Читать книгу Procesy i problemy w realizacji zrównoważonego i trwałego rozwoju w Polsce. Kontekst mikroekonomiczny - Katarzyna Żmija - Страница 7

[1] W. Sztumski, Idea zrównoważonego rozwoju a możliwości jej urzeczywistnienia, Problemy Ekorozwoju, 2006, nr 1 (2), s. 75.

[2] Jak zauważa S. Czarnowski – pionier badań historii idei – przez ideę społeczną rozumie się: „wzór życia dla jednostek, jako członków związku ludzkiego, i wzór dla społeczeństwa, jako związku jednostek. Wzór, którego urzeczywistnienie uważane jest za konieczność, wzór będący przeto nakazem działania” [za:] S. Czarnowski, Idee kierownicze ludzkości [w:] Wybór pism socjologicznych, KiW, Warszawa 1982, s. 79.

[3] A.B. Legocki, Miejsce człowieka we współczesnym świecie. Rozważania na temat nowej filozofii przyrody, Nauka, 2008, nr 1, s. 8.

[4] Z. Hull, Ekofilozofia a filozofia zrównoważonego rozwoju, Studia Ecologiae at Bioethicae, 2010, nr 8 (1), s. 198.

[5] Ibidem, s. 199.

[6] Kapitał to element zasobów ekonomicznych, który charakteryzuje zdolność do odtwarzania. Jest on ujmowany w postaci strumieni. Szerzej na ten temat patrz: A. Becla, S. Czaja, Rola kapitału ludzkiego i społecznego w określeniu ścieżki rozwoju ekonomicznego w regionach problemowych, Optimum. Studia Ekonomiczne, 2014, nr 2 (68), s. 16–28.

[7] W ramach ekonomii ekologicznej przyjmuje się gradację typów kapitału pod względem ich ważności na: kapitał naturalny (ziemia, ekosystemy, zasoby mineralne, surowcowe, zdolność asymilacyjna i inne), kapitał ludzki (praca, wiedza, umiejętności, kultura, stosunki międzyludzkie, organizacja społeczeństwa, instytucje, zasady i normy) oraz kapitał wytworzony przez człowieka (budynki, maszyny, infrastruktura itp.). Należy podkreślić, że w nauce ekonomii ekologicznej szczególną wagę nadaje się tym elementom kapitału naturalnego, które tworzą ekosystemy podtrzymujące życie. To oznacza wyodrębnienie kapitału krytycznego i pozostałego w obrębie kapitału naturalnego [za:] P. Jeżowski, Rozwój zrównoważony i jego nowe wyzwania, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Praca, 2012, nr 2, s. 105.

[8] M. Łuszczyk, Kazimierza Górki niedźwiedź brunatny, czyli rzecz o terminologii rozwoju trwałego, Studia i Prace WNEiZ US, 2016, nr 46 (2), s. 345–356.

[9] „Przymiotnik oznaczający cechę doraźną, a także cechę trwałą, ale nieistotną dla kategoryzacji danego pojęcia stawiamy przed rzeczownikiem, np. biały niedźwiedź (może tu chodzić o niedźwiedzia o białej sierści, a także o jakiegokolwiek niedźwiedzia przysypanego białym pyłem). Przymiotnik oznaczający cechę trwałą, mający funkcję kategoryzacyjną, umieszczamy po rzeczowniku, np. niedźwiedź biały. W sytuacjach gdy dwa przymiotniki mają charakter kategoryzujący, po rzeczowniku stawiamy ten, który w kategoryzacji uważamy za ważniejszy, zob. ludowa sztuka sakralna i sakralna sztuka ludowa (w pierwszym wypadku mówimy o ludowej odmianie sztuki sakralnej, w drugim o odmianie sztuki ludowej). Gdy dwa przymiotniki występują po rzeczowniku, oba oznaczają cechy trwałe, ale pierwszy jest w kategoryzacji ważniejszy”. Cytowane za: M. Bańko, Szyk przymiotników, Poradnia językowa PWN, PWN 2011, https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/szyk-przymiotnikow;12630.html (stan na dzień 10.10.2019).

[10] W literaturze pojęcie zrównoważenia nie jest zawsze tak samo pojmowane. Oprócz wskazań na równoważenie, sprawiedliwe traktowanie interesów i praw do zaspokojenia potrzeb i dobrego życia nie tylko obecnego, lecz także przyszłych pokoleń (zrównoważenie jako wartość – równość możliwości międzypokoleniowych), wskazuje się również na równoważenie jako proces uzgadniania, harmonizowania tzw. ładów rozwoju cywilizacyjnego: przyrodniczego, gospodarczego, społeczno-politycznego, technologiczno-naukowego i świadomościowego (aksjologicznego) [za:] Z. Hull, Ekofilozofia a filozofia zrównoważonego rozwoju, Studia Ecologiae et Bioethice, 2010, nr 8 (1), s. 203.

