Читать книгу Asbesmiddag - Etienne van Heerden - Страница 6

Uiteindelik is hy weer aan die skryf. Die ontmoeting met die magnaat het hom aangevuur.

Die beeld waarmee sy vorige roman geëindig het, is die een waarmee hy nou vinnig en laag oor die landskap beweeg: hy is die eensame man wat hoed op die kop in ’n warmlugballon oor Afrika skuif.

Dis ’n massiewe ballon, en troppe wild galop voor die blaasvlam uit. As die man met die swart hoed en die stofbril die tou trek, blaas die gasbrander soos ’n draak en styg die ballon groots bo die land­skap uit. Net om weer rustig te dryf en dan stadig, met uitlate van wind, te daal. Die wild weet nie of hulle weghardloop vir die ver­skynsel in die lug of vir die skaduwee wat oor die vlakte jaag nie.

Die kameelperde galop pragtig, effens lomp so vanuit die hoogte gesien. Hul lang nekke beur en kneukels been werk in hul massiewe skouers. Vlekke glip oor die velle; onder die kolle kan jy die spiere sien span soos hulle uithaal. Met trompetterende slurpe en ore en sterte alarmisties gelig, draf olifante komieklik, stormend dwarsdeur doringbome en deur driwwe, sodat stof opslaan en ’n kalfie uitasem probeer byhou.

Maar die mooiste is die springbokke, wat uitgelate en rats, asof hulle die petalje meer geniet as wat hulle dit vrees, oor die vlakte uitsprei en uitskiet bo bossies. Met lang hale waaier hulle oor die bult, pronkend en witstert in die skuins lig van die son wat die grasvelde versilwer.

Só het sy vorige roman geëindig: die sirkuseienaar wat, nadat voorhakers en suwwe ou trekkers jare lank trokke van die een dorpie na die ander gesleep het, besluit om boedel oor te gee. Op die breë vlakte van die plaas uit die skrywer se kinderjare parkeer die sirkuseienaar en die ringmeester die trokke in ’n lang ry. Soos die huid van ’n groot dier wat vervel en toe verdwyn het, druip die lugballon oor die gras. Een ná die ander gooi die ringmeester die luike oop terwyl die sirkuseienaar, ’n sigaar aan ’t rook in ’n opvoustoel, toekyk.

Terwyl die ballon stadig uitswel, toets die wilde diere hul nuwe vryheid. Sommige wil uit vrees nie die hok verlaat nie. Maar toe die ape kwetterend uitbaljaar en die takke inswaai en die eerste rooikat wegglip asof hy geroep word, reeds onsigbaar in die rooigras, struikel-val die eerste kameelperd na buite. Sy bene is te lank, die oopte om hom te groot. Sy koppie sit vraend op sy nek. Dan volg die olifante, slurpe ondersoekend voor hulle. Suutjies volg die twee kwaggas op wie se rûe die narre toertjies uitgevoer het. Die mak meerkatjies, nou sonder hul gek kadotjies en strikdassies, volg die rooikat skelm en stil.

Toe al die diere uit is, klim die ringmeester in die lugballon se tuig. Vir die seremonie is sy gesig soos ’n nar s’n opgemaak – hy’t hierdie keer toegegee en dit in die openbaar laat doen. Laat hulle dink dis deel van die bevrydingseremonie. Net hy weet waarvan hy hom puur toe hy na die sirkuseienaar in die kampstoel waai en die ankertou loslaat en oor die galopperende diere uitstyg.

Op hierdie vlaktes het die skrywer grootgeword, die elfde generasie in direkte afstamming. Bloedgrond; hy ken geen ander plek nie. Hiervan sou hy losgewring word, om uiteindelik in sy klein apartement onder eikebome tereg te kom.

Nou is hy egter weer hier, en hy vlieg oor die vrygelate wild, hy kantel die kloof in, hy kan die opstal in die gleuf sien, die sleepsel van die rivier met sy hoë bome wat inleun oor die klipplate, die geduldige, koel werf met die waenhuis en sy ouers wat klein en verlate daar staan en opwaai na hom, die ry werkkamers, die kannas en rose, die waterspuite se sproeireën, en die akwaduk wat fontein-water hoog uit die klowe ondertoe lei.

Hy styg nader aan die berg se lieste, waar Boesmantekeninge in grotte sit – die oorsprong van verhale wat hy in die bosse voel roer, stories wat met voetpaadjies afgeloop het na die werf waar hy grootgeword het. Verhale van spronge en versinsels en nagmerries en transformasies wat uit hierdie bodem kom en wat hom gevoed het. Jare later, vasgekeer op ’n kampus, het hy soms magiese verhale geskryf, en hulle het soos die akwaduk hul stories hoog in hierdie donker klowe kom haal. Hy laat hom nie vertel dat sy verhale vreemd is aan Afrika nie; hulle is hierdie landskap, hulle anker hier waar die moontlike onmoontlik word, waar dit so alledaags is soos die vlinder wat uit die papie kruip, of die slang wat uit die boom oor jou skouers val en in ’n karos verander om jou warm te hou met die bose hitte van die slang se siel.

Op, op, op styg die ballon, die kolskaduwee skuif al vinniger, teen die skuinstes op, die klowe oor. Daar onder het die sirkuseienaar opgespring, en hand bo die oë kyk hy en die narre, die tuimelaars, die temmers en die dansmeisies in hul leotards hoe die ballon al hoër opskuif teen die kranse. Hulle roep en waai, maar dis tevergeefs.

Dan, asof ’n ander wêreld binne, glip die ballon oor die berg se kop en dis weg. Anderkant wag die groot vlaktes van die Kamdeboo, die laagvlakte wat uitstoot see toe, die dynserigheid van die onvoorspelbare, en uiteindelik die koel leegte van die oseaan. Daarheen, buite sig nou, skuif die ballon op ’n trog wind wat uit die hoogtes klim en hom oor die vlaktes jaag.

Die sirkuseienaar en sy artieste kyk om hulle: die leë hokke; die dooie trekkers en voorhakers; die reuk van diereangs, bokmis en diesel; die karigheid van die klein troep daar verdwaal in hul eie goeie bedoelings.

Dobbel is Giuseppe se ander passie.

Het hy ’n van? Die skrywer het geen idee nie. Waarom is dit so dat net Italianers dit kan bekostig om by wyse van slegs ’n voornaam bekend te staan? In hierdie land – soos hy sy meesterstudente meermale waarsku – waar swart mense vroeër net op die voornaam genoem is, moet hulle in hul skryfwerk daarvan bewus wees dat dié infantiliserende praktyk nie by alle lesers sal verbygaan nie. Oppas vir die nuwe sedebewakers!

