Читать книгу Ek wens, ek wens - Zirk van den Berg - Страница 5

Waar daar ’n sprokie trek

Dis Vrydag, en eintlik sou Seb vyfuur huis toe kon gaan, maar daar is ’n lyk in die voorbereidingskamer wat hy nog klaar moet balsem, die familie kom dit Maandagoggend besigtig. Hy het eintlik beoog om dit die middag al klaar te maak, maar toe moes hy saam met Ernie begrafnis toe gaan. Hy is nie lus om die naweek in te kom nie, en wil soveel moontlik van die werk nou afhandel.

Gelukkig is die balseming heel alledaags. Die man is omtrent Seb se ouderdom, middel veertigs. Hy is aan ’n hartaanval dood en die liggaam is in ’n goeie toestand. Die gesig lyk ietwat gepynig, maar Seb sal dit maklik genoeg kan uitstryk en die gelaatstrekke onaanstootlik neutraal laat lyk. Dan moet hy nog net die balsemvloeistof deur die ou se are pomp, en dan sal hy min of meer lyk soos tydens sy laaste Sondagmiddagslapie.

Seb probeer gewoonlik om nie te dink oor die lywe waarmee hy werk se geskiedenis nie. Wat op sy tafel beland, is maar net die oorblyfsels van ’n lewe, ’n homp mensvormige vleis wat sal verrot. Hy moet die roubeklaers ekstra ontsteltenis spaar deur die afgestorwene so aanneemlik moontlik te laat lyk. Die mense daar buite hoef nie te weet van hierdie lendelam beendere en die pruttende binnegoed nie, hierdie lekkende sak stink sappe. Die voorbereidingskamer – halfpad operasieteater, halfpad slagtery – is sy heiligdom. Hy is gemaklik daarmee om met die lywe te werk, eerder as met die hartseer mense by ’n begrafnis. Hy beskou homself as ’n lykbesorger, nie soseer ’n begrafnisondernemer nie. Iemand moet die verskrikking in die gesig staar waarvoor ander wegdeins, en hy is geskik vir die taak. Laat ander mense maar hulle illusies hê. Hy weet waar elke lewe ophou, en dit jaag hom allermins die skrik op die lyf. Die lewe is in elk geval nie so watwonders nie.

Vat nou maar hierdie arme drommel – skatryk, maar morsdood. Seb het ’n ring met ’n voorletter daarop van die man se een vinger afgehaal, met ’n knewel van ’n diamant daarin geset. Daar was geen trouring nie. Aan Seb se eie linkerhand is daar net ’n dun trouring, op die oomblik bedek deur ’n blou rubberhandskoen, dik soos ’n partytjieballon. Hy steek die naald in die nekslagaar sodat hy die balsemvloeistof kan inpomp, werk vaardig om die keelaar oop te maak sodat die bloed kan dreineer. Hy voeg teenstolmiddel by die balsemvloeistof. Dan sit hy die pomp aan die gang, soos ’n hartslag, en kyk hoedat die donker bloedspatsels op die tafel uitpols en in lang trane teen die skuins vlekvrye staaloppervlak afloop.

Die foon lui, ’n binne-oproep, van ontvangs af. Daar is ’n vrou wat met hom wil praat, sê Doreen. Sy het ’n kind gebring.

Gewoonlik moet hulle die lyke gaan haal, maar die ouers van dooie kinders kan onvoorspelbaar optree. Hy vind dit moeilik om met kinders te werk, maar nie so moeilik as om die ouers in die gesig te moet kyk nie. “Dis die deel van die werk wat ek die meeste haat,” mor hy in die gehoorbuis.

“Jy verstaan nie. Dis nie ’n … kliënt nie.”

“’n Lewendige kind?”

“Ja.”

“Nou waarom wil sy my dan sien?”

“Sy sê sy moet self met jou praat. Persoonlik.”

Daar is nie uitkomkans nie. “Ek kom sodra ek kan.”

Seb skakel die balsemmasjien af. Die proses kan sonder toesig voortgaan, maar hy verkies om byderhand te wees om enige onvoorsienighede te hanteer. Netnou skuif die naald en die vloeistof sprei onder die vel.

