Читать книгу Kavod Adonai - Marzanne Leroux-Van der Boon - Страница 5

Jerusalem

September 2011

Rivkah maak Marc eers teen eenuur die volgende middag wakker. Hy het soos ’n dooie geslaap. Nou sien sy dankbaar dat daar ’n bietjie meer kleur in sy wange is en sy oë helder is. Sy sit by hom op die kant van die bed met ’n beker mud en kam met haar vingers deur sy donker hare, glansend weer ná die vorige aand se deeglike was.

“Jy sal beslis ’n slag by die haarkapper moet uitkom voordat jy terug werk toe gaan.”

Hy gaap en steek sy arms verlangend na haar uit. “Daar’s nog tyd daarvoor.”

Sy sit die beker koffie op die bedkassie neer en buk oor hom. Hy vou haar in sy arms toe en soen haar lank.

“Jy ruik na appels,” sê hy in haar nek.

Sy lag en kom regop. “Net geëet,” sê sy. “Maar ek moet al byna weg wees. Hier, drink jou koffie. Wat kan ek vir jou bring om te eet?”

Hy gaap weer en rek hom uit voordat hy die koffie by haar neem. “Sal self vir my iets maak wanneer jy weg is.” Hy frons. “Werk jy dan nou in die middag?”

“Ek het gister met Tovah skof omgeruil oor ek geweet het jy sal laat kom en dan kom ek nie net ná ses in die oggend hier weg nie.”

Hy kyk na haar in die donkerblou uniform met MADA se kenteken op die hempsak. Haar lang donker hare is in ’n poniestert hoog agter haar kop vasgemaak. “Jy’s mooi,” sê hy.

Haar wange verkleur. “En jy’t ’n bril nodig.”

Hy gryp haar hand. “Allesbehalwe. Hoe laat kom jy terug?”

Sy trek ’n skewe mond. “Ek werk tot agtuur. Ek sal vir ons iets saambring om te eet.”

Hy glimlag. “Ek het nie so agteruitgegaan dat ek nie meer kan kos maak nie. Sorg jy maar dat jy so vroeg moontlik kom.”

Sy draai sy hand om en soen die kneus- en skaafplekke. “Ek’s bly jy’s terug,” sê sy sag.

“Ek ook. Ek’s jammer dat ek gisteraand in so ’n toestand was.”

Sy skud haar kop. “Lo! Dit was nodig. Maak seker jy rus vandag. Bevakasha, Marc! Môre kom die kinders terug, dan is die stilte verby.”

“Ek gaan onder op die plein in die koelte sit.”

“Moshe en Dov sal bly wees om jou te sien.”

“En ek vir hulle. Jy gaan jou bus verpas.”

“Neem jou skildertas saam wanneer jy plein toe gaan.”

Hy lag. “Ek sal. Maar jy gaan jou bus verpas, dis kwart oor een.”

Sy vlieg op. “Jy’s reg!” Sy soen hom haastig, gryp haar skouersak en verdwyn om die deur. Hy hoor haar met die trap af hardloop.

’n Rukkie lê hy nog na die dak en staar, onseker oor wat hy moet doen. Maar toe die donkerte hom wil toevou, staan hy vinnig op, stort en trek aan. Die T-hemp en kakiebroek ruik so heerlik vars en skoon dat hy die klere teen sy gesig druk en diep asemhaal. Eers dag hy hy het nie ’n eetlus nie, maar toe hy die vars brood in die kombuis ruik en die appels sien wat Rivkah geëet het, raak hy honger.

Sy skildertas hang in die klein studeerkamertjie en toe hy dit optel en die bekende verweerde leer onder sy vingers voel, oorweldig emosie hom. Hy sak op die stoel neer met die tas op sy skoot. Die geur van verf en kwaste en houtskool oorweldig hom. Trane brand magteloos in sy oë.

“Adonai, Adonai,” fluister hy, “dankie dat U my nie laat omkom het nie. Dankie dat U my teruggebring het toe ander in sulke verskriklike omstandighede gesterf het. Dankie dat U my nie verlaat het toe ek aan U gewanhoop het nie.”

Hy ontdek sy houtskool en pastelle is byna gedaan en besluit om in die stad nuwe voorraad te gaan koop. Dié vooruitsig maak hom meteens opgewonde. “Vergewe my, vergewe my,” fluister hy weer, “dat ek die land ’n vervloekte land genoem het. Dat ek ú land vervloek het. Adonai Tzva’ot, vergewe my!”

