Читать книгу Պատմութիւն - იაკობ ცურტაველი - Страница 6

Իսկ ի գալն իմ ի սուրբ Էջմիածինն, որ էր նոյեմբերի Դ (4) եւ օրն էր երկուշաբթի, գտի զվեհն ի մահճի ընկողմանեալ եւ հիւանդացեալ՝ Բ (2) աւուրբք յառաջ: Եւ հանդիպեալ նմա առժամայն սկսայ հարցանել զպատճառէ խօթութեան, եւ վասն ցաւոյն, եւ թէ՝ յոր անդամ եւ յոր կողմն ունի զխստութիւն ցաւոյն: Իսկ երանելին ասէր, եթէ՝ «Բոլոր անձն իմ ցաւի, եւ ոչ գիտեմ զպատճառն եւ զուստն»:

Իսկ ես՝ տառապեալս եւ վարանեալս, սկսայ յուսադրել, եւ մխիթարել եւ սփոփել մինչեւցմասն մի գիշերոյն՝ մինչեւ երից եւ չորից անգամ ասաց, թէ՝ «Գնայ հանգստացիր: Խեղճ ես եւ ի ճանապարհէ եկեալ դադարած ես»: Իսկ ես զմտաւ ածեալ՝ «Մի գուցէ նեղասցի կամ տրտմեսցի սակս չգնալոյս», ելեալ գնացի ի տեղի իմ:

Եւ այսպէս շիւարեալ եւ վարանեալ կացաք զցայգ եւ զցերեկ մինչեւ ցկիրակի: Եւ ի նոյն օրն եւս շուրջ զմահճովն նստելով վարանէաք եւ ընդ միմեանս հայելով լռելեան, տրտմեալ երեսօք տարակուսէաք: Որ եւ ի նոյն գիշերն եւս մինչեւ ի Դ (4) եւ Ե (5) ժամ ի մօտն մնացեալ, եւ ապա յորդորեցին զիս փոքրաւորքն, թէ՝ «Գնա դու ի քո տեղն եւ թող որ սակաւ մի հանգչի, զի անհանգիստ լինի ի տառապիլն քո»: Եւ ես ելեալ գնացի ի մենարանն իմ: Եւ մնաց անդ որդեակն իմ՝ Յովաննէս վարդապետն, ընդ տէր Յակոբին: Եւ յետ հասարակել գիշերոյն եկեալ առ իս ասելով, թէ՝ «Ե՛լ, գնայ հոգեւոր տիրոջ մօտն, զի այլիմնապէս երեւի, եւ իւրայինքն ամենայն տարակուսեալ կան»:

Որ եւ վաղվաղակի ելեալ հասի ի մօտն եւ տեսի, որ եւ ի առ եւ տուր շնչոյն էր՝ ի հոգեվարութեան: Եւ սկսայ աղաչանօք խնդրել տալ օրհնութիւնն ամենեցուն, այլեւ՝ արձակումն բանիւ եղելոցն, եւ պատուէր վասն սուրբ աթոռոյն եւ միաբանիցն եւ յանձնարարութիւն վասն իւրայնոցն: Իսկ երանելին երբեմն բանիւ՝ նուազ ձայնիւ, եւ երբեմն օրհնեալ գլխովն նշանակութիւն տայր խնդրոյս:

Եւ այսպէս աջ ձեռն ի մէջ ձեռացս գոլով հեշտ եւ հանգիստ աւանդեաց զմաքուր հոգին իւր ի ձեռն հրեշտակի բարւոյ այնպէս, որպէս թէ ոք հանցէ խնձոր մի ի ծոցոյն եւ տայցէ բարեկամին կամ սիրելոյն իւրոյ՝ Թ (9) կամ Ժ (10) ժամու գիշերոյ նոյեմբերի ԺԱ (11) լոյս երկուշաբթի:

Որ եւ ի լուսանալ առաւօտին ծանուցաք Երեւանայ մէլիքին՝ պարոն Յակոբջանին, որ հրաման էառ ի դքսէն Երեւանայ, որ էր տէւթէրտար: Ալի-փաշայն տկարացեալ գոլով եւ անկեալ ի մահճի, եւ մինչ կամէին առնուլ ի նմանէ զհրաման թաղելոյն, առժամայն մեռաւ եւ փաշայն՝ առաւօտեան ճաշու ժամու: Զի հոգեւոր տէրն ի գիշերին վախճանեցաւ, եւ ի նոյն առաւօտին փաշայն եւս մեռաւ Երեւան: Վասն որոյ գեխեան ետուր հրաման, զի թաղեսցի:

Եւ ի միւս օրն ի տեղի փաշային եդին զհաճի Հիւսէին փաշայն, որ էր տեղեաւ տէրէնտէցի եւ կայր Երեւան մաֆազայ՝ պահող:

Եւ եկեալ մէլիք Յակոբջանն փաշա<յա>ի չուխատարիւ մի Էջմիածին, եւ երեքշաբթի անարժանս ժամ արարի եւ օծի, եւ տարեալ թաղեցինք ի սուրբ Գայիանէն: Եւ ես ոչ կարացի գնալ վասն սաստիկ ջերմանս, որում տենդէր զիս օր ընդ մէջ, այլ յուշաթափեալ եկի եւ անկայ ի մահիճս:

Իսկ ի միւս օրն առեալ իմ զբոլոր ուխտ սուրբ աթոռոյս գնացինք ի Գայիանէ, եւ կատարեցինք զայդն, եւ յետ այգոյն դարձանք ի վանքն:

Եւ ի նոյն օրն կամայ ակամայ զմեզ Ե (5) – Զ (6) վարդապետօք տանէին յԵրեւան: Որ եւ ի ճանապարհին, յորժամ անցաք զհանգուցեալ եկեղեցին, տեսաք զբազմութիւն արանց եւ կանանց՝ Երեւանայ բնակողացն մեր ազգէն, որ փախստեայ գային: Յորմէ սոսկացաք եւ հիացաք զխեղճութիւն նոցին: Եւ կամեցաք եւ մեք դառնալ անդրէն ի վանքն, զի մի գուցէ ի գալ զօրացն պարսից գտանիցիմք ի մէջ բերդին Երեւանայ: Եւ այսպէս աղաչելով զմէլիքն եւ զչուխատարն, որ էր մուպաշիր ի վերա մեր, հասանք ի Փարագար: Եւ սակաւ մի նստեալ անդ եզերս առուի միոյ հանեալ եդի ի ձեռս նորա Ե (5) ոսկի: Բազում աղաչանօք հազիւ զերծաք եւ դարձաք ի վանքն: