Читать книгу Debora en seuns - Helene de Kock - Страница 7

Desember is uiteindelik hier met gul somerdae en skielike donderstorms. Die eksamen is al amper vergete. En Margot en Erik het dit nogal reggekry. Sy Engels begin sowaar meer foolproof raak en byna die hele dorp dink hulle is gekys. Selfs Susan het al bekommerd begin skimp dat hulle darem baie tyd alleen deurbring. Tot so ’n mate dat Margot haar ma in haar vertroue moes neem oor waar Erik se hart eintlik lê.

“O, hemeltjie tog, Margot. Wat ’n onmoontlike situasie. Totaal verbode. Buitendien, so iets werk nooit.”

“Hoe weet Mamma? Dalk is Erik regtig lief vir haar. Ek dink enige mens kan vir Elizabeth Williams gou-gou lief word.”

“Nou toe nou,” kon Susan net uitkry. “Dan kan ek van jou dieselfde sê, en daarby is jy nog opofferend ook.”

“Nie regtig nie,” het Margot gelag. “Ek en Erik geniet nogal ons Engelse dae. Dis vir my heerlik om hom te terg oor hierdie liefde van hom. En dit in Engels. Hy bloos tot in sy hempskraag as ek net haar naam noem. En wat sy nou doen omdat ons nie meer in haar klas is nie, wonder ek mos want sy kon soms diep ingedagte na Erik kyk.”

“En niemand het dit agtergekom nie?”

“Nee, Mamma. Sy was versigtig, ignoreer hom so half. Sy was nou die dag in die winkel. Erik het haar bedien en sy het amper die brood laat val toe hy haar ewe droog ’n aangename dag toewens. Gelukkig was daar net twee klein kinders om swiets te koop. En Ma, dis nie asof Erik haar met skaapoë aanstaar nie. Hy hou hom in.”

Ten minste deesdae. As mens nie weet dat Erik Schlagerfeldt sy hart op die jong Engelssprekende onderwyseres verloor het nie, sal jy dit nooit sê nie.

Dit bring natuurlik mee dat daar nou ’n ekstra geheim rondom die Schlagerfeldts is. Met dié verskil dat sy immers die aard van die misterie ken.

Margot is dankbaar dat die gesprek met haar ma redelik gou ontlont is. Want Erik se verliefdheid op Elizabeth Williams groei by die dag. Hy staar lang rukke dromerig voor hom uit as hulle smiddae saam sit en tee drink of op die agterstoep help perskes skil.

Heinrich en Marnitz wat nou tuis is, bekyk hom wel af en toe fronsend, asof daar iets is wat hulle pla. Hulle is hul ou spottende self, klop hul kleinboet ontydig op die skouer, maak aanmerkings oor sy baard as hy die dag nie geskeer het nie, en les bes, vertoorn Margot genadeloos.

“Die ou meisietjie wat groot geword het,” noem Heinrich haar en lag sy hartlike lag as sy kwaad word.

En dokter Marnitz kyk Erik so en laat dan sy blou blik klinies oor Margot gaan. Sy verpes dit as hy dit doen. Kyk sommer anderpad en probeer haar hart se simpel bokspronge ignoreer.

Dis waar wat haar ma sê, dink sy een middag voordat sy klaarmaak om te gaan help perskes skil vir inmaak.

“Hierdie Schlagerfeldt-manne is gevaarlik. Hulle is … wel, hulle beskik oor daardie soort aantreklikheid wat ’n vrou kan laat ontspoor.”

“Hoe?” wou Margot nuuskierig weet.

“Beter om nie te weet nie,” het haar ma geantwoord en haar mond op ’n plooi getrek.

Maar as haar ma reg is, dink Margot en trek die spierwit bloesie oor haar kop, gaan sy dit uitvind hoe en dan sal sy veral vir Marnitz ’n ding of twee wys. Want sy is self nie meer ’n kind nie. Sy weet nog nie presies hoe dit voel nie, maar sy kan sien dat Erik in ’n ander wêreld is. Een wat sy self ook wil ontdek.

As Debora egter enigsins vermoed dat Erik verlief is, steek sy dit goed weg. Na alle waarskynlikheid bespiegel sy dat dit op Margot is. Daarvoor sorg Margot mos. Soms deur opsigtelik maar speels met haar hand deur Erik se weerspannige kuif te vee sodat hy terstond beetrooi word.

“Sê dankie,” vermaan sy dan sodra hulle weer alleen is. “As jou ma darem moet weet …”

Dan staar hy verskrik na haar en vou sy breë hande krampagtig saam. Hemel, dink sy meermale. Dit moet absoluut onhoudbaar wees. Meer ’n marteling as ’n vreugde.

Sonder dat sy dit kan verklaar, het sy net so beskermend teenoor die Schlagerfeldts en hul verborge dinge geraak as die huismense self. Want sy gee toenemend om vir hulle. Selfs vir die man wie se stom oë soms stil op haar rus wanneer sy en een van die seuns na die syvleuel toe gaan om vir hom tee of van Debora se tuisgemaakte limonade te neem.

Sal sy ooit die dag vergeet wat sy soos vele male tevore na die syvleuel gestuur is met ’n koppie tee wat Anna haar in die hand gestop het.

“Ag, vat jy gou dié, Ounooitjie,” het die vrou gesug. “My bene sukkel vandag. Seker rumatiek, of iets.”

“Graag, Anna,” het sy ingewillig.

