Читать книгу Dokter sonder grense - Malene Breytenbach - Страница 4

Clare sit lank stil by haar lessenaar, maar naderhand trek sy met ’n sug die foon nader en skakel. Sy het gewik en geweeg voordat sy tot dié stap met dié besondere man oorgegaan het, nadat sy hom weer onlangs by vriende raakgeloop het en hy haar sy visitekaartjie gegee het. Vir dié ou skoolvriend van haar broer was sy nog altyd lugtig. Nou bel sy hom omdat sy in die nood is en nie anders kan nie.

Die foon lui taamlik lank voordat ’n vrou stroperig antwoord: “Flying Spear Air Services, how can I assist you?”

“Hallo, is dit moontlik om met majoor Spies Lategan te praat?” vra Clare.

“Mag ek vra wie praat?” vra die vrou agterdogtig.

“Ek is Clare Rutland.”

“O? Kan ek sê in verband waarmee u met hom wil praat?”

“Dis privaat. Is hy beskikbaar of nie?”

“Van waar ken u hom?”

Clare raak ergerlik. “Luister, wat is dit met al die vrae? Hy het my sy visitekaartjie gegee en nou bel ek hom om ’n guns te vra. Hy is nie die president van die land nie. Hy bedryf ’n besigheid en hy moet tog seker met mense praat?”

“Ja, maar hy is versigtig om sommer met enigeen te praat nadat hy by Executive Outcomes gewerk het, veral vir joernaliste. Is u dalk een?”

“Ek is ’n vryskutjoernalis, maar ek wil –”

“Hy’s lankal nie meer by ’n private military company nie. Hy doen nie onderhoude nie, hoor.”

“Ek wil nie ’n onderhoud met hom voer nie.” Clare raak nou regtig kwaad. “Skakel my net deur, asseblief. Hy ken my en my broer al jare lank. Hy sál met my praat.”

“Wil u vlieg, of iets laat aflewer?”

“Jy kan maar sê ek wil vlieg, maar waarheen kan ek ongelukkig net vir hom sê.”

“Orraait dan, u gaan deur.”

“Lategan,” draal die stem oor die foon. Clare stel haar voor dat hy agteroor sit in sy stoel, dalk nog met sy voete op die tafel. Teen sy muur sal een van daardie kalenders met sexy halfnaakte vroue wees.

“E ... Spies, dis Clare Rutland hier. Liewe hemel, maar ek het ’n stryd gehad om deurgeskakel te word. Wat is dit met jou sekretaresse dat sy jou so verbete beskerm?”

“Aha, ek het gehoop jy kontak my vroeër of later, mooi ding! Ag, ou Cindy dek my agterhoede. Mense dink mos ek’s ’n huursoldaat. Jy kan nie glo watse probleme dit vir my veroorsaak nie. Hoe gaan dit met die sexyste verslaggewer wat ek ken? En die kwaaiste?”

Clare moet haar ergerlikheid oor sy vrypostigheid onderdruk, want sy is verleë.

“Goed, dankie.”

“Wil jy saam met my –?” begin hy vra, maar sy val hom in die rede.

“Spies, die rede waarom ek jou bel, is ’n ernstige saak. Ek het nodig om na Sierra Leone te gaan en ek weet as iemand my daar gaan kry, sal dit jy wees. Jou lugdiens vlieg na Afrikalande en ek veronderstel jy gaan ook soontoe.”

Daar is ’n kort stilte. “Jislaaik, ou girlie, wat de donner wil jy dáár gaan soek? Die burgeroorlog is nog nie regtig verby nie, en daar is ’n klomp barbare wat mekaar wil uitdelg. Wil jy gaan bloeddiamante smokkel? Want dis al wat daardie lot het wat enigeen se belangstelling kan gaande maak.”

“Ek wil my broer gaan soek, Spies. Ek het jou gesê hy werk vir die organisasie Dokters Sonder Grense in Sierra Leone. Ons hoor nou al maande lank niks van hom nie, terwyl hy voorheen gereeld van hom laat hoor het. Ek en my ma raak nou regtig bekommerd.”

“Ek was verbaas toe ek hoor hy is in Sierra Leone, van alle plekke. Aan die ander kant het ek altyd gedink hy gaan nie ’n voorstedelike algemene praktisyn wil wees nie. Hy het te veel van ’n wille streep gehad.”

“Ja, ja. Hy was laas by ’n plek met die naam Bo, maar ons het geen idee waar hy nou is en óf hy nog daar is nie.”

“Nee, want dis steeds oorlog, en die Revolutionary United Front, wat ons Executive Outcomes-ouens destyds uitgejaag het, is weer terug. Goed besig om mense te vermoor, te vermink, te beroof, en hulle vuil pote op die diamante te kry. Hulle het geen genade vir ouens wat humanitêre werk doen nie.”

Clare se maag trek op ’n knop. “Ek wil vir Nick gaan soek, en ek wil ook skryf oor wat daar aangaan, want ek string vir Britse en Franse koerante.”

“Dis nie ’n maklike land om iemand in te soek nie. Weet sy organisasie dan nie waar hy is nie?”

“Hulle sê kommunikasie is soms moeilik daar, en dit lyk my hulle dink hy besoek vlugtelingkampe in die binneland. Mense word glo gereeld vermis en dan daag hulle weer iewers op. Dis nie goed genoeg vir my nie. Ek het ’n slegte gevoel oor Nick.”

“Jy weet mos die ouens wat vir Médecins sans Frontières werk, neuk in gevaarlike plekke in. Jy kan nie verwag om heeltyd van hom te hoor nie.”

“Kyk, gaan jy my help of nie? Want as jy nie wil nie, kan jy net reguit so sê, dan probeer ek iemand anders.”

“Wie anders?”

Sy weet nie wat om te antwoord nie, want hy is al hoop wat sy het. Sonder sy hulp kan sy nie daardie vreemde, oorloggeteisterde land binnegaan nie.

Sy hoor hom saggies lag. “Oukei, ons kan praat, maar nie oor die foon nie. Kry my vanaand by die Three Bees in die Waterfront. Agtuur. Weet jy waar dit is?”

“Ja, ek sal dit kry. Dankie, Spies.”

“Nie te danke. Sien jou graag, of ek nou sal commit of nie.”

Weer lag hy saggies, en sy groet.

Sy sit lank en mymer by die foon. Wel, daar het sy nou die eerste stap geneem en dié karakter wat altyd dwars moet wees, gekontak. Hy is nie heeltemal ’n skurk nie, maar naby daaraan. Nou moet sy hom probeer oortuig om haar te help, met sy Spesiale Magte-agtergrond, sy kennis van Sierra Leone, sy waaghalsige uitkyk op die lewe, en sy lugdiensie wat goed en mense na ander Afrikalande vervoer. Hy het natuurlik baie geld gemaak by Executive Outcomes, en dit klink asof hy diamante uit Sierra Leone smokkel. Wat ook al, sy sondes gaan haar nie afsit nie. Sy moet Nick vind, en sy sal enige strooihalm aangryp om dit reg te kry.

Maar dis nie slegs vir Nick wat sy wil gaan soek nie. Voordat Nick stil geraak het, het hy geskryf dat sy vriend Louis du Plessis se vrou daar in Sierra Leone dood is. Dis dié aantreklike, enigmatiese, half-Franse dokter wat Nick oortuig het om by Médecins sans Frontières aan te sluit toe sy en haar broer twee jaar gelede in Frankryk vakansie gehou het.

Geen ander man het haar al ooit laat voel soos Louis haar laat voel het nie. Sy was verlore, oorweldig. Tevergeefs oorweldig, want hy was verloof aan Adelaide,’n mooi Franse dokter. Hulle sou binnekort trou, en na Afrika gaan om vir MSF in Sierra Leone te gaan werk.

Nou is Louis ’n wewenaar, en hy is ook daar iewers, dalk in net soveel gevaar soos Nick. Sy wil egter nie aan enigeen ’n woord oor Louis rep nie. Hoe sal dit nou lyk as mense moet weet sy wil ook die wewenaar gaan soek? Dit lyk so ... opportunisties. Haar vernaamste rede om Sierra Leone toe te gaan, is darem om Nick te vind.

