Читать книгу Beskidy. Góry dla niecierpliwych - Dariusz Jędrzejewski - Страница 5

Widok Beskidów Śląsko-Morawskich z Beskidu Śląskiego w Jaworzynce-Trzycatku

Beskid Śląski jest najdalej na zachód wysuniętą częścią polskich Beskidów i leżącej w granicach naszego kraju części Karpat.

W północnej części w rejonie Cieszyna oprócz dominujących w całym łańcuchu skał fliszu karpackiego występują także ławice skał wapiennych oraz skały wulkaniczne; z wapiennych skał zbudowany jest między innymi szczyt Tuł usytuowany między Ustroniem a Trzyńcem (Třinec). W tym rejonie występują również złoża rud metali oraz wód mineralnych. Masyw Beskidu Śląskiego tworzy kilka pasm górskich o wysokości 800–1257 m n.p.m. Ich rzeźba jest wynikiem intensywnych procesów erozji mało odpornych skał osadowych, do których doszło podczas zlodowaceń. Góry przecinają doliny rzek i potoków, a w najdłuższych z nich płyną: Wisła, Olza, Brennica i Żylica. Najwyżej wypiętrzonym rejonem Beskidu Śląskiego jest Pasmo Wiślańskie, zwane też Pasmem Baraniej Góry i Skrzycznego. Skrzyczne, wznoszące się na wysokość 1257 m n.p.m., to najwyższy szczyt całego łańcucha poza Beskidem Śląsko-Morawskim, który kiedyś zaliczano do Beskidu Śląskiego i na którego terenie leży wyższa Łysa Góra (1323 m n.p.m.). Obszar gór objęto granicami Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. Górskie lasy w Beskidzie Śląskim oraz w sąsiednich łańcuchach Beskidów zostały w znacznym stopniu zniszczone przez szkodniki drzew. Atakowi sprzyjało niegdysiejsze sztuczne wprowadzenie tutaj monokultury świerku. Przez to owady szybko niszczyły od razu duże obszary leśne. Do wylesienia przyczyniły się również gwałtowne i silne wiatry. Tereny te obecnie są ponownie zalesiane sadzonkami drzew gatunkowo zbliżonych do naturalnych beskidzkich lasów mieszanych. Z pewnością minie jeszcze wiele lat, zanim stoki pokryje nowy las. Na razie w czasie wycieczek w wyższe partie gór można podziwiać dalekie górskie widoki obejmujące Beskid Śląski, Góry Kisuckie, Beskid Żywiecki i Kotlinę Żywiecką oraz Tatry i Małą Fatrę.

Komunikacja w regionie opiera się na sieci autobusowej. Niegdyś lokalny transport organizowały oddziały PKS w Bielsku-Białej, Skoczowie i Cieszynie. Dzisiaj pozostał tylko PKS Bielsko-Biała, a miejsce pozostałych zajęły inne firmy. PKS Bielsko-Biała przewozi pasażerów w rejonie Szczyrku; oprócz niego działa tu między innymi firma Usługi Transportowe Stanisław Żądło (www.travelszczyrk.type.pl). W rejonie Ustronia, Wisły, Trójwsi Beskidzkiej i Brennej kursują lokalne autobusy firm: Wispol (www.wispol.pl), Linea-Trans (linea-trans.com.pl) i Transkom (www.transkom.pl).

Rozkłady jazdy w Internecie lub na miejscu na przystankach ułatwią nam zaplanowanie niektórych wycieczek, gdzie miejsce rozpoczęcia i zakończenia są od siebie oddalone, ale łatwo do nich dotrzeć autobusami. Wisła i Ustroń są dodatkowo połączone ze sobą oraz z resztą Polski linią kolejową w dolinie Wisły. Jej końcowy przystanek znajduje się w Wiśle-Głębcach (rozkład jazdy: www.pkp.pl).

Bielsko-Biała

Bielsko-Białą uważa się za stolicę Beskidu Śląskiego. Miasto leży u północno-wschodniego krańca łańcucha, u podnóża szczytów, spośród których najwyższa jest Szyndzielnia. Do 1951 r. były to dwa niezależne ośrodki miejskie, Bielsko i Biała, rozdzielone Białą (dopływem Wisły). Rzeka wyznaczała także granicę pomiędzy Małopolską a Śląskiem. W dwudziestoleciu międzywojennym Bielsko należało do województwa śląskiego, a Biała do krakowskiego. Starsze Bielsko już w 1263 r. uzyskało prawa miejskie, Biała rozwinęła się dopiero w XVI w., a miastem stała się oficjalnie w 1723 r.