Maar Italianers kry dit op die een of ander manier reg dat die enkelnomina selfs toevoeg tot hul status. Daarbenewens is daar skynbaar in hierdie land ook net ’n beperkte repertoire Italiaanse name. Italiaanse expats heet óf Mario óf Giuseppe óf Paolo óf Giovanni óf Luigi. Wys my nog ’n naam! dink die skrywer. Dit klink soos ’n sameswering, ’n kode waarmee die expat-Italianer sy weg baan in die vreemde land.

Dobbel, weet die skrywer, is die ewige begeerte na verrassing. Vir die aangename verrassing. Dis ’n eenvoudige denkwyse, en as ’n eenvoudige man is dobbel Giuseppe se manier om weg te hardloop van watter seermaak hy ook al in Italië gely het. Die pyn wat hom deur Afrika, suid en nog verder suid, tot in die skrywer se dorp, gedryf het.

Die skrywer het al geskimp na Giuseppe se verlede, letsels wat hy opgedoen het en hul manifestasie in die hede, maar Giuseppe het sulke tye nooit oogkontak gemaak nie. Daar sou egter ’n ligte bewinkie deur die skêr verskiet; die skrywer kon nie anders as om dit op te merk nie.

Al wat hy weet, is dat Giuseppe heel eerste ná sy aankoms in Kaapstad soveel jare gelede ’n tandarts besoek het. Hy het die skrywer op ’n keer vertel dat hy sedert daardie dag ’n lewenslange fobie vir tandartsstoele het. Dat die kwaktandarts ’n tand, in plaas daarvan om dit te stop, uitgetrek het. Dit het hom met ’n gat in die mond gelaat.

Hy probeer dit wegsteek deur “Ferrari” en “Puccini” uit die hoek van sy mond te sê. Maar soms word hy onkant betrap, en dan sit die donker gat daar – die handtekening van ’n versweë verlede; ’n vertrek, ’n reis, ’n aankoms in stilte gehul.

By afloop van hierdie verhaal (in soverre ’n verhaal ’n afloop kan hê) sal die romansier dikwels sit en wonder oor dié verlede van Giu­seppe, daardie tand, daardie reis deur Afrika en die aankoms; die verhaal wat vervaard ontwyk word; die bewerigheid wat die skêr tref.

Die skrywer se eie verhouding met sy verlede is een van fiksionalisering, ’n komplekse uittoor van die waarheid gelieg, ’n knaende herbesoek aan ’n opstal in ’n kloof, ’n karavaan in die halfwoestyn, ’n aap wat op ’n strandbal dans. Van wild bevry om uitgelate te spaander.

Giuseppe se bewerasie, het hy dit begin noem, daardie kere dat hulle afwyk van die gewone geselsies oor pesto, pastaresepte, koffie, die Grand Prix, blackjack en haarmousse. Dis wanneer die sluier agter dié spyskaart van voorspelbaarhede teruggetrek is, hierdie alfabet waaragter die Italiaanse expat wegkruip, dat Giuseppe sy ewewig verloor het.

Hoe werp so ’n man hom in die dobbelkuns? Benodig jy nie ’n sinisme wat jou kan laat dobber bó die wonde van die kansspel nie? Is die dobbelaar nie, elke keer wanneer hy vir ’n nuwe ronde aansit, die ewige nuweling nie?

Die ewige inisiant is natuurlik ook die skrywer se vloek. Met die begin van elke boek, nee, by die aanvang van elke hoofstuk, elke paragraaf, en uiteindelik woord vir woord, word die skrywer tot onderhorigheid gedwing: die dobbelsteen sal val en rol, jy sal wen of verloor. Daar is geen resep nie.

Die skrywer voel dus tuis by Giuseppe se dobbelary. Hy begryp dit; dis net nie vir hom nodig om soos Giuseppe Vrydagmiddae ’n tuxedo te huur voor sy vertrek na daardie sprokiespaleis in die noordelike voorstede nie.

Die skrywer benodig geen spoggerige uniform nie.

Desondanks pols Giuseppe hom dikwels oor sy eenselwige swart kleredrag. Waarom dra Professore dag ná dag dieselfde soort klere? Sal beter kleding – dalk ’n das en baadjie dan en wan – nie lei tot groter boekverkope nie?

“Nee, Giuseppe, die skrywersgenerasie waarvan ek deel is, glo in elegante dekadensie. Verslonstheid verkoop boeke. Jy moet gewroeg lyk. Wie wil ’n boek koop van iemand wat soos ’n polisverkoper lyk? Ek wil nie vertrou word nie – ek wil gelees word.”

Die wyse waarop hy daardie Donderdagmiddag die tafeltjie oorkant die gleuf geneem het om die magnaat af te loer, het hom verras én bang gemaak. Om daar van agter ’n donkerbril te sit en kyk hoe die chauffeur die geboë ou man uit die motor help. Die skielike herinnering aan sy bitter vader, soos ’n sweepslag.

Dit was diep in hom weggebêre, dié geheue, want toe hy hoor van die sjampoemeisie se flater, het hy onmiddellik skuldig gevoel. Hy wou bieg teenoor die groot nyweraar; hy wou sê hy’s jammer.

Hoe dra ons hierdie dinge nie in ons rond nie; hoe gereed is ons nie om toe te gee aan die vaderfiguur nie. Hoe verbysterend is die mag van hierdie dinge nie, en hoe kompleks. Só sterk en dwingend en paradoksaal dat hy nou by sy skryftafel sit, ’n intrige aan die uitbroei. Soos altyd is dit ’n dobbelspel. As ek hierdie kaart speel – wat sal gebeur? Aan die ander kant, as ek daardie een . . .

Sy vader en die asbesmagnaat het saam grootgeword diep in die suidelike provinsie, in die stowwerige binneland; in die Karoo. Sy vader was die seun van ’n boer; dit was ’n plaas wat die erfdeel was van die oudste seuns in die bloedlyn, ’n plaas in ’n vallei met water uit die berge. Die magnaat se vader was ’n professionele man op die dorp, ’n man met ’n buitelandse aksent, ’n das en baadjie, ’n goue vulpen, ’n kantoor.

As kinders het hulle saam gespeel, in die droë bedding van ’n rivier wat die naam van die Sabbat dra. Hulle het graag diep gate in die koel, klam riviergrond gegrou soos hase. Soms moes hulle dieper as gewoonlik dool, maar fluks het hulle saamgewerk, ’n ritueel, totdat hul grot koelte en klamte bereik het – ’n skuilte teen die ongenaakbare middagson.

Hulle het mekaar beloof dat hulle eendag saam sou goud uithaal, dat hulle hul lot sou saamsmee wanneer hulle die grootmenswêreld betree. Hulle sou soos Barney Barnato en Cecil John Rhodes in hul skoolgeskiedenisboek miljoenêrs word uit die skatte van die aarde.

Dit was ’n ernstiger kinderpakt as die gewone, ’n bende van twee. Daar was die versigtige snit met ’n lem, die uitruil van bloed.

Kinders beleef hierdie verblindende sterk lojaliteite en liefdes. Net om daarvan te vergeet wanneer stroomversnellings hulle later meevoer, en hulle kop bo water moet hou net om die stroomaf sleur te oorleef wat die lewe onafwendbaar word.

Maar meer so as ander het die skrywer se vader nogal naïef bly vasklou aan daardie bloedbroederskap gesmee onder ’n yl boom in die Karoo, so baie jare gelede.

Hoe vorm hierdie dinge ons nie! Hoe het elke familie nie, soos ’n genetiese kode, sy privaat mitologie uitgekaart nie! Hierdie verhaaltjie was sy vader se metanarratief: die seer toe die magnaat sy eerste myn laat grawe, blitsig soos ’n arend wat uit die winde val, diep die aarde in: asbestos!

Sy vader is nie gevra om te belê nie, en die intreebeleggers uit daardie streek, wat uit lojaliteit hul eertydse skoolmaat in sy eerste onderneming gesteun het, het saam met hom baie welgestelde mense geword. Elk het mettertyd in eie reg ’n dinastie gevestig, in daardie dae toe die Afrikaner verbete ’n bres teen Afrika probeer slaan het met graanlande, spoorlyne, sigaretfabrieke, asbesmyne, films en gedigte. En alsations en wette.

Bitterheid: die rokerige brandpunt van die vergrootglas. Die arme magnaat; hy’t dit nooit besef nie.

Maar jare later, ná sy vader se vroeë dood, het die skrywer se moeder hom ’n ander verhaal vertel oor die Bloedeed van die Sondagsrivier. Lesers sal waarskynlik terugdeins vir die hoofletters, verskoon maar. Ons betree hier egter mitologiese gebied; hierdie dinge is in klip geskryf. Dis die Dionisiese drif wat dié verhaal dryf tot by sy onwaarskynlike en dramatiese einde.

Maar mitologie was nie iets waaraan die romansier se ma haar gesteur het nie. Ná sy vader se dood het sy omsigtig maar stelselmatig die familiemitologie begin aftakel. Sy het opnuut in die huwelik getree nadat hulle verhuis het na die dorpie waar die skrywer nou woon; dis die omgewing waaruit sy oorspronklik gekom het. Hierdie veranderinge het haar vry gemaak om te beitel aan die standbeeld wat haar man van homself opgerig het.

Die verhaal wat sy vertel het, het gelui dat die magnaat inderwaarheid ’n besoek aan die skrywer se vader gebring het, toe nog die eienaar van die familieplaas Nooitgedacht in die berge van die Kamdeboo. Dit was in daardie jare toe wit mans van hul klas Afrika nog as hul speelgrond beskou het.

Die magnaat was, in sy moeder se woorde, “kop in een mus” met ’n filmmaker, ’n man wat later wêreldbekend sou word vir sy film oor ’n Coca-Colabottel wat uit die lug val en in die hande beland van ’n groepie Boesmans diep in die Kalahariwoestyn. Dié twee wou die eerste behoorlike Afrikaanse rolprent maak, en het van plaas tot plaas deur die uitgestrekte distrik gereis op soek na beleggers.

Sy vader, “wat uit gewoonte die skip gemis het” (sy moeder se woorde), het die geleentheid om te belê van die hand gewys. ’n Film? ’n Storie? Die ligsinnigheid van die bioskoop? Nee wat – so het hy gesê.

Maar die waarheid was dat hy diep in die skuld was, want hy het pas in ’n nuwe en duur projek belê. Synde ’n man vir verbeeldingryke prakserings, het hy begin bou aan ’n kontrepsie agter die toe deure van die skuur. Wat dit was, het niemand geweet nie, en hulle sou ook nooit uitvind nie, want hy het eendag bleek en kopskuddend uitgekom. “Vergeet daarvan,” was al wat hy gesê het. “Die ding vreet net geld. En dit sal nooit geld inbring nie.”

’n Smous is gebel en die onderdele vir die geheimsinnige masjien is onder ’n seil weggery: ysterplate wat ten duurste op die dorp laat sny is, skroewe en ratte wat uit die stad laat kom is, duur aluminium, koperdraad, allerlei meters en skakelaars. Als weg.

Die skrywer se vader het dus onder dié omstandighede die bioskoopgeleentheid laat verbygaan. Die film is vervaardig en die geld was nie te goed nie, maar twee loopbane is geloods. Toe die asbes-uur slaan, was hy uit die prentjie. Die skopgrawe het gereed gestaan en die eerste span fris manne is met vragmotors uit Zoeloeland gebring, in kampongs gehuisves en, nou ja, die res is geskiedenis.

Nywerheidsgeskiedenis. Maar ook die nie-geskiedenis van die skry­wer se familie.

Ná elf geslagte het droogtes die Karoo meedoënloos begin wurg. Die berg se silwer spuwing in die akwaduk het in die skrywer se kinderjare ’n dun, petieterige stroompie geword, toe ’n druppeling, en toe het selfs die groen slymvoering verdroog en verskrompel.

Nooitgedacht het ’n stofkom geword. Stoftregters het deur drome gedans, en in die nag kon jy nie onderskei tussen die soet geur van die doringbome, wat daardie droë jaar onverklaarbaar gebloei het, en die verrottende vleis van dooie lammers van daardie karige lammerseisoen nie.

“When a writer is born, a family starts dying,” het iemand ’n keer opgemerk, maar die skrywer het sy vader se seer gedra. Dit het egter verder as pyn gegaan: ’n verpligting het in sy siel begin ontkiem.

Hy was nooit bewus van hierdie drang nie. Later, toe alles verby was, het hy tot die slotsom gekom dat sekere dinge dormant in jou genetiese kode lê. Min of meer op dieselfde ouderdom toe sy vader se genetiese kode uitgeskop het en hy die plaas verlaat het om te begin werk by die sirkus wat ’n staning in die Sondagsrivier gemaak het, het onverwagte bitterheid die skrywer se eie biologiese klok tot by dieselfde plek gebring.

Hy is gereed vir ’n sprong, iets totaal onvoorspelbaars. Iets wat hom sal opswiep die winde van verandering in. Weg. ’n Ballon buite bereik van sy ingeperkte gemoed, van sy skrywerskap, sy professoraat. Van hierdie adolessente land wat homself stelselmatig aan die vermoor is asof hy die geskenk van bevryding glad nie begryp nie –’n kind met ’n nuwe driewiel wat die afdraand afjaag en mettertyd alle beheer verloor.

Dis die tydsgees, en die skrywer se gemoed is ’n lugballon.

Skielik is hy so tuis met die nosie van bitterheid en die moontlikhede van wraak dat dit hom duiselig maak. Daar is ’n bewing in sy hand wat plotlyne op die leë folio voor hom trek.

Skryflus neem van hom besit; dis ’n soort begeerte. Die dobbelsteen rol, dit tuimel asof dit ’n eie wil het en geen sorge in die wêreld nie. Dit tol op die name wat hy op die folio geskryf het en gaan lê plotseling op een naam: die sjampoemeisie.

Die nommer op die dobbelsteen is 1.

“Jy’s die een,” fluister die skrywer.

Die skrywer se vader het as vuurvreter begin. Die familie daar in die stil plaashuis op die werf waar geen diere meer was nie, het nie gehou van die term “vuurvreter” nie. Dit het hulle te veel herinner aan die voorgeslagte: die vuurvreters met hul lang baarde, hul mausers, die rebelle wat kommando’s gevorm het hier hoog in die berge, hier waar jy net Gods asemwind deur die gras sien vee en waar die son deur die koppe glinster en geen Britse vlag wapper nie.

Nee, dan eerder vuurspuwer.

Hy moes ’n baard kweek, ’n lang, swart bos baard wat ’n keer aan die brand geslaan het. Die skrywer het digby die arena gesit, daardie aand toe die sirkus weer verbygekom het en die hele dorp opgewonde was oor een van hul eie mense nou in dié wonderwêreld gewerk het. Sy vader het eers met vlammende baard ’n paar keer in die rondte gehardloop en toe onder handegeklap sy kop in ’n emmer, wat een van die hansworse kom hou het, gaan druk.

Die gehoor het geglo dis deel van die toertjie; die applous was oorverdowend. Sy moeder was woedend; hulle het sy vernederde vader agterna by sy karavaan gegroet en stil plaas toe gery. Die wêreld het na stof en klip geruik, die sirkus was ’n vertroosting vir die distrikte wat in daardie tyd so gesukkel het. Die arbeidershuise op die plaas was leeg, die werkers en hul gesinne moes almal loop, sommige van hulle het geslagte lank op Nooitgedacht gewerk. Hul trekke het op die rand van die hoofpad gesit, wagtend op die een of twee motors wat dalk daardie nag sou verbykom.

Toe die skrywer en sy moeder verbyry, het hulle wuiwend in die koplampe verskyn. Net ’n oomblik, in verflenterde klere, ’n hand gelig – ’n hand wat die skrywer se lyf geaai het, sy skoenveters vasgemaak het, sy toebroodjie vir die skooldag versorg het.

Toe die instink vir wraak die skrywer tref, besef hy dat dobbel nie net gedryf word deur die sug na verrassing nie, maar ook deur die verlange na die afgrond.

Om alles te verloor; om te val; om geen vastrap- of vatplek te kry nie; om gewigloos en vry te wees.

Hy is senuagtig toe hy Giuseppe Professional Hair Stylists die volgende dag bel om ’n afspraak te maak. Omsigtig sorg hy dat die Doktor nie dalk ’n afspraak het wat met syne sal saamval nie. Hy wil dit vermy; hy moet eers die water toets.

Dis ’n winderige middag, met die suidooster wat klere teen ledemate aandruk en sinusse uitdroog. Daar is ’n gevoel van onheil in die lug. Hy verlaat die stadskampus, en toe hy by die sekuriteitshokkie verbyry, glip hy Domingo in die CD-speler. Hy ry uit op die snelweg wat noordoos lei.

Hy dink aan ’n student se vraag: Wat is die doel van literatuur?

Dis somer, die akademiese jaar het pas begin. ’n Slegte begin vir hom – die reses is al tyd wanneer hy ongehinderd aan sy skrywerswerk aandag kan gee. Hy moes deur die dae voor en ná Kersfees, rondom Nuwejaar en daarna met die vingerpunt elke woord van ’n buitelandse vertaling van sy sirkusroman nagaan. Alles gaan verlore, het hy in die bedompige namiddae gedink. Wat hulle daar in Europa gaan lees, is ’n afgewaterde weergawe van die oorspronklike teks. Waarom moet ek my hiermee bemoei? Dis nie meer ek nie, hierdie teks sonder tekstuur en subtiliteit.

Hy begin die jaar moeg, met ’n kursus wat hy al die afgelope dekade aanbied. Hy ken die tekste uit sy kop – romantiese poësie uit die negentiende eeu, die Nederlandse Tagtigers. Dit moes vir hom ’n tuiskoms gewees het, ’n jaarlikse pelgrimsreis. Maar die studente word iedere jaar minder; vanjaar het slegs vier voor hom gesit toe hy die eerste dag by die klas instap.

En om die een of ander rede voel die terrein hierdie semester vreemd, byna bedreigend. Sy akademiese lewe word oorgeneem deur die meesterklasse in die skryf van Engelse fiksie wat hy aanbied – en daar is geen tekort aan studente nie; skrywerskap blyk ’n gewilde bestaanswyse te wees. Ook sy Engelstalige lesings oor kultuurstudie word aange­bied voor massiewe klasse, waar studente uitgestapel op sirkus-pawiljoene sit.

Die Nederlandse poësie is sy oorspronklike spesialiteit, sy liefhebbery, sy lewe. Hy het daarin gepromoveer. Stadig het dit egter onder hom gesterf; jaar ná jaar was die klassie yler, die begrip minder, die oë meer glasig. CNN berig min oor dié mistige landjie onder seespieël – dis kennelik die studentegemeenskap se houding; Arabies trek vol sale. Wag tot Mandaryns ingestel word. Nuwe winde, nuwe seë om te bevaar.

As akademikus lê hy tussen dissiplines en wag op aftrede. Hy verteenwoordig niks behalwe homself nie – “die skrywer” is tog geen vakgebied nie. Dis ’n terrein van selfsug en neurose; dis ’n ballonvaart.

’n Wiskundige in ’n land waar syfers een môre geheimsinnig verdwyn het. Al wat oorgebly het, is die alfabet. En niemand kan eens 26 daaraan koppel nie. Hoe meet so ’n man sy wêreld?

En nou is dit inderdaad asof sy gees ineens ou gevegte moet oorveg. Hy moet veg, maar hy weet nie teen wie of hoekom nie.

