Читать книгу Русско-туркменский технологический словарь. Rusça-türkmençe tehnologik sözlük - Ахмет Мырадович Пенджиев - Страница 5
A
ОглавлениеАбажур çyranyň örtügi; çyranyň şöhlesini ugrukdyryjy
Аберрация aberrasiýa; üýtgetme; gyşartma; süýşürme (optiki abzallarda şekiliň üýtgemegi)
– хроматическая hromatik aberrasiýa; ýagtylygyň üýtgemegi (linzadan geçen umumy merkezdäki şöhleleriň dargamagy)
– сферическая gurşawdaky aberrasiýa; gurşawdaky üýtgeme (oýuk optiki aýnadan yzyna serpikýän ýa-da linzadan geçen umumy merkezdäki şöhleleriň bir nokatda ýygnanmazlygy)
Абразив çalgy daş; çalgy
Абразивный износ çalgy daşyň ýüzüniň kütelmegi; zeper ýetmegi; könelmegi
Абсолютная absolýut; üýtgewsiz; hökmany
– влажность воздуха howanyň üýtgewsiz çyglylygy
– истина üýtgewsiz hakykat
– диэлектрическая проницаемость üýtgewsiz dielektrik geçirijilik
– магнитная проницаемость üýtgewsiz magnit geçirijilik
– температура üýtgewsiz temperatura
Абсолютно белое тело üýtgewsiz ak jisim
– прозрачное тело üýtgewsiz dury jisim
– чёрное тело üýtgewsiz gara jisim
Абсорбер absorber; gazy, bugy sorujy enjam
Абсорбция absorbsiýa; siňiş; özüne siňdiriş
Абстрактно abstrakt; howaýy
Аванкамера насосной станции sorujy bekediň awankamerasy; suw sorujy bekediň öňündäki giňişlik ýer
Авария heläkçilik; bozulmaklyk; zeper ýetmek
– локальная ýerli heläkçilik; ýerli bozulma
Аварийный (-ая, -ое) awariýa gullugy; heläkçilik gullugy
– сигнализация heläkçiligi duýduryjy enjam
– выключатель heläkçilikde öçüriji enjam
– режим heläkçilik düzgüni
Авометр amperwoltommetr; amper, woltmetr we ommetr abzallary birleşdirilen elektroölçeýji enjam.
Автоколебания öz-özünden yrgyldama
Автомат awtomat, öz-özünden işleýän gural
– гашения поля meýdany (meýdançany) söndüriji öz-özünden işleýän gural
– максимального тока iň ýokary toguň öz-özünden işleýän guraly
– минимального тока iň pes toguň öz-özünden işleýän guraly
Автоматизация awtomatlaşdyrma; özi işlär ýaly etmek
Автоматика awtomatika (ylmyň we tehnikanyň önümçilik işlerini awtomatlaşdyrmagyň usulyýetlerini we serişdelerini işleýän pudagy; öz-özünden hereket edýän enjamlaryň, gurluşlaryň jemi)
Автоматика awtomatika (ylmyň we tehnikanyň önümçilik işlerini awtomatlaşdyrmagyň usulyýetlerini we serişdelerini işleýän pudagy; öz-özünden hereket edýän enjamlaryň, gurluşlaryň jemi)
Автоматический (-ая, -ое) awtomatik; awtomatlaşdyrylan
– настройка öz-özünden (awtomatiki) sazlaýajy
– сигнализация öz-özünden (awtomatik) duýduryjy
– пуск öz-özünden işe giriziji
– регулятор напряжения (АРН) kuwwatlylygy öz-özünden kadalaşdyryjy (KÖK)
Автономный привод özbaşdak herekete getiriji
Автотрансформатор awtotransformator; bir tegekli transformator
Автофазировка öz-özünden fazalaşdyryjy
Автоэлектронная эмиссия öz-özünden elektronlary ýaýradyjy; awtoelektron emissiýa
Агрегат agregat; enjam
– возбуждения herekete getiriji enjam
– генератор – двигатель generator – hereketleniriji enjam
– тепловой электростанции ýylylyk elektrobekediniň enjamy
Агрегатное состояние enjam ýagdaýy (jisimiň özboluşly ýagdaýy)
Агрессивная среда dartgynly gurşaw
Адгезия ýelmeşme; ýapyşma; jebisleşme
Адсорбент gaz ýa-da suwuklyk galtaşanda maddalaryň siňmegi bolup geçýän ýokary dykyzlykdaky tebigy ýa-da emeli serişdeler
Адсорбция ýüzleý siňdirme; siňme; sorma