Ulica Podcienie

Bielsko jest bogatsze w interesujące historyczne pamiątki. Najstarsza część miasta zachowała układ urbanistyczny z okresu średniowiecznej lokacji. Ponad zabudową historycznego centrum dominuje 60-metrowa wieża katedry św. Mikołaja. Wzniesiony w połowie XV w. kościół wielokrotnie przebudowywano. Dzisiejszy wygląd uzyskał w trakcie modernizacji przeprowadzonej na początku XX w. Z tego okresu pochodzi strzelista wieża z galerią w najwyższej części. Lekko pochyły Rynek otacza zabudowa powstała w okresie ostatnich czterystu lat. Wszystkie kamienice stawiane przed nastaniem XIX w. miały podcienia na parterze. Niestety później rezygnowano z tego charakterystycznego elementu architektonicznego. Zamurowywano również podcienia istniejących i modernizowanych budynków. Przetrwały podcienia w zachodniej pierzei placu oraz wzdłuż wychodzącej od niego na północ ulicy Podcienie. Płytę Rynku zdobią: fontanna Neptuna ze sztucznym kanałem oraz figura św. Jana Nepomucena (kopia oryginalnej rzeźby, którą w latach 30. XX w. przeniesiono do katedry). Wyeksponowano też mury fundamentów dawnej wagi miejskiej i studni odkryte w czasie wykopalisk przeprowadzonych przy okazji remontu płyty placu. Na północ od Rynku na skarpie wznosi się zamek bielski postawiony w połowie XV w. przez księcia cieszyńskiego Wacława I. Później wielokrotnie go przebudowywano. W latach 1752–1945 należał do książęcego rodu Sułkowskich. Dzisiejszy wygląd eklektycznej rezydencji to rezultat przeprowadzonej na ich polecenie w 2. połowie XIX w. modernizacji. Zamek powstał na planie nieregularnego czworoboku z dziedzińcem pośrodku. W północno-zachodnim narożniku wznosi się masywna, czworoboczna baszta zwieńczona krenelażem. Po przeciwnej stronie do południowo-wschodniego narożnika przylega kaplica św. Anny z mauzoleum Sułkowskich. Zamek mieści obecnie siedzibę główną Muzeum w Bielsku-Białej.

U stóp zamku przebiega główna arteria komunikacyjna Bielska-Białej, którą tworzy ciąg ulic: 3 Maja, Zamkowej i Partyzantów. To jeden z cenniejszych zespołów architektonicznych miasta. W sąsiedztwie zamkowych murów wznoszą się eklektyczne gmachy zbudowane w latach 90. XIX w. – Teatr Polski i Poczta Główna. Nieco dalej znajduje się neorenesansowy dawny Kaiserhof, czyli hotel Cesarski, od 1922 r. hotel Prezydent, a od 2007 r. President. Zwracają również uwagę neorenesansowe i neobarokowe kamienice przy placu Chrobrego przy zamku – jednej z reprezentacyjnych przestrzeni miejskich Bielska. Plac zdobi fontanna z wyobrażeniem trzech figlarnych chłopców oraz efektowne schody wprowadzające na wyższy poziom placu, gdzie w narożniku ulicy Orkana wznosi się urokliwa, piętrowa rokokowa kamieniczka. Niedaleko, powyżej placu Chrobrego, leży plac Marcina Lutra – centrum religijne i oświatowe dawnego ewangelickiego Bielska. Tę część tzw. Górnego Przedmieścia przyznano ewangelikom na mocy reform cesarza Józefa II. Głównym elementem kwartału nazywanego też „bielskim syjonem” jest ewangelicko-augsburski kościół Zbawiciela z 1782 r. ze strzelistą wieżą dobudowaną w 1848 r. po kolejnych XIX-wiecznych reformach zezwalających na budowę wież przy protestanckich świątyniach. Przed kościołem znajduje się pomnik Marcina Lutra, a wokół wznoszą się dawne budynki plebanii oraz ewangelickich szkół i instytucji. Nieco dalej na północ od placu i kościoła za ulicą Frycza Modrzewskiego leży Stary Cmentarz Ewangelicki założony w latach 30. XIX w.; od kościoła prowadzi do niego krótka uliczka zakończona neogotycką bramą wejściową. Na południe od zespołu ewangelickiego przy ulicy Jana III Sobieskiego znajduje się wczesnobarokowy kościół katolicki Trójcy Świętej wybudowany w 1608 r. Nieco dalej po przeciwnej stronie ulicy stoi Dom Tkacza, oddział Muzeum w Bielsku-Białej. Oryginalny drewniany dom, w którym mieszkali i pracowali sukiennicy, zamieniono na ekspozycję historii bielskiego tkactwa.

