Читать книгу Afryka Subsaharyjska - Ewa Cieślik - Страница 6

Na potencjał ekonomiczny państwa czy regionu wskazuje wiele czynników, wśród których można wymienić między innymi: solidne środowisko instytucjonalne, dobrze rozwinięte mechanizmy rynkowe czy odpowiednio prowadzoną wewnętrzną i zagraniczną politykę gospodarczą. Z kolei atrakcyjność danego obszaru można rozpatrywać zarówno w perspektywie długo-, jak i krótkookresowej. W tym kontekście Afryka Subsaharyjska zdaje się mieć znaczny potencjał długoterminowy. Region charakteryzuje się czynnikami decydującymi nie tylko o jego własnym rozwoju społeczno-gospodarczym, lecz także przyczyniającymi się do poprawy dobrobytu na świecie.

Afrykę zamieszkuje około 1,3 mld ludzi w 54 (lub 55, jeśli wliczać Saharę Zachodnią) krajach, co razem generuje 2,2 bln USD nominalnego PKB dzięki handlowi, rolnictwu i różnym źródłom energii (w niektórych krajach dominuje ropa naftowa). Nie tak dawno temu, bo w 2013 roku, była kontynentem o najszybszym wzroście na świecie, wynoszącym 5,6% rocznie. Bank Światowy oczekuje, że do 2025 roku większość afrykańskich państw osiągnie PKB per capita w wysokości co najmniej 1000 USD, co pozwoli zaklasyfikować je do grupy o średnim dochodzie [Rheingold 2019].

Na drodze do realizacji tych przewidywań stoi niewątpliwie wiele wyzwań związanych ze statusem społeczno-ekonomicznym, handlem zagranicznym, zmianami gospodarczymi, klęskami żywiołowymi, wieloletnim kolonializmem, konfliktami, ubóstwem i nierównościami, a także poziomem korupcji. Ich przezwyciężenie pozwoli zapewnić rozwój gospodarczy i utrzymać zdrowe, bogate i produktywne społeczeństwa. Wedle publikacji Grupy Afrykańskiego Banku Rozwoju Perspektywy makroekonomiczne w Afryce w 2019 roku wyniki gospodarcze w tym regionie były coraz lepsze, a wzrost PKB w 2018 roku oszacowano na poziomie 3,5%. Planowany poziom wzrostu gospodarczego w 2020 roku, wynoszący 4,1%, z powodu pandemii COVID-19 nie zostanie osiągnięty, po raz pierwszy od 25 lat nastąpi recesja. Trzeba będzie liczyć na solidarność wewnątrz kontynentu oraz integrację, aby sprostać wyzwaniom oraz rozwijać przemysł, co sprzyja też tworzeniu miejsc pracy. Afryka musi się uprzemysławiać, a także wykorzystywać swe zasoby rolne, surowce mineralne i inne bogactwa naturalne.

Wyzwaniem na trzecią dekadę XXI wieku pozostaje przyspieszenie integracji gospodarczej Afryki. Afryka bez granic to nie tylko ideał polityczny, lecz także podstawa do stworzenia konkurencyjnego, szybko rosnącego rynku, który odgrywałby znaczącą rolę w handlu międzynarodowym. Integracja umożliwiłaby także rozwój branż transgranicznych, oferując tym samym korzyści inwestorom działającym na szeroko zintegrowanych rynkach.

W ostatnich latach intensyfikuje się także współpraca Polski z kontynentem afrykańskim. Szczególnym zainteresowaniem wśród polskich przedsiębiorców cieszy się region Afryki Subsaharyjskiej, który wyprzedził Afrykę Północną w zakresie obrotów handlowych i przepływów kapitałowych z naszym krajem. Stanowi to efekt trzech zjawisk: po pierwsze, przełomu w postrzeganiu przez polskiego przedsiębiorcę kontynentu afrykańskiego – biznesmeni nad Wisłą zaczęli dostrzegać w Afryce Subsaharyjskiej perspektywiczny kierunek wymiany handlowej i inwestycji zagranicznych[1]; po drugie, wzrostu zainteresowania regionem na skutek potrzeby dywersyfikacji zagranicznej działalności polskiego biznesu, szczególnie po ostatnim globalnym kryzysie; po trzecie – pogarszającego się klimatu prowadzenia biznesu w krajach Afryki Północnej [Cieślik 2016].

Brak opracowań dotyczących atrakcyjności biznesowej Afryki Subsaharyjskiej (poza monografią T. Rynarzewskiego i in., Potencjał gospodarczy i możliwości rozwojowe Afryki. Polska perspektywa [2017], koncentrującą się na teoretycznych aspektach miejsca Afryki w gospodarce światowej, jej potencjale gospodarczym oraz stosunkach gospodarczych z UE, w tym z Polską) i rosnące zainteresowanie tym regionem stały się podstawą do napisania niniejszego opracowania. Jest ono rezultatem współpracy naukowców z trzech polskich uczelni (Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie). Autorzy od lat spotykają się w maju w ramach konferencji naukowej Dni Afryki w Olsztynie. Są one wielowymiarowym projektem naukowym, edukacyjnym i międzykulturowym, zainicjowanym w 2004 roku na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. W ramach tego projektu podejmowane są działania mające na celu wniesienie istotnego wkładu w badania afrykanistyczne oraz popularyzowanie wiedzy o historii i kulturze tego kontynentu. Konferencje naukowe organizowane przez Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych[2] Wydziału Humanistycznego UWM stanowią platformę interdyscyplinarnego dyskursu naukowego polskich i zagranicznych specjalistów różnych dziedzin naukowych zajmujących się Afryką.