Hy het jare laas ’n besoeker hier gehad, en hy wonder wat die rede kan wees. As dit nou iemand vir een van sy kollegas was, was dit dalk oor ’n misstap uit die verlede, maar Seb het nog altyd netjies in sy spoor getrap. Niemand sal kom en sê: Hallo, ou, hier’s ’n kind waarvan jy nie geweet het nie. Hy was nog nooit ontrou aan sy vrou nie, en hulle is al negentien jaar getroud. Om die waarheid te sê, hy kan nie die laaste keer onthou dat hy seks gehad het nie, punt. Om heeldag met lyke te werk is nie goed vir sy libido nie.

Hy trek sy voorskoot, groen oorpak en handskoene uit, en was sy hande. By die deur trap hy sy wit rubberstewels uit en spat vanielje-ekstrak in sy palm. Hy vryf sy hande teen mekaar en vee dan oor sy gesig en nek. Dit is ’n kunsie wat hy in ’n fliek opgetel het, waar ’n ou heeldag met pekelsuurtjies gewerk het en van die reuk ontslae wou raak. Seb se beroep kom min of meer daarop neer om mense te pekel, en toe dog hy dit kan vir hom ook werk. Hy het lankal gewoond geraak aan sy beroep se reuke, maar probeer dit ter wille van ander mense verbloem. Hy kyk vlugtig in die spieël en stoot sy kuif se oeserige oorblyfsels agtertoe. Hy gryp sy baadjie in die verbygaan en trek dit aan terwyl hy loop. Teen die tyd dat hy by ontvangs kom, moet hy nog net aan sy hempsmoue trek om seker te maak hulle sit eksieperfeksie, steek net-net by sy baadjiemoue uit.

Die lykswa se sleutel is nog in sy sak, en hy hang dit aan die haak langs die toonbank.

Die vrou hou haar handsak op haar skoot vas. Sy is omtrent veertig, aantreklik, maar afgemat. Die kind langs haar is uitgeteer, so agt of nege jaar oud. ’n Plastiekpypie is aan sy gesig vasgeplak. Een punt steek in ’n neusgat op en die ander verdwyn onder sy bruin trui se kraag. Die kind lyk nie veel anders as party van dié wat Seb op sy tafel kry nie.

Uit die hoek van sy oog merk Seb dat Doreen opstaan en met ’n teekoppie verdwyn na die baas se kantoor toe, agter ontvangs. Dis ’n private saak hierdie, meen sy seker.

Seb stel homself voor; die vrou staan op en skud sy hand. Sy sê haar naam, maar die kind boei sy aandag dermate dat hy dit dadelik vergeet. “En dis Gawie,” sê sy.

Die kind het bruin oë met goue vlekkies. Hy staar na Seb, wat so ongemaklik raak dat hy hom weer tot die vrou wend: “Ek is jammer, maar ek kan u nie plaas nie …”

“Ons het nog nooit ontmoet nie.”

“O. Wat kan ek vir u doen?”

“Gawie wou ’n begrafnisondernemer ontmoet. Hy stel baie belang in wat met hom gaan gebeur as hy doodgaan.”

Seb voel asof hy in ’n kamera se flits betrap is, verbaas en ontbloot. Dis een van daardie oomblikke wat vir hom onderstreep waarom hy die dooies se geselskap verkies – daar is geen verrassings nie, en niemand om sy tekortkominge raak te sien nie. Wat sê ’n mens in so ’n situasie? Nie een van sy beroep se geoefende clichés help hom nou nie.

“Ek is ’n rare geval,” sê die seun oor sy skouer terwyl hy toonbank se kant toe staan. Hy is effens hees, maar sy stem is sterk. “My derms werk nie behoorlik nie. Die dokters noem dit degeneratiewe leiomiopatie en ek is een van die min mense wat dit het. Die volgende keer as oom my sien, is ek dood.” Hy sê dit asof dit net ’n klomp feite is wat hy op die internet raakgeloop het, en lyk baie meer geïnteresseerd in wat hy als in die ontvangskamer rond sien.