Азимут gözegçilik edilýän obýektiň dik tekizliginiň we meridianyň kese tekizliginiň arasyndaky burç (asman ýagtyltgyjynyň, uçýan enjamlaryň we beýlekileriň ýerleşýän ýerini kesgitlemäge ýardam edýär); azimut; kese burç; hakyky azimut – geografik meridian (ýagny Demirgazyk bilen Günortanyň üstünden dikligine geçýän tekizlik) bilen dik tekizligiň arasyndaky burç bolup, şonda ýerdäki zat ýa-da asman ýagtyltgyjy ýerleşýär. Astronomiýada azimut gözýetimiň Günorta nokadyndan Günbatara tarap (0 -dan 360 çenli) hasaplanýar. Azimut geodeziýada, deňizçilik astronomiýasynda we awiasiýa astronomiýasynda Demirgazyk nokadyndan Gündogara tarap (0 -dan 360 çenli) hasaplanýar. Hakyky azimutdan tapawutlylykda magnit azimuty magnit meridianyndan başlap hasaplanýar Акватория suw howdanlarynyň, giňişliginiň üstki bölegi; akwatoriýa
Акведук suwaryş hem-de gidroenergetiki kanallary; turbalary çuň jarlardan, ýollardan geçirmek üçin hyzmat edýän köpri şekilli desga
Аккумулирование akkumulirleme; toplama; ýygnama; jemleme
– долговременное солнечного тепла Gün ýylylygynyň (howrunyň) uzak wagtlap toplanmagy
– жидкостное (теплоты) suwuk (ýylylygyň, howruň) toplanmagy
– комбинированное (энергии) energiýanyň utgaşdyrylyp toplanmagy
– сезонное солнечного тепла Gün ýylylygynyň möwsümleýin toplanmagy
– с использованием скрытой теплоты плавления ereýişiň gizlin ýylylygyny peýdalanmak arkaly toplanmagy
– с использованием теплоты плавления ereýiş ýylylygyny peýdalanmak arkaly toplanmagy
– солнечной энергии Gün energiýasynyň toplanmagy
– тепловой энергии ýylylyk energiýasynyň toplanmagy
– теплоты ýylylygyň toplanmagy
– электроэнергии elektrik energiýasynyň toplanmagy
– энергии ветра ýeliň energiýasynyň toplamagy
Аккумулировать toplamak, ýygnamak, jemlemek
Аккумулятор toplaýjy, (elektrik kuwwatyny toplaýjy), akkumulýator
– гидравлический gidrawliki akkumulýator
– гидро suw akkumulýatory
– гравийный çagyl akkumulýatory
– грунтовый тепловой toprak ýylylyk akkumulýatory
– грунтовый (теплоты) toprak (ýylylygynyň) akkumulýatory
– железо-никелевый demir-nikelli akkumulýator
– кислотный kislotaly akkumulýator
– свинцовый gurşunly akkumulýator
– солнечной энергии Gün energiýasynyň akkumulýatory
– тепла ýylylygyň akkumulýatory
– тепловой ýylylyk akkumulýatory
– щелочной aşgarly akkumulýator
Аксиома aksioma; jedelsiz hakykat
Активатор işjeňleşdiriji; çaltlandyryjy
Активизация işjeňleşdirmek; çaltlaşdyrmak
Активированный уголь agaç kömür; aşa siňdirijili kömür
Активный (-ая, -ое, -ие) işjeň
– мощность işjeň kuwwatlylyk
– составляющая işjeň düzümli
– напряжение işjeň güýjenme
– солнечная система işjeň Gün ulgamy
– сопротивление işjeň (güýçli) garşylyk
– потери işjeň (aşa ýokary) ýitgi
– ток işjeň tok
– турбина işjeň turbina (güýçli energiýany kinetik energiýa öwrüp peýdalanýan gurluş)
Актинометр aktinometr; şöhle ölçeýji enjam – Günden Ýere gelýän şöhleleriň energiýasyny ölçeji abzal
Акустика akustika; fizikanyň sesleri öwrenýän bölümi; otagda sazyň, sözüň ýaňlanyşy
Акустические колебания akustik yrgyldylar
Акцептор akseptor; ulanyjy
Акцепторная примесь akseptorly garyndy
Алгоритм algoritm; meseleleriň çözüliş kanuny, usullary
Алкидная смола alkidli şepbik; ýokary şepbeşikli önüm
Алмаз almaz; berk mineral; uglerodyň kubşekilli allotrop görnüşi