Dis warm buite, maar dis niks in vergelyking met die Negev se meer as 45 °C nie. Hy drafstap deur die Ou Stad en kom eers weer by die woelige Gershon Agronstraat tot stilstand, waar hy moet wag om oor te steek. Soos altyd grinnik hy in sy binneste oor die origens arrogante Israeli’s wat altyd gehoorsaam by ’n verkeerslig sal staan en wag totdat dit groen slaan. Selfs al is daar geen verkeer in sig nie. Hy luister na die ongeduldige geblêr van toeters wat oral opklink. Sodra ’n bestuurder enigsins stadiger reageer as wat jy reken toelaatbaar is, lê jy eenvoudig op die toeter. Nie dat die ander hulle daaroor ontstel nie. Noudat Jaffastraat afgestaan is aan die sogenaamde ligspoor, die elektroniese treinstelsel in die middestad, is die frustrasie nog groter. Die kakofonie van toeters raak by tye byna oorverdowend.

Hy grimlag oor die Chassid langs hom, ten spyte van die hitte, Mid­del­eeus in sy lang jas, hoed en peyot tot byna op sy skouers, wat op sy selfoon kwetter en aan die skootrekenaarsak oor sy skouer klou. ’n Soldaat, geweer oor die skouer en gebreide kippah op sy agterkop, staan onge­duldig langs hom en wag vir die lig om oor te slaan. Hy neurie ’n toonlose wysie. Skuins agter Marc hoor hy ’n gegiggel. Toe hy omkyk, sien hy vier mooi Arabiese meisies, kleurryk aangetrek, elkeen met ’n bos blom­me, kennelik op pad na die een of ander viering. Twee toeriste wat in ’n vreemde taal beraadslaag, probeer ’n straat op die oopgevoude kaart vind. ’n Ortodokse ma met twee babas in ’n dubbele stootkarretjie en drie kleuters aan haar rokpante, kom uitasem aangehardloop in die hoop om die naderende bus aan die oorkant van die straat te haal.

Toe die lig groen word, spoel die rare versameling mense oor die straat.

“Jerusalem, o Jerusalem,” prewel Marc en voel hoe sy gemoed gaande­weg ligter word.

Aan die ander kant van die straat help hy die vrou met haar vrag kinders om in die haastige bus te klim. Sy wuif hom dankbaar toe toe sy eindelik swetend met almal aan boord is. Hy wonder hoe sy die hitte van die dag met ’n swart romp en dik kouse gaan oorleef.

Die versoeking om by die Steimatzky-boekwinkel in Jaffastraat in te loop probeer hy nie eens weerstaan nie. Die reuk van boeke en koerante werk salwend in op sy nog rou emosies. Hy trek ’n eksemplaar van Chaim Potok se My Name is Asher Lev uit ’n rak en gaan sit daarmee op die mat met sy rug teen die muur. Hy het nog nie weer sy selfoon se luitoon aangeskakel nie en voel net aan die trilling in sy broeksak toe dit lui. Dis Rivkah wat wil weet hoe dit met hom gaan. Hy kan hoor hoe verlig sy is toe sy verneem waar hy is. Hy koop wat hy nodig het, asook die Jerusalem Post. Hy sit alles in sy ruim skildersak. Toe koop hy ’n sagteband-kladboek en kryte vir Natani en vir Yhoshi ’n CD met kinderliedjies wat hy op sy rekenaar kan speel. Skielik verlang hy na die kinders. Vir Rivkah koop hy ’n bos rose by die blommewinkel oorkant die straat. Swaar belaai vat hy die pad terug huis toe. Ten spyte van die sagte oop sandale wat hy aan het, pyn sy voete van die skaafplekke en blase wat Rivkah die vorige aand ontsmet en skoongemaak het.

By die huis verwelkom Shmu’el hom geesdriftig sodat hy hom saamneem na die plein.

Op Hurvah-plein is dit allesbehalwe koel. Dis stil daar, want die meeste mense skuil binnenshuis teen die ademlose middaghitte. Marc gaan sit by die koffiekroeg onder die koeltebome regoor Dov en Moshe se Shorashim. Shmu’el lê by sy voete. Dis nie lank nie, toe kom die twee broers buitentoe.

“Selfs die toeriste skrik vir die hitte,” sê Dov en rek hom lui uit voordat hy oorkant Marc gaan sit. “Maar wanneer dit laatmiddag koeler word, kom hulle uit hul skuilings en dan raak dit besig.”

Moshe se selfoon lui en hy staan ’n entjie van hulle af en praat. Toe hy klaar is, wuif hy net na hulle en stap terug winkel toe.

“Seker ’n kliënt,” sê Dov, “want dit lyk nie of dit ’n krisis is nie.”

’n Ietwat hitteverwelkte kelnerin kom hoor wat hulle wil hê. Marc bestel vir hulle granaatsap en gaap self lustig. “Die hitte maak ’n mens vaak.”

