Читать книгу In jou hande - Malene Breytenbach - Страница 4

Jak, wil sy sê, maar sy kan nie.

“Hallo, my meisie.”

Sy stem is teer, maar sy bespeur tog skok en afgryse daarin. Hy soen haar liggies op haar wang en sit ’n enorme bos blomme op die bedkassie neer.

“Ek sien hier is reeds baie blomme, maar dit sou niks baat om sjokolade te bring nie, want jy kan dit nie eet nie.”

Michelle knip vinnig haar oë. Sy kyk ondersoekend na hom. Hy is dieselfde lang, maer man met netjiese bruin hare en intelligente bruin oë wat sy onthou. Hy is onberispelik geklee, asof hy werk toe gaan en kliënte gaan sien. Die tipiese ouditeur. Sy wonder net waar is die blydskap en tinteling wat sy moet voel vir die man wat sy veronderstel is om lief te hê. Die man wat met haar wil – of wou – trou. Voordat sy omtrent opgefrommel is.

Aan sy gesigsuitdrukking kan sy agterkom dat hy bang is sy hou letsels van die ongeluk oor. Hy kyk ondersoekend na haar gesig, lyf en hande.

“Jis, jy lyk sleg. Nicci het my gewaarsku dat daar nie ’n heel been in jou lyf is nie, maar dis nie heeltemal só erg nie. Sy oordryf maar gewoonlik. Jou gesig het ook seergekry, en ’n mens sien steeds die kneusing om jou oë. En jou kakebene is vasgemessel sodat jy nie kan praat nie.”

Hy kyk na die verband om haar kop. “Hulle sê jy het harsingskudding ook gehad. Hopelik hou jy nie merke van die steke oor nie.”

Sy beduie met haar linkerhand na die boekie en pen op die bedkassie.

“O, jy kan darem skryf.” Hy klink verlig. Hy kry die boekie en plaas dit onder haar hand. “Wag, ek sit die pen tussen jou vingers.”

Michelle sukkel om die woorde met haar dom linkerhand te skryf: Vertel van Sandra. Sy het nie die krag om nog asseblief ook by te skryf nie.

Hy lees dit fronsend, en toe kyk hy in haar oë. Sy hou nie van die terughoudendheid wat sy by hom bespeur nie.

“Sandra is in ’n koma,” sê hy.

Sy skryf weer: So lank hoekom.

Hy kyk in die vertrek rond asof hy uitkoms soek. “Ek weet nie,” sê hy naderhand.

Wil haar ma sien, skryf sy.

Hy haal sy skouers hulpeloos op. “Ek sal die boodskap oordra.”

Hy begin gesels oor sy werk en mense wat hulle ken, asof hy die onderwerp doelbewus verander en haar aandag wil aftrek.

“Ek bly tot môre, dan vlieg ek terug. Jy kan in elk geval nie praat nie, my arme meisie. Ek sal by Nicci se woonstel oorbly. Ek het ’n motor op die lughawe gehuur.”

Dit moet vir jou ’n skok en baie vervelig wees om hier te moet kuier by ’n vrou wat nie kan terugpraat nie, dink sy. Ten minste sal dit vir hom lekker wees om in Nicci se woonstel in Seepunt te bly. Die twee kom mos so goed klaar. Nicci flankeer, en hy is ontvanklik.

Hy gesels aanmekaar, maar dan lyk dit asof sy onderwerpe van gesprek opgedroog het. Sy kan sweer hy lyk verlig toe haar ma en Nicci inkom. Hy staan dadelik op en soengroet hulle.

“Ek nooi sommer vanaand ’n paar vriende oor, dan kuier ons bietjie,” sê Nicci. “Ná besoektyd, natuurlik.” Sy kyk skalks na Michelle. “Jy gee mos nie om nie? Jou boyfriend is veilig by my.”

Michelle kyk maar net terug en dink: Veilig se voet. By jou is geen man veilig nie.

“Hoe voel jy vandag, my liefling?” vra haar ma besorg.

Michelle skryf in haar boekie: OK. Sy kan tog nie jok en sê goed nie. Sy voel eintlik ellendig.

Haar ma kyk na die ander gekrap. Toe sy Vertel van Sandra sien, sit sy haar hand voor haar mond, asof sy skrik. Toe kyk sy met hartseer oë na Michelle, wat haar oë baie vinnig knip.

