Читать книгу Die groen maan - Christine le Roux - Страница 3

Johan Norval ry so ingedagte dat hy byna die afdraaipad mis. Goedbeplan staan daar op die netjiese bord en hy swaai af en ry met die plaaspad verder. ’n Normale plaaspad is dit nie, dink hy geamuseerd. Jakobus Duvenage is nie die soort boer wat stamperige plaaspaaie sal duld nie. Dis gelyk geskraap en bedek met gruis om dreinering te vergemaklik. Aan weerskante van die pad staan die heinings styf gespan, elke paaltjie stewig en wit geverf, elke hek genommer, geverf en in perfekte toestand. Selfs die landerye lyk netjieser as die ander in die omgewing. Johan is seker geen onkruid sal die vermetelheid hê om in Jakobus se lande te groei nie.

Dis nie asof hy Jakobus besonder goed ken nie, al is hulle jare lank reeds bure, sedert hul pa’s daar geboer het. Jakobus is nie ’n man wat hom laat ken nie. Sy hele lewe bestaan uit sy boerdery, hy kom selde kerk toe, behoort aan geen sosiale vereniging nie, hou hom eenkant. Hy, Johan, en Jakobus het altyd bekend gestaan as die twee vrygeselle – oujongkêrels eintlik, dink Johan nou en moet weer glimlag as hy dink hoe sy suster aan hom neul om te trou. Maar ongeveer agt maande gelede is Jakobus stad toe, en toe hy terugkom, was hy getroud. Die hele omgewing was begogeld deur die nuus en kon nie wag om die bruid te sien nie – maar as hulle gehoop het Jakobus gaan haar trots paradeer, was hulle verkeerd. Sy het op die plaas aangekom en verdwyn. Die eerste mense wat haar gesien het, was verras en het gerapporteer dat sy doodnormaal lyk, normale lengte, bou en beslis aantreklik. Dit het die gissinge laat toeneem. Waar sou die somber Jakobus so ’n meisie gekry het?

“Dis nie uit liefde nie,” het Johan se suster, Corrie, gesê. “Ek ken vir Jakobus, ons was saam op skool, onthou? Hy doen nie ’n ding met sy hart nie, dis net sy kop wat voorskryf.”

“Ag, man,” het Johan haar geterg. “Hoe sal jy nou weet? Ten minste het jy nou een oujongkêrel minder om jou oor te kwel.”

“Ek het hom in die bank raakgeloop,” het sy verder vertel. “En hom gelukgewens met die huwelik. Mens moet tog die regte ding doen, voel ek. Weet jy wat hy gesê het? Ja, nou wag hy net op die erfgenaam.” Corrie het gesug. “Ek sê jou, dis hoekom hy getrou het. Vir ’n erfgenaam.”

“Hoekom nie?” het Johan aanhou spot. “Dis waarom die meeste mense trou, is dit nie?”

Sy suster het hom skuins aangekyk. “Jy kan nie eintlik saampraat nie, kan jy? Ses en dertig jaar oud en nog steeds ongetroud. Ek sal my skaam as ek jy is. Wat gaan eendag van jou plaas word?”

“Jou kinders kan dit erf.”

“Dankie, maar soos jy weet, het ek net dogters.”

“Ek gee nie om nie. Hulle kan kom boer.”

Sy het hom streng aangekyk. “Grappies op ’n stokkie. Ek hoor by Joanie dat die erfgenaam inderdaad op pad is. Jakobus het nie op hom laat wag nie.”

“O, julle is ’n klomp skinderbekke op hierdie dorp!” het hy gelag. “Mens kan ook nie hoes nie of julle weet daarvan.”

“Ons stel net belang,” het sy waardig gesê.

Corrie is getroud met die skoolhoof en as sy ’n ding nie weet nie, is dit nie die moeite werd om te weet nie. Johan ry altyd by sy suster langs as hy op die dorp kom en al terg hy haar so, is dit nogal interessant om al die nuus by haar te hoor. Sy was ook een van die eerstes wat met Jakobus se vrou kennis gemaak het. Hoe sy dit reggekry het, weet Johan nie, maar Corrie het hom vertel dat Magdaleen ’n baie gawe meisie is, fyn opgevoed, intelligent en nie die bloedjong poppie wat almal hulle voorgestel het nie. “Sy is al agt en twintig,” het sy gesê.