Biała również rozwijała się jako ośrodek tkacki i płócienniczy. Główna ulica przecinająca historyczne centrum dawnego miasta nosi nazwę 11 Listopada i pełni funkcję deptaka. Jednym z jej charakterystycznych współczesnych elementów jest figura psa Reksia, bohatera filmów animowanych dla dzieci, które przez lata powstawały w Studiu Filmów Rysunkowych. Spiżowy piesek ozdabia niewielki placyk z fontanną w pobliżu mostu na Białej (przy okazji warto wspomnieć też o Bolku i Lolku, których figurki znajdują się przy ulicy Mostowej przed centrum handlowym Sfera).

Panorama ul. 3 Maja spod zamku Sułkowskich

Historyczne centrum Białej stanowi dawny rynek, noszący dzisiaj nazwę placu Wojska Polskiego. Dominuje tutaj zabudowa z końca XIX i początku XX w. Najpiękniejszą budowlą jest secesyjny dom z czworoboczną wieżą w narożniku ulicy Targowej, który nazywa się kamienicą Pod Żabami, a to ze względu na figurki dwóch stylizowanych żab nad portalem w północnej fasadzie. Obok kamienicy wznosi się kościół ewangelicki z 1788 r. o typowym dla świątyń tego wyznania rozplanowaniu wnętrza; znajdują się tu wspaniałe organy z połowy XIX w. Kolejnym ważnym miejscem jest plac Wolności, przy którym zwracają uwagę wysokie, eklektyczne kamienice z przełomu XIX i XX w. Do charakterystycznych budynków należy trzypiętrowy gmach dawnego hotelu Pod Orłem. W północnej pierzei placu wznosi się wolno stojący Dom Cechowy z początku XIX w. Na południe od placów Wojska Polskiego i Wolności znajduje się plac Ratuszowy, gdzie stoi ratusz bialski, najpiękniejszy budynek w Bielsku-Białej. Podziw wzbudza wspaniała, ozdobiona sztukateriami neorenesansowa fasada oraz wysoka wieża zegarowa z galerią i narożnymi wieżyczkami. Najokazalszą świątynią w dawnej Białej jest katolicki kościół Opatrzności Bożej znajdujący się na placu, któremu wezwanie kościoła użyczyło nazwy, na wschód od placu Ratuszowego. Wzniesiona w latach 1760–1769 świątynia, rozbudowana w XIX w., pełniła funkcję bialskiej fary. Do dziś zachwyca piękną barokową formą i zdobieniami lekkiej, dwuwieżowej fasady oraz wspaniałym barokowym i rokokowym wyposażeniem wnętrza. Na południe od kościoła Opatrzności Bożej w obszernym parku pomiędzy ulicami Broniewskiego i Żywiecką znajduje się okazały pałac Habsburgów, przebudowany i należący obecnie do sióstr Zgromadzenia Córek Bożej Miłości prowadzących tu dom zakonny oraz placówki oświatowe.

Najważniejszą instytucją muzealną w mieście jest wspomniane wyżej Muzeum w Bielsku-Białej. Oprócz siedziby w zamku Sułkowskich i Domu Tkacza jego oddziałem jest Muzeum Techniki i Włókiennictwa mieszczące się w dawnej fabryce sukna Büttnerów. Miłośników starej techniki z pewnością zaciekawi znajdujące się w halach poprzemysłowych Muzeum Motoryzacji. O ofertę kulturalną miasta dbają dwie renomowane sceny: Teatr Polski i teatr lalek Banialuka. Rekreacyjne zaplecze miasta stanowią Beskid Śląski i Beskid Mały, wyrastające z osiedli miasta na przeciwległych brzegach doliny rzeki Biała. Najwyższym, a jednocześnie bardzo popularnym celem wycieczek jest Szyndzielnia (1026 m n.p.m.) – najdalej na północny zachód wysunięty wybitny szczyt Beskidu Śląskiego. Wycieczki do schroniska położonego pod wierzchołkiem ułatwia kolejka gondolowa.

Ustroń

Dzisiejsza znana miejscowość wypoczynkowa i uzdrowiskowa do XVIII w. należała do licznych beskidzkich wsi pasterskich. Po odkryciu złóż rud żelaza stała się jednym z ważniejszych ośrodków przemysłowych na Śląsku Cieszyńskim. W czasie wydobywania złóż rudy odkryto tu także lecznicze źródła solankowe. Już na początku XIX w. zaczęto ich używać w balneologii, a do podgrzewania wody wykorzystywano żużel z pieców tutejszych zakładów hutniczych. W 1802 r. książę Albrecht Kazimierz, syn króla Augusta III Sasa, wzniósł łaźnię i pijalnię oraz założył park zdrojowy. W 1901 r. powstał pierwszy na Śląsku Cieszyńskim zakład balneologiczny. Obecnie Ustroń znajduje się na oficjalnej liście polskich uzdrowisk.

