Читать книгу Życie i ewolucja biosfery - January Weiner - Страница 37

Spoglądaliśmy dotąd na naszą planetę z oddali, jako na jedną z planet krążących wokół Słońca. Staraliśmy się dociec, jak zjawiska astronomiczne kształtują warunki na jej powierzchni. Stańmy teraz na Ziemi i przyjrzyjmy się temu, jakie znaczenie dla procesów przebiegających w biosferze ma budowa geologiczna.

W sposób bezpośredni możemy badać tylko powierzchnię kuli ziemskiej, wiercenia badawcze nie przebiły jeszcze jej skorupy nawet w jej najcieńszym miejscu. O tym, co jest i co dzieje się w głębi Ziemi, możemy się dowiedzieć tylko w sposób pośredni. Najwięcej danych dostarczyły badania sejsmograficzne. Sieć tysięcy sejsmografów rozmieszczonych na wszystkich lądach rejestruje rozchodzenie się drgań towarzyszących każdemu trzęsieniu ziemi czy próbnemu wybuchowi jądrowemu. Szybkość rozchodzenia się tych fal w różnych kierunkach niesie informacje o właściwościach fizycznych ośrodka, pozwala wykryć nieciągłości, czyli skokowe zmiany charakterystyki, tam gdzie zmienia się struktura materii globu. Można dokładnie obliczyć, na jakiej głębokości od powierzchni jedna warstwa przechodzi w drugą.

Rycina 2.4. Przekrój globu ziemskiego

Na podstawie takich danych wysuwano wiele hipotez co do uwarstwienia i składu chemicznego naszej planety. Teoria powszechnie obecnie przyjęta wyróżnia cztery główne warstwy (ryc. 2.4): (1) metaliczne jądro o promieniu 3470 km, zbudowane z żelaza i niklu; (2) płaszcz dolny — złożony z krzemu, magnezu, wapnia, glinu i tlenu, mający miąższość 2500 km; (3) płaszcz górny o podobnym składzie chemicznym i grubości zaledwie 400 km; (4) oraz najbardziej zewnętrzną warstwę, a właściwie cieniutką warstewkę, czyli skorupę ziemską. Te jej części, które stanowią kontynenty, mają grubość od 40 do 70 km, pod oceanami skorupa ziemska może nie być grubsza niż 10 km.