In die deur van herr Dieter se slaapkamer wat in die besonder vir sy behoeftes ingerig is, het sy vasgesteek. Debora was aan die gesels met haar man. In ’n sag singerige toon met kwalik hoorbare woorde. Dit terwyl sy sy groot, slap hande vinger na bleek vinger met ’n lappie was. ’n Erdeskottel met skuimende seepwater langs haar op die tafel by die bed. In die water was daar laventeltakkies en roosblare. Margot kon die salwende soetheid daarvan ruik. Die twee mense omvou deur die brons laatlig vanuit die westelike skuifraamvenster. Toe het Debora sy uitgeteerde arms begin masseer. Sagte, strelende bewegings. Herr Dieter het behaaglik gesug.

Margot het bly staan, traag om die ooglopende innigheid tussen die Schlagerfeldts te onderbreek. Of dalk, het sy gedink, is dit ’n eensydige intimiteit. Want wat kon die man met sy niksseggende, sielsmoeë blik sy vrou bied? Sy het ’n bietjie geskrik vir haar gedagtes.

Herr Dieter het toe al vir die nag gelê. Debora en Anna moes hom in die bed gesit het, sy kos klaar vir hom gegee het. Sy oë het Debora se bewegings met intense konsentrasie gevolg. In die koper skemering kon Margot sweer daar glim trane in sy blik. Sy het stil bly wag dat Debora moet klaarkry.

Dis toe dat sy die regterhand sonder die middel- en ringvinger sien. Dit was asof daar ’n kloof tussen die wysvinger en die pinkie is. Amper soos die poot van ’n volstruis. Sy het skok en jammerte stekelrig voel opwel. Maar Debora het aangehou om die verminkte hand teer met die geurige waslap af te vee. Margot het gesluk aan die knop in haar keel. Dit, het sy op daardie oomblik besef, is waarom Anna of Debora altyd die man se hande, wat hy self nie kan beweeg nie, onder ’n kniekombersie toemaak.

Hartseer wou haar oorweldig. Sy het gewens Debora wil opkyk en haar sien. Die tee kom vat. Maar die vrou se lang lyf was soos ’n vraagteken oor haar man gekrom terwyl haar hande met veerligte hale sy boarms ook was. En sy het die uitgeteerde arms masseer, op en af met sagte dog ferm hale. Toe was sy sy nek en laaste sy gesig, strelend en teer. Dit terwyl sy swyende blou blik haar gesig nooit verlaat en sy nie ’n sekonde ophou met haar lae, sangerige gesprek nie.

Daar was iets in daardie kamer, het Margot besef. Iets donker en diep. Oneindig smartlik en tog ook fassinerend. Veral die vaardige dog liefderike manier waarop sy sy arms gemasseer het, het in Margot bly vassteek.

Debora het uiteindelik opgekyk en haar mondhoeke het lig geroer.

“Dankie, Margot,” het sy kalm gesê, die tee by haar geneem. Margot het gesien dat haar oë klam en blink was. Maar haar rooi mond was strak.

Daardie kristalbrose oomblikke tussen die onkapabele man en sy streng raakvatvrou het Margot finaal ingetrek in die kring van hul bestaan. Sy het daardie besoek aan Dieter Schlagerfeldt se kamer vir haarself gehou. Nie eens haar ma daarvan vertel nie.

Want sy het bekoor sowel as bedreig gevoel. En te min geweet om dit verder in woorde te kon uitspel, het sy by nabetragting besef. Miskien lê die aantreklikheid in die onbekende, die feit dat die Schlagerfeldts nie gelees kan word nie, dink sy nou weer vir die soveelste maal.

Toe sy oorstap na die groot huis, haar hare blink geborsel met haar wye blou romp wat om haar kuite klok, is sy onnoembaar teleurgesteld toe sy net vir Erik op die agterstoep aantref.

“En as jy so alleen sit?” vis sy en kry vir haar ’n skerp messie om te begin skil aan die hoop appelkose in die emaljeskottel.

Hy sug swaar. “Heinrich is met ’n vaart hier weg en Marnitz is mos by Ou Dok in die spreekkamer. Vandat hy ’n dokter is, verbeel hy hom ook wat.” Erik is vir die res van die middag so bot dat sy niks uit hom kry nie. En Debora is blykbaar winkel toe.

Sy glimlag wrang toe sy per ongeluk van die appelkose se taaiheid aan haar wit bloes afsmeer. Sy wou mos grênd lyk vir ’n man wat dink sy is ’n dogtertjie.

Een aand ná sy en haar ma nuus geluister het, voel sy misnoeg en omgesukkel. Klaar met skool laat haar voel asof haar lewe stilstaan.

Boonop klink haar ma so effe mismoedig: “Ja, die Engelse darem. Het jy gehoor? Drie van hulle skepe was in ’n ure lange geveg met ’n pocket battleship van die Duitsers. Klink darem asof twee van die skepe …”

“Ja, Mamma, ek het gehoor, die Exeter het die stryd gewonne gegee en Achilles en die Ajax het die Duitse skip agternagesit. Maar daar’s iets anders van sekere Engelse wat ek wil weet.”

“Moenie begin nie, Margot,” vra Susan sag.

Maar Margot vlie op uit die stoel waar sy gesit het.

“Waarom wil Mamma nie vir my van hom vertel nie? Al is hy ’n niemand, is hy immers my pa.”

Susan se gesig word wasbleek. Sy slaan soos gewoonlik toe as die onderwerp aangeraak word. Haar hande begin fladder in gebare wat nie woorde na haar lippe kan lok nie. Eindelik kry sy stram uit: “Ek het jou al baie gesê. Omdat hy jou as ’n niemand beskou het … Hy wou ons … wou jóú nie hê nie, Margot. Enne, die verlies is syne.”

“En sy van was Scott?”

“Dit was deel van sy van, ja,” bely Susan eensklaps. “Ek … ek het jou mos al gesê dat ek gedink het, steeds dink, dat hy vir jou … en vir my immers deel van sy naam skuld.”

“Wat was sy volle van?” vra Margot verbaas en klaar halfpad kwaad.