Clare loop by die skemer restourant in en kyk of sy Spies sien. Die meisie by die ontvangstoonbank groet vriendelik. “Wil u ’n tafel hê, dame?”

“Ek moet iemand ontmoet ... O, dankie, daar sien ek hom.”

Hy staan op by ’n tafel langs die venster wat op die hawe en die liggies in die water uitkyk, groot en fris, onmiskenbaar met sy ligte borselkop en breë skouers. Hy wuif en sy stap nader.

“Jy lyk opvreetlik, soos altyd,” grinnik hy wolfagtig. “Kom sit. Ek hou van daardie rok. Dit sit so ... nommerpas.”

Clare vervies haar heimlik, want hy laat dit klink asof sy spesiaal die mooi swart rok aangetrek het omdat dit haar figuur vlei en sy hom wou beïndruk.

“This old rag?” spot sy. “Ek was nie seker hoe informeel ek moes lyk nie.”

Vanaand het hy duur slenterdrag aan, ’n duur goue polshorlosie, en dit lyk asof hy ’n patina van welvarendheid gekry het. Voorheen was hy soldaat in murg en been, maar altyd ’n astrante vleier, op wie meisies wat nie van beter geweet het nie maklik verlief geraak het.

Hy bestel eers vir hulle wyn en sy kyk na die spyskaart. Dis die soort wat nie pryse aandui nie, want as jy dit nie kan bekostig nie, kom jy nie hierheen nie. Die glase sou ’n halfliter wyn op ’n slag kon vat, maar net die bodem word bedek. Spies kies ook goeie wyn, asof hy ’n kenner is.

“Ek drink nie net bier en hardehout nie,” spot hy. “Kom ons bestel eers, dan gesels ons, want hulle kan soms blerrie lank vat om die konkoksies te bring wat hulle hier opdis. Dis gewoonlik meer versiering as substansie, maar dan bestel jy maar net nog. Ek het mos die aptyt van ’n leeu.”

Vir kos én vroumense, dink Clare, en steek haar glimlag agter die spyskaart weg. Nick het altyd gesê dat Spies ’n rowwe diamant met ’n paar flaws is, maar hy het tog baie van hom gehou.

Nadat die kelner die wyn gebring en hul bestellings geneem het, vou Spies sy hande voor hom op die tafel saam en leun plegtig vorentoe.

“Nou ja, girlie, vertel my presies wat jy in gedagte gehad het wat Sierra Leone betref.”

“Ek wil vir Nick gaan soek, al moet ek tot by die diamantvelde gaan. Ek wil vlieg na Freetown, en van daar na die binneland na waar hy laas was, dit wil sê na Bo.”

“Weet jy hoe onveilig daardie land is, en hoe moeilik dit is om van een plek na ’n ander te gaan? Mense gaan toer nie sommer daar nie. Polities is daardie plek ’n helse gemors.”

“Spies, ek hét navorsing gedoen oor die huidige politieke situasie in Sierra Leone. Ek is nie dom en onkundig oor Afrika se gevare nie. Ek is ook nie bang nie. Ek het vir die BBC en Argus Africa in verskeie Afrikalande gewerk, soos jy weet. Niks is vir my nuut of totaal onbekend nie. Ek kan my voorstel hoe dit daar gaan en hoe dit lyk, maar ek het geen keuse as om self na Nick te gaan soek nie. Daar is niemand wat ek kan stuur nie.”

Hy kyk haar skewekop aan en grinnik. Sowaar, hy is die volmaakte voorbeeld van die macho huursoldaat wat homself verryk het, dink sy. Hy het goeie eienskappe. Sy weet hy is ondernemend, onverskrokke, waaghalsig en energiek, en hy het basies ’n goeie hart agter daardie taai fasade. Sy swak eienskappe is egter dat hy ’n vrypostige vrouejagter is en dat hy so strydlustig en beterweterig is. By hom moet jy net heeltyd keer vir jou wickets, en dit irriteer haar grensloos.

