Читать книгу Дьикти түбэлтэ - - Страница 3

Дьулус спордунан дьарыктаныан баҕарар эрээри сүрэҕинэн мөлтөх. Өр сүүрдэҕинэ, мэниктээтэҕинэ, түөһүн иһиттэн уһулу көтөн тахсыах курдук толугуруу мөхсөр, эппэҥнэс буолар. Төрөппүттэрэ спордунан дьарыктанарын көҥүллээбэттэр, соҕотох оҕо буолан, харах харатын курдук харыстыыллар.

Дьулус тустуук буолуон баҕарар, «Дьулурҕан» хаһыаты сөбүлээн ааҕар. Саха сирин ааттатар тустууктары барыларын билэр. Кинилэр тустарынан матырыйааллары хаһыаттартан, сурунааллартан кырыйан ылан, уопсай тэтэрээккэ сыһыаран, тиһэн иһэр. Оннук гынан хайыы-үйэ үс халыҥ тэтэрээттэннэ. Дьулус ордук Леонид Спиридонов курдук буолуон баҕарар, барыларыттан кинини ойуччу тутар. Леонид ааспыт сайын Олимпийскай оонньууга хотторбутугар санаата түспүтэ, тэлэбиисэри көрө олорон, бэл, хараҕын уута тахсыбыта.

Ахсыс кылааска тахсаат, дьонуттан кистээн тустуу секциятыгар суруйтарбыта. «Доруобуйата кыайара буоллар, бэртээхэй тустуук тахсыа эбит» дии саныыра тириэньэрэ. Биирдэ эрчиллэ сылдьан, кулгааҕын тоһутан кэбистэ. Ону дьоно билэн, «ыарыһах оҕону эрчийэҕин» диэн тириэньэригэр эрийэн айдаардылар.

Дьулус ити кэннэ эрчиллэн бүппүтэ, хайдах эрэ тириэньэрин иннигэр буруйдаах курдук сананара. Александр Никитич да кинини дьарыкка ыҥырбат буолбута. Ийэтин күһэйиитинэн араас эминэн-томунан уһуннук эмтэммитэ. Күннээҕи дьыалата: сытан эрэ кинигэ ааҕыы уонна көмпүүтэргэ оонньооһун.

Ол курдук Дьулус оскуолатын этэҥҥэ бүтэрээт, үрдүк үөрэх кыһатын биология салаатыгар туттарсан киирбитэ, куоракка аҕатын быраатыгар олорбута. Абаҕата эдэр эрдэҕинэ, тустуук бэрдэ эбит. Билигин Олимпийскай оскуолаҕа тириэньэрдиир. Оттон Дьулус чэпчэтиллибит бырагырааманан физкультураҕа сылдьара эрээри, ийэтэ кэпсэтэ охсон онно да сылдьара бобуллубута, преподавателэ сессия ахсын реферат суруйтаран сыана туруорара.

Биирдэ уол эр санаатын ылынан, абаҕатын кытта дьарыкка барсыбыта. Тиийэн көрбүтэ, эдэр тустууктар эрчиллэн тиритэ-хорута сылдьаллара. Кинини сэргии көрсүбүттэрэ.

– Хайа, саҥа тустуук кэллэ дуо? Бэрт, – дэһэн санныттан таптайан ылбыттара.

– Быраатым… мантан ыла эрчиллиэҕэ. Дьулус, дьиэлээх киһи курдук сананан кэбис, – абаҕатын сөҥ куолаһа саала биир түгэҕиттэн иһиллибитэ.

Уол тустуук уолаттардыын тэҥҥэ эрчиллэриттэн олус үөрэрэ, бириэмэ буллар эрэ, санаа көтөҕүүлээх саалаҕа эрчиллэ барара. Дьулус хаһааҥҥытааҕар да бэйэтин чөл эттээх-сииннээх курдук санаммыта. Эбиитин тымныы күҥҥэ иккитэ ууну куттар идэлэммитэ.

Биирдэ «Время спорта» биэриигэ олимпийскай оскуола үлэтин-хамнаһын көрө олорон, аҕата уола эрчиллэ сылдьарын түбэһэ көрөн олус кыыһырбыта, онуоха ийэтэ эмиэ аймана түспүтэ. Бэрт түргэнник хомунан, ыарыһах уолларын «быыһыы» диэн куоракка барарга быһаарыммыттара. Аҕа киһи быһыытынан, быраатыгар кыыһырбыт куолаһынан сөбүлээбэтин биллэрбитэ:

– Оҕо эрдэҕиттэн сүрэҕэ ыалдьарын билэр эрээригин оҕобун тоҕо харыстаабаккын? Охтон хааллаҕына эппиэттиэҥ дуо?