Susan knyp vervaard haar altyd blekerige wange met haar duime en voorvingers vas, wieg effens vorentoe waar sy op die enkelbed in haar kamer sit. “Sy van, Margot, was … is Scott-Trewellyn.”

“Gmf! Dis gewigtig,” smaal Margot, maar sy kan die pols in haar keel voel klop. Byna asof sy in ’n miswolk haar pa se figuur kan gewaar.

“Waar is hy nou?” vra sy met ’n stram keel.

Haar ma se nerveuse vingers knyp weer haar wit wange tot daar pienk kolle sit. “Ek weet nie,” fluister Susan vermoeid. “En ek wil ook nie weet nie.”

Margot loop uit stoep toe, gaan sit op die lae muurtjie. Staar die donkerte in.

Dis wat haar soms rasend maak. Sy het dit al teenoor Erik bely. Soos nou die dag ’n paar weke gelede toe hulle twee van Eisenstein se winkel af op hul swart dikwielfietse op pad terug huis toe was, Erik met ’n bruin kardoes vol drop onder die arm. Hy was lus vir anderster swiets as sy ma s’n, het hy vroeër beduie en Margot omgepraat om saam te ry. Toe sy oor haar pa begin praat, het hy haar net so skuinsweg bekyk en die pedale harder getrap.

“Ek weet jou pa se dinge pla jou. Maar sluk dit en gaan aan. So is dit omdat dit nie anders is nie.”

“Is dit julle Schlagerfeldts se leuse?”

“Dit is, ja, en dit werk.”

Sy het nie verder met hom gelol nie. Weet mos uit ondervinding dat hy niks verder sou sê nie.

Miskien moet sy die hele ding ’n ruk lank uitlos, besluit sy heimlik. As dit dan vir die Schlagerfeldts moontlik is om geheime te hou, dan kan dit seker vir haar ma ook so wees. G’n wonder die twee vroue kom so goed klaar nie. En nou is jy sinies, Margot Scott-Trewellyn. Noudat jy jou volle van het, matig jy jou ’n eie sê ook aan.

Sy skrik ligweg vir die gedagte. En ook vir die nuwe Margot wat selfstandig haar eie kajuitraad hou. Want sy sal nooit aan iemand anders erken dat sy haarself nou as Margot Scott-Trewellyn aanspreek nie.

Dis nie net haar lewe wat al meer verwikkeld begin raak nie. Debora Schlagerfeldt se lewe vertoon maar net bolangs rimpelloos. Onder vloei daar ’n stroom wat rukkerig kabbelings maak. Sy weet dit mos vandat sy die vrou en haar man so tragies intiem saam gesien het. Die vreemd melodieuse woorde, byna poëties. “Daar’s hy, Dieter. Nou’s jy weer skoon soos die oggend.”

En af en toe ’n liefkosende Duitse frase.

Dis oomblikke soos nou, wanneer die dorp begin stil word en die nag se fluisteringe by die oop venster indrywe, wat Margot oor die situasie in die kalkwit huis oorkant die straat tob. En oor haarself. Ook oor haar ma wat vir haar by die dag broser lyk. Soms oor die oorlog wat soos ’n swart onweerswolk in die Noordelike Halfrond hang.

Matriek is verby, dink sy effe teatraal en ’n diep sug wel in haar op. Daar is nou soveel ander dinge om oor te wonder. Dis moeiliker as voorheen om oor haar pa te dink. Dit bly net te vaag. Al weet sy nou wat sy volledige naam en van is. Henry Sean Scott-Trewellyn. Maar dis dit. Sy gaan weer die huis in, sien dat haar ma al kamer toe is en sê sag nag in die gang. Klaar uitgetrek, lê sy gesig na die muur toe, weg van die valerige maanlig wat deur die dun gordyne sif.

Haar gedagtes maak weer ’n draai na haarself toe. Sy is eintlik ook ’n raaisel. Margot met die skim van ’n pa in Engeland.

Die Scotts en die Schlagerfeldts ís enigmas, besluit sy oplaas.

Toe haar ma die volgende middag ’n bietjie gaan rus – iets wat sy deesdae al hoe meer doen – stap Margot oor na die Schlagerfeldts toe. Sy loop deur die lang gang tot in die kombuis. Debora moet by die winkel wees en Anna het seker herr Dieter se tee gaan gee. Margot sien die drie broers op die agterstoep by die witgeskropte tafel sit en gesels. Sy glimlag. En luister ’n bietjie. Al is hul praatjies deurspek van bespiegelinge oor die oorlog en veral die Unie se aandeel daaraan, is daar tog ’n ondertoon van energieke vrolikheid. Veral Marnitz en Heinrich kan dit nie weerstaan om Erik se siel oor iets uit te trek nie. Sy kan aan haar vriend se pienkerige gesig sien dat dit nou weer sulke tyd moet wees. Sy wonder wat hulle sal sê as hulle van die mooie Engelse skooljuffrou moet weet.

Waar sy suutjies in die kombuisdeur huiwer, betrag Margot die drie fris manne met hul donker kuiwe en wit glimlagge, heel in sinchronisasie met mekaar. Al terg en skerts hulle. En onverhoeds pak dit haar. ’n Emosie wat ’n eienaardige sensasie deur haar knieë stuur. So of haar bobeenspiere los daarvan raak. Haar vingers raak aan haar lippe en gly af na haar hals waar sy die pols kan voel tril. Sy tree skuins terug tot op die drumpel sodat hulle haar nie dadelik moet opmerk nie.

Hul hegte broederskap fassineer haar. Ten spyte van hul onderlinge geskoor met mekaar is daar iets meer wat hulle saamsnoer. Hulle weet heel moontlik wat tussen hul pa en ma gebeur het. Hulle ken hul eie geskiedenis. En hulle dra die wete manmoedig.