“Ek weet jy’s ’n tawwe tina,” spot hy. “Maar hierdie keer wil jy wragtig in ’n bynes gaan infoeter. Dis nog altyd vir my so ironies dat die twee Afrikalande waarheen vrygemaakte slawe teruggebring is, Sierra Leone en Liberië, sulke arm, konflikgeteisterde lande bly. Die eerste slawe is van Sierra Leone af oorsee vervoer om op die eilande langs die kus van die VSA en op die plantasies van South Carolina en Georgia te werk. Toe bring die Britte laat in die agtiende eeu die vrygestelde slawe terug na Sierra Leone. Hulle het dit die ‘Province of Freedom’ genoem. Die inheemse bevolking van Sierra Leone het die eerste terugkerende slawe omtrent almal uitgemoor. Nog duisende is teruggebring, en hulle het Freetown gestig, wat een van Brittanje se kolonies in Wes-Afrika geword het. Die vrygestelde slawe is Krio genoem, Kriole, en hulle nageslag praat nog steeds Krio, wat ’n soort Engelse dialek is. Ek kan dit ’n bietjie praat. Freetown is die verkeerde naam vir daai plek, want daar was nooit vryheid of vrede nie. Ná onafhanklikheid in 1961 en die eerste verkiesing, het die dinges éérs gespat. Uhuru het gekom en die eindelose blerrie oorloë, bloedbaddens, gulsigheid en korrupsie. Die pawpaw strike alewig die fan.”

Clare het hom laat uitwei sonder om hom te onderbreek. Die wyn word eers geskink en hulle drink ’n paar slukke in stilte. Clare is bewus daarvan dat Spies haar dophou en ontleed. Sy maak nie oogkontak nie.

Dan gaan hy voort: “Die Revolutionary United Front, gelei deur Foday Sankoh, is gesteun deur daardie rampokker Charles Taylor van Liberië, waar daar ook ’n bloedige burgeroorlog is. Uit hulle basisse in Sierra Leone het die RUF op massiewe skaal mense aangeval, vermink en ontvoer. Hulle het van kinders soldate gemaak. Teen 1995 het hulle die diamantryke oostelike provinsie beheer en was hulle al bý Freetown. Die regering was verplig om Executive Outcomes se dienste te koop om hulle weg te kry. Ons het moderne kommunikasietoerusting gehad, ons eie helikopters, voertuie en goed opgeleide soldate wat uit die ou Suid-Afrika se Spesmagte gewerf is. Dit het ons net ’n maand geneem om die RUF fighters weg te boender.

“Toe kon die demokraties verkose president, Ahmad Kabbah, die Abidjan-ooreenkoms sluit. Daar was ’n skietstilstand en die RUF moes ontbind. Maar wat gebeur toe? Die RUF weier om hul wapens neer te lê. Eintlik wou al die leërs nie regtig vrede hê nie, want hulle wou alles en almal plunder. Albei die regering en die RUF het die gefrustreerde werklose jeug gewerf, die sogenaamde rarray boys en die san-san wat onwettig diamante gemyn het. Mense sonder opvoeding of vooruitsigte, behalwe as hulle roof en moor en hulleself só verryk.”

Clare luister woordeloos en teug aan haar wyn.

“Nadat Executive Outcomes blerrie goeie werk gedoen het, is ons gedwing om in 1998 te ontbind. President Kabbah is in 1997 deur ’n militêre junta uitgesmyt. Hulle het die RUF genooi om met die regering saam te smelt. Toe is die junta weer omvergewerp deur die mag van die Nigeries geleide Economic Community of West African States Monitoring Group, ECOMOG, en Kabbah is weer in 1998 aangestel. Die RUF het in Januarie 1999 wéér die regering probeer omverwerp en tot in Freetown gevorder, waar duisende mense uitgemoor is. Die ECOMOG-magte het hulle daarna weer verdryf. Dis heen en weer al die tyd. President Kabbah en die RUF-leier Sankoh het verlede jaar die Lomé-vredesverdrag geteken. Sankoh is visepresident gemaak, die RUF word deel van die regering, en die Verenigde Nasies stuur vredesmagte. Die RUF verbreek wéér die verdrag, val die UNAMSIL-personeel aan, vat hulle wapens, hou hulle gyselaar. Die VN-mense is nie eens in die diamantmyngebiede toegelaat nie. Britse intervensie probeer die situasie red, maar daar is steeds chaos in Sierra Leone, en nou wil jý soontoe gaan.”