Dít was sy bui toe ’n astrante student, ’n briljante jong vrou, met die aanvang van die klas die vraag stel. Hy het gestotter, gestamel en die woord doel aan die orde gestel. Hy het verwys na Auden se woorde art makes nothing happen, hy het hier en daar aangehaal, en toe die lesinglokaal verlaat met die oortuiging dat ’n pasiënt op die operasietafel gesterf het, onder sy hande. Hy het die skalpel in die oopgemaakte derms vergeet: “Die skrywer se enigste taak is om goed te skryf.” Marquez.

Hy wat daaroor beskik om lewe te gee, het gefaal.

Hy kon die verleentheid op die gesigte van die studente sien toe hulle die saaltjie verlaat. Hy het uitgekyk oor die plaveisel voor die trappe van die groot saal. Hulle loop nou daar uit, sy studente, sluit daar aan by hul genote van ander fakulteite, en hy het hulle geen swaard in die hand gegee om die beskuldigings van irrelevansie te beveg nie.

Hoe kon hy aan hulle – eerstejaars – die waarheid vertel? Literatuur is slegs behep met sigself. Dit sou in hierdie dae tog ’n doodsvonnis wees vir hulle, vir sy vakgebied – sy sonnette en ballades, die dinge na aan sy hart.

Maar toe Giuseppe se stem sy oproep beantwoord het, het sy bui die blou lug ingespring. Hy was skielik soos ’n vlieër wat deur die wind opgeraap word, sy gees het gevlieg. Dit was soos die oomblik in ’n verhaal wanneer die storie, ná ’n aanvanklik onsekere begin, skielik sy eie stem vind. Ek het ’n werkwoord gevind, eureka, ek kan vlieg, ek kan my aan die wind oorgee.

Domingo se solo laat hom oor die teer skiet, rigting binneland, op pad na Maria, na Giuseppe, na Sylvia, na die leë stoel waar die sjampoemeisie eens stilweg gesit het in die doldrums tussen sjampoe­sessies.

Dis by daardie stoel dat sy haar flater begaan het. En dis oor haar wat die skrywer navraag wil doen.

Die brief het deur die voordeurgleuf geval, die voorportaal in – dís hoe hy die aankoms van ’n nuwe inval sien.

Die skrywer se kop is byna heeltemal grys, maar terwyl hy bestuur, dink hy aan sy moeder se hand oor sy hare. Sy moeder het geweet hoe om hare te streel. Sy kon vertroosting en aanmoediging met een aai oor die kop kombineer.

Hy weet nie van die motor wat hom onopsigtelik agtervolg nie. Hy bestuur asof hy alleen op die wêreld is, met die ander motor wat honderd meter agtertoe op die snelweg binne sig van sy agterligte bly. Soms versnel hy om geen ander rede nie as dat ’n ingewing hom tref. Ander kere begin hy weer só stadig ry dat mense agter hom toet en hy oor die geel streep moet swenk sodat verkeer wat agter hom opgedam het, kan verbykom.

Baie herinneringe het vergaan, soos foto’s wat in ’n album vergeel, maar die hand oor sy kop vergeet hy nie. Die herinnering aan sy moeder bly hom by soos die dag van gister. Daarmee saam die reuk van stof en diesel, en die geur van doringboombloeisels, geel blommetjies wat terselfdertyd ruik na soet lente en verrottende vleis.

Dis ’n herinnering wat hy nie sommer teenoor enigeen sal erken nie. Volwasse mans moenie te veel oor hul moeders praat nie, dink hy, toe hy opeens daarvan bewus word dat hy stadig binne die geel streep aankruie. Hy’s dalk selfs ’n maklike teiken vir kapers – die plakkershutte is hier tot byna teen die teerpad gebou. Nee, mans bêre hul moeders ver weg. Jy moet jou moeder verby wees; die lewe het jou immers verder geneem – uitdagings in, by die dood van vriende verby, snelweë oor.

Die moeder behoort ver in die truspieëltjie te staan, wuiwend met ’n sakdoekie in die sepia van die kinderjare.

Die Volvo ken die pad; hy hoef byna nie te bestuur nie. Sy vingertoppe rus liggies op die stuurwiel; sy voet por die petrolpedaal terloops. Dis die pad wat hy daagliks ry, ’n snelweg wat in sy gemoed al mitiese afmetings aangeneem het.

Hierdie teerpad heg aan die stadskom in die buurt van die groot koloniale hotel waar die wag voor die pilaaringang komieklik staan, opgestel in sy wit helm en uniform, terwyl die stadsverkeer verby hom jaag. Dan swaai die pad met ’n kurwe teen die berg bokant die stad uit; dit volg met ’n reeks boë die kontoere van die berg en swenk weer af, onderdeur ’n duikweg. Dit transformeer tot snelweg voordat dit verby twee massiewe koeltorings van beton die vlakte in verskiet. Verby plakkersbuurte gly dit, verby ’n moskee se groen-en-wit toring, met daaragter die eenselwige plat huisies van werkersgesinne wat eens deur apartheid se amptenary van die berg se skurwe wang verwyder is tot verder weg van die stadskern, die sandvlakte in.

Wanneer jy so die stad uitry na die dorpie (deesdae eintlik maar deel van die randstad) waar die skrywer vyftig kilometer verder woon, sien jy die blou deining van berge. Dit bly vir ’n hele ruk net belofte, want die pad moet eers ’n weg oopboor deur die werkersbuurte wat al digter teen die teer aantros – stapels sink en draad en menselewens hier verknoop in die groot gejaag na geleenthede.

Hy haas hom nou uit die stad na sy geliefde salon op sy dorpie, want hy is ’n skrywer op vlug tussen boeke. Die boek wat hy pas afgegee het, is deur die publiek by hom weggegryp en dis nie meer syne nie. Die kanon het dit toegeëien. Die dood wag ná so ’n boek; enige skrywer sal dit bevestig. En die nuwe boek is nog bloot begeerte. Die groot vrees is oor hom.

Bome, Van Gogh-agtig verwronge, flits by hom verby. Houtskooltekeninge, want verf is te duur wanneer jy in so ’n bui is. Toe hy vyf jaar oud was, eenkeer toe hy siek in die bed was, het sy moeder vir hom ’n groot boek met kleurplate gegee. Dit was ’n wonder dat die boekwinkel op die dorpie so ’n duur boek aangehou het – toe sy moeder dit sien, het sy dit dadelik opgeraap. Deesdae word dit ’n koffietafelboek genoem, maar daardie jare was daar nie sulke begrippe in die Karoo nie.