Sy staar na die drie swartkoppe. En dis of sy op hierdie oomblik sien hoe dit is en ook hoe dit nog altyd was.

Hulle is die mense op wie sy nog altyd gewag het. Sy sluk stram.

Heinrich beduie hardop hy dink die meeste mense besef nog nie dat Suid-Afrika pens en pootjies in ’n oorlog betrokke is nie. Marnitz beaam dit met ’n stywe kopknik. Erik luister net en nou en dan reik hy na die bak vol appelkose, vat een om smaaklik te eet.

Soos altyd in vrugtetyd moet hulle help sny en ontpit aan die berg appelkose waarvan konfyt gekook moet word. Soggens vroeg word Fanjan en die seuns die boord ingestuur om die appelkose en vye so vars moontlik af te pluk. Oor ’n paar weke sal die geelperskes in hul duisende ryp wees. Dan sal almal wat tuis is, help skil nadat dit geblansjeer is. Baie smoorwarm middae se sit en skil en nou en dan ’n stroopsoet stuk in jou mond druk. En heelwat later sal die vier knoestige ou appelbome hul groen soet-suur vrugte gee waarvan Debora so graag gebackene Apfelkücherl maak. By dié smullekker appeltertjies bedien sy altyd so ’n knertsie lemoenlikeur en ryk jerseyroom.

Margot se mond water skielik. Dis of al die jare se herinneringe binne oomblikke in hierdie huis saampak. En sy voel intuïtief aan dis omdat iets einde se kant toe staan. Miskien is dit die oujaar, troos sy haarself, maar weet vir seker dat die sorgelose samesyn wat sy nog altyd hier so intens geniet, ook aangetas gaan word.

Dis Marnitz wat haar eerste gewaar. Sy andersins strak gesig lig effens om die ferm mond. “Middag, jy.”

“Hallo, julle.”

Heinrich wink haar met ’n blinktaai voorvinger nader. “Kom sit, suster, hier’s nog baie werk.”

Erik glimlag net toe sy gedwee langs hom plaasneem. Wat is dit vandag met haar? Die woorde steek in haar keel vas. Gelukkig kom hulle niks agter nie. So gewoond is hulle aan haar, dink sy met ’n vrank bitterheid. Sy is die buurdogter. Punt.

Sy pak ’n paar vye in ’n bord om dit te begin prik.

Die drie manne is steeds met mekaar aan ’t skoorsoek terwyl hulle appelkose ontpit en met vurke gaatjies in die vye steek. Tussen hulle staan die groot skottel met kalkwater waarin die geprikte vye gedompel word om oornag te staan voor môre se kokery. Die vye ruik so melkerig soet en helaas brand die einste melk Margot se hande naderhand, maar sy lag later so vir die broers se onderlangse geskerts dat sy daarvan vergeet. Dis of hulle met opset ’n prettige dinamiek tussen hulle probeer behou.

Haar hart krimp om hulle onthalwe ineen. Hulle het seker tog, nes sy, eintlik nie ’n pa gehad nie. En die pa wat hulle het, is by verre die mees ontoeganklike van hul almal.

Maar soos wat sy nou na hierdie manne kyk, sal mens nooit sê dat die bloue weemoed, ten spyte van hul ma se vrolike rooi lippe, in hierdie huis teenwoordig is nie. Marnitz sit ’n klompie geprikte vye in die kalkwater, vee sy nat hande aan ’n vadoek af en staan op. Strek sy lang, soepel lyf. Haar oë volg die beweging en die punte van haar vingers begin prik. Dit moet die melk van die vye wees.

Hy loop leun met sy breë skouers teen ’n stoeppilaar aan, betrag sy broers fronsend terwyl hulle losweg stry oor hoe gou die oorlog nou eintlik oor gaan wees. Toe skud hy net sy kop asof die gesprek hom nie aanstaan nie.

Hy draai eensklaps dwars om na die rooipers skemering bokant die eikeboom te staar. So asof hy alleen hier is. Altyd die denker, dink Margot wyslik. In homself gekeer, selfs al neem hy deel aan ’n gesprek.

Heinrich glimlag breed. “Nou toe, mooiste Mädchen, het jy darem al ’n kêrel vir Bloukrans se Oujaarsparty?”

Sy swyg ’n oomblik. Eintlik probeer sy vergeet van die party wat elke Oujaarsaand op die Pienaars se bergagtige plaas in die holkrans gehou word. En waarheen sy en haar ma vir die eerste maal ooit genooi is.

“Moenie laf wees nie,” keer sy geïrriteerd. “En julle moet ophou om my ‘mooiste Mädchen’ te noem. Ek hou niks van byname nie.”

“Nou toe nou. Ons noem jou dan so vandat jy klein was?” Dis Heinrich en sy vrolike lag klink op.

Ook Marnitz se kwaaierige mond pluk in ’n skuins laggie.

En sy vererg haar. “Steeds. Ek is Margot. Buitendien, ek is al lankal ver van klein af.”

“Nou goed, Margot,” gee Heinrich kopknikkend toe, stut sy ken op sy vuis en betrag haar met vernoude oë. “Ek e … ek vermoed ook darem dat die wêreld op party plekke verander het, maar sal ek nou my vraag anders moet bewoord ook?”

“Hoe bedoel jy nou?” Sy is steeds nie heeltemal gereed vir sy naskoolse gevatheid nie.

“Ek bedoel,” glimlag hy fyntjies en bekyk haar op en af, “dat jy iewers jou flikkers sal moet begin gooi. Een van die dae is al die oulike kêrels klaar gevra.”

Sy kry haar asem terug. “Is daar dan oulike mans op hierdie dorp?”

“Jong, jy moet jou slim hou,” mor Erik maar hy fokus op die appelkoos wat hy uit die erdebak gaps en blitsig in sy mond steek.