Hy gaan my nie afsit of afraai nie, dink Clare opstandig. Sy kyk hom waterpas in die oë.

“Ek weet dat die Britte ingegryp het, dat Sankoh in Mei vanjaar gevange geneem is en dat daar pas ’n nuwe wapenstilstand in Abuja geteken is. Ek is darem nie heeltemal roekeloos en onkundig nie, Spies. Ek weet ook dat dit ’n tropiese land is, dat die temperatuur en humiditeit konstant hoog is, en dat malaria daar endemies is. Maar die reënseisoen is nou in November verby, daarom is dit nou die tyd om te gaan.”

Spies grinnik. “Huiswerkies gedoen, nè? As die harmattan, die noordoostewind, in die droë seisoen waai, bring dit weer stof. Sierra Leone was nog altyd bekend as ‘the white man’s grave’. Jy sal jou inentings en malariapilletjies moet kry voor jy gaan, maar jy beweer mos jy ken Afrika goed, al was jy nog nie in Sierra Leone nie.”

“Jý het daar oorleef.”

Hy lag spottend. “Daar’s nie ’n vergelyking nie. Ek is veel taaier as ’n tingerige ou dingetjie soos jy. Dis ’n vrek gevaarlike plek daai. Die RUF is nie heeltemal ontwapen, gedemobiliseer en geïntegreer nie. Al teken hulle kastig vredesverdrae, word een rampokker eenvoudig deur ’n ander – en soms ’n erger een – vervang.”

Clare voel hoe ’n ergerlike blos haar wange warm maak. Waarom moet mans soos Spies altyd maak asof hulle so superieur en vroue so swak is?

“Kyk, Spies, ek weier om hande gevou te sit en wonder wat van Nick geword het. Jy moet my nie onderskat nie.”

“Jô-jô,” is al wat hy sê, voordat hy sy glas ledig.

Die kelner bring die kos en hulle gesprek word eers onderbreek. Spies skink hulle glase weer vol. Clare sit gespanne en kyk hoe hy met smaak wegval aan sy kos. Sy proe aan haar kunstig gerangskikte Kingklip Extraordinaire avec fruits de mer.

“Hoe is joune?” vra hy.

“Baie lekker, dankie. Het jy ’n vrou in jou lewe, Spies?”

Toe die woorde uit is, kan sy haar tong afbyt van spyt, want hy kry ’n glinstering in sy oë waarvan sy nie hou nie. Al wat sy eintlik wil weet, is of iemand gaan kwaad wees oor sy saam met hom eet.

“Nee, jou mooi ding. Wel, nou nie so dat ek skuldig hoef te voel oor ek jou uitneem nie.”

“Jou ... e ... sekretaresse?”

“Nee wat, ou Cindy-Lee is niks van my behalwe ’n gesalarieerde werknemer nie, al verbeel sy haar sy gaan my vastrek. Ek is nie troumateriaal nie, al dink sy so. Vroumense wil mos hê ’n man moet tuis sit, die gras sny en help kook. Nope, dis nie vir my nie. Ek verveel my maklik. Variety is the spice of life, my diertjie.”

Clare is spyt dat sy gevra het. Netnou dink hy sy stel in hom belang. Hy wil nie ’n vrou hê nie, maar ’n speelding. Speelgoed, eintlik.

Daar is net een man wat sy regtig wil hê – en dis dokter Louis du Plessis met sy smeulende donker oë, sensitiewe gesig met die reguit neus, sterk ken en gebeitelde lippe. Die enigste man wat sy diep in haar hart begeer, en teen wie niemand anders kan kers vashou nie.