Dzisiejszy Ustroń to jakby dwa oddzielne ośrodki: miejski i turystyczno-uzdrowiskowy. Miasto leży na lewym brzegu Wisły. Przebiega tędy linia kolejowa, a na północnym skraju znajdują się różnej wielkości wytwórnie przemysłowe, w tym duże zakłady kuźnicze – spadkobiercy hutniczych tradycji Ustronia. Tutaj też znajduje się centrum administracyjne i handlowe z Rynkiem i ratuszem. Nieopodal wznoszą się dwa kościoły: katolicki św. Klemensa z 2. połowy XVIII w. i ewangelicki św. Jakuba apostoła z 1. połowy XIX w. Najstarszy obiekt sakralny to drewniany kościół św. Anny w Nierodzimiu, kiedyś osobnej wsi zlokalizowanej przy wyjeździe w kierunku Skoczowa. W centrum miasta można też podziwiać relikty starej huty i kuźni, czyli budynek dyrekcji mieszczący Muzeum Hutnictwa i Kuźnictwa, do którego zapraszają potężne maszyny kuźnicze oraz Staw Kajakowy – dawny zbiornik zaopatrujący zakład w wodę. Obok rozciąga się park z nowoczesnym amfiteatrem, gdzie odbywają się koncerty i spektakle towarzyszące licznym imprezom w mieście. Zachowały się też XIX-wieczne zrębowe chałupy drewniane, przy których znajduje się ekspozycja wiekowych narzędzi gospodarskich. W zachodniej części przebiega dwupasmowa obwodnica – spuścizna po czasach PRL-u, przygotowana specjalnie dla I Sekretarza PZPR Edwarda Gierka, który w Ustroniu miał willę. Przy drodze tej znajduje się Park Dinozaurów z ekspozycją gigantycznych owadów. Ogromne, poruszające głowami i ogonami oraz ryczące gady robią duże wrażenie, ale chyba jeszcze bardziej malców zainteresują dwumetrowe owady – biedronka, pszczoła czy mrówka.

Widok znad Wisły na hotele piramidy na Zawodziu

Na prawym brzegu Wisły u podnóża masywu Równicy leżą trzy dzielnice: mieszkaniowe Zawodzie Dolne, uzdrowiskowe Zawodzie Górne oraz wypoczynkowy Jaszowiec. To piękny, zadbany, częściowo porośnięty dziką roślinnością obszar miasta. Na różnej wysokości, na tarasach wznoszą się tu wkomponowane w zieleń i otaczający krajobraz budynki uzdrowiska, hotele i ośrodki wypoczynkowe, w tym te najbardziej charakterystyczne dla Ustronia, czyli piramidy. Pośród zabudowy hotelowo-uzdrowiskowej znajduje się tutaj Leśny Park Niespodzianek. Na wybiegach można podziwiać dziki, jelenie, sarny, daniele, muflony, a nawet żubry. Specjalne miejsce w parku zajmują ptaki drapieżne (orły, jastrzębie, sokoły, sowy i wiele innych), które możemy oglądać nie tylko w wolierach, ale także w locie na specjalnie organizowanych pokazach.

Uzdrowisko w Ustroniu kojarzy się z zespołem kilkunastu charakterystycznych budynków sanatoryjnych i hoteli zwanych „piramidami”, które wyrosły u stóp Równicy w latach 70. i 80. XX w. Pośród nich znajdują się kompleksy lecznictwa uzdrowiskowego: Śląski Szpital Reumatologiczno-Rehabilitacyjny im. gen. Jerzego Ziętka, zespół Sanatorium i Szpitala Uzdrowiskowego „Równica”, Dom Zdrojowy z Przychodnią Uzdrowiskową i Zakładem Przyrodoleczniczym. W pobliżu Zakładu Przyrodoleczniczego otwarto park Zdrojowy z nowoczesną pijalnią, fontanną solankową oraz stanowiskami do ćwiczeń na świeżym powietrzu.

