Читать книгу Jak wywołano powstanie warszawskie. Tragiczne dzieje - Henryk Zamojski - Страница 5

Dzieje Powstania Warszawskiego i przyczyny jego wybuchu były przedmiotem wielu opracowań zarówno w kraju, jak i za granicą.

Mogłoby się wydawać, że na ten temat powiedziano już wszystko. Odtwarzanie owych wydarzeń nie jest jednak rzeczą prostą, głównie w odniesieniu do poczynań ludzi, a w szczególności motywów, którymi się kierowali. Trudności te powodowane są wieloma przyczynami. Pierwsza z nich to brak pełnej dokumentacji dotyczącej wydarzeń w kraju zarówno przed, w czasie, jak i po powstaniu, ze względu na działania w warunkach konspiracyjnych. Druga – to niszczenie dokumentacji przez władze komunistyczne. W pierwszych latach powojennych nie było z kolei sprzyjających warunków dla odtwarzania historii ruchu niepodległościowego. Istniały także obawy przed represjami na wypadek ujawnienia działalności konspiracyjnej. W wielu przypadkach spotykano się również z retuszowaniem rozmaitych faktów. Czyniły to zarówno osoby odpowiedzialne za wywołanie powstania, jak i za jego przebieg.

Dlatego podejmowanie przez historyków badań służących znalezieniu odpowiedzi na pytanie, dlaczego w tak złożonych i niekorzystnych warunkach dowódca Armii Krajowej generał Bór-Komorowski zdecydował się wydać rozkaz o podjęciu walki w stolicy, napotyka na poważne trudności. O ile w sensie ogólnym udało się postawić tezę, że kierownictwo krajowe i emigracyjne chciało poprzez powstanie zamanifestować swoją obecność w kraju, o tyle znacznie trudniej odpowiedzieć, kto, kiedy oraz w oparciu o jakie przesłanki przyczynił się do podjęcia decyzji o powstaniu.

Oceniając całokształt wydarzeń związanych z tym niezwykłym dramatem narodowym, autor postawił sobie za cel w miarę możliwości wnikliwie odpowiedzieć na te głęboko nurtujące wielu ludzi pytania. W szczególności chodziło autorowi o wyjaśnienie, dlaczego podjęto tak tragiczną w skutkach decyzję, kiedy sytuacja na froncie wschodnim pod Warszawą stawała się coraz bardziej skomplikowana. Dlaczego po podjęciu decyzji nie poczyniono niezbędnych starań, by wzmocnić Okręg Warszawski AK i lepiej przygotować go do walki z tak potężnym przeciwnikiem, którego siły ciągle wzrastały? Dlaczego władze RP na uchodźstwie do ostatniej chwili nie podjęły jednoznacznej decyzji, starając się w wyniku różnych wybiegów pozostawić ją krajowi, gdzie nie były znane realia polityki międzynarodowej?

Wreszcie – dlaczego nie poinformowano kraju w sposób jednoznaczny, że nie otrzyma obiecanej pomocy ze strony aliantów zachodnich, a o tym doskonale wiedziano w Londynie?

Stąd potrzeba odtworzenia przebiegu poszczególnych narad, konferencji i innych wydarzeń, które miały miejsce, szczególnie w czerwcu i lipcu 1944 roku, to jest w okresie bezpośrednio poprzedzającym powstanie. W miarę możności precyzyjna rekonstrukcja przebiegu owych wydarzeń oraz okoliczności im towarzyszących, zarówno w sferze działalności politycznej, jak i wojskowej pozwoli, być może, na lepsze zrozumienie niejasnych niekiedy kwestii związanych z genezą powstania. Autor starał się dotrzeć do rozmaitych źródeł. Szczególnie wartościowe okazały się informacje uzyskane od członków sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej – generała Stanisława Tatara, pułkownika Józefa Szostaka, pułkownika Kazimierza Pluty-Czachowskiego oraz podpułkownika Ludwika Muzyczki. Nie znaczy to wcale, że autorowi udało się wykorzystać wszystkie możliwe źródła. Zapewne wciąż jeszcze istnieje wiele materiałów oczekujących na kolejnych badaczy.

Jeśli jednak niniejsza praca choć w pewnym stopniu ułatwi zrozumienie genezy tego tak dramatycznego wydarzenia, to spełni oczekiwania autora.