yoxsa ona verdiyi pula hayfı gəldi. Ayağa duranda hirsini soyutmaq üçün təpəciyi dağıtmaq gəldi ağlına. Amma nə xeyri, nə qədər əlləşdisə, qar küməsini dağıda bilmədi. Alt qat yaman bərk idi. Ayaqqabısının dabanıyla bir az tappıldatdı, tappıldatdı, amma təpəciyi azca dağıda bildi. Payızda meşədən kiminsə topladığı, lakin apara bilmədiyi quru ağac budaqları, daşınması rahat olsun deyə bir adamboyu doğranmış odun parçalarıydı, qış düşəni yağan qarın altında donub daşa dönmüşdü. Düzdü, donmuş odun kopasını təpiklədikcə bədəninin qırışığı açılırdı, azca istilik gəlirdi canına, amma bu mənasız “əyləncə” də onu tez yordu. Sakitləşməyə çalışdı.

“Bu təpəcik olmasaydı, yəqin, ya o yoğun gövdəli ağaca, ya Allah bilir, başqa nəyə çırpılıb şil-küt olacaqdım. Bəxtim gətirib. Yaxşı ki əvvəl çiynim toxunub. Başım dəysəydi, indi al qanın içindəydim. Ya da ölmüşdüm… Nə olardı!.. Ürəyimə gəlir ki, bəlkə tanrı məni sınağa çəkir? Yoxsa bu nə oyun idi mən düşmüşdüm?… Bir Tanrı milyardnan insana necə nəzarət edə bilər? Pah, lap elə indicə yadına mən düşürəm… Hələ heyvanları, bitkiləri demirəm… Görsəydi, bu günə düşməyimə imkan verməzdi. Vallah, düz deyirəm. Ümumiyyətlə, bu nə həyatdı mən yaşayıram, hə? Buna bəxti gətirmək demək olsa, deməli özümü hələ ki xoşbəxt sana bilərəm… Ürəyim bulandı. Xoşbəxt haa! Təsəlliyə bax, sən Allah! Tüpürüm belə bəxtə!”

Başına gələnləri, bu qarlı-qadalı məkana hansı şəraitdə düşdüyünü götür-qoy eləməyə başındakı küt ağrı, beyninin içindəki uğultu imkan verməsə də, toxtamağa, hər şeyi bittə-bittə yadına salmağa, dərk eləməyə çalışırdı. “Axı burda nə işim vardı?” Dağınıq idi fikirləri, yığıb-yığışdıra bilmirdi. Elə bil küknarlığa qarın içiylə diyirlənə-diyirlənə deyil, göydən düşmüşdü. Şəhərkənarı son dayanacağa gedən tramvay xətti boyu elektrik dirəkləri də heç görükmürdü. Bəyaz qar “udmuşdu” dirəkləri. Heç şəhərin işıqları da gözə dəymirdi. “Qismət…Görəsən babam adımı qoyanda hansı qisməti nəzərdə tutubmuş? Çox güman ki, Allah tamarzı valideynlərimə uzun illərdən sonra övlad, özü də oğul verdiyinə görə. Özgə ad qəhətmiş?! Bu da bir yazıdı – alın yazısı. Hər şey başqa cürə ola bilərdi axı…” Hələ ki, barmaqları sözünə baxırdı; əvvəlcə bütün bədən üzvlərinə toxundu, yaxşı-yaxşı yoxladı, boynunda, çiynində və sol dizindəki ağrını saymasa, şükür, çox yerinin salamat olduğuna sevindi. Burnundan axan qan da qurumuşdu. Azca toxtadı. Axı Allah eləməmiş, diz qapağı, ya qıçı sınsaydı, ha bağır, ha çığır, bu yiyəsizlikdə səsinə kim hay verəcəkdi? Ölüb qalacaqdı çöllükdə… Özünü okeanın tən ortasında gəmidən qovulmuş, üzməyi bacarmayan əlacsız, ümidsiz biri kimi hiss etdi və bu xof onu elə qorxutdu ki, udqunsa da, burula-burula xirtdəyinəcən qalxıb nəfəsini kəsən qəhərin acısını geri ötürə bilmədi. Səksəkəylə o yan-bu yana boylandı. Dünyadan əlaqəsi kəsildiyini, tək-tənha qaldığını indicə dərk etdi… və qorxdu. Özü də pis… İçində dərin bir boşluq vardı. Dibi görükməyən boşluq və qaranlıq! Göynəyirdi içi… Yeri-göyü silkələyəcək dəli bir çığırtıyla keyləşmiş vicudunu oyatmaq istədi. Ətrafında əli çatası, səsi yetəsi kimsənin olmadığını dərk etdikcə vahimədən bərəlmiş gözlərini qırpmadan qurğuşun kimi boğazına dolmuş qəhəri “qusmaq” üçün ağzını ayırıb var gücüylə bağırdı: “Aaaaaaa-aaaaa!!!.. Aaaağğıııı… ııııı…!!!” Yaxınlıqda bu əcaib naləni eşidən olsaydı, elə bilərdi küt qəməltiylə vəhşi öküz başı kəsirlər. Ancaq buza dönmüş göy üzündə çilik-çilik olan qorxunc bağırtını nə yaxında, nə də uzaqda eşidəcək kimsə yox idi. Küknar ağacının sıx budaqlarına qısılıb mürgülü-mürgülü ətrafa göz vuran bayquşları, veyil-veyil gəzişən qartımış qarğaları saymasaq, sanki dünya bomboş idi…