Michelle skryf Waarheid so vinnig soos sy kan, maar die pen gly van die boekie af en die laaste d verdwyn. Haar ma verstaan maar te goed, sien sy.

“Sandra het baie seergekry, nog erger as jy,” sê sy.

Michelle kyk haar deurdringend aan.

“Vertel tog vir haar, Ma. Waarom moet sy heeltyd in spanning gehou word?” Nicci klink byna bitsig. “Wat dink jy, Jak?”

Hy haal sy skouers weer hulpeloos op en lyk of hy wens hy is nie daar nie.

Vertel, skryf Michelle.

“Sy is …” Haar ma se stem weifel. “Sy het …”

“Sy het dalk breinskade opgedoen,” maak Nicci die sin klaar. “As sy breindood is, sal sy seker met allerhande masjiene aan die lewe gehou kan word.”

Zenda de Villiers kyk verwytend na haar stiefdogter, en toe in Michelle se geskokte oë.

“Nee, as sy breindood was, sou hulle ons gesê het. Ek het met haar ma gepraat en hulle hoop sy kom binnekort by, soos jy.”

Michelle is geensins gerusgestel nie. Sy het genoeg mediese kennis om te weet daar kan verskeie dinge verkeerd gaan ná trauma. Sy het al self met ongelukslagoffers gewerk. Haar oë raak blind van trane. Sy lig haar linkerhand op en laat dit weer val. Dis alles háár skuld, weet sy. Sy het bestuur.

“Dit was nie nodig om dit so brutaal vir haar te vertel nie, Nicci,” hoor sy haar ma verwyt.

“Sy moes dit tog een of ander tyd uitvind,” verweer Nicci. “Sy dring dan aan om te weet. Ek dink sy vermoed in elk geval lankal iets. Stem jy saam, Jak?”

“Ja, jy is seker reg,” knik hy.

Hy neem Michelle se linkerhand asof hy haar wil troos, maar sy is so ontsteld dat sy dit terugtrek.

“Jy het haar nou laat huil, Nicci,” verwyt haar ma, en probeer om Michelle se trane af te vee.

“Wat gaan hier aan?” Suster Erna Etsebeth kom in.

“Michelle het geskrik,” sê Zenda de Villiers hees. “Sy het pas gehoor dat haar vriendin wat saam met haar in die ongeluk was dalk breinskade opgedoen het.”

“Wat? Het julle haar tog nie dit vertel terwyl sy in dié toestand is nie?” roep die suster geskok uit.

“Sy moes tog een of ander tyd –” begin Nicci.

“Hierdie meisie kan nie nóg skokke hanteer nie. Ek sal die dokter in kennis stel. Ons sal haar ’n kalmeermiddel moet toedien.” Sy klink woedend. “Ek dink dit sal beter wees as julle eers gaan.”

Michelle is so ontredder dat sy voel asof sy innerlik aan die bewe gegaan het. Sy kan net kreun. Die suster droog haar trane af.

Sy hoor mense inkom, maar haar gedagtes is in ’n pynlike warboel. Vir die hoeveelste keer voel sy die prik van ’n naald in haar arm en sy swymel die genadige duisternis in.

Michelle skrik weer eens wakker uit ’n paniekdroom. Iemand is by haar. Sy fokus met moeite en sien dokter Douw Hefer langs haar bed staan. Op sy gesig is ’n frons asof hy haar gemoedstoestand aanvoel.

Sy onthou die verskriklike nuus wat sy verneem het en kreun skaars hoorbaar.

“Ek hoor hulle het jou vertel van jou vriendin, ounooi, en toe is jy baie ontsteld,” sê hy simpatiek.

Sy knip so woes dat hy die boekie en pen in haar hand sit.

My skuld, skryf sy, maar hy skud sy kop.

Vragmotor ons gestamp, skryf sy. Ek bestuur.

Hy lees dit en kyk na haar. “Dan is dit mos nie sonder meer jou skuld nie. Jy was nugter en dit het gebeur in ’n bergpas waar die pad smal is. Boonop was dit nag.”

Sy oë is regtig vol medelye en sy voel trane in haar opstu, uit die diepte van haar gekweste hart.