Ratusz w Ustroniu

Malownicze położenie Ustronia pomiędzy masywami Równicy i Czantorii ściąga tu nie tylko pacjentów sanatoryjnych. Ponad pięćdziesiąt ośrodków wczasowych i hoteli oraz niezliczona liczba pensjonatów i kwater zapraszają wszystkich spragnionych wypoczynku. Otoczony górami Ustroń to cel dla wszystkich, którzy lubią przemierzać górskie szlaki. Najpopularniejsze szczyty to, oczywiście, Czantoria Wielka po zachodniej stronie doliny Wisły i Równica po jej stronie wschodniej. W jednym i drugim przypadku w zdobywaniu szczytów pomaga infrastruktura – na Czantorię Wielką jedzie wyciąg krzesełkowy, a na Równicę autobus z centrum uzdrowiska. Piechurom wybierającym się na Czantorię Wielką i Równicę nie trzeba żadnych dodatkowych atrakcji poza szlakami turystycznymi. Grzbietowe szlaki ciągną się daleko na południe po obu stronach doliny Wisły. Na krótsze spacery po miejskich zakątkach Ustronia zapraszają szlaki spacerowe, których główny węzeł znajduje się na Rynku pod ratuszem. Zimą w Ustroniu działa kilka małych stacji narciarskich. Największa położona jest na stokach Czantorii Wielkiej, a jej centrum stanowi wyciąg krzesełkowy; uzupełniają go dwa długie orczykowe i krótszy talerzykowy. Na stokach pomiędzy Czantorią Wielką a Małą działa stacja narciarska w Poniwcu. Po przeciwnej stronie Doliny Wisły w masywie Równicy znajduje się ośrodek na stokach Palenicy. Wyciąg, który zimą służy narciarzom, w sezonie letnim wwozi żądnych emocji rowerzystów na trasy downhillowe. W parku Zdrojowym przy promenadzie nad Wisłą zimą wytycza się krótkie trasy do uprawiania narciarstwa biegowego; prowadzi się tu także kursy jazdy na biegówkach.

Wisła

Zanim Wisła zyskała popularność turystyczną, stała się obiektem zainteresowania krajoznawców i etnografów. Dawna osada pasterzy i drwali położona niemal u źródeł królowej polskich rzek zyskała na przełomie XIX i XX w. wielu sympatyków dzięki działalności Bogumiła Hoffa, kulturoznawcy, któremu przypisuje się odkrycie tego miejsca dla turystyki. Do popularyzatorów Wisły należał także znany psycholog i naukowiec Julian Ochorowicz. Dzięki ich działalności powstały tu pierwsze pensjonaty. Jeden z nich, Ochorowiczówka, zachował się do dzisiaj.

Plac Hoffa

Wisła stała się popularnym ośrodkiem spotkań śląskich elit w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Ten status zawdzięczała między innymi wojewodzie śląskiemu Michałowi Grażyńskiemu. Dzięki niemu mała beskidzka wieś w latach 30. XX w. zamieniła się w gwarny i popularny ośrodek turystyczny. To z tego okresu pochodzi Dom Zdrojowy przy pl. Hoffa w centrum Wisły, Zameczek Prezydenta RP w Wiśle-Czarnem, jezioro zaporowe u zbiegu dolin Białej i Czarnej Wisełki czy wiadukt kolejowy zwany „akweduktem” w Wiśle-Głębcach. Sprzed turystycznej ery pochodzą dwa sakralne zabytki miasta. Kościół ewangelicki św.św. Piotra i Pawła wznosi się w centrum przy ulicy 1 Maja, miejskim deptaku na południe od placu Hoffa. Strzelista wieża dobudowana została w 1863 r. do klasycystycznej, prostej w formie halowej świątyni, którą wzniesiono w 1838 r. Obok kościoła znajduje się zespół budynków parafii ewangelickiej, plebania z początku XIX w. i szkoła z 1824 r. Kościół katolicki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wznoszący się w pewnej odległości na północ od placu Hoffa (w sąsiedztwie dworca autobusowego) zbudowany został w 1865 r. Niedaleko tego kościoła przy ulicy Lipowej od 1986 r. wznosi się drewniany pałacyk myśliwski Habsburgów, przeniesiony w to miejsce z polany Przysłop pod Baranią Górą, gdzie stał od 1898 r. W centrum przy deptaku i placu Hoffa znajduje się zabytkowy budynek karczmy z końca XVIII w., gdzie mieści się Muzeum Beskidzkie. W skład ekspozycji wchodzą też znajdujące się na tyłach karczmy drewniane budynki starej szkoły z 1891 r. i chałupa góralska z początku XX w. Zabytkami stały się już także budowane od końca XIX w. wille, pensjonaty i hotele, na przykład Piast, Dąbrówka czy Zacisze. Uzupełniają je dziesiątki nowych obiektów turystycznych wszystkich kategorii cenowych, rozlokowanych na rozległym terytorium miasta nie tylko w dolinie Wisły, ale i w dolinach wpadających do niej potoków: Jawornika, Łabajowej, Dziechcinki i Malinki. Najnowszą wizytówką Wisły została skocznia narciarska w Malince wybudowana z inicjatywy Adama Małysza. Odbywają się na niej zawody w cyklu Pucharu Świata w skokach narciarskich. Hołdem dla naszego skoczka narciarskiego wszech czasów jest tablica pamiątkowa wmurowana w wiślański deptak, gdzie powstaje galeria mistrzów sportu. Czterokrotnego zdobywcę Pucharu Świata w Skokach Narciarskich uwieczniono też w… czekoladzie. Czekoladowa figura mistrza znajduje się w Domu Zdrojowym. Tutaj też mieści się muzeum jego imienia, gdzie zobaczyć można zdobyte przezeń trofea, w tym Kryształowe Kule, a ponadto narty i stroje, w których występował w zawodach.