Heinrich skater net, tot sy voel hoe die hitte na haar hals klim. Maar haar blik bly op Marnitz.

Dié se een wenkbrou lig net geamuseerd, sy felblou oë vee vlugtig oor haar. Toe sê hy: “Nou ja, verskoon my. Ek het ’n plig om na te kom.”

“Watse plig?” wil Erik nuuskierig weet.

“O, natuurlik om ’n verveelde vroumens se hart te gaan bly maak,” merk Marnitz spottend op en skiet Erik se oorskulp in die verbygaan met sy middelvinger sodat hy sy kop ergerlik wegruk.

Margot kan dit nie verhelp nie: “Klink eerder of jý verveeld is.”

Marnitz steek in sy spore vas. Kyk verras om. “Nè? Sy begin sowaar ’n stem kry.”

“Natuurlik het ek ’n stem, ou sinikus.” Sy noem hom aspris só in die hoop dat hy sal reageer.

Wat hy ook doen. “Nie geweet jy weet wat die betekenis van die woord is nie.”

“O ja. Ek lees nou die dag ’n sinikus is iemand wat by voorbaat in die toekoms teleurgesteld is.”

Sy fynbesnede, sterk mond gaan effens oop sodat sy tande wit glim. ’n Rosigheid stoot onder sy bruingebrande vel op. Hy swaai op sy hakke om en loop uit.

Margot kyk hom agterna. Die lang man in sy netjiese grys langbroek en wit hemp. ’n Enigma inderdaad. En haar hart trek vreemd saam in haar bors. Marnitz Schlagerfeldt. Hy wat nou ’n dokter is.

Sy skrik toe Heinrich en Erik albei so galmend begin lag dat Anna, wat terug is in die kombuis, haar kop betigtend by die deur uitsteek. Maar hulle ignoreer haar.

“Touché!” roep Heinrich net uit en staan op om sy hande, taai van die appelkose en vye onder die stoepkraan te loop was. “Sal hom goed doen om ’n slag die waarheid te hoor.”

“E … Is dit dan die waarheid?” vis Margot, ergerlik omdat sy stamel.

Maar oudergewoonte raak die manne stil sodra ’n gesprek te naby aan hul kollektiewe nerf kom. Glimlag net. En die oomblik glip weg.

“Kom,” sê Erik, “kom ons gaan draf ’n ent. Ek is skoon styf gesit van al die harde werk hier op Mutti se agterstoep. En netnou word ek oud voor ek jonk was.”

Dis deesdae sy geliefkoosde sêding. Margot dink skielik daaraan dat hy in die laaste tyd feitlik nie oor Elizabeth Williams praat nie. Sou hy van haar vergeet het? Dalk is dit beter so. Selfs al is hy nou klaar met skool, sal ’n verhouding met die fraai skooljuffrou so goed wees soos ’n skoot bokhael in ’n duiwehok. Margot skrik weer ligweg toe Heinrich begin praat.

“Ja, wraggies,” spot hy. “Ons beter oefening kry. Hierdie werkery is nou wel ter wille van eie brood en botter, ou broer, maar ’n man raak gedaan gewerk.”

“Brood en botter? Jy bedoel ter wille van julle konfyt en stroop,” terg Margot, bly dat sy ’n mate van ewewig herwin het.

“Wat ook al,” sug Heinrich maar ’n diep keep tussen die swart wenkbroue stroop die jovialiteit van sy gesig af.

Erik prop nog ’n ontpitte appelkoos in sy mond. “Kom ons gaan,” sê hy weer.

“Ek kom saam,” sê Heinrich sugtend. “Ek gaan net my kortbroek aantrek.”

“Wag vir ons,” sê Erik en tik Margot op die skouer. “Ons is nou hier.”

Gewoonlik draf sy saam wanneer die skilwerk vir die dag klaar is, en sy het haar tennisrok aan. Persoonlik dink sy ’n netjiese kortbroekie sal beter wees, maar gedagtig aan die bohaai wat sal losbars, weerhou sy haar daarvan. Geen vrou op hierdie dorp waag dit al om broek te dra nie. Daar word selfs fronsend gekyk na gimnastiekrokkies wat effens te kort is.

Sy gaan sit by die kombuistafel en wag. Die namiddagstilte vou haar toe.

Anna kom uit met haar en Fanjan se laatmiddagkoffie en beskuit.

“En nou? As jy so sit?”

“Ek wag dat die mans klaarmaak om te gaan draf.”

Anna lag met ’n wye mond. “Jy gaan lank wag, Ounooitjie. Hulle dink hulle moet hulle mooi maak voordat hulle strate toe gaan.”

Sy lag lekker saam met Anna, help haar om die vol skottels ontpitte appelkose in die reeds kokende stroop te gaan gooi. Toe gaan sit sy weer op die stoep, kyk na die fladderende skadu’s wat die eikeboom op die stoep gooi. Onwillekeurig dink sy aan die kenmerkende gepiep-piep-pieeep van die nuusuitsending op die ou Pi-radio gisteraand. Die sonore stem van die nuusleser wat gemaan het dat die oorlog baie van die land se mense gaan eis. Sy weet dat sy terstond aan ander dinge begin dink het. Bloot omdat sy deesdae nie weet wat om te dink as daar oor die oorlog en sy eise gepraat word nie. Dit is asof dit buite haar wêreld gebeur.

Erik en Heinrich kom binne, gereed vir aksie met hul lang, bruingebrande bene in kortbroeke. En sowaar, hul kuiwe lê glad van die Brylcreem. Erik se wange soos altyd bloesend onder die soel vel. So asof hy pas uit ’n warm bad gekom het. En dit val haar weer op hoe aantreklik Heinrich daar uitsien. Fris en gespierd. Tande porseleinwit in sy laggende gesig. Hy weet hy is aantreklik, besef sy en kyk in sy blink, geamuseerde oë. Hy steek iets weg, vermoed sy vir die eerste maal. In sy binneste kook dit, maar hy hou die deksel styf op.