“Ongelukke gebeur, ounooi, en ons is slagoffers.”

Sy breindood? skryf sy en kyk smekend na hom.

Hy sug. “Nee, dis nie so erg nie, hoor.”

Verduidelik, skryf sy en kyk hom met gespanne afwagting aan.

Douw Hefer huiwer. Hy weet alles van die pyn van verlies, die skuldgevoelens wat aan jou vreet, en hy gun dit nie vir dié meisie wat hom met troebel donker oë aankyk nie. Sy sou mooi gewees het as sy nie so beseer en vol swelsels was nie. Hier lê sy, vasgemaak en toegedraai, en boonop geestelik gekwel. Sy gaan ’n vreeslike foltering deur, soos hy destyds self deurgegaan het.

Hy het lanklaas soveel empatie met ’n pasiënt gehad, veral omdat hy weet dat haar hele toekomstige loopbaan as arbeidsterapeut afhang van hoe goed hy sý werk doen. Sy is bykans totaal in sy hande.

“Nou goed, ounooi,” sê hy. “Met jou mediese kennis behoort jy alles te kan verstaan. Jou vriendin is nie breindood nie. Hoe weet ons dit? Eerstens het die EEG getoon dat daar elektro-aktiwiteit in die pasiënt se brein is. Tweedens het ons ’n radio-aktiewe isotoop in haar bloedstroom gespuit om bloedvloei na die brein te bepaal. Daar ís bloedvloei na haar brein.”

Michelle kreun en hy plaas ’n warm hand vertroostend oor hare, maar hy neem dit vinnig weg, asof hy hom bedink.

“Soos jy weet, is ’n pasiënt dood of lewend, nie amper dood of amper lewend nie. As iemand breindood is, beskik die mediese wetenskap deesdae oor die vermoë om die organe en liggaamsfunksies aan die gang te hou hoewel die brein nie meer lewensvatbaar is nie. Ons weet egter dat die persoon nooit weer gaan terugkom nie. Jou vriendin het geweldige trauma gehad en sy het nog nie haar bewussyn herwin nie, maar breindood is sy beslis nie.”

Michelle skryf: Breinskade?

“Wag, laat ek vir jou dinge duidelik maak, al is ek nie ’n neuroloog nie. Sandra van Heerden se dokter is Peet Human, en hy is ’n uitstekende neuroloog. Koma weens koptrauma beteken dat daar bilaterale skade aan die retikulêre formasie van die middelbrein is – dié deel wat slaap reguleer. Die uitkomste wissel van herstel tot dood. Komas duur van dae tot weke tot jare. Dis selde langer as vyf weke. Sommige mense is ongelukkig daarna vegetatief – hulle word wat ons in leketaal noem ‘vegetables’. ’n Diep koma beteken nie dat die persoon nie kan regkom nie. Jy moet dus nie sommer aanvaar dat jou vriendin nou ’n vegetable gaan wees nie.”

Ek wil haar sien, skryf Michelle.

Die dokter kyk haar met medelye aan. “Later sal ons jou na haar kan neem, nog nie nou nie. Ons kan jou nie sommer beweeg nie. Jy is veel erger beseer as wat jy besef.”

Die vriendelike suster Erna kom in, saam met twee verpleegsters.

“Hallo, dokter, hallo, Michelle. Ons kom jou kossies gee, al is dit net vloeistof wat jy deur ’n strooitjie gaan drink. Is dokter nog besig?”

“Nee, ek is klaar, suster. Gaan julle maar voort.” Hy groet en loop uit.

Michelle se blik volg hom. Hy is so groot, met breë skouers, maar dis nodig, dink sy, want hy dra soveel mense se hartseer daarop. Nou het hy hare bygekry. Hoe simpatiek was hy nie. Hoe medemenslik.

Die verpleegsters begin met hulle werk.

“Ek is nou dertig, maar ek het ’n suster wat so oud is soos jy,” gesels die suster. “Agt-en-twintig. Haar naam is Jean en ek is baie lief vir haar. Sy het haar eerste baba verloor en ek bekommer my altyd oor haar, want sy is nie sterk nie. Ek sou nooit aan haar kon doen wat jou suster aan jou gedoen het nie. Asof jy nie swaar genoeg kry nie, gaan maak sy jou las nog swaarder. Ek weet dis sy wat jou vertel het van Sandra. Sy kon jou maar vir eers die nuus gespaar het. Ag, ek skinder, maar ek was so kwaad vir haar.”