– Дьулус сүрэҕэ эһиги этэргит курдук оннук күүскэ ыалдьыбат. Спордунан дьарыктаннаҕына эрэ сүрэҕин үлэтэ тупсуо, эрчилиннэҕинэ эрэ доруобуйата бөҕөргүө. Эһиги оскуоланы бүтэриэр диэри харыстаабыта буолан, эмп иһэрдэ-иһэрдэ сытыарбыккыт. Хас күн ахсын кини ыалдьарын санаппыккыт. Онтон уолгут эбии сылбаахы буолбут, – диэн эппитигэр, төрөппүттэр саҥата суох бэйэ-бэйэлэрин көрсөн эрэ кэбиспиттэрэ. Дьоно тугу кэпсэтэллэрин истэн турбут уол бэрт ылыннарыылаахтык маннык эппитэ:

– Мин тустуук буолуохпун баҕарабын, туһуннахпына «оҕолортон итэҕэс курдук санаммаппын», сүрэҕим ыалдьарын таһыччы умнан кэбиһэбин. Төттөрүтүн, урут хамсаммат буолан аҕылыыр эбиппин, билигин үчүгэйбин. Абаҕабар олорон, хата, доруобуйам бөҕөргөөтө. Эһиги олус бүөбэйдээҥҥит, кырдьык да, «ыарыһах» оҥоро сыспыккыт.

– Балыыһаҕа көрдөрдөххө мэлдьи сүрэҕэ мөлтөх, эмтэниэн наада диэччилэр, – ийэтэ иннин биэрбэттии саҥарбыта да, хатыҥыр, дьарамай көрүҥнээх уола биллэ кэтирээбитин, модьураабытын астына көрбүтэ.

– Онтон тоҕо эрэ биирдэ да балыыһаҕа сытыарбатахтара, эпэрээссийэҕэ бэлэмнээбэтэхтэрэ буолбат дуо? – уол абаҕатын саҥатын сүрэҕин ортотунан киллэрбитэ.

Дьоно хайыахтарай, тустуунан дьарыктанарын көҥүллээбиттэрэ. Уол, көҥүл ылбыт киһи быһыытынан, тустуук уолаттары кытта тэҥҥэ эрчиллэн, үһүс сылыгар ситиһиилэнэн барбыта.

* * *

Быйыл Россияҕа бастаан, сүүмэрдэммит хамаандаҕа киирэн, Англияҕа буолар Олимпийскай оонньууга кыттар чиэскэ тиксэн, атаҕа сири билбэт буолуор диэри үөрбүтэ.

Күн-дьыл ааһа охсон, Лондон устунан хаампыта эрэ баар. Күрэхтэһиигэ кытай бөҕөһүн кыайан, финалга кыһыл көмүс мэтээли былдьаһар чиэскэ тиксэр. Француз спортсменыгар хотторуох курдук буолар. Уол эмискэ сүрэҕэ кэйиэлээн ылбытыгар тэмтэрийэр, чыпчылыйыах бэтэрээ өттүгэр хараҕар киниэхэ эрэнэр абаҕата, тириэньэрэ уонна төрөөбүт Сахатын сирэ көстөн ааһар. Кини туох баар күүһүн мунньан, биэс сэттэҕэ кыайар. Тириэньэрин үөрбүт харахтара субу чаҕылыҥнаһаллар… Тустуу саалатыттан тахсан иһэн, сүһүөҕэ уйбакка, эмискэ хабыс-хараҥаҕа «мэлис» гынар. Дьулуһу тустуу саалатыттан тута балыыһаҕа илдьэллэр. Англия Россия спортсменыгар «Кыайыыга дьулуурун иһин» диэн харчы көрөн, сүрэҕин саамай үрдүк категориялаах быраастарга көрдөрөн эмтэтэллэр.

Үс ыйынан уол балыыһаттан тахсыбыта. Олимпийскай чемпион буолбутун истэн олус дьоллонор. «Сыл харыстан, онтон тустуоххун сөп», – диэн үөрдэллэр.

Дьулус кэлин норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах тустуук буолар, университекка тириэньэринэн үлэлиир. Киһи олоххо дьулуурдаах буоллаҕына, тугу барытын кыайарын Дьулус холобуруттан көрүөхэ сөп.

Дьулуур диэн итинник күүстээх буолар!