Альбедо albedo; islendik üstde oňa düşýän elektromagnit şöhlelenmäniň ýa-da bölejikleriň akymyny serpikdirijilik akyma bolan gatnaşygyna deňdir
Альни alni; ýokary koersitiw güýje eýe bolan demir-nikel-alýumin gatamasy
Альнико alniko; ýokary koersitiw güýje we magnit kuwwata eýe bolan gaty magnitli demir-nikel-alýumin-kobalt-mis gatamasy
Альсифер alsifer; ýokary magnit siňdirişe eýe bolan ýumşak magnit gatamasy
Алюмель alýumel; nikel alýumin (94% nikel, 2% alýumin, 2,5% marganes, 1% kremniý, 0,5% demir) gatmasy
Алюминневый (-ая, -ое) alýuminli
– провод alýuminli sim
– фольга folga; ýukajyk alýumin kagyzy
Амбразура ambrazura; atyşhana deşigi; gapy ýeri; penjire ýeri
Аминокислоты aminokislotalar
Аминопласт aminoplastmassalar
Амортизатор amortizator; ýaýça; basyşy gowşadyjy
Амортизационные отчисления könelişe tutumy hasaplama;
Аморфный (-ая, -ое) amorfly; kristallaşmadyk; şekilsiz
– состояние amorfly (kristallaşmadyk) ýagdaýy
– структура amorfly (kristallaşmadyk) gurluş
– кремний amorfly (kristallaşmadyk) kremniý
Ампер (А) amper (elektrik tok güýjiniň ölçeg birligi);
Amper A – fransuz fizigi
Ампервиток amper sargy
Ампервольт amperwolt (1Ax1V)
Ампервольтметр amperwolt ölçeýji; togy we güýjenmäni ölçeýji
Амперметр ampermetr; elektrik tok güýjini ölçeýji abzal
– индукционный induksiýaly ampermetr
– магнитоэлектрический magnitoelektrik ampermetr
– электродинамический elektrodinamik ampermetr
Ампер-секунда amper-sekunt
Ампер-час amper-sagat
Амплитуда amplituda; giňişlik; gerim
– импульса impulsyň amplitudasy
– качания çaýkanma amplitudasy
– колебания yrgyldynyň amplitudasy
– резонансная rezonans amplitudasy; ýaňlanyş amplitudasy; sarsgyn amplitudasy
– результирующая netijeli amplitude
– собственных колебаний hususy yrgyldynyň amplitudasy
Амплитудное значение amplituda ähmiýeti; amplituda orny
Амплитуднофазовая характеристика amplitudafazaly häsiýetnamasy
Амплитудночасточная характеристика amplitudaýy-gylyk häsiýetnamasy
Анализ analiz; derňew; seljerme
– переходных процессов üýtgeme (geçiş) ýagdaýynyň seljermesi
– ресурсов солнечной радиации Gün şöhlelenmesiniň gorlarynyň seljermesi
– стоимости энергии солнечной установки и замещаемого топлива (месячный и годовой) Gün enjamynyň energiýasynyň we ornuny tutýan ýangyjyň bahasynyň seljermesi (aýlyk we ýyllyk)
– устойчивости durnuklylygynyň seljermesi
– цепи zynjyryň seljermesi
Анализатор analizator; seljeriji
– амплитудный amplitudaly seljeriji
– временной wagt seljeriji
– гармонический yzygiderli seljeriji
– импульсов impulslary seljeriji
– спектра spektrleri (şöhle zolaklaryny) seljeriji
Аналогия meňzeşlik; deňlik
Аналогичный (-ая, -ое) meňzeş
Анаэробное (-ый) брожение anaerob ajamak; kislorodsyz şertlerde ajamak (turşamak)
– биореактор anaerob (kislorodsyz şertlerdäki) bioreaktor
– бытовой биореактор anaerob durmuşy bioreaktory
– стационарный анаэробный ýerinden gozganmaýan anaerob (kislorodsyz şertlerdäki) bioreaktor
Ангидрид angidrid; suw bilen birleşende kislota emele getiriji turşylyk
Ангстрем (ед. изм.) angstrem (uzynlyk ölçeg birligi 1A =10 -8 sm)
Анемометр anemometr; aýlanýan pyrlawajyň aýlaw sany boýunça ýeliň we gaz akymlarynyň tizligini ölçeýji gural. Ýeliň öwüsýän ugruny ölçeýän gurala anemorumbometr diýilýär.
Анероид aneroid; howa basyşyny ölçeýji abzal
Анизотропия anizotropiýa; belli bir ýeriň (zadyň) ugra görä baglylygy
Анионы anionlar
Анионная полимеризация anion polimerleşme
Анкер anker; daýanç; diireg; söýget
Анкерная опора daýançly sütün; diregli sütün
Анкерный изолятор daýanç aýryjysy
Анод anod; özüne tok gönükdirilen elektrod
Анодный (-ая) anodly
– батарея anodly batareýa; anodly gujurlandyryjy
Аномалия kadadan üýtgeme, adaty ýagdaýdan çykma
Антенна anten; tolkuny kabul ediji we ýaýradyjy
– вертикальная dik anten
– горизонтальная kese anten
– длинноволновая uzyn tolkunly anten
– излучающая tolkun şöhlelendiriji (ýaýradyjy) anten
– коротковолновая gysga tolkunly anten
– направленная gönükdirilen anten
Антивибрационный (-ая, -ое) titretmä garşylykly
Антикоррозийный (-ая, -ое) poslama garşylykly
Антиоксиданты okislenmä garşy
Апелляция şikaýat; närazylyk
Апериодический (-ая, -ое) aperiodik; geçiş döwürli
– затухание geçiş döwürli sönmek
– процесс geçiş döwürli ýagdaý
– разряд geçiş döwürli güýjenme
– составляющая geçiş döwürli düzüm
Апертура, отверстие apertura; deşik; 1. optikada: optiki guralyň linzalaryň ölçegi ýa-da diafragmalar bilen kesgitenilýän hereket edýän deşigi; 2. anten tehnikasynda: çylşyrymly antenleriň şöhle çykarýan ýa-da şöhle kabul edýän üsti
– входа (концентратора) (konsentratoryň) girel-gesiniň aperturasy
– коллектора kollektoryň aperturasy
– концентратора konsentratoryň (toplaýjynyň) aperturasy
– отражателя serpikdirijiniň aperturasy
– солнечная Gün aperturasy
Аппарат enjam, abzal
– для фокусировки солнечных лучей Gün şöhlelerini fokusirlemek üçin enjam
– измерительный ölçeg enjamy
– контактный birleşdiriji enjam
– математический matematik enjam
– низкого напряжения pes basyşly enjam
Аппаратура enjamlar; abzallar; esbaplar
– поглощающая солнечную энергию Gün energiýasyny siňdiriji enjam
Апробация aprobirleme; synag; hiline baha berme
Аргон argon; himiki element, reňksiz, reňksiz gaz
Аргумент subutnama; delil
Ареометр areometr; suwukluk derejesini ölçeýji
Арматура armatura; polat burmasim
Армо-железо armo-demir; ýokary elektrik geçirijili, uly magnit siňdirijili tehniki arassa demir
Артезианский колодец ýerasty basyş astynda saklanýan guýular; artezian guýular
Архитектура binagärlik; arhitektura
– гелио Gün arhitekturasy
Асбест asbest; tehnikada giňden ulanylýan oda çydamly süýümli mineral
Ассиметрия simmetriýasyz
Асинхронный (-ая, -ое) sinhronsyz, sinhron däl, asinhron
– генератор asinhron generator
– двигатель asinhron hereketlendiriji
– пуск asinhron işe girizme
– электродвигатель с короткозамкнутым ротором rotory gysga birleşdirilen asinhron elektrik hereketlendiriji
– электродвигатель с фазным ротором rotory fazaly asinhron elektrik hereketlendiriji
Аспект (мн. ч. аспекты) nukdaýnazar, garaýyş
– правовые солнечной энергетики Gün energetikasynyň hukuk jähtleri
Астатическое равновесие durnuksyz deňagramlylyk
Атлас atlas
– ветровой ýel atlasy
– геотермальных ресурсов geotermal gorlaryň atlasy
Атмосферa howa; atmosfera
Атмосферный (-ая, -ое) atmosferaly; howaly
– давления howa basyşy
– разряд ýyldyrym
– электричество howa elektrigi
Атом atom (jisimiň kiçi bölejigi)
Атомный (-ая, -ое) atomly
– модель atom modeli; atom ülňüsi; atom nusgasy
– электростанция atom elektrik bekedi
Аустянит austýanit; karbonly demiriň ýokary derejede gatamasy
Аэрация aerasiýa, şemallatma, ýelejiretme
Аэрация воды suwy howalatma
Аэрогенератор, ВЭУ aerogenerator, ÝEE
Аэростат Aerostat