Michelle wens sy kan vir haar glimlag, maar sy skryf op haar boekie: Dankie vir als.

“Ons doen ons beste,” glimlag die suster.

Michelle het nog nooit in haar lewe so totaal hulpeloos gevoel nie. Die verpleegsters lig haar versigtig, trek die bed skoon oor, was haar en ruil verbande. Sy kan net na hulle kyk terwyl hulle dit doen en saggies met haar praat.

Sy is gedoem om aanmekaar te dink en te wroeg sonder verligting. Nie eens die slaap bring verligting nie. Haar kop voel skoon deurmekaar. Van al haar emosies is hartseer en skuldgevoel die ergste.

Ek is so goed soos in die hel, dink sy. Dis net hierdie mense, en my ma se liefde, en daardie wonderlike dokter wat lig in my duisternis bring. Ek sou medelye van Jak kon verwag, maar hy skaar hom by Nicci. As sy aan hom dink, voel sy eerder wrewelig.

“Vandag haal ons die verband van jou voorkop af en ek was jou hare,” sê die hulpverpleegster. “Dan ontsmet ons weer jou wond en sit vars verbande aan. Jy sal sommer stukke beter voel.”

Michelle wens sy kan na die wond kyk toe die verpleegster versigtig die verband verwyder, maar sy is ook bang dit lyk te erg. Dis baie gevoelig.

“Ek sal versigtig wees dat ek nie sjampoe op dié sny kry nie,” belowe die verpleegster. “Anders gaan dit vreeslik brand.”

Michelle kyk hoe sy ’n skottel, beker warm water en sjampoe gereed kry en handdoeke oor die kussings gooi.

Naam? skryf Michelle.

“Cynthia,” glimlag sy.

Sy stut Michelle se kop met een hand en begin haar hare versigtig was. Dis so lekker dat Michelle sug.

“Ai, nou kan mens regtig sien watter mooi hare jy het,” komplimenteer die verpleegster haar. “Dit was gekoek van die bloed toe jy inkom.”

Sy vryf die hare saggies droog, kam dit uit en blaas dit met ’n haardroër droog wat sy by die muur ingeprop het. Toe borsel sy dit sorgvuldig.

“So ja. Ek speel nie gewoonlik haarkapper nie, maar dit was nou vir my lekker. Kyk hoe blink dit.”

Daarna verwyder sy die handdoeke, ontsmet die voorkopwond en verbind dit weer. Michelle voel wonderlik skoon.

“En jy is sommer reg vir jou ete,” grap die verpleegster.

Sy hou die vloeistofvoeding met die strooitjie voor Michelle en laat haar suig. “Stadig, dat jy nie verstik nie,” maan sy, en wag geduldig totdat Michelle alles inhet. Toe vee sy haar mond skoon af en maak haar weer gemaklik teen die kussings.

Michelle is baie dankbaar en sy knip haar oë vir die verpleegster.

“Plesier, ou dier,” skerts dié.

As ek net weer kan praat, sal ek darem vir dié mense baie dankie sê, dink Michelle. As sy nie innerlik so ontsteld was nie, sou sy nou baie lekker gevoel het.

Later, nadat die verpleegsters klaar is, kom haar ma weer in.

“Voel jy nou beter, my kind?” vra sy besorg. “Ek hoor hulle het jou mooi skoon gewas. Volgende keer sal ek jou hare was.”

Michelle skryf: Dankie voel beter.

“Jak stuur groete. Hy sal later weer kom, maar hy het besigheid om te doen.”

Dié besigheid het seker hoofsaaklik met Nicci te doen, dink Michelle.