“Geen wonder dat Jakobus dan vinnig gespeel het nie,” het Johan gesê.

Corrie het hom kwaai aangekyk. “Mens kan jou ook niks vertel nie, jy spot net.” Sy kon nietemin nie ophou gis nie. “Joanie sê sy was nog nie by die dokter nie, so ek weet nie waar kom Jakobus aan sy spogtery nie. Hy vertel vir almal die erfgenaam is teen die lente hier en intussen was sy vrou nog nie by die dokter nie.”

“Sussie, los die mense uit. Hulle is oud genoeg om te weet wat hulle doen. Vir al wat jy weet, gaan hulle na ’n ander dokter toe op ’n ander dorp. Of ry stad toe. Ek sou, as ek hulle is – met al die nuuskierige agies hier rond.” Sy oë het geblink.

Jakobus weet wat hy doen, dink hy nou terwyl hy tussen die netjiese heinings ry. Hy doen niks sonder deeglike beplanning nie en sy plaas is die bewys daarvan. Ou oom Jakob was nie so nie en in die laaste jare was hy sieklik. Teen die tyd dat Jakobus die plaas oorgeneem het, was dit ’n gemors. Die ander boere het die kop geskud en gewonder of hy ooit die mas gaan opkom, maar hulle het hom onderskat. Jakobus het dag en nag gewerk, damme gebou, sy veestapel verbeter, lande geploeg, die huis opgeknap. Jaar ná jaar kon almal die verbetering sien.

“Ek het nie tyd om kerk toe te kom nie,” het Jakobus vir die dominee gesê. “Ek moet werk.”

Dit was ook sy verskoning vir enigiets anders. Hy moes werk, daar was nie tyd vir kuier, vir verenigings of byeenkomste, vir politiek of vleisbraai nie. Dat ’n dekade van so hard werk nou vrugte afgewerp het, kon niemand betwyfel nie. Goedbeplan is die mooiste plaas in die omgewing, sy vee behaal die hoogste pryse, sy oeste is groot. Dis net dat almal maar bly gis het. Hoe op aarde pas ’n stadsmeisie by Jakobus se streng lewe in? Hoe onderwerp sy haar aan sy onbuigsame dissipline? Dit was asof mense sommer klaar besluit het daar moet met haar ook ’n skroef los wees.

Johan vat die laaste draai, voor die pad om ’n netjiese sirkel voor die plaashuis eindig. Die huis is spierwit geverf, die geute en dak donkergroen. Die bome om die huis is gesnoei, die grasperk gerol en gesny, maar nêrens groei ’n blom nie. Dit verbaas hom nogal – hy ken nie ’n vrou wat nie ten minste ’n roos wil plant nie. Miskien hou Jakobus nie daarvan nie – blomme lewer nie oeste op nie.

Hy skakel sy motor af en tel die pak pos op die voorste sitplek op. Jakobus het hom vroeër die oggend gebel en gevra of hy nie hul pos ook sal kry as hy dorp toe gaan nie, want hy verwag belangrike saadkatalogusse. Johan het ingestem, al kon hy nie help om te wonder wanneer Jakobus ooit dieselfde vir hom sal doen nie.

“Hy’s te suinig!” het Corrie gesê toe hy nou-nou gou by haar tee gedrink het. “Waar het jy al ooit gehoor dat hy vir iemand anders uit sy pad sal ry?”

Hy klim uit die motor uit en stap voordeur toe. Jakobus is miskien nie nou by die huis nie, maar hy kan die pos sommer vir die vrou gee. Hy druk sy vinger op die deurklokkie en wag. As hy nou vir mevrou Duvenage ontmoet, het hy weer iets om vir Corrie te vertel, dink hy. Die volgende oomblik word die voordeur oopgeruk en val Bettie, die bruin vrou wat al jare vir Jakobus werk, omtrent in sy arms. Haar wange is nat, haar oë oopgesper en sy gryp hom aan die voorkant van sy hemp vas.