“Ek is nie seker wat jy wil weet nie.” Seb kyk weer na die ma, in die hoop dat sy die situasie sal vergemaklik.

“Ons het geen geheime nie, hulle maak nie meer sin nie,” is al wat sy sê.

Seb gaan sit op een van die gemakstoele. Hulle lyk gemakliker as wat hulle is. “Ek kan vertel wat gebeur as mens doodgaan, met jou lyf. Ek kan my nie oor enigiets anders uitspreek nie.”

“Ons verwag nie godsdiensonderrig nie,” verseker die ma hom.

“Wel, gewoonlik werk dit só: Ek kry ’n oproep van die hospitaal af, of van ’n dokter af as dit by die huis gebeur het. Dan kom haal ek die … die persoon, en bring hom hierheen op ’n draagbaar.”

“In ’n lykswa?” vra die seun, nog steeds met sy rug na hulle gedraai.

“Ja.”

“Ek het nog nooit in een gery nie. Is dit fênsie, soos ’n limo?”

“Ek sou nie sê dis ’n limo nie, maar ja …” Nou kom die deel waaroor hy ligweg moet gaan. “Ons het ’n spesiale voorbereidingskamer hier agter waar ek jou sal was.”

“Kan oom my wys?”

“E, nee … Daar’s kaal mense daar.” Hopelik stel die verskoning die seun tevrede. “Ek sal jou goed was en jou droogmaak en vir jou die klere aantrek waarvan jy die meeste hou. Dan lê ek jou uit in ’n kis en mense kan na jou kom kyk as hulle wil. En dan maak ons die deksel toe, en vat jou weg om begrawe of veras te word.” Die afgewaterde weergawe, met niks van die grieselrigheid daarvan om die persoon se bloed te dreineer en sy agterent met ’n skroef soos ’n roomyshorinkie toe te stop nie.

“Kan oom vir my ’n doodskis wys?”

Nou moet hy vinnig dink. “Ek dink nie ek het een in jou grootte nie, maar ja, jy kan kom kyk … Mevrou?”

Die vrou skud haar kop. “Ek ken my perke. Gawie, gaan jy saam met die oom.”

“Ons is net langsaan. Kom enige tyd deur as u wil,” sê Seb vir haar.

Hy vat die seun deur die private kapelletjie met sy houtpanele en ses kort kerkbanke, by die vertoonkamer in. Die kiste is in rye teen die mure gerangskik, op staalpenne. Die twee wat reeds hulle wit satynvoerings in het, staan op lae tafels met hulle deksels oop.

“Is dit gemaklik?” vra die seun.

“Ons het nog nie klagtes gehad nie.”

Die seun glimlag. “Oom het ’n grap gemaak. Mens noem dit galgehumor.” Hy raak aan die geriffelde sy waarmee die kis langs hom uitgevoer is. “Kan ek binne-in lê?”

Seb hou van die seun. Die outjie gaan blykbaar binnekort sterf en waarom nou vir hom nee sê? “Ek sê jou wat, trek jy jou skoene uit, dan help ek jou.”

“Ek dink nie enigiemand wat ek ken was al ooit in ’n doodskis nie.”

Dis baie makliker om die skraal kind in die kis te sit as die dooie gewig waaraan Seb gewoond is.

Sodra die seun gemaklik lê, vra Seb: “Wat dink jy?”

“Dis nie so sleg nie.” Gawie draai sy nek om na die wit voering agter sy kop te kyk. “Sal oom my wors afhaal?”

Seb is vir ’n oomblik verward, maar die seun verduidelik: “Hierdie pypie in my neus.”

“Dis wat ek gewoonlik sal doen. Behalwe as jy wil hê ek moenie.”

“Ek sal nie meer daardeur gevoer hoef te word nie, die wors kan waai …” Die seun streel met sy hande oor die satyn. “Ons noem dit ’n wors, soos in die sprokie. Oom weet mos, die een van die man wat drie wense kry?”