Die boek het afbeeldings van Van Gogh se skilderye en tekeninge bevat. Dit was die skrywer se eerste blootstelling aan die idee van kuns – dat jy om jou kan kyk en dan self iets daarvan kan maak. ’n Prentjie skep wat iets anders wil wees as dit wat ander mense sien as hulle na dieselfde ding kyk. ’n Prentjie wat ver verwyder is van dít waarna jy gekyk het toe jy dit geskilder of geteken het. ’n Nuwe uitbeelding, met sy eie waarhede. Die skrywer dink aan sy grootwordjare diep in die Karoo as jare laag gebuig oor Van Gogh se beelde.

Die wind ruk aan die Volvo en stoot sandwolke oor die N2. Elke dag bestee hy baie tyd op hierdie snelweg. Die Volvo se lyf is middelklas van buite, maar onder die enjinkap is ’n onverwagte, brute krag wat daardie meer vertonerige Duitse modelle sal laat skrik. Hy hoef nie kapers te vrees nie.

Die skrywer is lief vir motors; hoe kragtiger en nuwer, hoe beter. Van sy vader het hy sy liefde vir tegnologie geërf. Masjiene laat jou nooit in die steek nie, het sy pa altyd gesê. Die masjien is nie soos die weer of ’n vroumens of die buurman of die fyn geteelde merino of lusern in blom of die plaaswerkers nie. Daar is altyd ’n rede waarom ’n enjin lol. Enjins toon wel subtiliteite, maar elke grilletjie is die resultaat van ’n verstelling wat jý gemaak het.

So anders as dit waarmee ek nou in my boeke besig is, dink die skrywer: die mens as knaend falende masjien.

Sy pa het ook gesê: Sorg dat jy hier in Afrika die sterkste kar ry wat jy kan koop. Sy pa het geglo dat ’n mens op jou hoede moet wees.

En inderdaad, hierdie tyd tussen boeke of op die drumpel van ’n nuwe verhaal is die tyd wat hy in sy pasoppens moet wees. Dan wil hy instinktief wegbeur van die wêreld met sy geluidsoorlas, maar terselfdertyd moet hy al sy sintuie oophou vir die dinge om hom – want van daar iewers, van buite, sal die nuwe invalle kom.

Dit sal, op ’n dag dat jy dit nie verwag nie, intuimel soos daardie brief deur die gleuf in die voordeur. Die voorportaal van die gemoed in.

Hy ry die dorp binne, verby die huis met die Alsiende Oog waar hy as kind baie Sondagmiddae deurgebring het. Hy swaai links na die parkeerplek waar slaperige veiligheidswagte oor die plate motors waak. Sluit die Volvo en stap vinnig na die klein, onmerkwaardige arkade waar die salon geleë is. Hy merk nie op dat ’n motor stadig by hom verbyry om seker te maak of hy wel die vertroude weg na die salon volg nie.

As skrywer eien jy prooi onmiddellik en onverwags. Jy eien die jag in die doodgewone.

Dit is dus, agterna beskou, vreemd dat hy nie dadelik dood op die wind geruik het toe hy die salon binnegestap het nie. Miskien was dit bloot omdat dit nog ’n middag van toevlug was, van ontsnapping.

Daar was op daardie oomblik eintlik nie krag in sy gemoed vir ’n nuwe verhaal nie. Die boek wat pas uit was, het hom só gevul dat dit soms gevoel het of dit van hom besit geneem het. Die boek het hóm begin skryf.

Hy het aan homself begin dink as die hoofkarakter – ’n ringmeester in ’n sirkus wat op die platteland toer. Hy het deur die strate gestap, soggens met ’n wye draai na sy tafeltjie by die restaurant, en hom die swier van ’n pluiskeil en swaelstertpak verbeel. Hy’t ’n swepie in die hand gehad, en rondom hom was die pawiljoene ’n gretige kring. Die leeus en olifante en poedels was sy spesialiteite. Hy’t ook nog gedroom van ’n Bengaalse tier, maar hulle was baie skaars.

Saans ná die vertoning, wanneer die diere onrustig op hok sug en snuiwend nagmerries kry, het hy in sy karavaan gesit en stilletjies sy gesig met die grimering van ’n nar verander tot grimas. Niemand het hom ooit in hierdie toestand gesien nie; hy was mos die seremoniemeester, die heer in bevel van die ring, die arenabaas. Leeus het na hom geluister, olifante het voor hom gekniel. Narre het op sy handeklap stoffies laat opslaan soos hulle tuimel, en sweefstokartieste het sonder veiligheidsnette tussen hemel en aarde gebollemakiesie in flitsende kleredrag.

Maar saans, alleen in sy karavaan op die rand van een of ander klein dorpie waar hulle vir ’n dag of drie staning gemaak het, was hy die nar. Ure lank het hy voor die spieël gesit en na homself gestaar: die wit gesig, die komieklike, oorbeklemtoonde mane van die wenkbroue, die geverfde pruillippe. Diep het hy in homself ingestaar, en later alles gaan afwas en die grimeerstel weggebêre waar die karavaanskoonmakers dit nie sou vind nie.

So het hy hierdie boek geword, en so was hy ook sy vorige boeke.

Maar hierdie boek, oor ’n armsalige sirkustroep wat deur die Karoo toer, het die verbeelding aangegryp. Hoeveel mense hulself in die sirkusmeester herken het, het hy nie geweet nie, maar die boek is met meer as die gewone geskal bekend gestel. By die uitgewery het hy saam met ’n nuwe redakteur gewerk. Sy het geweet hoe om windrigting te toets en voorbrande aan te steek. Sy was meester van die word of mouth, die vuur wat spring oor gevestigde weë. Sy het maande voor die tyd, toe die teks nog onder haar sorg was, voorbrand gemaak.

Toe die eerste eksemplaar van sy roman in sy hand lê, in ’n restaurant waar hy en sy redakteur privaat gaan eet het, het hy reeds die reuk van geskroeide veld gekry. En hy het geweet dat hy in ’n spieël is, in die nêrensplek waarvan die filosoof praat: jy is in die glas, maar jy is ook nie.

Jy’s in die sone. The zone.

Nou is hy opgehits. Sy waarneming skerper as ooit tevore. In hierdie staat is water water. Lig is lig. Geluid het teksture waaraan jy met jou vingerpunte kan raak. Niks ontgaan hom nie. Klip is klip, soos die filosoof gesê het. Hy’s bloot, met niks tussen hom en die elemente nie.