Sy kyk hom koel op en af. “Vir wie het jy jou so uitgepiets?”

Hy lag net sy hartlike lag waarmee hy gewoonlik ongemaklike vrae van hom af wegweer. Maar toe vernou sy oë tot blou splete en hy beantwoord nie haar vraag direk nie. “Een van die dae moet ons oorlog toe, Mädchen. En as jou bene te gou lam raak, smyt die army jou uit. Dan moet jy vir die ander manne koskook. En dit wil ek nie.” Hy veeg speels met ’n voorvinger oor haar wang. “Daarom oefen ek maar.”

Margot se stem stok in haar keel. Oorlog toe? Rooilussies word? Rooilussies met ’n Duitse van? Haar blik vlieg na Erik se gesig maar hy knipoog net vir haar. ’n Grappie dus. Verligting stu in haar op.

“Kom,” sê Heinrich toe sy nog na woorde soek. “Ons draf tot onder by die dam.”

Sy laat haar gedwee gesê en toe sy haar kom kry, drawwe hulle sedig agter mekaar die stofstraatheuwel af met haar heel agter. Sy verkies dit so, want as sy voor hardloop raak sy soms effens agter en dan stamp-stamp hul tone aspris teen haar hakskene. Niemand praat nie. Al gou begin haar gedagtes maal. Marnitz wat netnou so nonchalant beduie het dat hy verveelde meisies se aand gaan opkikker. Haar asem wil-wil kort raak.

Haar ma het al op ’n keer teenoor Margot opgemerk dat die kind al lankal uit Marnitz Schlagerfeldt uit is. Dis nou as hy ooit ’n kind was, dink Margot, want hy was nog altyd taamlik paternalisties daarop uit om die ander twee tydig en ontydig te bepreek.

Maar Debora duld oudergewoonte niks onder haar dak wat enigsins onrustige vibrasies meebring nie. As hulle al drie tuis is, en hulle sit vas, sê sy dus net koel: “Was ist los da?” En as dit nie ’n uitwerking het nie, praat sy baie hard: “Genug!”

Dan loop hulle tot anderkant die groot boord waar die erf teen die veld eindig. Daar gil hulle hul frustrasie met mekaar uit. Dit gebeur ook deesdae al hoe minder omdat die twee oudstes se gemoedere meer bedaard geraak het. Moontlik, dink Margot wrang, maak volwassenheid so.

Dis net Marnitz wat soms werklik kortaf is. Miskien is dit die strawwe mediese professie wat dit aan hom doen. Hy rus ook min. Want hy help die meeste middae vir Ou Dok Steenkamp in sy spreekkamer en kom dan saans doodmoeg tuis. So vertel Erik. Sy wonder of hy nou ’n praktyk hier op die dorp gaan begin.

Naderhand raak sy so brandasem van die draf dat sy nie meer dink of wonder nie. Toe hulle uiteindelik by die dorpsdam onder die digte koelte van die wilgers sit, is sy pootuit.

“Ha!” spot Heinrich en gee haar poniestert ’n pluk. “Lyk my jou asem is maar kort.”

Sy ruk haar kop vererg weg. “Ha! Hoor hoe jaag jou eie asem.”

Hy leun nader aan haar en sy kan die persblou strepies in sy irisse sien. “Meisie, ’n man se asem jaag nie noodwendig omdat hy onfiks is nie.”

“Heinrich!” Dis Erik en hy klink geïrriteerd. Maar hy snak self so skielik na sy asem dat Margot en sy broer hom vraend aankyk.

Toe sien sy self. Bo van die hek se kant af kom drie figure aangestap. Laggend, geselsend. Elizabeth Williams en haar broer John, wat die Presbiteriaanse predikant op die dorp is. Wanneer hy ’n opening by die skool waarneem, gesels hy gewoonlik lekker met Susan Scott. By hulle is een van die onderwysers wat in die distrik woon. Elizabeth is ’n blom in ’n songeel rok wat bo haar dun enkels uitklok. Sy steek in haar spore vas toe sy hulle drie op die oewer sien sit. Erik staan dadelik op, sy skouers fier agtertoe getrek. Margot sien hoe ’n blos in sy beswete nek opkruip.

“Oh,” uiter Elizabeth gesmoord. “I didn’t know you were here … I mean, I didn’t know you liked to run.” Haar blink blik swiep van Erik se deurmekaar klam kuif oor sy fris lyf tot by sy gespierde bene, en ook haar wange verkleur.

Vaagweg raak Margot bewus daarvan dat Heinrich langs haar bedug verstil. Hy wend ook geen poging aan om eerste te groet nie.

Dis John met die rooiblonde kuif wat sy hand glimlaggend uitsteek toe hulle van die sagte gras af opstaan.

“Hello, Margot. I hope you and your mother are well?” Sy knik glimlaggend. “And of course, I know Erik, the man who can score so many tries with a rugbyball in his hand!”

“Ja, hierdie seun kan weghol met ’n bal, hoor.” Dis Janneman Gerrits, die onderwyser, wat Erik takserend staan en beskou.

“One of your pupils, I believe?” John kyk tersluiks na sy suster en toe val sy oog op Heinrich. Hy huiwer, steek toe sy hand stadig na hom uit. “And this must be your brother. The likeness is amazing.”

“Isn’t it just,” glimlag Heinrich en rol sy oë. “But there the likeness ends. My brother is a much better man than I am, Reverend.”