Podstawowym celem opracowania jest próba oceny potencjału gospodarczego i możliwości współpracy gospodarczej między krajami Afryki Subsaharyjskiej a Polską.

Realizacji celu posłużyły studia literaturowe, obejmujące zarówno polskie, jak i zagraniczne opracowania dotyczące rozwoju gospodarki afrykańskiej. Wśród prezentowanej w monografii literatury świadomie dużo miejsca poświęcono pozycjom autorów afrykańskich. Celem takiego doboru bibliografii było wskazanie perspektywy tamtejszych autorów i tym samym zminimalizowanie europocentrycznego podejścia do przekształceń rozwojowych zachodzących na kontynencie. Niezbędnym źródłem informacji o Afryce Subsaharyjskiej okazały się także materiały statystyczne, raporty, opracowania organizacji międzynarodowych, instytucji finansowych oraz firm konsultingowych. Analiza literaturowa została uzupełniona metodami statystycznymi oraz autoryzowanymi wywiadami.

Badaniami objęto kraje Afryki Subsaharyjskiej. Na ich podstawie sformułowano rekomendacje nie tylko dla polskiego rządu i potencjalnych polskich inwestorów, lecz także dla afrykańskich decydujących kręgów w celu poprawienia klimatu inwestycyjnego i optymalizacji polsko-afrykańskiej synergii.

Książka składa się z sześciu rozdziałów, w których są analizowane: kondycja gospodarcza Afryki Subsaharyjskiej, jej potencjał oraz polskie przepływy handlowe i inwestycyjne z danym obszarem.

W pierwszym rozdziale, Dynamika rozwoju Afryki Subsaharyjskiej, przedstawiono kompleksową analizę Afryki Subsaharyjskiej z uwzględnieniem dynamiki rozwoju rynków wschodzących oraz czynników ograniczających ten proces. Rozwój gospodarczy jest uwarunkowany stabilizacją polityczną, dlatego też podjęto zagadnienia związane z demokracją elekcyjną oraz ryzykiem niestabilności.

W drugim rozdziale, Klimat prowadzenia działalności gospodarczej w Afryce Subsaharyjskiej, zaprezentowano czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, mające wpływ na wielkość zaangażowania kapitałowego w tej części świata. Starano się w sposób jak najbardziej kompleksowy scharakteryzować klimat inwestycyjny oraz przepływy kapitałowe między Afryką Subsaharyjską a światem.

W rozdziale trzecim, Relacje Polski z Afryką Subsaharyjską: przepływy handlowe i inwestycyjne, przeanalizowano stosunki gospodarcze pomiędzy Polską a Afryką Subsaharyjską w latach 1994–2017.

W kolejnym rozdziale, Przewaga komparatywna i mapowanie produktów polskiego eksportu kierowanego do wybranych krajów Afryki Subsaharyjskiej, skoncentrowano się na poszukiwaniu perspektyw wzrostu polskiego eksportu z krajami subsaharyjskimi, a także zidentyfikowano w nim grupy towarowe charakteryzujące się najwyższą konkurencyjnością.

Kolejne dwa rozdziały stanowią studia przypadku. Pierwsze dotyczy regionu Afryki Zachodniej, w szczególności Senegalu, z kolei drugie koncentruje się na polskich firmach działających w Afryce Subsaharyjskiej.

W rozdziale piątym skupiono uwagę na potencjale ekonomicznym Afryki Zachodniej, a bardziej szczegółowej analizie poddano Senegal. Wybór tego regionu jako szczególnie atrakcyjnego dla polskiego biznesu nie był przypadkowy, gdyż charakteryzuje się on nie tylko wysoką dynamiką wzrostu gospodarczego, na jego obszarze są zlokalizowane ważne gospodarki afrykańskie (Nigeria, Ghana, Wybrzeże Kości Słoniowej czy Senegal), ale również jest on ważnym elementem polskiej strategii wejścia na rynki afrykańskie. Wyjątkowe miejsce w analizie potencjału gospodarczego przypadło Senegalowi z kilku powodów. Po pierwsze, ze względu na długotrwałość polsko-senegalskich relacji. Po drugie, w wyniku stabilności politycznej i dobrego rozwoju infrastrukturalnego kraju. Po trzecie, z uwagi na strategię Senegalu, który aspiruje do pozycji „bramy do Afryki Zachodniej”. Nie bez znaczenia w ocenie państwa jako potencjalnego partnera gospodarczego Polski jest pochodzenie Autora rozdziału, który z autopsji zna klimat prowadzenia biznesu i warunki rozwojowe Senegalu.

W ostatnim rozdziale, Obecność wybranych przedsiębiorstw polskich w Afryce Subsaharyjskiej, skoncentrowano się na kilku polskich przedsiębiorstwach działających na kontynencie afrykańskim. Z powodów historycznych, związanych z brakiem kolonialnych więzi Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski, z Afryką, zaangażowanie przedsiębiorstw z tego regionu na kontynencie afrykańskim jest niewielkie. W ostatnich latach można jednak zaobserwować pewien wzrost. Wśród polskich spółek handlujących i inwestujących w Afryce na szczególną uwagę zasługuje Ursus SA, który w ciągu kilku poprzednich lat notował dynamiczną ekspansję do różnych krajów. Rozdział analizuje historię ewolucji firmy oraz jej zaangażowanie handlowe i inwestycyjne w Afryce.