Tablica wiślańskiej galerii mistrzów sportu na deptaku

Rozwój infrastruktury narciarskiej na terenie Wisły sprawił, że miejscowość stała się także popularnym ośrodkiem sportów zimowych. Stacje narciarskie na Soszowie, Stożku, Cieńkowie czy profesjonalne trasy do narciarstwa biegowego na przełęczy Kubalonka przyciągają amatorów narciarstwa zjazdowego i biegowego.

Największy ośrodek narciarski leży przy wylocie doliny Jawornika na stokach Soszowa Wielkiego. Wyciąg krzesełkowy i cztery orczyki obsługują system kilku tras zjazdowych oświetlonych i wyposażonych w urządzenia do sztucznego naśnieżania. Popularny jest ośrodek narciarski na Stożku Wielkim z wyciągiem krzesełkowym wspomaganym dwoma orczykowymi. W Nowej Osadzie znajduje się wyciąg krzesełkowy i krótsze orczyki, podobnie jak na stokach Cieńkowa. W sezonie 2014/2015 przybył wyciąg krzesełkowy w samym centrum na Wierchu Skalnitym. Większość wyciągów krzesełkowych pełni podwójną funkcję, ponieważ latem ułatwiają dotarcie na wierchy i gronie wokół Wisły, pozwalając na odbywanie dłuższych wędrówek po górach. Dodatkowo przyciągają też amatorów zjazdów rowerowych, dla których wytyczono specjalne trasy na stokach.

Karczma w zabytkowym domu w Istebnej

Trójwieś Beskidzka (Koniaków, Istebna, Jaworzynka)

Koniaków, stolica beskidzkiego koronczarstwa, to najwyżej położona wieś w Beskidzie Śląskim. Główna droga przecina ją ze wschodu na zachód grzbietami wzniesień, a najwyższy jej punkt, usytuowany we wschodniej części, leży na wysokości 850 m n.p.m. Tu przy drodze znajduje się niewielkie skaliste wzniesienie Koczy Zamek, gdzie według legendy stał niegdyś zameczek. Z jego szczytu roztacza się panorama doliny Górnej Olzy i Pasma Baraniej Góry. Nieco dalej na zachód po przeciwnej stronie drogi piętrzą się stoki bezleśnego szczytu Ochodzita (895 m n.p.m.), z którego można podziwiać 360-stopniową panoramę gór. W pogodny dzień widać stąd Beskid Śląski i Żywiecki, Tatry oraz wyniosłe szczyty Małej Fatry po słowackiej stronie granicy. Zimą na górze działa wyciąg orczykowy. Po zachodniej stronie wzniesienia leży centrum wsi. Po lewej stronie drogi znajduje się Kolyba na Szańcach, czyli izba regionalna i restauracja w jednym. Nieco dalej po prawej stronie zobaczymy sklep z wyrobami rękodzieła ludowego oraz Muzeum Koronki mieszczące się w domu Marii Gwarkowej, nieżyjącej już jednej z najsławniejszych koniakowskich koronczarek. W muzeum można obejrzeć ekspozycję jej dzieł, w tym niedokończoną suknię dla królowej brytyjskiej, prace nad którą przerwała śmierć artystki.

Czeski szlakowskaz na Trójstyku

Istebna to również ostoja folkloru i rzemiosła Beskidu Śląskiego. Jednym z miejsc, gdzie możemy zetknąć się ze sztuką ludową, jest Góralska Izba Jakuba Gazurka. Na osiedlu Wilcze znajduje się Izba Pamięci Jerzego Kukuczki (w domu, w którym mieszkał słynny himalaista). Przy placu w centrum Istebnej wznosi się XVIII-wieczny kościół Dobrego Pasterza. W starej części wsi wzdłuż drogi odchodzącej na wschód od głównego traktu do Wisły stoją liczne stare drewniane domy i budynki gospodarcze. W zabytkowej chałupie Kawuloków z 1863 r. znajduje się ekspozycja etnograficzna. Kawałek dalej wznosi się kościół ewangelicki. Zimą na stokach Złotego Gronia działają stacje narciarskie Zagroń i Złoty Groń dysponujące wyciągami krzesełkowymi i orczykowymi. Dodatkowo w tej pierwszej działa także park wodny.