Die vis wat sy nie gevang gekry het nie ... Gewoonlik het sy nie probleme op daardie gebied nie. As sy haar groen oë omraam met lang swart wimpers op ’n man gefikseer het, reageer hy gewoonlik positief. Sy is nie bloot ydel as sy dit dink nie, want dis haar ondervinding.

Spies smul aan sy kreef. Hy breek die dop met sy vingers en doop die wit vleis in die sous.

“Jy moes die kreef gekies het, dis hulle spesialiteit,” sê hy tussen die kou en sluk deur. “Die plek moes eerder die naam Drie Krewe as Three Bees gehad het. Wat bye met die saak te maak het, weet nugter.”

Clare glimlag flou vir sy grappie en neem ’n slukkie van haar wyn. Hulle is al op hulle tweede bottel en Spies het die meeste daarvan gedrink.

“Ek het nie regtig hierheen gekom omdat ek ’n smulpaap soos jy is nie, Spies. Ek wil weet of jy bereid is om my te help om my broer te vind. Jy hou my aan ’n lyntjie.”

Hy vee sy mond met sy servet af, was sy vingers in die waterbakkie met suurlemoen, vee dit tydsaam droog, en kyk uiteindelik reguit na haar.

“Ja, ek sal jou help. Maar op een voorwaarde.”

Haar hart bokspring van verligting, maar sy vra behoedsaam: “En wat is dit?”

“Ek kom saam – all the way. Dis te gevaarlik vir ’n mooi dingetjie soos jy om alleen te gaan infoeter in ’n hool soos Sierra Leone. Jy sal nêrens kom op jou eie nie.”

Sy wil vra of hy bybedoelings het, maar sy keer haarself. Sy is te verleë om hom te antagoniseer en te verheug oor die hulp. Sy sal sy vrypostigheid eenvoudig moet bestuur.

“Dis ... e ... wonderlik, maar ...”

“Ek het contacts in Sierra Leone. Ek sal my ou pellie Jakes Williams, wat saam met my in 32 Bataljon en EO was, en Obed Stevens, ’n Krio wat familie van die oudpresident Siaka Stevens is, vra om ons aan daardie kant te help. Hulle is my men on the spot, en hulle kan vervoer en logistiek reël. Oukei?”

Clare kyk hom oopmond aan. Dit klink asof hy al vooraf besluit en planne begin maak het. “Ek ... Hemel, Spies, baie dankie. Dis ... e ... dierbaar van jou.”

“No problem, ou ding. Dis in elk geval tyd om weer van die ou blinketjies uit te bring. Ek behou my bande met daardie klomp rampokkers. Een van my kontakte is ’n Temne-kolonel in die regeringsleër. Hy het ’n bodemlose sak, soos sy landgenote. Daar is baie etniese groepe in Sierra Leone, maar die Temne en Mende is die grootste. Die Mende is hoofsaaklik in die suidooste, daar waar Nick is. ’n Temne sal jou altyd help om ’n Mende te ondergrawe. Hulle is weer vyandig teenoor die Krio. Daarom sal daar nooit in Sierra Leone vrede wees nie. Hulle moor mekaar nog altyd uit.”

Hy wink die kelner nader en vra spyskaarte vir nagereg. Nadat hulle bestel het, kyk hy met geligte wenkbroue na haar. “Sien jy nog kans vir die ding ná alles wat ek jou vertel het?”

Clare kyk na die rooiwyn in haar glas wat lyk soos bloed. Ná al die praatjies oor dood en wreedheid laat dit haar ril, maar sy sê beslis: “Ja, ek sien kans. Niks wat jy sê of doen, gaan my afsit nie. Dankie by voorbaat vir jou hulp. Jy moet my sê wat dit gaan kos. Ek verwag nie om dit mahala of teen afslag te kry nie.”

Spies grinnik. “Ons kan môre by my kantoor die kontrak opstel. Ek het ’n bietjie aksie nodig. Die lewe raak gans te saai deesdae. My spiere sal pap word en my are sal verkalk as ek nie aktief bly nie. Die lewe is te kort om gevrek op een plek te sit.”