[11] K. Górka, Rozwój zrównoważony w ekonomii sektora publicznego [w:] Obszary badań nad trwałym i zrównoważonym rozwojem, red. B. Poskrobko, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2007, s. 185.

[12] J. Famielec, Rozwój zrównoważony a ordoliberalna koncepcja ładu gospodarczego [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PWN, Warszawa 2014, s. 197.

[13] M. Jahnke i H.G. Nutzinger rozróżniają pojęcia „trwałość” i „trwały rozwój”, przyjmując, że trwałość to idea regulacyjna, która inicjuje proces społecznego uczenia się i poszukiwania oraz towarzyszy mu, trwały rozwój zaś to koncepcja praktycznych działań zgodnych z ideą regulacyjną. Natomiast według J. Robinsona trwałość i trwały rozwój traktowane są jako alternatywne koncepcje rozwojowe, w których trwałość oznacza strategię opartą na fundamentalnej zmianie wartości społecznych i stylów życia, trwały rozwój jest zaś ujmowany jako rozwiązanie utylitarne, technologiczne, w zasadzie zakładające zachowanie status quo. M. Jahnke, H.G. Nutzinger, Sustainability – a theoretical idea or a practical recipe, Poiesis Prax, 2003, Vol. 1, s. 277–278; J. Robinson, Squaring the circle? Some thoughts on the idea of sustainable development, Ecological Economics, 2004, Vol. 48, s. 370–372. Cytowane [za:] G. Dobrzański, Interpretacje trwałego i zrównoważonego rozwoju [w:] Obszary badań nad trwałym i zrównoważonym rozwojem, red. B. Poskrobko, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2007, s. 202.

[14] Trwałość wzrostu – w myśl definicji Światowej Konferencji ds. Środowiska i Rozwoju pod przewodnictwem G.H. Brundtland – rozumiana jest jako brak zaspokojenia potrzeb teraźniejszych kosztem zmniejszania możliwości przyszłych generacji do zaspokajania ich potrzeb. Trwałość i samopodtrzymywanie się wzrostu implikuje nie tylko krótkookresową, ale też międzygeneracyjną sprawiedliwość. Z kolei B. Fiedor definiuje pojęcie trwałego rozwoju przez pryzmat celów, których – jak podkreśla – realizacja wynika z jego istoty i zapewnia, że długookresowy rozwój jest zrównoważony i samopodtrzymujący się. Najogólniej celem tym będzie wzrost szeroko rozumianego dobrobytu społecznego i jednostkowego, fizycznego i psychicznego rozwoju człowieka, przy harmonijnym ułożeniu relacji społeczeństwo – przyroda. W. Meyer jako trwałość rozwoju wskazuje na aspekt procesu społecznej integracji trzech wymiarów, tj.: 1) celowego, określającego horyzontalną integrację społeczną w odniesieniu do kapitału społecznego, gospodarczego i przyrodniczego, 2) terytorialnego, uwzględniającego pionową społeczną integrację powiązaną z hasłem „myśl globalnie, działaj lokalnie” i 3) czasowego, związanego ze społeczną integracją międzypokoleniową. B. Fiedor, Nowa ekonomia instytucjonalna a zrównoważony rozwój [w:] Obszary badań nad trwałym i zrównoważonym rozwojem, red. B. Poskrobko, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2007, s. 158–160; W. Meyer, Evaluation, Design and Data Collection, Part III: Investigating Sustainability, prezentacja przedstawiona podczas EASY-ECO Training, Bratysława 2005.

[15] Co nie wyklucza braku występowania innych kierunków zmian w krótkich okresach.

[16] P. Jeżowski, Rozwój zrównoważony i jego nowe wyzwania, op. cit., s. 105.

[17] P. Jeżowski wskazuje na trzy podstawowe stopnie trwałości: 1) mocna trwałość (strong sustainability), 2) bardzo mocna trwałość (very strong sustainability) oraz 3) restrykcyjna trwałość (steady state), a dodatkowo ujmuje trwałość słabą, jednak nie przyporządkowuje jej w przyjętej skali stopniowania, ibidem, s. 105–106.

[18] Należy podkreślić, że miary kapitału przyrodniczego, społecznego i ekonomicznego są inne, a zatem pojęcie sumy tych kapitałów nie ma wyrazu matematycznego (pomiarowego), lecz jedynie poglądowy.

[19] P. Trzepacz, Geneza i istota koncepcji rozwoju zrównoważonego [w:] Zrównoważony rozwój – wyzwania globalne, red. P. Trzepacz, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Kraków 2012, s. 20.