Читать книгу Qadın taleyi - Группа авторов - Страница 4

O illərin Ukraynası – 1980-ci illərin Sovet havasında nəfəs alan, bacadan qalxan tüstü ilə nəfəsini yanan bir ölkə – gənc bir qız üçün darıxdırıcı və boğucu görünmürdü. Əksinə, bu torpaqda yaşamağın özü, hər gün bir addım daha var olmaq mübarizəsi idi. Mən kim olmagi düşünmürdün. Sadəcə yaşayırdım. Gənc bir qızın ruhu ilə, azadlığın nə olduğunu yeni hiss edərək, hər gün bir az da daha özünə yaxınlaşaraq.

Zavod – rəsmi sistemin rəsmi həyat yolu idi. Zavodun həyəti qışın içində nəfəs alırdı – tüstü göy üzünə qalxır, işçilərin ayaqları ağır, baxışları dərin, amma axın içində hərəkət edirdi. Bu kollektiv ruh, mənə yad deyildi – mənim içimdəki səssizliklə eyni ritmdə döyünürdü.

Axşamlar – zavoddan sonra – təhsil vardı. Gecə məktəbi, peşə kursları, rus dilində izah olunan dərslər. Hər şey pulsuz idi. Amma mən pul axtarmırdım. Mən özümə yol axtarırdım.

Zavodda işləyirdim, kurslara gedirdim, kitabxanaya baş çəkirdim. Bəzən kinoya, bəzən şəhərin küçələrində it-bat olmuş addımların səsini dinləməyə. Bir neçə dostum vardı – birgə çay içirdik, bəzən gülürdük, bəzən susurduk. Hər şey sadəydi. Amma sadəliyin içində bir var olma ləzzəti vardı. Sovet həyatı beləcə qurulmuşdu – az pul, az lüks, amma bol imkan – yaşa, öyrən, düşün. Mən də düşünürdüm.

Otaq – zavodun yataqxanasındakı üçnəfərlik dar otaq – bizim kiçik dünyamız idi. Üç gənc qız – üç müxtəlif rayonun, üç müxtəlif taleyin nümayəndəsi – bir otaqda bir ömür bölüşürdük. Çarpayılar taxtadan, masa köhnə, radio bəzən səssiz, bəzən haylı. Güzgü divara bərkidilmişdi.

Həftəiçi orada qalırdım. Həftəsonu isə Veranın evinə gedirdim. Orada hər şey başqa cür idi – otaqlarda yığılmış düşüncələr, rəflərdə kitablardan sızan fikir işığı, güllərlə bəzədilmiş sükut. Onun evi – dənizdəki bir adaya bənzəyirdi. Mən o adada dincəlirdim. Veranın canikli masasında yazılmayan bir romanın ilk cümlələri yatırdı. Onun quru gülləri – sanki bu evin yaşadığı zamanla barışının rəmzi idi.

Vera mənə dərs keçirdi – rusca, ukraynaca – bəzən bir sözün səsini uzun müddət təkrar edirdim, çünki onun mənasını hiss etməyə çalışırdım. Onun səsində sərtlik vardı, amma məhəbbətin sərtliyi – mənin üçün darıxan bir qadının susqun sevgisi. O mənə inandı. Mənin içimdəki işığı gördü – o işıq ki, mən hələ tanımırdım.

Veranın evində mən öyrəndim ki, insan təkcə yaşamaqla böyümür. İnanmaq da lazımdır – bir baxışa, bir dəftərə, bir pəncərəyə… və bəzən susqunluğun içində öz adının yenidən doğulmasına.

Zavod isə başqa bir dünya idi. Hər səhər oraya gedirdim – təkcə işləmək üçün yox, həyatın içində yer tutmaq üçün. Biz zavodda hamımız eyni idik – bir yerdə işləyirdik, soruşmadan bir-birinizin səsini dinləyirdiniz. Biz bilirdik: gələcək var. Sadece onun harada başlayacağını hələ heç kim deyə bilmirdi.

