Читать книгу Знак чатырох - Артур Конан Дойл, Исмаил Шихлы - Страница 4

Калі Холмс вярнуўся, была палова шостай. Ён быў радасны, ажыўлены і рваўся ў бой – такі настрой зазвычай прыходзіў на змену яго найзмрачнейшай прыгнечанасці.

– У гэтай справе няма нічога асабліва таямнічага, – сказаў ён, беручы кубак гарбаты, які я для яго наліў, – факты сведчаць пра тое, што ёсць толькі адно тлумачэнне.

– Што? Вы ўжо з усім разабраліся?

– Ну, вы мяне пераацэньваеце. Я даведаўся пра адну рэч, якая наводзіць на пэўныя думкі, вось і ўсё. Але гэта вельмі важна. Тым не менш трэба больш дэталяў. Праглядаючы падшыўку «Таймс», я толькі што даведаўся, што маёр Шолта з Апэр-Норвуда, былы афіцэр трыццаць чацвёртага бамбейскага пяхотнага палка, памёр 28 красавіка 1882 году.

– Я магу падацца вам дурнем, Холмс, але не разумею, на якія думкі можа навесці гэтая дэталь.

– Сур’ёзна? Вы мяне здзіўляеце. Давайце зірнем на справу з іншага боку. Капітан Морстэн знік. Адзіны чалавек у Лондане, якога ён мог наведаць, – гэта маёр Шолта. Але маёр Шолта сцвярджае, што пра вяртанне капітана не ведаў. Праз чатыры гады Шолта памірае, а праз тыдзень пасля яго смерці дачцэ капітана Морстэна прыходзіць каштоўны падарунак. Гэта паўтараецца з году ў год, пакуль урэшце яна не атрымлівае ліст, дзе пішацца, што яе пакрыўдзілі. Пра якую крыўду можа там весціся? Хіба што пра знікненне яе бацькі. І чаму падарункі пачалі прыходзіць адразу пасля смерці Шолта? Магчыма, ягоныя спадкаемцы ведалі штосьці пра гэтую таямніцу і хацелі вярнуць нейкі доўг? Можа, у вас ёсць іншая тэорыя, што не супярэчыла б фактам?

– Які дзіўны доўг! Як дзіўна яго вяртаюць! Чаму ліст прыйшоў толькі цяпер, праз шэсць гадоў? У пасланні, зноў жа, вядзецца пра ўзнаўленне справядлівасці. Але якой справядлівасці? Не варта і спадзявацца, што бацька яе ўсё яшчэ жывы. А пра іншыя крыўды мы нічога не ведаем.

– Безумоўна, некаторыя праблемы ёсць, – задуменна сказаў Шэрлак Холмс, – але сённяшняя выправа дапаможа ўсе іх развязаць. А вось і рамізніцкая карэта, і ў ёй, канечне ж, едзе міс Морстэн. Вы гатовыя? Тады лепш спусцімся – нядаўна прабіла шостая.

Я ўзяў капялюш і самы цяжкі кій, заўважыўшы, што Холмс выцягнуў з шуфляды рэвальвер і схаваў яго ў кішэні. Ён, відаць, быў упэўнены, што нас чакае нялёгкая ноч.

Міс Морстэн хуталася ў цёмны плашч, і яе пяшчотны твар быў спакойны, але бледны. Яе нашая дзіўная выправа не магла не трывожыць, і ўсё ж яна трымалася малайцом і ахвотна адказвала на дадатковыя пытанні Шэрлака Холмса.

– Маёр Шолта быў вельмі блізкім татавым сябрам, – сказала яна. – Бацька шмат пісаў пра яго ў лістах. Яны разам служылі афіцэрамі на Андаманскіх астравах і таму шмат часу бавілі разам. Дарэчы, у бацькавым стале знайшлі адзін вельмі цікавы дакумент, у якім ніхто не можа разабрацца. Не думаю, што ён мае хоць нейкае значэнне, але, можа, вы хочаце зірнуць? Я ўзяла яго з сабой – вось ён.

Холмс асцярожна разгарнуў паперу і расклаў яе на каленях, пасля чаго з верху да нізу агледзеў з дапамогай падвойнай лупы.

– Папера індыйскай вытворчасці, – зазначыў ён. – Калісьці аркуш быў прышпілены да дошкі. Гэта план часткі нейкага вялікага будынка са шматлікімі пакоямі, калідорамі і пераходамі. У адным месцы чырвоным атрамантам пастаўлены крыжык, а над ім – амаль выцвілы надпіс «3.37 злева». У левым куце – дзіўная пазнака, штосьці накшталт чатырох крыжоў, якія судакранаюцца, утвараючы лінію. Над ёй – няроўны надпіс буйнымі літарамі: «Знак чатырох – Джонатан Смол, Магамет Сінгх, Абдула Хан, Дост Акбар». Не, думаю, тут з нашай справай няма ніякай сувязі. Але дакумент гэты, без сумневу, вельмі важны. Яго акуратна захоўвалі ў нататніку, бо абодва бакі аркуша аднолькава чыстыя.

– Мы і праўда знайшлі яго ў нататніку.

– Прашу вас, міс Морстэн, дбайна яго захаваць – ён яшчэ можа нам спатрэбіцца. Я пачынаю падазраваць, што справа акажацца нашмат больш складанай і заблытанай, чым падавалася спачатку. Трэба перагледзець сваю тэорыю.

Ён адкінуўся на спінку сядзення, і па яго ссунутых бровах і безуважным позірку я зразумеў, што ён засяроджана думае. Мы з міс Морстэн пачалі напаўголаса абмяркоўваць сённяшнюю прыгоду і яе магчымыя вынікі, наш спадарожнік жа з непранікальным выглядам праседзеў да канца паездкі.

Быў вераснёвы вечар, амаль сем гадзінаў. Надвор’е не радавала – на вялікі горад апусціўся вогкі густы туман. Над бруднымі вуліцамі змрочна віселі шэрыя хмары. Ліхтары Стрэнда* здаваліся не больш чым імглістымі плямкамі рассеянага святла, што кідалі на слізкі ходнік бляклыя мігатлівыя кляксы. Жоўтыя агні крамных вітрынаў гарэлі ў вільготных задушлівых прыцемках, і іх маркотнае і зменлівае ззянне трошкі асвятляла затлумленую вуліцу. Гэтая бясконцая чарада твараў, сумных і шчаслівых, змучаных і вясёлых, што мільгалі ў вузкіх палосках святла, падавалася мне прывіднай і злавеснай. Вось ён, чалавечы лёс – выслізнуць з цемры ў святло і потым зноў вярнуцца ў вечны змрок. Я не надта ўражлівы чалавек, але гэты цяжкі пахмурны вечар і неверагодная справа, у якую мы ўцягнуліся, зрабілі мяне прыгнечаным і нервовым. Я бачыў, што міс Морстэн адчувае штосьці падобнае. Толькі Холмс быў вышэйшы за ўсе гэтыя дробныя перажыванні. Ён разгарнуў на каленях нататнік і час ад часу запісваў туды ў святле кішэннага ліхтарыка нейкія лічбы і заўвагі.

Ля бакавых уваходаў у тэатр «Ліцэум» ужо тоўпілася шмат людзей. З грукатам пад’язджалі ўсё новыя і новыя хэнсамы* і кэбы, з якіх выгружаліся джэнтльмены з манішкамі і дамы ў шалях і дыяментах. Не паспелі мы прабіцца да трэцяй калоны, дзе было прызначанае рандэву, як нас ужо вітаў нізенькі смуглявы жвавы чалавек у касцюме рамізніка.

– Вы прыйшлі разам з міс Морстэн? – спытаў ён.

– Я міс Морстэн, а два гэтыя джэнтльмены – мае сябры, – адказала нашая спадарожніца.

Чалавечак абвёў нас сваім надзвычай пранізлівым і дапытлівым позіркам.

– Прашу мне дараваць, міс, – з пэўнай настойлівасцю сказаў ён, – але ці можаце вы даць мне слова, што ніводны з вашых спадарожнікаў не звязаны з паліцыяй?

– Даю вам слова, што так яно і ёсць, – адказала яна.

Тады ён гучна свіснуў, і нейкі беспрытульнік падвёў да нас кэб і адчыніў дзверцы. Наш новы знаёмец забраўся на козлы, мы ж уладкаваліся ўнутры. Ледзь паспелі зачыніцца дзверцы, як ён сцебануў коней, і мы з шалёнай хуткасцю паімчалі туманнымі вуліцамі.

Сітуацыя была досыць незвычайнай. Мы ехалі невядома куды з невядома якімі мэтамі. Калі запрашэнне не было містыфікацыяй (але такая гіпотэза падавалася зусім неймавернай), мы маглі не сумнявацца, што падарожжа займее істотны плён. Міс Морстэн трымалася гэтак жа рашуча і спакойна, як і раней. Я спрабаваў неяк развесяліць яе ўспамінамі пра афганскія прыгоды, але ўся гэтая незвычайная справа і цьмянасць нашага пункту прызначэння так мяне ўсхвалявалі, што ў сваіх аповедах я трошкі блытаўся. Яна дагэтуль сцвярджае, што я расказаў ёй тады кранальную гісторыю пра тое, як адной глухой ноччу ў мой намёт зазірнуў мушкет і як я застрэліў яго з дубальтовага тыгра. Спачатку я яшчэ трохі ўяўляў, у якім кірунку нас вязуць, але неўзабаве праз вялікую хуткасць, туман і сваё кепскае веданне Лондана зусім заблытаўся і ведаў толькі, што мы праехалі ўжо значную адлегласць. Шэрлак Холмс, аднак, не страчваў адчування месца і, калі наш кэб мінаў якую плошчу ці пятляў па звілістай вуліцы, шэптам паведамляў, дзе мы знаходзімся.

– Рочэстэр-роў, – мармытаў ён. – А цяпер – плошча Вінсэнт. Выязджаем на Воксхал-Брыдж-роўд. Відаць, едзем у бок Сурэя. Так, думаю, менавіта туды. Цяпер мы мінаем мост. Вунь там бачныя водбліскі вады.

Мы і праўда мімаходзь заўважылі Тэмзу, спакойная і шырокая гладзь якой адлюстроўвала ліхтары, але наш кэб пранёсся над ёй і хутка зноў згубіўся ў лабірынце вуліц на іншым беразе ракі.

– Ўонсварт-роўд, – працягваў мой сябра. – Праяры-роўд. Ларк-Хол-лэйн. Плошча Стоквэл. Роберт-стрыт. Колд-Харбар-лэйн. Здаецца, нас вязуць не ў самы фешэнебельны раён Лондана.

Мы і праўда апынуліся ў вельмі сумнеўным і змрочным раёне. Доўгія шэрагі панылых цагляных дамоў ажыўляліся толькі ярка і крыкліва асветленымі пабамі на рагу. Потым пачаліся чароды двухпавярховых асабнякоў, перад кожным з якіх быў маленечкі садок, а потым зноў бясконцыя шэрагі новых кідкіх цагляных будынкаў – пачварныя шчупальцы, якія гіганцкі горад запускае ў навакольны прастор. Урэшце кэб пад’ехаў да трэцяга дома новай вуліцы. Ніводзін з суседніх дамоў не быў заселены, а той, ля якога мы спыніліся, не адрозніваўся ад іх нічым, апроч самотнага агеньчыка ў кухонным акне. Але калі ў дзверы пастукалі, на парозе з’явіўся слуга-індус у жоўтай чалме і прасторным белым строі з жоўтым пасам. Яго ўсходняя фігура на фоне шараговых дзвярэй дома, што месціўся ў прыгарадзе трэцяга гатунку, глядзелася неяк дзіўна і недарэчна.

– Сахіб чакае вас, – сказаў ён, і ў тое ж імгненне з унутраных пакояў пачуўся высокі, амаль вісклівы голас:

– Вядзі іх да мяне, кітматгар*. Вядзі іх проста да мяне.