Dis ’n naaktheid so opwindend soos die eerste erotiese ontkleding. Sonder kleding staan hy, weerloos en wakker. Sy gedweë geslag hang sigbaar daar. Sy palms is na voor gedraai. Sy hande is sag van maande se studeerkamerwerk. Sy binnearms se vel is teer; veel son het hy nie gesien nie. Hy voel soos ’n larwe, opeens die lig ingebring.

Hy word in die nag wakker van sy eie stem: “Waaksaam is my naam.”

Die drukoplaag is vergroot; die uitnodigings het ingestroom. Hy moes op die rug van ’n Bengaalse tier sit, met sy hand in die tier se warm bek terwyl die dier deur sy passies gaan.

Dit het ’n vreemde effek. Jy word ’n makwerekwere, ’n vreemdeling in eie land. Kollegas en vriende kyk jou vreemd aan nadat hulle die boek gelees het. Is jy die spieël, of is jy jý?

Die wind ruk aan sy aktetas terwyl hy oor die parkeerarea na die salon stap.

Die motor wat hom gevolg het, hou stilletjies onder een van die verflenterde boompies stil, en die insittende beduie na die terneergedrukte vrou op die omgekeerde emmer dat hy net tydelik daar wag; hy wil nie tyd koop nie. Hy kyk hoe die skrywer verby die fietswinkel stap, ’n oomblik daar huiwer, en dan by die gleuf onder die gebou indraai. Dan ry hy stadig weg, só dat hy geen aandag op sy motor vestig nie.

Die romansier stap verby die tuisnywerheid, waar besoekende boere weg van die toeristiese en gesofistikeerde restaurantomgewing in hul kakieklere by eenvoudige tafeltjies sit en koffie en beskuit geniet. By Word Weer Gebore se kantore is die gesigte blink en word die Wederkoms elke oomblik verwag. ’n Pragtige vrou sit agter die toonbank, wagtend op donasies. By Tux Dudes staan ’n senuagtige student in kortbroek en sandale met ’n tuxedobaadjie en strikdas homself in die spieël en bewonder.

Giuseppe is nie in die salon nie, en die skrywer is verras, aangesien hy die afspraak ’n uur gelede gemaak het. Maria haas haar vorentoe en bring saam met haar ’n warm, vogtige damp, die geur van nat hare en sjampoe. Sy was besig met ’n nuwe kliënt, altyd groot nuus in die salon. Sylvia staan gereed agter die wasbakke en leun met haar elmboë op die porselein terwyl sy vir hom grinnik. Vandag het sy, soos sy soms maak, haar kunsgebit tuis gelaat. Maar sy dra ’n nuwe bloes.

“Doktor het gebel en Beppe moes haastig na sy huis gaan om sy hare te doen,” sê Maria – in tye van spanning gebruik sy Giuseppe se bynaam. “Die koning van Spanje kom kuier. Beppe sal nie lank wees nie. Doktor voel nie wel nie, hy kon nie self inkom salon toe nie.”

Nou ja, dink die skrywer, ’n mens kan omstandighede seker begryp.

Hy sak weg onder Sylvia se hande. Sy begin hom vertel van haar liefde vir die dwerg wat die kostuumwinkel bestuur. Hulle het ’n affair aan die gang, maar hulle baklei baie en is nou weer uitmekaar. Maar vandag verlang sy na hom. Hy het die oulikste vet armpies en sy kan hom maklik tot op die bed tel (dit word sonder die vaagste satire gesê). Hy is veral gek na haar in ’n Halloween-masker.

Alhoewel die skrywer nie daarna vra nie, bied sy verder die inligting aan dat wat die res betref, hy ’n man is soos enige man. Selfs meer so. Sy knipoog, en Maria kom binne met koffie. Hulle lag en terwyl hy so teruglê, dink hy: Hoeveel meer het die biljoenêr om te verloor wanneer hy sterf as hierdie eenvoudige man of vrou. Die ou magnaat wat jaloers is op diegene wat gaan agterbly.

Sy vader het op sy manier ook agtergebly, al moes hy weer saam met die stoet vertrek – heel voor die rooi-en-geel Jeep met die ballonne aan sy kantspieëltjies en buffers gebind. Dis deur die sirkus-eienaar bestuur, en net voor ’n dorp het hy stilgehou en dan moes een van die narre, gewoonlik Tiekie, langs hom kom sit.

Die intog in die dorp, gelei deur ’n verkeerskonstabel op ’n motorfiets, was altyd ’n affêre. Al die artieste moes aangetrek wees en posisie inneem deur te hang aan die relings of te staan bo-op die voertuie wat gevolg het. Die John Deere-trekker wat die wa getrek het waarop die twee suwwe ou leeus in hokke was, sweefstokartieste met wye glimlagge daarom gedrapeer. Die kameelperde se koppies het ver bo die optog uitgesteek; hulle was nuuskierig en daar moes uitgekyk word vir lae brûe, waarvan daar nie veel in die Karoo was nie, of ’n slap kraglyn wat te laag oor die straat druip.

Sy vader het hul gesin verseker dat sy hart by hulle was en daar op Nooitgedacht agtergebly het. Hy het gewoonlik verlof gekry om hom in sy karavaan terug te trek tydens die intog in ’n nuwe dorp. Eers die aand met die vertoning sou hy, met ’n vuurbestande vals baard in plek, die petroleumsproei in sy mond neem en uitspuug om ’n vlamboog te vorm wat die skares verstom het.

Wanneer hulle op Nooitgedacht berigte van hom gekry het soos die sirkus oor die platteland geskuif het, was dit nuus van uitverkoopte tente, ’n ou leeu wat olik was en deur ’n plaaslike veearts na die beste van sy vermoë behandel is, drie nuwe apies wat afgerig moes word om op maat van konsertinamusiek te dans, ’n tuimelaar wat geval en sy skouer gebreek het. Net soms het hy vertel van sy verlange na die klowe en landerye van Nooitgedacht.

Reënbuie het gekom en gegaan. Eenkeer was daar in die pos ’n glansfoto van sy vader wat, met op die agtergrond ’n bewonderende skare, ’n vlam voor hom uitblaas wat alle vuurvreters uit die voorgeslagte beskaamd sou gelaat het.

Wat het hy en sy moeder geweet van só ’n troep se lewe in tente en karavane? Wanneer jy die sirkus sien, is dit ’n onwaarskynlike gesig: die orkes raas, die ligte flits, die vlamboë spu. Die perde is vol blinkertjies en die leeus grom, die narre tuimel en die dansmeisies wip hul boude. Die hokke is leeg, in skemerte verlaat die diere die arena, agter ’n gordyn huppel die narre weg.

