Читать книгу Beskidy. Góry dla niecierpliwych - Dariusz Jędrzejewski - Страница 4

Beskidy stanowią największą część polskich gór. Należą w większości do Zewnętrznych Karpat Zachodnich, jedynie Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie są częścią Zewnętrznych Karpat Wschodnich. Łańcuchy polskiej części Beskidów Zachodnich i Środkowych (Zewnętrzne Karpaty Zachodnie) są najbardziej na północ wysuniętymi górskimi masywami Karpat.

Pod względem geologicznym należą do Karpat Fliszowych zbudowanych ze skał zwanych fliszem, czyli zespołu skał osadowych składającego się z warstw piaskowców, łupków osadowych, zlepieńców, mułowców i iłowców. Są to osady, które poddane wysokiemu ciśnieniu panującemu na dnie morza zmieniły się w lite skały. Proces powstawania skał Karpat Fliszowych trwał 60–70 mln lat. Około 25 mln lat temu w wyniku ruchów tektonicznych i naporu platform kontynentalnych doszło do ściśnięcia i sfałdowania obszaru, na którym leżą współczesne Beskidy. Ciągły nacisk spowodował oderwanie utworzonych fałd od macierzystego podłoża i przesunięcie ich na znaczną odległość w kierunku północnym. W ten sposób powstały płaszczowiny tworzące skalne pokrywy Karpat Fliszowych. Cały obszar Karpat wydźwignął się ponadto z wód oceanu w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych 9–7 mln lat temu (orogeneza alpejska). Kolejne okresy aktywności tektonicznej i związane z nimi wypiętrzenia, które trwały 3,5–4 mln lat, ukształtowały ostatecznie wygląd gór, chociaż do ostatecznego wymodelowania doszło podczas okresów zlodowaceń. Płaszczowiny zbudowane z twardych piaskowców tworzą grzbiety, a mniej odporne skały – doliny Beskidów. Stopień wypiętrzenia w czasie orogenezy alpejskiej oraz różna odporność na erozję skał płaszczowinowych doprowadziły do zróżnicowania wysokości i strzelistości poszczególnych beskidzkich łańcuchów. Najwyższą grupą górską polskich Beskidów jest Beskid Żywiecki, a leżący tutaj masyw Babiej Góry (1725 m n.p.m.) to najwyżej wzniesiony szczyt całych Beskidów Zachodnich. Najniższym łańcuchem jest Beskid Średni, którego najwyższy szczyt Lubomir osiąga niewiele ponad 900 m n.p.m. Najłagodniejszy, a zarazem najrozleglejszy łańcuch, Beskid Niski, w całości tworzy grupę Beskidów Środkowych pełniących funkcję łącznika między Beskidami Zachodnimi a Wschodnimi.

Również zagospodarowanie turystyczne Beskidów nie jest jednolite. Pod względem turystycznym najbardziej rozwinęły się Beskidy Zachodnie, a zwłaszcza: Śląski, Żywiecki, Mały, Sądecki oraz Gorce. Beskid Niski i Bieszczady to najmniej rozwinięte turystycznie grupy Beskidów, chociaż znajdują się na ich terenie obszary, gdzie infrastruktura turystyczna jest bardzo dobra, na przykład rejon Jeziora Solińskiego w Bieszczadach czy obszary wokół uzdrowisk Beskidu Niskiego. Beskid Niski i Bieszczady do II wojny światowej były gęsto zaludnione, ale w wyniku działań wojennych i wysiedleń zamieszkałej tu dawniej ludności opustoszały. Doprowadziło to do ich wtórnego zdziczenia. Miejsca dawniej rojnych wsi, pól i łąk zajęły lasy, a sieć dawnych dróg uległa częściowej degradacji. Beskidy w tym rejonie stały się ostoją dzikiej przyrody i nic dziwnego, że właśnie tutaj stworzono dwa największe i najdziksze spośród czterech beskidzkich parków narodowych: Magurski i Bieszczadzki.

Grupa Skrzycznego w Paśmie Wiślańskim; Beskid Śląski

Wszystkie beskidzkie pasma pokryte są siecią znakowanych szlaków turystycznych. Największe skupiska dające wiele możliwości planowania wycieczek o różnej długości znajdują się w najlepiej zagospodarowanych turystycznie beskidzkich pasmach. Trudno o to w Beskidzie Wyspowym, Średnim i Niskim oraz Bieszczadach. Te górskie pasma nadają się raczej na długie, wielodniowe górskie wyprawy niż na jednodniową wycieczkę. Jest w Beskidach jeden szczególny szlak, nazwany Głównym Szlakiem Beskidzkim, którego patronem jest wybitny krajoznawca, działacz turystyczny oraz miłośnik gór Kazimierz Ignacy Sosnkowski. Szlak łączy Ustroń w Beskidzie Śląskim z Wołosatem w Bieszczadach. Jego mierząca 500 km trasa biegnie przez siedem pasm beskidzkich. Nie zagląda jednak w Beskid Mały i Wyspowy, które obejmuje Mały Szlak Beskidzki o długości 137 km z Bielska-Białej na szczyt Lubonia.

Szlaki beskidzkie nie powinny sprawić trudności większości turystów, choćby i tych najmłodszych. Pamiętać jednak należy, że nawet w najniższych górach prognoza pogody jest najważniejszym czynnikiem planowania wycieczki. Gwałtowne załamania pogody mogą nie tylko popsuć nam radość wędrowania, ale i zagrozić zdrowiu i życiu. Szczególną uwagę warto zwrócić latem na burze, a zimą na opady śniegu. Największą ostrożność trzeba zachować oczywiście podczas wycieczek w wysokie partie gór, a zwłaszcza w masywy przekraczające wysokość 1000 m n.p.m. Prognozy dla różnych regionów Beskidów są dostępne na stronie internetowej Grupy Beskidziej GOPR (www.beskidy.gopr.pl).

Przewodnik obejmuje dziewięć beskidzkich pasm: Beskid Śląski, Żywiecki, Mały, Średni, Wyspowy, Sądecki i Niski, a ponadto Gorce oraz Bieszczady. Opisano położone tam miejscowości turystyczne i wypoczynkowe, jak również miejsca warte odwiedzin. Główną część zajmują opisy wycieczek – od krótkich po całodniowe. Większość zaproponowanych tras tworzy pętle – wycieczki rozpoczynamy i kończymy w tym samym punkcie. Zarówno trasy tego typu, jak i zaczynające się w jednym miejscu, a kończące w drugim opatrzono informacjami o tym, jak dojechać na początek szlaku i jak wrócić z wypadu. Pamiętajmy, że podana liczba godzin dotyczy faktycznego czasu przemieszczania się i nie obejmuje przystanków na odpoczynek czy podziwianie widoków. W zasadzie każdą wycieczkę zajmującą pięć godzin lub więcej należy traktować jako całodniową.

Mamy nadzieję, że przewodnik będzie pomocny przy planowaniu czasu spędzanego na urlopie lub weekendzie w Beskidach.