O illər – azadlığın ilk addımları idi. Sadə otaqda nəfəs almağın, bir dostun «qızım» xitabının, bir pəncərədən baxmağın gətirdiyi azadlıq. Böyümək üçün sadəcə yaşamalı deyildin. Böyümək – gözlə görmədiklərini, səssizliyi, işığı, qaranlığı tanımaq idi.

Axşamlar yataqda uzanarkən Marina pəncərədən şəhərə baxıb xəyallara dalardı. Dnepropetrovskdakı evini, gülüşlərlə dolu uşaqlıq yoldaşlarını, qardaşına yazdığı amma göndərmədiyi məktubları xatırlayardı. Bəzən qəfildən danışmağa başlayar, ardıcıl cümlələr arasında bir zarafat sıçrayar, otaqda gülüş ucalardı – o gülüş bizim susqun gecələrimizi işıqlandırardı.

Lyuda isə fərqli idi. Onun səssizliyi dərin idi, sanki hər şeyə cavabı gözlərində saxlayırdı. Kitab oxuyarkən çənəsini ovucuna dirəyib, sətirlərlə nəfəs alar, bəzən qutusundan bir məktub çıxarıb, ona baxar, geri qoyardı – heç vaxt deməzdi kimə aid idi, amma biz bilirdik: o qutunun içində bir qadının qırılmamış arzuları yatırdı.

Bəzən gecələr uzun olurdu. Radioda sakit musiqi səslənər, küçə lampasının solğun işığı pəncərədən keçərək bizim üzümüzə düşərdi. Üçümüz bir otaqda, bir planetin üç səssiz peyki kimi, bəzən danışaraq, bəzən yalnız nəfəsimizi bir ritmdə tutaraq gecəyə qarışırdıq. O dar məkanda biz bir-birimizi qoruyur, bir-birimizə sığınırdıq.

Yeməkxananın qoxusu – dəmir qabda qaynamış makaron, çaynikdə ağaran çay və fon musiqisi – bizə günün başqa bir təbəssümünü bəxş edirdi. Hər kəs öz çörəyi ilə gəlir, kiminsə xiyarını paylaşır, kiminsə stəkanını doldurardı. Yoxsulluğun içində isti sadəlik vardı – qürursuz deyil, zəhmətə hörmətlə dolu sadəlik.

Vera ilə keçən həftəsonları isə başqa bir kainata bənzəyirdi. Onun evinin havası yavaşdan nəfəs alan bir hekayə idi. Hər şey ölçülmüş, yerindəydi: rəflərdəki kitablarda dərinlik, pəncərənin kənarındakı qurumuş güllərdə xatirə, çaynikdə isə səssiz qayğı vardı. O dünyada hər şey təbiətə hörmət, insana sükut, həyata ehtiram idi.

Veranın dil dərslərində bir söz təkcə qrammatika demək deyildi. Hər bir cümlə yeni bir nəfəs idi – mən o sözlərlə öz içimdə danışmağı öyrənirdim. Hələ səsim yox idi. Amma düşüncəm öz yolunu axtarırdı. Bəzən bir rus sözünün intonasiyasını düz deyə bilməyəndə, Vera gülümsəyərək deyərdi:

– Sən artıq danışırsan, sadəcə o səs hələ qəlbində yatır.

Bu cümlə – bir çiçək kimi – içimdə açılardı.

Zavodda o sözlər mənimləydi. Dəzgahların səsi arasında, günün uzanan iş saatlarında, işçilərin yorğun nəfəsində o səs yaşayırdı. Vera demişdi: «Səni qoruyan bəzən bir otaq olur, bəzən bir insan, bəzən bir söz.» Mən artıq bilirdim – o üçünü də tapmışdım. Və onları itirməmək üçün hər səhər saat altıda durmaq mənim özümə verdiyim vəd idi.

Həyat hələ çətin idi. Amma mən qorxmur, geri addım atmırdım. İçimdə bir dil yavaş-yavaş ayılırdı. Hələ yazmırdım. Amma yazı – düşüncənin ilk nəfəsi idi. Mən o nəfəsi artıq duyurdum. Bəlkə də bir gün bir kağızda adımı görəcəyəm. Amma indi, bu otaqda, bu şəhərdə, bu sadəlikdə… mən özümü gördüm.