Almal lag. Wel wetend dat die woorde ’n ongemaklike oomblik moet oorbrug. Al is dit nou net sy en Erik en moontlik Elizabeth wat presies weet waarom, dink Margot. As hy tog net nie so wil bloos nie. Maar daar is iets anders ook, voel Margot aan. Heinrich is sy ou spottende self – en tog ook nie. En reverend John se gawe gesig kry ’n strak trek. Hy maak geselsies en Erik antwoord hoflik maar sy oë rus kort-kort op Heinrich wat met gevoude arms na die Maluti’s se vae blou toppe tuur. Dis Janneman Gerrits wat Erik puntenerig na sy rugby begin uitvra totdat Erik nors swyg.

“How is your mother, Margot?” vra Elizabeth onverwags, haar gesig steeds rosig.

“Not as well as I had hoped, Miss. She tires so quickly these days.”

“That is exactly why I asked, Margot. She looked exhausted towards the end of this term. See to it that she rests enough, will you?”

“Yes, Miss,” antwoord Margot inskiklik.

Die gesprek begin maal en toe die drie groet om verder langs die oewer te drentel brom Erik vies: “Ek’s g’n ou Gerrits se ‘seun’ nie. Ek is glad nie meer ’n seun nie!”

“Ag, hy’t seker vergeet jy’s nou klaar met skool,” paai Heinrich luiters maar sy blik is stip op sy broer se gesig. Want Erik staar Elizabeth en haar twee metgeselle met ooglopende verlange agterna.

Heinrich wag tot die drie buite hoorafstand is en sug: “Brüderlein. Weet Mutti hiervan?”

“Van wat?” vra Margot gemaak onskuldig.

Heinrich hou ’n teregwysende vinger op: “Ag, kom nou, Margot. Jy kan maar ophou om jou vriendjie te probeer beskerm.”

“Solank jy jou tong in toom hou,” vlam Erik op en draf van hulle af weg, op na die hek se kant toe waar daar nou nog klompies dorpenaars die persrooi skemer hier by die dam kom geniet.

Heinrich kyk hom swyend agterna maar draai na Margot, vat haar sag aan die boarm. “En ek dag julle twee is vir mekaar bedoel?”

Margot maak haar arm sagkens los. “Ek weet op dees aarde nie wat jou dit kon laat dink nie. Ons is goeie vriende.” En toe hy nog skepties lyk: “Jy glo tog in vriendskap?”

“Nie sommer tussen ’n man en ’n vrou nie, Margot.” Sy skerp blou blik vee oor haar. “En jy is veels te mooi om net ’n vriendin te wees.”

Tot haar ergernis voel sy die hitte in haar nek opstoot. Maar sy lig haar kop om hom in die oë te kyk. “Heinrich, los asseblief vir Erik uit.”

Hy knik net. “Goed, ek sal stilbly. Maar die vet weet, Mutti gaan nie daarvan hou nie.”

“Sy hoef nie te weet nie,” sê Margot toe hulle begin terugstap. Dis of hul albei net te moeg is om weer te draf.

Hulle loop stadig tot in die stukkie grootpad waarvandaan die eerste stofstraat die dorp indraai. Toe hulle byna by die huis is, besef sy dat hulle heel gemaklik die hele ent in stilte geloop het. Toe sy na Heinrich loer, sien sy dat hy diep frons en toe hy agterkom sy kyk vir hom, gee hy sy skewe towerglimlag. “Nou toe nou, klein Margot, ek het my misgis. Ek dag jy’s lief vir my kleinboet.”

“Nee,” sê sy dadelik. “Ek is nog vir g’n man lief nie.”

“Nou dít laat allerlei moontlikhede …”

“Moenie met my flankeer nie, Heinrich,” sê sy en hoor met verbasing die volwasse toon van haar stem.

Hy gooi sy kop agteroor en lag dawerend. Gaan staan halfpad teen die bult op in hul straat. “Himmel, Mädchen. Jy’s een om mee rekening te hou.”

“Ek is, ja.”

“H’m.” Hy steek ’n hand uit en lig haar ken met sy vingers nog voordat sy kan wegtree. “Jy’s ’n kampvegter vir my broer. Luister, Mädchen, het jy plek vir nog ’n vriend? Want van my het jy niks te vrees nie.”

“Hoe bedoel jy nou?” vra sy versigtig.

“Sal jy vir my skryf as ek oorlog toe gaan? Ek gaan briewe nodig hê.”

Skrik spring in haar op. “G-gaan jy regtig?”

“Ja, ek dink tog so. Maar as jy kan stilbly oor Erik, moet jy hieroor ook stilbly.”

Sy knik onwillekeurig. “Maar waarom gaan jy?”

“Omdat ek dink dis die regte ding. Maar intussen, Margot, moet jy sorg dat Erik nie ’n aap van homself maak nie.”

“Hoe doen ek dit, Heinrich? Hy is al lank verlief op juffrou Williams. En ek dink sy op hom ook.”

Hy verstil ’n oomblik, pers sy mond saam, sy arms voor sy bors gevou. Hy staan naby aan haar. Sy sien dat hul oë op gelyke vlak is. En sy vergeet dat sy eenmaal gedink het hy is so ontoeganklik soos Marnitz. Sy waag dit om haar hand liggies op sy voorarm te sit. “Heinrich, gee dit kans. Miskien waai dit oor. Maar miskien is dit wat Erik regtig wil hê.”

Sy glimlag pluk weer skewerig aan sy mond. “Miskien. Maar eers moet hy universiteit toe gaan en iets word. Dis belangrik, jy weet, om ’n iets te wees.” En sy kan haar dit verbeel, maar dis of hy effens bitter klink.

“Maar as dit so belangrik is, waarom gaan jy dan oorlog toe?” kan sy nie verhelp om te vra nie.