Koronki koniakowskie

Jaworzynka znana jest z trójstyku granic, który znajduje się w oddalonym od zabudowy miejscu w osiedlu Trzycatek. Tutaj wzdłuż niewielkich strumyków schodzą się w jednym punkcie granice Polski, Czech i Słowacji. Zagospodarowany teren z altankami i miejscami do wypoczynku przyciąga tu spacerowiczów ze wszystkich trzech państw. We wsi przy zabytkowym drewnianym pensjonacie Na Grapie znajduje izba regionalna.

Skocznie na tle szczytu Skalite w Szczyrku

Szczyrk

Szczyrk to biegun chłodu Beskidu Śląskiego. Zimą jest tutaj dużo mroźniej niż w sąsiednich miejscowościach, a śnieg utrzymuje się niejednokrotnie od połowy listopada do końca marca. Ten odmienny klimat Szczyrk zawdzięcza położeniu w głębokiej dolinie Żylicy, rozdzielającej dwa wysokie grzbiety Beskidu Śląskiego. Nad miastem króluje potężny masyw Skrzycznego (1257 m n.p.m.). Szczyt jest oblegany zarówno latem, jak i zimą. To popularny punkt na trasie pieszych i rowerowych wycieczek po Beskidzie Śląskim. Wierzchołek Skrzycznego słynie z pięknej górskiej panoramy. W pogodny dzień na pierwszym planie zobaczymy masywy Pilska i Babiej Góry, a w tle cały łańcuch Tatr, Niżne Tatry i Małą Fatrę. Dla amatorów paralotniarstwa na szczycie Skrzycznego zbudowano startowisko. Zimą szczyt staje się centrum ośrodka narciarskiego. Dwuodcinkowy wyciąg krzesełkowy (górny, zmodernizowany odcinek to nowoczesny wyciąg z czteroosobowymi krzesełkami z osłonami) wspomagają dwa długie orczyki. Spod górnej stacji prowadzą trzy trasy zjazdowe o różnej trudności. Najwięcej umiejętności wymaga zjazd trasą FIS o długości 2850 m; dłuższa o 250 m Kaskada również nie należy do łatwych. Najdłuższa trasa, Ondraszek, ma 5200 m i jest jednocześnie najłatwiejsza.

Widok na Skrzyczne spod Magury

Po przeciwnej stronie doliny Żylicy króluje masyw Klimczoka, Magury i Trzech Kopców. Najpopularniejszym celem spacerów w tej części Szczyrku jest schronisko Chata Wuja Toma na przełęczy Karkoszczonka. Nieco więcej wysiłku kosztuje dotarcie do schroniska Klimczok. Relaks latem i zimą zapewnia zespół krytych basenów przy Centralnym Ośrodku Sportu oraz baseny i centra odnowy w kilku hotelach. W Szczyrku znajduje się również kryty tor curlingowy, gdzie można poznać tajniki tej fascynującej gry reprezentowanej na zimowych igrzyskach olimpijskich.

Kościół św. Jakuba w Szczyrku

W Szczyrku nie zachowało się wiele historycznych pamiątek. Najcenniejszym zabytkiem jest XVIII-wieczny drewniany kościół św. Jakuba, a przy ulicach znajdują się przydrożne kaplice z XIX w. Jest tu również sanktuarium maryjne związane z XIX-wiecznymi objawieniami, skupione wokół zbudowanego w latach 20. XX w. kościoła Salezjanów Na Górce.

Panorama doliny Brennicy na tle masywu Równicy

Szczyrk jest trzecim, po Zakopanem i Wiśle, ośrodkiem skoków narciarskich w Polsce. W 2010 r. oddano do użytku nowoczesny kompleks Skalite, składający się z trzech skoczni: K-40, K-70 i K-95. Latem oraz zimą odbywają się tu treningi i zawody, z mistrzostwami Polski na czele. Oprócz wspomnianego na początku ośrodka narciarskiego na Skrzycznem w Szczyrku-Salmopolu działa jeszcze druga stacja narciarska znana kiedyś jako Czyrna-Solisko, a obecnie jako Szczyrkowski Ośrodek Narciarski. To rozległy ośrodek na stokach Małego Skrzycznego i Malinowa wyposażony w trzynaście wyciągów orczykowych i jedenaście tras zjazdowych o różnym stopniu trudności; w najbliższych latach będzie on modernizowany, a wyciągi orczykowe zostaną zastąpione krzesełkami i gondolami. Ofertę dla narciarzy uzupełnia jeszcze kilka małych stacji narciarskich.