As seuntjie het hy vermoed dat die onsigbare kant van die sirkus ’n wêreld was van suur kos, tralies, suwwe artieste en argumente; van whisky en depressiewe, ingehokte diere; van sigarette en gesmeerde grimering. Van bedompige karavaantjies wat in die hitte van die Karoo oonde was, bedompig aan die broei, met trae kalenderdae wat teen die karavaanmuur afgemerk word: sy vader, die elfde geslag op Nooitgedacht, op toer.

Dis iets wat die skrywer onthou het tydens sy buitelandse toere: die alewige hotelkamers, die paneelbesprekings, die voorlesings onder ligte, die koerantonderhoude. Die vry aande waarin hy alleen en verlig in ’n wildvreemde stad kon uitstap, waarin hy in die dae voordat die onderhoude gepubliseer is ’n gesig was soos enige ander gesig op straat: ’n man alleen by ’n restauranttafeltjie, ’n skaduwee op ’n brug wat oor ’n groot rivier boog, iemand wat in ’n galery tob voor ’n skildery.

Hy het gedroom van agterbly in daardie karavaanlewe, van ’n nuwe identiteit, ’n aangeplakte baard, die skemer gordyn agter die tent waarin jy kon verdwyn en nooit weer terugkom nie.

’n Man wat nie woorde voortbring nie, maar ’n sproeivlam, ’n fakkel voor die mond. ’n Toertjie, eintlik nie eens gevaarlik nie, blote oëverblindery.

Giuseppe haas hom in ’n trog lug binne, triomfantlik soos hy altyd is nadat hy in die skadu van grootsheid geloop het.

“Doktor is baie siek,” verklaar hy en vryf sy hande. “Baie terneergedruk. Wil nie meer lewe nie. Maar hy’s beter nou, ek het vir hom ’n paar olywe en ’n blaartjie basil gevat.”

Hy vryf weer sy hande en kom skud die skrywer se hand. “Ek is so jammer, Professore, maar ’n koning is op pad en die Doktor . . .”

“Alles reg, Giuseppe,” antwoord hy. “Die vroumense kyk baie goed na my. Sylvia was selfs besig om my van die dwerg in haar bed te vertel.”

Dis algemene praktyk: wanneer Giuseppe die salon verlaat, verander die twee vroue in kokette. Hulle werk met groter teerheid met die skrywer se kopvel, doen navraag oor watertemperatuur en velsensitiwiteit, pronk voor die spieëls, doen hul oë en lippe, bespreek met mekaar moontlike haarstyle en hoe dit hul voorkoms sal verander. Hy word genooi om sy mening te gee en voorstelle te maak wat betref kleur, lengte en styl. Erotika broei daar tussen die stoomdampe en die klam geure, die brommende haardroërs en die geplas van water.

Hy het afgelei dat dit hul klein ontsnapping is. Soms vertel hy hulle van sy reise as skrywer, van fotosessies, televisie-onderhoude. Dan en wan hoor hulle sy stem oor die radio, of hulle sien hom in ’n tyd­skrif – hoewel hy en die twee vroue helaas nie dieselfde mediavorme verbruik nie. Hulle is versot op praatradio, daardie onophoudelike stroom verontwaardighede en onderdrukte woede en jaloesie. Of People Magazine, met sy parade sepiesterre en porn queens.

Maria sien in hom die skrywer van gelukkige eindes. Sylvia, vermoed hy, huiwer op die rand van desperaatheid. Enige man wat uitgestrek voor haar lê, sal haar blikke oor sy lyf ervaar en die honger wat in haar groei soos haar hande hom al deegliker inseep. Dis die wet van die natuur wat broei in warm water en skuim, stilte en sensualiteit. Wie weet watter donker begeertes deur Sylvia spoel terwyl hy daar in die skemerwêreld tussen wakker wees en wegdommel lê tot sy hom ’n ligte stampie gee en triomfantlik vir hom knipoog asof hulle saam ’n heerlike orgasme bereik het.

Maar wanneer Giuseppe binnekom, verander die atmosfeer. Soel winde word ’n trek, wat in kombinasie met ’n nat kop tot verkoue kan lei; stoom is ’n praktiese probleem wat opgelos word deur ’n venster oop te gooi; en tere massering word ’n verpligting eerder as bederf.

Giuseppe bring die skrywer en die twee vroue abrup terug uit hul spel van subtiliteite en infantiele erotika. Dis nie dat hy, met sy romantisering van tenore en wandelinge op die Seepuntse promenade en sy liefde vir goeie motors en wyn, hierdie dinge nie verstaan nie. Dis net dat hy hier op sy terrein ’n klein Napoleon is wat absolute lojaliteit van sy Josephines eis.

Nou is hy terug van die Doktor, en die skrywer word leepoog en nat en deur die slaap na sy stoel gelei. Giuseppe is opgewerk; hy gooi vensters oop en skuif meubels terwyl Sylvia ’n handdoek oor die skrywer se hare hou en Maria die vloer met ’n besem takel. Die skrywer gaan sit en word genoop om hulle tot fokus te roep – sulke tye moet Giuseppe versigtig gelei word om sy oog op die bal te hou.

“Net ’n trim, Giuseppe. Onthou, net ’n trim.”

Giuseppe begin afgetrokke kliek.

“So, hoe gaan dit met die Doktor?” vra die skrywer.

“Haai, siestog,” antwoord Giuseppe, “hy is nou ’n ou man, en hy is hartseer oor die lewe.”

“Hy het ’n lang en vrugbare lewe gehad.”

“En Professore, hy is stinkryk. As hy maar net voordat hy sterwe vir ons ’n bietjie geld kan gee.”

“Net ’n ou snapsie,” voeg Maria by. In die spieël, bo die besem, blink haar oë.

Sylvia verskyn vanaf die wasbakke in die spieël voor hom; sy stap die raam binne asof sy ’n karakter in ’n toneelstuk is. Daar is nou emosie in Sylvia, haar hande is rooi nadat sy die skrywer se kop so deeglik ingeseep het.

“Dis nie asof hy ’n paar duisend sal mis nie,” sê sy met onverwagte bitterheid. “En dis óns wat hom elke week sy uurtjie vrede gee, weg van alles af.”

Dis toe dat die skrywer hul blikke sien ontmoet. Hulle kyk na mekaar in die spieël. Hy begryp dadelik dit is nie die eerste keer dat hul geselsery dié rigting inslaan nie.

Sylvia se beslistheid, selfs woede, verras hom. En toe weet hy dat sý plot nie die enigste een is wat aan die uitbroei is nie.

Tog draai alle oë na hom. En hy onthou: die beste en helderste oomblik van sy kinderjare was toe sy vader as ringmeester aangestel is.

Die een in beheer van die vertoning.