“O jinne, meneer,” snak sy. “Ek is so bly iemand het gekom. Meneer moet kom help, mevrou is besig om dood te gaan en ek kan niemand kry nie. Ek het Flip gestuur om meneer Jakobus te loop soek, maar hy sê hulle’s doer onder by die onderste lande en ek weet nie meer wat om te doen nie, want sy gaan vir seker dood.”

“Bettie!” sê hy gebiedend, gooi die hoop pos op die naaste tafel neer en sit sy hand op haar skouer. “Hokaai nou. Wat het gebeur? Vertel nou mooi en stadig.”

“Ek weet nie,” huil sy. “Ek kry haar so in die badkamer en ek sê vir meneer sy’s op sterwe. Vanoggend het ek gehoor sy sê vir hom daar’s fout, toe’s hy sommer op die plek kwaad en sê sy moet bietjie loop lê en toe’s hy weg in die bakkie en ek het maar aangegaan met my werk en toe kom ek nou in die badkamer en ek sê vir meneer . . .”

Johan hou haar troostend aan die arm vas. “Wys my, Bettie,” sê hy kalm. “Ons kan die dokter bel.”

Sy storm voor hom uit. “Daar’s nie tyd vir dokters nie!” sê sy histeries oor haar skouer en trek hom met haar saam die lang gang af.

Hy kan nie help om op te let hoe elke kamer waar hulle verbyloop, kraaknetjies is nie. Nêrens lê ’n tydskrif of koerant nie; dit lyk soos ’n hotel. Dan stoot sy hom die badkamer in en hy bly verstar staan. Hy het die nuwe mevrou Duvenage nog nooit gesien nie, maar hy veronderstel dis sy. Sy lê ineengekrimp in die verste hoek van die storthokkie en daar is bloed net waar jy kyk. Haar kop hang vorentoe, sodat haar lang, donker hare oor haar gesig val en die deel van haar wang wat sigbaar is, is blouwit.

“Mevrou Duvenage!” roep hy en buk by haar. Met sy een hand lig hy haar slap pols op, maar hy voel bykans geen hartklop nie. Jakobus het haar tot selfmoord gedwing, dink hy geskok. Sy antwoord ook nie, kreun net effens toe haar lyf krampagtig saamtrek.

“Dis die bybie,” sê Bettie, nou effens kalmer omdat iemand darem daar is om te help. “Dis dit.”

Hy draai om, kyk haar ondersoekend aan. “Dink jy so?” Hy wens Corrie was daar, hy weet bedroef min van vrouens. “Ons moet haar dadelik by die hospitaal kry. Dink jy meneer Duvenage is op pad?”

Sy lyk skepties. “Ek sal gou gaan kyk. Uit die oorkantste venster kan mens só diekant sien.” Maar ’n oomblik later is sy terug, haar houding negatief. “Nee, hy sal nie kom nie. Nie as hy besig is nie.”

Hy staan regop, kyk om hom rond en sien die groot badhanddoeke teen die oorkantste reling. “Help my om dit om haar te wikkel,” sê hy, al weet hy dit kan nie veel help nie. Hy het nie die vaagste benul hoe om die bloeding te stop nie. Dan buk hy, skuif sy arms onder die slap liggaam in en tel haar op. “Stap vooruit,” gebied hy vir Bettie. “Maak die agterste deur oop dat ons haar op die agtersitplek kan neerlê.”

Sy weifel net ’n oomblik, kyk na die storthokkie met iets wat na haat lyk en ruk die een plastiekgordyn sonder ontsag af. Dan draf sy voor hom uit, maak die motordeur oop, bedek die sitplek met die gordyn en wys hy moet die vrou daarop neerlê.

“Moet jy nie saamry nie . . . nee, iemand moet hier bly om vir meneer Duvenage te vertel wat gebeur het. As hy kom, sê vir hom ek vat haar hospitaal toe, hy moet dadelik kom.”

“Dis reg so.” Sy staan terug, vee oorstelp oor haar wange.