Dis asof haar ma haar gedagtes kan lees. “Jy moet maar jou stiefsuster probeer vergewe, Michelle. Jy weet hoe sy is. Ek dink natuurlik dat sy nog altyd op jou jaloers was. Sy is wel baie mooi en ’n suksesvolle model, maar sy weet dat sy nie jou innerlike krag of jou intelligensie het nie. Jy het selfvertroue en jy het jouself lankal uitgesorteer, al is jou pa vroeg dood. Jy het ook so gepresteer op alle gebiede – sport, die akademie, en jy sing boonop pragtig. Verder is jy ’n mense-mens en almal hou van jou. Sy is selfsugtig en veeleisend. Selfs haar pa erken dit. Eintlik is Nicci baie onseker van haarself, dié dat sy altyd mans se aandag nodig het en jou mansvriende najaag. Ek is nie blind nie, my kind. Ek sien alles raak. Sy kon haar ma se dood nie verwerk nie, en ek kan ook nie daardie vrou se plek volstaan nie. Ek is en bly die stiefma. Jy is en bly die stiefsuster en sy kompeteer met jou, al kompeteer jy nie met háár nie.”

Michelle knip twee keer vinnig.

“Nee, dis waar. Sy voel minderwaardig teenoor jou, want jy is begaaf. En jy is mooi, my lief, al is jy nie filmstermooi soos sy nie. Ek was nog altyd so trots op jou en op wat jy bereik het ná jou pa se dood, toe ons nog arm was. Jy het in die afgelope jare nooit enigiets van jou welaf stiefpa gevra nie en hy respekteer jou daarvoor.”

Michelle luister verbaas na haar ma. Sy het nog nooit dié goed vir haar gesê nie. Dis waar dat sy, Michelle, hard gewerk en gepresteer het, maar sal sy dit ná dese ooit weer kan hervat? Is sy nie onherstelbaar beskadig nie – fisiek én geestelik?

Praktyk? skryf sy.

“Moenie jou bekommer nie, Lynn het ’n locum gekry. Sy kom die naweek vir jou kuier.”

Michelle se oë draai na die reuse ruiker wat haar vennoot vir haar gestuur het. Die kaartjie lui: Ek gaan jou so mis, my liewe maat. Word gou gesond.

Ek belowe ek sal hard probeer, dink Michelle met ’n knop in haar keel.

Michelle wil gil, maar sy kan nie ’n geluid uitkry nie. Sy hoor net weer die slag van die ongeluk en voel die pyn, en Sandra wat gil en gil en sy weet Sandra sal doodgaan.

“Liewe hemel, ons pasiënt wys al die kenmerke van post-traumatiese stres,” hoor sy ’n vrouestem sê. “Haar hartklop is onreëlmatig en sy ruk in haar slaap.”

Die stem praat en praat, maar Michelle kan nie veel inneem nie.

“Ounooi, jy het trauma en ek stel voor jy kry berading by een van ons beste sielkundiges, doktor Annette Reinders,” dring Douw Hefer se diep stem tot haar deur en sy is verlig om na die werklikheid terug te keer.

“Ná ernstige trauma gebeur daar dinge in die brein en ons moet kyk met watter psigoterapeutiese prosedures ons jou kan help. Jy verstaan dit mos, nie waar nie?”

Michelle knip ja. Sy voel soos ’n drenkeling en hierdie man staan met ’n lewenslyn.

“Omdat dit so onverwags toeslaan, is die simptome ver buite wat ons verwag het. Jy voel heel waarskynlik asof jy waansinnig word. Ek kan net sê dat hoewel dit ongewoon en ontstellend is, is dit tipies en ’n mens kan dit verwag. Dis die brein en die psige se normale reaksie op abnormale gebeurtenisse. Verstaan jy?”

Michelle knip en hy kyk haar stip aan. “Jy kry terugflitse, nè? En angsaanvalle?”

Sy knip weer.

“Ja, dis baie ontstellend. En jy is natuurlik ook bekommerd oor jou vriendin. Die sielkundige sal jou help om dit te verwerk. Ek beveel haar sterk aan. Intussen sal ons jou moet sus en kalm hou.”

Michelle wens hy wil weer aan haar raak. Sy wil weer die gerusstelling van sy sterk, warm hand voel. Hy hou egter sy hande in sy sakke terwyl hy ernstig met haar praat.

“Môre haal ek die gips van jou hand af en dan kyk ons hoe ons vordering maak,” sê hy. “Totsiens dan, ounooi.”

Die plek ontvolk as hy hier was en hy loop weer, dink sy. Dis ’n fout om emosioneel afhanklik van jou dokter te raak, maar dis ’n natuurlike reaksie, troos sy haarself.