“Nee.” Dis jare sedert hy laas vir sy kinders enige verhale gelees het. Hulle is nou al tieners, byna klaar met skool.

“Maar oom moet dié een ken.” Die kind lyk opgewonde, nie iets wat Seb gewoonlik in ’n kis teëkom nie. “Daar’s hierdie man en sy vrou, nè, en ’n feetjie sê vir hulle hulle kan drie wense kry en dit sal waar word. Die man is so opgewonde dat hy dadelik wens vir ’n pan vol wors. Pardoems! Hy’t ’n hele pan vol wors. Maar sy vrou is vies dat hy een van hulle wense op so ’n simpel ding gemors het, sy raak so kwaad dat sy sê sy wens die wors gaan sit liewer aan haar man se neus vas. Die volgende oomblik het die man ’n wors wat aan sy neus vassit, en nou het hulle nog net een wens oor …” Die seun kyk deurdringend na Seb. “Oom sien watse probleem dit is?”

“Ja-nee, ek reken as jy net drie wense het wat gaan waar word, moet jy hulle nie op onnosele goed mors nie.”

’n Siddering trek deur die seun se lyf, en hy knyp sy oë styf toe. Sy spiere span stokstyf en sy nekare wys. Gaan hy hier in die kis doodgaan? wonder Seb verskrik. Maar dan ontspan die kind bietjie vir bietjie, en sy asem raak rustiger. Toe hy weer praat, maak hy asof niks noemenswaardigs gebeur het nie. “Wat sal oom doen as dit met oom gebeur, as oom drie wense kry en oom weet hulle gaan waar word?”

“Dis ’n moeilike vraag. Op die oomblik sal ek wens dat jy gesond word.”

“Sê nou ek is al klaar dood. Oom mag nie goed verander as hulle al klaar verby is nie. En oom mag nie daai wens kies waar jy wens al jou wense word waar nie.”

“Wie maak hierdie reëls?”

“Dis net hoe dit werk.”

“Nou goed dan.” Seb probeer om sy gedagtes te laat gaan, maar dis moeilik met die kind se donker oë wat hom so stip aanstaar. “Ek kan nie nou aan iets dink nie.”

“Oom moet. Mens moet altyd weet waarvoor jy wil wens.” Die seun kyk heen en weer na die kis se wande. “Kan oom my hier uithelp?”

Seb buk en steek sy arms onder die seun se knieë en skouers in. Gawie sit sy arms om Seb se nek terwyl hy uitgelig word, en laat los eers toe sy voete op die grond is. Hulle loop terug na waar die seun se ma wag.

“Dankie, Mamma, ons kan nou gaan.”

“Het jy gesien wat jy wou sien?” vra Seb.

“Ja, en dis nie so erg nie … Nou’s daar nog net een ding oor waarvoor ek bang is.”

“Wat is dit?”

“Dat Mamma alleen gaan wees.” Die seun vat sy ma se hand en lei haar deur toe.

“Dankie hiervoor,” sê die vrou.

“Dit was my voorreg.”

Die deur met die wit kantgordyn gaan agter die seun en sy ma toe. Seb staan doodstil, totdat Doreen terugkom met haar teekoppie wat in die piering rinkel.

“Wat wou hulle hê?”

“Die seuntjie is sterwend.”

“Gewoonlik wag hulle tot ná die tyd voor hulle kom,” sê Doreen met ’n gedempte glimlag.

“Daar is niks gewoons omtrent hierdie een nie.”

Seb draai om en sien die lykswa se sleutel. Iets lyk nie reg daarmee nie – of is juis reg. Die Rubik-kubus se ses kante het elk nou net een kleur. Hy kyk na Doreen. “Het jy …?”

Sy volg sy blik en skud haar kop. “Dit moes seker daai kind gewees het.”

Seb is uit die veld geslaan. Sou die seun dit sowaar kon regkry in die kort rukkie terwyl hy met die ma gepraat het?

Toe Seb terugkom in die balsemkamer, lê en grinnik die man op die tafel vir hom. Seb vat ’n buisie Zip Lip en plak daardie smoel toe.