“Omdat dit nou moontlik nog belangriker is,” antwoord hy sag en vat haar hand toe hulle aanstap.

Tog weet Margot sonder twyfel dat Heinrich se hand in hare bloot ’n vriendskaplike, selfs beskermende gebaar is. Hy sou ’n klein dogtertjie se hand ook gevat het. Dan is dit ook goed. Dan het sy nou nog ’n vriend.

Op die hoek van Loubserstraat steek Heinrich so skielik vas dat Margot amper struikel. Sy kyk na hom, merk selfs in die laatlig dat hy wit om sy mond geword het. Sy asem stoot rukkerig uit sy keel toe hy sê: “Goeiemiddag, Rebekka.”

Margot se blik swiep weg van hom na ’n meisie op die sypaadjie. Kort en fyn met ’n bos kaneelbruin krulhare wat los oor haar skouers hang. Groot, donker oë stip op hulle gerig.

“Middag, Heinrich. Middag, Margot.” ’n Sagte, lae stem.

“Hallo,” groet Margot. Dis nie dat sy ongewoond is daaraan om Rebekka Eisenstein te groet nie. Die meisie het wel in Johannesburg skoolgegaan en werk glo op die oomblik daar maar sy het immers elke vakansie in haar pa se winkel gewerk en Margot en haar ma dikwels bedien.

Tog. Dis vanaand asof sy haar vir die eerste maal buite die winkel sien. Werklik sien. ’n Brose soort skoonheid. Bedrieglik, omdat Margot nog altyd om die een of ander rede gedink het Rebekka kan haar man staan. En nou het hierdie meisie met die bos donkerbruin krulhare en lang swart wimpers net oë vir Heinrich.

Sy wikkel haar hand uit Heinrich s’n los. “Het jy ook gaan stap, Rebekka?” vra sy vriendelik. “Dis so ’n mooi aand.”

“Ja,” knik Rebekka. Bly steeds staan. Dit word so stil dat Margot die voëls in die somergroen bome op die sypaadjie kan hoor roer.

“Jy … moenie so alleen loop nie, Rebekka,” sê Heinrich, sy stem skor.

Die meisie se vol, pienk lippe roer in ’n skugter laggie. “Wie sal saam met my loop?” vra sy byna onhoorbaar.

Die woorde hang tussen hulle, maar waarvan Margot akuut bewus raak, is die polsende emosie wat sy in Heinrich aanvoel. Sy kyk na hom. Sien die vingers wat klamp. Sy lippe wat effens beef. ’n Kilte trek deur haar. Skielik begryp sy die situasie. En ook die volslae onmoontlikheid daarvan. Sou ’n duif en ’n arend dan saam kan nesmaak?

Sy draai na Heinrich. “Gesels julle nog ’n bietjie. Ek moet nou by die huis kom.”

“Nee,” keer Rebekka ferm. “Dis ek wat moet gaan. My pa en ma wag seker al vir my. Ons gaan by mense in die ou dorp kuier. Daar oorkant die rivier.” Daarmee knik sy na Heinrich se kant toe en stap verby.

Maar Margot en Heinrich staan nog ’n ruk woordeloos.

Sy haal diep asem voor sy sê: “En dan praat jy van jou broer. Liewe Vader, Heinrich.”

Hy gooi sy arms met soveel teatrale smagting in die lug dat Margot effens terugtree. “Verstáán jy nou waarom ek die wêreld in wil vlug, al bars die bomme om my?”

Sy skud net haar kop. Sy emosie is te groot vir haar. Toe sy sien dat hy bedaar, vat sy sy hand sag vas en trek hom agter haar aan. “Kom, laat ons huis toe gaan.”

Maar hy draai weer om om Rebekka se kleiner wordende figuur agterna te kyk.

“Wat’s dit?” vra Margot fronsend.

Hy gee ’n blaaslaggie deur sy neus. “Die mense in die ou dorp anderkant die rivier, ja. Die Greenbergs. Abram Greenberg het mos Green’s Algemene Handelaar in Smitstraat waar mens van ’n skoenveter tot ’n dak se geut kan koop.”

“Tj, ek weet mos waar’s die Algemene Handelaar. Wat daarvan?”

“Ai, Margot, jy kan soms stiksienig wees. Greenberg het ’n seun, Jakob, wat in Johannesburg is. Gee klas by Wits. Hy’s glo ’n wetenskaplike. Gmf, ek wonder wat wéét hy nou eintlik.”

“Nou dink jy hy en Rebekka… ?”

Heinrich lig sy hande. “Moet dit nooit sê nie! Daai slimjan wil ek nooit weer naby haar sien nie.”

“Nou hét jy hom al by haar gesien?”

“Ja,” kners hy dit uit, “een Sondagoggend toe ons van die kerk af kom, het hulle verby ons geloop. En ek het gesien hoedat hy probeer om Rebekka se hand vas te hou, en hoedat sy haar arms voor haar bors gevou het. Die hemel hoor my, as hy weer aan haar probeer vat …”

“Is hy regtig so goor of hou jy maar net nie van hom nie?” hou sy nuuskierig aan.

Hy trek skouers op. “Ag, ek ken hom nie. Ek hou maar net nie van enige man wat vir Rebekka ogies maak nie.”

“Behalwe daai een dag, hoe weet jy hy hou van haar?”

“Himmel, die dorp is vol fluisteraars, dit weet jy mos.”

Toe daag dit soos ’n wit lig in haar kop: Heinrich is régtig verlief op Rebekka Eisenstein en, soos netnou, sê sy: “Jy weet mos dit kan nie, Heinrich.”

“Wie de hel sê so?” sis hy tussen sy tande deur sodat sy verskrik swyg.

En sy stap tjoepstil saam met hom huis toe. Hoor die driftige in en uit van sy asem soos hy lang, lang treë gee.