Hy skakel die enjin aan en trek weg dat Jakobus se netjies geharkte gruis onder sy wiele uitspat. Vader tog, dink hy terwyl hy tussen die wit heinings deur jaag, laat sy tog net bly leef tot op die dorp. Hy is bly toe hy die teerpad bereik, sit die motor in hoogste versnelling en trap die petrolpedaal plat. Hy kan nie glo dat hy enkele minute gelede so rustig hierlangs gery het nie, nou vlieg telefoonpale verby teen ’n geweldige snelheid. Nou en dan kyk hy bekommerd oor sy skouer na die slap liggaam op die sitplek en toe sy kreun, voel hy verlig.

“Ons is nou-nou daar,” sê hy, al weet hy nie of sy hom kan hoor nie. “Byt net vas. By die hospitaal sal hulle weet wat om te doen. Ek is jammer die motor skud so, maar ons moet so vinnig moontlik daar kom.” En om te dink hy was van plan om met die bakkie dorp toe te gaan. Waar het hy haar dán laat lê? Hy is bly toe hy die dorp in die verte sien en nog blyer toe hy voor die lang wit gebou indraai en reg voor die ingang stilhou. Hy val omtrent uit die motor uit, en ’n verpleegster kom hom tegemoet.

“Kan ons help?” vra sy besorg.

“Ja.” Hy maak die agterdeur oop. “Sy is besig om dood te bloei, ek weet nie waarom of waarvan nie.”

Daar is ’n onmiddellike geskarrel, ’n trollie word uitgestoot, sy word daarop getel en vinnig weggeneem. Johan bly verdwaas staan tot die verpleegster weer met hom praat. “Kan u vir ons meer besonderhede gee? Is dit u vrou?”

Hy stap agter haar aan na die toonbank. “Nee, dis mevrou Duvenage. Ek dink haar voornaam is Magdaleen. Hulle is my bure en ek het net daar aangery om hul pos af te gee toe die huishulp my inroep. Daar was niemand tuis nie en ek kon nie wag tot Jakobus – haar man – van die lande af kom nie. Dit het te ernstig gelyk.” Hy vee weer oor sy voorkop.

Op daardie oomblik kom ’n dokter die gang af geloop en pyl op Johan af.

“Weet u wie haar dokter was, Nel of Harmse?”

“Ek is bevrees ek het geen idee nie. Ek ken mevrou Duvenage glad nie en . . .”

“U is nie ’n familielid nie?” vra die dokter amper ergerlik.

“Nee. Nee, ek is net die buurman wat toevallig vanoggend daar aangekom het. Haar man moet op pad wees, die huishulp het hom laat weet.”

“Is hy nie by die huis nie? Dit het tog nie skielik gebeur nie? Sy moet lankal simptome getoon het wat kommer moes wek.”

“Ek weet nie.” Johan skud sy kop. Hy wil nie dislojaal teenoor Jakobus wees nie, hy ken die storie nie regtig nie en hy kan nie staatmaak op wat ’n bevreesde huishulp gesê het nie. “Ek het ook nie tyd gemors nie. Miskien moes ek vir hom gewag het, dit sou seker die regte ding gewees het om te doen, maar . . .” Hy lig sy skouers. “Ek het ook maar geskrik.”

“U het die regte ding gedoen,” sê die dokter.

Johan trek aan sy kraagpunte. “Sal sy . . . ek bedoel, lewe sy darem nog? Toe ek haar daar sien, so wit en . . . Ek was bang ek kom nie betyds by die hospitaal nie.”

Die dokter raak aan sy skouer, ’n vinnige, troostende gebaar. “Ons gaan dadelik opereer en begin met ’n bloedoortapping. Ons voorraad is nie groot nie, maar ons kyk maar eers. Miskien sal ons skenkers moet opbel. Sy het geweldig baie bloed verloor.” Hy verdwyn weer in die gang af.

Johan stap stadig terug na die portaal toe, staan ’n ruk besluiteloos daar en uitkyk oor die parkeerterrein en gaan sit dan op een van die bankies. Die verpleegster agter die toonbank kyk hom simpatiek aan. “Daar’s ’n koeldrankmasjien,” sê sy en wys na die kas teen die muur. “As u dalk dors is.”

Johan skud sy kop en tel die koerant op wat deur iemand agtergelaat is. Hy lees die hoofberig sonder dat iets tot hom deurdring. ’n Ander man, vermoedelik ’n dokter, kom binne, kyk hom tastend aan en kom nader.

“Meneer Duvenage?”