Brennica w centrum Brennej

Brenna

Brenna to duża wieś letniskowa w północnej części Beskidu Śląskiego położona w dolinach Brennicy, Leśnicy i Hołcyny. Otwartą na północ szeroką dolinę Brennicy otaczają beskidzkie pasma, które oddzielają ją od położonych po sąsiedzku miejscowości: Szczyrku, Ustronia i Wisły. Rolnicza i pasterska wieś przeżyła w swej historii okres przemysłowy, kiedy w XVII i XVIII w. na jej terenie zlokalizowano hutę szkła, a następnie żelaza. Dzisiaj eksploatuje się dwa największe okoliczne bogactwa: drewno pozyskiwane z okolicznych lasów oraz cenną ze względu na właściwości użytkowe odmianę piaskowca. Trzecim bogactwem jest – oczywiście – położenie. Górski mikroklimat, ukształtowanie stoków i długo zalegająca pokrywa śnieżna były powodem odkrycia wsi przez entuzjastów narciarstwa. Malownicze położenie spowodowało, że stała się równie szybko celem wyjazdów letnich. Przez wieś nie przebiega droga tranzytowa, co sprawia, że ruch jest ograniczony. Pomimo popularności i rozbudowy bazy noclegowej Brenna pozostaje kameralnym ośrodkiem górskiego wypoczynku.

Zalew na Leśnicy w Brennej

Uregulowana na całej długości Brennica zamienia się latem w kąpielisko. Wzdłuż obu brzegów ciągną się promenady spacerowe pozwalające na poruszanie się wzdłuż doliny pieszo lub na rowerze. W samym centrum znajduje się Park Turystyki – centrum sportowo-kulturalne. Jego centralnym punktem jest amfiteatr, wokół którego zobaczymy boiska wielofunkcyjne i do siatkówki plażowej, plac zabaw oraz pole do minigolfa. Oczywiście największą powszechnie dostępną atrakcją Brennej są otaczające ją góry. Szlakami turystycznymi bez przeszkód dotrzemy w dowolne miejsce na okolicznych szczytach. Brenna to także dobra baza dla turystów rowerowych i amatorów jazdy konnej. Zimą Brenna staje się kameralnym ośrodkiem narciarskim. Główne centra narciarskie Brennej skupione są na stokach leżących obok siebie Stożka Breńskiego, Gronika oraz Hyrcy.

Bystra

Ta duża wieś w dolinie Białki leży między Bielskiem-Białą a Szczyrkiem. Tutejszy mikroklimat przyczynił się do utworzenia tu już w 1898 r. sanatorium przeciwgruźliczego. Dzisiaj w rozbudowanym po II wojnie światowej kompleksie szpitalnym znajduje się ośrodek leczenia chorób płuc. W 1910 r. osiadł tutaj Julian Fałat, malarz, dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. W willi zwanej Fałatówką mieszkał do śmierci w 1929 r. Dzisiaj mieści się tutaj ekspozycja poświęcona jego twórczości, oddział Muzeum w Bielsku-Białej. We wsi znajdziemy wiele obiektów turystycznych. Z doliny prowadzą szlaki turystyczne w kierunku Magury, Klimczoka i Szyndzielni.

Warto odwiedzić

Cieszyn to stolica Śląska Cieszyńskiego rozdzielona granicą polsko-czeską. Historyczne centrum leży po polskiej stronie granicy. Warto tu zobaczyć: Rynek z zabytkowymi kamienicami i ratuszem, barokowy kościół św. Marii Magdaleny o gotyckim rodowodzie (sanktuarium Matki Boskiej Cieszyńskiej), późnobarokowy ewangelicki kościół Łaski Bożej, barokowy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, renesansowy kościół Trójcy Świętej z końca XVI w. W sąsiedztwie centrum wznosi się wzgórze z Wieżą Piastowską z XIV w., romańską rotundą św. Mikołaja z przełomu XI i XII w., a tuż obok pałac Karola Habsburga z XIX w. wraz zabudową arcyksiążęcego browaru wciąż produkującego piwo.

Rynek w Skoczowie

Skoczów leży nad Wisłą. Miasteczko ma ciekawy zabytkowy zespół architektoniczny, w którym zainteresuje nas zabudowa Rynku z ratuszem z XVIII w., kościół św.św. Piotra i Pawła z XVI w. z barokowym wyposażeniem, jak również kościół ewangelicki z połowy XIX w.