Читать книгу Płazy świata - Joanna Mazgajska - Страница 28

Grupa ta jest szeroko rozpowszechniona i można ją spotkać w Afryce Równikowej, na Wyspach Seszelskich, w Indiach, na Sri Lance, w południowych Chinach oraz Ameryce Środkowej i Południowej. W jej skład wchodzi 21 rodzajów i około 95 gatunków. Jest to więc zdecydowanie najliczniejsza rodzina wśród beznogich, obejmująca ponad połowę wszystkich znanych gatunków tego rzędu. U większości przedstawicieli tej grupy nie występuje prawdziwy ogon, tzn. kloaka znajduje się w ostatnim segmencie ciała.

Niektórzy naukowcy do grupy tej zaliczają najbliżej spokrewnioną z marszczelcowatymi rodzinę płazowców (Typhlonectidae) z pięcioma rodzajami i 14 gatunkami, której przedstawiciele pędzą wodny lub ziemno-wodny tryb życia.

Długość ciała w rodzinie Caeciliidae może u poszczególnych gatunków wynosić od 7,5 cm do 160 cm. W tej grupie są zarówno gatunki największych, jak i najmniejszych płazów beznogich. Większość marszczelcowatych prowadzi ryjący tryb życia i ma do tego szereg specjalistycznych przystosowań morfologicznych i anatomicznych.

Skrytoślepiec paskowany (Scolecomorphus vittatus), fot. John Measey

Kości czaszki w rodzinie Caeciliidae są ze sobą wyjątkowo mocno zrośnięte, brak jest ogona (lub jest on bardzo krótki) a liczba łusek w skórze jest niewielka. Wszystkie, za wyjątkiem jednego gatunku, mają otwór gębowy przesunięty pod spód głowy. Mechanizm zamykania szczęk za pomocą dwóch par mięśni jest u nich bardzo dobrze rozwinięty. Mięsień interhyoideus posterior jest bardzo masywny.

Oczy tych płazów są przykryte skórą lub skórą i kośćmi. Ułożenie czułków zmysłowych na głowie jest dość zmienną cechą w tej grupie. Zwykle znajdują się one po obu stronach głowy na linii otwór nozdrza-oko. Olbrzymia większość marszczelcowatych ma ciało podzielone na pierścienie podstawowe i wtórne (kilka gatunków ma jedynie pierścienie podstawowe). Gatunki, u których nie występują pierścienie wtórne nie mają też zwykle łusek w skórze. Lądowe gatunki żyją w wilgotnych miejscach, w ściółce, pod kamieniami, zbutwiałymi pniami. Niektóre gatunki występują w okolicach sawann i można je znaleźć pod kępkami traw.

Przedstawiciele tej rodziny pędzą drapieżny tryb życia, zaczajając się na swoje ofiary, którymi są owady, dżdżownice i małe kręgowce.

Poszczególne gatunki mają różne sposoby rozmnażania: albo składają jaja, z których wylęgają się larwy przechodzące metamorfozę, albo z jaj wylęga się przeobrażone potomstwo lub też samice rodzą w pełni przeobrażone młode. Z uwagi na skryty tryb życia nie obserwowano nigdy godów u tej grupy zwierząt.

U marszczelcowatych z Ameryki Południowej, Afryki, Indii i Seszeli występuje rozwój bezpośredni, u części przedstawicieli regionu Ameryki Południowej, Seszeli i Etiopii stadium wolno żyjącej larwy, zaś w pozostałej części zasięgu rodziny – przeważnie żyworodność.