“Nee.” Johan verduidelik weer wie hy is en hoekom hy daar is. “Haar man behoort enige oomblik hier te wees,” verseker hy hom. “Hy kom van die plaas af. Ek het net gedink . . . ek kan haar nie sommer hier los en net wegry nie. Miskien moet ek wag tot Jakobus kom.”

“Daar is niks wat u verder kan doen nie,” sê die dokter. “As haar man op pad is, is alles goed. U kan gerus maar ry.”

Johan huiwer nog. “Is u seker?”

“Sy is nou in goeie hande,” sê die man. “Ons doen ons bes. En dankie dat u haar so vinnig gebring het.”

“Dan ry ek maar.” Hy loop terug na sy motor toe, skielik nie lus om terug te gaan plaas toe nie.

“Waar val jy so vinnig uit die lug?” vra Corrie verbaas toe hy weer aan haar deur klop. “Ek het pas ons koppies uitgewas en hier is jy al weer.”

“Ja, en nou het ek sterk koffie nodig,” sê hy en stap verby na die kombuis.

Sy volg hom. “Wat het gebeur? Jy’t nie ’n ongeluk . . .?”

Hy vertel haar kortliks terwyl sy met die ketel en koppies werskaf. “Dit was regtig vreeslik,” eindig hy sy relaas. “My eerste gedagte toe ek haar sien lê, was dat sy selfmoord gepleeg het.”

“Haai nee!” sê sy geskok. “Jy sê dan jy het haar pols gevoel en dit was so swak. As sy . . . as hulle gesny was, sou jy mos dadelik gesien het.”

“Ek veronderstel so,” sê hy verward. “Ek het nie eintlik helder gedink nie en daar was so ongelooflik baie bloed, maar toe sê Bettie iets van die baba en . . .” Hy lyk ongemaklik.

“Die arme ding,” sê Corrie simpatiek en gaan sit oorkant haar broer. “Ek wonder of hulle die baba kan red?”

Johan antwoord nie, maar al weet hy nie veel van sulke goed nie, voel dit vir hom na ’n onrealistiese hoop. “As hulle net haar lewe kan red,” sê hy somber. Hy drink die sterk koffie wat sy voor hom neersit en voel dadelik beter. Uit sy sak skud hy sy sigarette en steek dankbaar een aan. “Bettie het ’n ding gesê,” onthou hy skielik. “Dat sy, die vrou, vanoggend al vir Jakobus gesê het daar is fout en hy’t glo net gesê sy moet bietjie gaan lê en toe is hy vort.”

Corrie se wenkbroue lig. “Ja,” sê sy dan. “Maar laat ons die man nie te gou oordeel nie. Sy is sy vrou, die arme man moet teen dié tyd baie gekweld wees. Foeitog.” Sy skud haar kop. “En hy was so bly oor die erfgenaam. Hy was ook so lank vrygesel, hy het seker nie vanoggend al besef wat regtig verkeerd is nie.” Sy kyk haar broer berispend aan. “Soos jy seker ook maar sal wees as jy die dag tot trou kom. Dis wat gebeur as mens niks van vrouens af weet nie.”

Johan moet glimlag. Corrie laat nooit ’n kans verbygaan om hom te verwyt nie. “Jy weet hoe ek voel,” sê hy. “En as ek dit vir jou vertel, sê jy ek is verwaand.”

“Jy is,” sê sy verontwaardig. “Jy’s moeg vir meisies wat agter jou aanhardloop. Van die dag dat jy klaar was op universiteit en die plaas by Pa oorgeneem het, hol hulle agter jou aan.”

“Maar dis waar,” protesteer hy. “Was daar een dans of geselligheid in die omtrek waarna ek nie genooi was nie en was ék ooit die een wat die nooiery gedoen het? Nee. Ek het nooit eens die kans gekry nie, my telefoon het elke dag gelui. Selfs die skooljuffrouens het my na hul gesellighede genooi. Dis genoeg om enige man te verskrik.”

“En toe jy uiteindelik een kry agter wie jy moet aanhardloop, toe wil sy jou nie hê nie.”

“Presies.”