…Bu bəxt ki onda var, əgər atasının sözündən çıxıb döyüşə getsəydi, yəqin ki, indi torpağın altındaydı, çürüyüb qurdlara yem olmuşdu. Ölməsəydi də, ən yaxşı halda ayağının, ya qolunun birini, bəlkə ikisini də itirmişdi. Buna heç şübhəsi yox idi. Ancaq düşdüyü indiki vəziyyətini fikirləşdikləriylə müqayisə edəndə, nədənsə bir ayağını, lap iki qolunu da itirmiş döyüşçüyə həsəd apardı. “Heç olmasa yanında doğmaları olardı.” Havadan zəhrimar tökülürdü… Bir az soyuq, bir az həlim nə idisə gah yuxarıdan aşağıya, gah da aşağıdan yuxarıya kürəyində gəzişməyə başladı. Təpədən dırnağacan ürpəndi. Elə bil minlərlə qarışqa, ya da qırxayaq paltarının altından bədəninə daraşmışdı, dərisini örtmüş tüklərinin dibində qaçdıtutdu oynayırdı. Bədəni gah isinir, gah da buza dönürdü. Hətta, bədənini ürpəndirən məxluqları təsəvvürünə gətirib iyrənən kimi oldu. Üşütməsəydi üstündə nə vardısa, soyunub kənara atar, dayanmadan sinirlərini tarıma çəkən yaramaz təəssüratdan canını qurtarardı. Son vaxtlar özünü bu qədər narahat hiss etdiyi yadına düşmürdü. “Ay axmaq, dizəcən çıxan qarda qarışqa nə gəzir?” Qəfil gələn bu fikir ağlına batan kimi başa düşdü ki, vücuduna hakim kəsilən vicvicə qarışqa sürüsü deyil, vahimə və qorxudan oyanmış sinirləridi… “Bax, Qismət, insan belə havalanır! Deməli belə havalanır… Heç nədən. İşə bax e, sən demə, adi qarışqa, dünyanın ən zavallı həşəratı barədə fikirləşmək də adamı dəli edə bilərmiş?! Hələ ağlın başındadır, Allahına şükür elə. Özünü ələ al, düşdüyün vəziyyəti, şəraiti anla, aqibətinin sonunu düşün, yol tap… Yol… yol… Bəlkə yolum bitdi?!” Ayaq barmaqları sızıldamağa başladı. İki cüt corabı üst-üstə geyinmişdi, deyəsən ayaqqabısı balaca sıxdığından barmaqlarının ucu döyənək olmuşdu. “Bir bu çatmırdı!” İliyinəcən göynəyən bədəni düşmən qarşısında tərksilah olmuş döyüşçü qədər çarəsiz və aciz idi. “Siqaret çəkən olsaydım, üstümdə alışqanım, ya da kibritim olardı; yaxşı tonqal qalayardım, donmazdım. Odun axtarmağa da ehtiyac yox, budu, yığıb toplayıblar, yandırana minnət! Düzdü, odunlar yaş olar, amma küknar qozaları tez tutuşar, rayonda qaz kəsiləndə məktəbimizin həyətindəki eldar şamının iri qozalarını yığıb peçdə o qədər yandırardıq ki! Dızıldaya-dızıldaya qurunun oduna yaşın tutuşması, sonra da çırta-çırtla yanması başqa aləmdi… Gərək başlayam… siqaretə… zəhləm getsə də… Ən azından əsəblərimi sakitləşdirərdi… Əşi yox e, yoox… axmaq vərdişdi… Amma cibimdə alışqan-zad gəzdirsəm, pis olmaz. Ya da kibrit… Bircə səhər tez açılaydı…” Gecə indicə düşmüşdü ki?!…