Johan is verbaas om te voel dit maak steeds seer. Twee jaar lank het Elise hom aan ’n lyntjie gehou, het hy omtrent op sy knieë voor haar gestaan, en op die ou end het sy sonder ’n terugwaartse blik weggegaan en met haar ou jeugmaat getrou. Die laaste keer toe hy van haar gehoor het, het sy op ’n Bosveldplaas gebly, en het sy al twee kinders gehad.

Corrie klik haar tong gemaak simpatiek. “En toe jy eindelik bietjie van jou eie medisyne terugkry, is jy so gekrenk dat jy niks meer van meisies wil weet nie.” Sy staan op en maak die yskas oop. “Dis nou al so laat, jy kan net sowel hier eet. Die kinders kan enige oomblik terugkom van die skool af, dan is hulle altyd uitgehonger. ’n Mens sal sweer ek gee nie vir hulle toebroodjies saam nie.”

Johan kyk na sy horlosie. “Ek weet nie wat vandag op die plaas aangaan nie, die dag is nou so totaal opgekoffie.”

“Dan kan jy net sowel maar by my kuier. Jy kom selde genoeg hier.”

“Dis nie waar nie! Ek kom nooit dorp toe sonder om hier in te wip nie.”

Sy lag gemoedelik. “Ek dink dis nog ’n rede waarom jy nie tot trou kom nie. Dis te gemaklik hier by jou suster. Ek behoort jou weg te jaag sodat jy ander vrouegeselskap kan opsoek.”

“Ek is doodgelukkig soos ek is,” sê hy.

Sy kyk hom moederlik aan terwyl sy koue vleis en tamaties sny en borde op die tafel begin regsit. Hulle ma is jonk al dood en omdat sy ses jaar ouer as Johan is, het sy oorgeneem as moeder en van toe tot nou het sy ’n baie sagte plekkie vir dié broer van haar. Fisiek verskil hulle baie. Sy is kort en veg haar hele lewe teen ’n gewigsprobleem. Hy was nog altyd lank en gespierd, veral vandat hy heeltyds op die plaas is. Sy het yl donkerbruin hare wat krul as sy net naby die ketel se stoom verbyloop, hy het ongelooflike dik hare wat geen haarkapper getem kan kry nie en wat altyd oor sy voorkop val. Sy brand sproete as sy net naby die son kom en hy is permanent bruingebrand. Haar oë is blou soos hul ma s’n was en syne is byna swart. Maar, dink sy altyd filosofies, sy het ’n man gekry wat dink sy is wonderlik, wat van haar hou nes sy is, en Johan sit steeds alleen op die plaas.

Enkele oomblikke later storm haar drie dogters in en vir die volgende uur is daar nie tyd vir praat of dink nie. Hulle is in die wolke om hul geliefde oom in die kombuis aan te tref, spring omtrent bo-op hom, wil elkeen haar eie storie vertel of somme vir hom wys of ’n opstel vir hom voorlees en tussenin kla hulle ook van verskriklike honger sodat Corrie moet spring om al die mae te vul.

Dis eers toe hulle klaar geëet het dat Johan weer op sy horlosie kyk. “Ek moet wraggies nou aanstaltes maak,” sê hy. “Anders melk hulle voor ek terugkom op die plaas.”

Corrie druk haar hare reg. “Wil jy my nie by die apteek aflaai nie? Ek stap sommer terug.” Sy verdwyn na haar kamer toe om haar gesig op te knap, terwyl sy al die pad opdragte gee vir die dogters.

Toe hulle in die motor sit en hy weer in die hoofstraat af ry, kyk hulle na die hospitaal wat aan die punt van die straat en byna langs die apteek lê.

“Ek wonder of ons nie gou moet gaan vra nie,” sê hy. “Net om te hoor of alles goed afgeloop het. Dit sal my gerusstel.”

“Natuurlik,” stem sy dadelik in en kyk om haar rond toe hy weer voor die hospitaal inry. “Dis Jakobus se bakkie daardie, is dit nie?”

“Dan is hy darem hier,” sê hy verlig.

“Maar ons gaan vra buitendien,” sê sy ferm. “Hy sal seker ook wil dankie sê. As dit nie vir jou was nie . . .” Sy sidder. “Mens wil nie eens dink wat kon gebeur het nie.”