“Maar is jy dan nie vroeg terug nie? Ek dag jy kom eers middel September.”

“Nee, weet jy, ons is gister al huis toe gestuur. Ons was mos in Tze’elim met die aanvalle op Eilat. Party van ons is toe sommer opgeroep om te help met die soektog na nog terroriste en plofstof in die gebied.”

“Natuurlik! Ek het vergeet jy was in die Negev. So, jy was met die Eilat-terroriste deurmekaar.”

Marc haal diep asem, want hy voel sy keel toetrek. “Ag, nie ernstig nie. Wat gebeur het, is dat hulle van ons wat in Libanon was en meer ondervinding het, opgeroep het om die grens te help patrolleer. Dié dat ons vroeër pas gekry het.”

“Die Egiptiese grens?”

“Wel, ek was onder dié wat aan die Gasagrens was.”

Dov skud sy kop. “G’n wonder jy sien daar so sleg uit nie. Dit was seker nie ’n aangename taak nie. Veral nie nadat daardie eerste patrollie ’n landmyn afgetrap het nie.”

“Dit was nie …” Hy huiwer en kyk af na sy hande. “Dit het vir my baie van die herinneringe van Libanon en Gasa teruggebring. Soveel van daardie spoke het snags op die grens saam met my in die Hummer gery.”

“Ek kan my voorstel. Julle het seker nie veel slaap gekry nie.”

Marc skud sy kop. “Snags uiteraard nie. En bedags was dit ondraaglik warm en die geraas te veel. Boonop was daar ander dinge om te doen. Ek het nooit meer as twee of drie uur op ’n dag geslaap nie.”

“Marc, ek wonder altyd hoe jy, so ’n sensitiewe mens, ’n kunstenaar, sulke omstandighede beleef. Hoe jy dit oorleef.”

Marc glimlag verleë. “Daar is baie soos ek, Dov. Moshe en jy is sulkes. Jul seuns en dogters. ’n Mens oorleef dit; daar’s nie ’n keuse nie.”

“Ons seuns en dogters is hier in Israel gebore; hulle het bedreiging en oorlewing met hul moedersmelk ingekry. Jy het maar anderdag besef jy’s ’n Jood.”

“Maar ek ís een,” sê Marc sag.

“Ja,” sug Dov en krap sy grys kenbaardjie ingedagte. “Dit is ook waar.”

“Dov … In daardie eindelose, bang nagte aan die grens, was daar oomblikke dat ek die land vervloek het. Die land én my Joodsheid.”

Dov se vriendelike oë versag. Hy kyk stip na Marc voordat hy sê: “Jy is nie die enigste wat dit al gedoen het nie.”

“Ek was by toe hulle die Levy’s se aanvaller aangekeer en geskiet het. Daar was iets in die man se gesig, wat my geraak het … Dov, ek het gedink: As ek in jou skoene gestaan het, sou ek dit miskien ook gedoen het.”

Dov glimlag moeg. “Marc, Jood-wees, Israeli-wees, laat ’n mens verskriklike moeilike oomblikke en gedagtes beleef.”

“In dié nag het ek gedink aan Deir Yassin. Aan die Sterniste, aan die Irgun wat die King David opgeblaas het. Ek het my afgevra: Is ek beter as jy?”

“Dit is vrae waarvoor elke Israeli met ’n gewete die een of ander tyd te staan kom. Maar dan moet jy probeer om al die feite voor jou op die tafel te lê en daarna te kyk in die lig van ons geskiedenis van die pogroms en die Shoah, en soveel ander vervolgings. En jy moet onthou: ‘Jode … is ’n bevolkingsgroep wat deur die helfte van die mensdom van die vroegste tye af voëlvry verklaar is. Hulle redeneer iedereen kan op ’n Jood skiet sonder om gestraf te word, selfs teen beloning. En die ander helfte van die mensdom laat dit toe.’² Dít lei tot die ontstaan van bewegings soos die Irgun en die Sterniste en dat ’n Deir Yassin daaruit voortspruit. Nie dat dit verskoonbaar is nie, maar dit is in ’n mate verstaanbaar.”

Marc knik langsaam sonder om iets te sê.

“Palestyne word van hul geboorte af met Jodehaat geïndoktrineer. Hulle hoor Jode is ape en nie mense nie en dat ons hul land afgevat het. Sou jy nie sê hulle s’n en ons s’n is twee redelik verskillende beweegredes nie?”

“Miskien.”

“Jy weet, elke keer dat ek weer Israel se Onafhanklikheidsverklaring lees wat met die totstandkoming van die staat in 1948 in werking getree het, kan ek nie anders as om opnuut beïndruk te wees nie. Die nadruk wat byvoorbeeld gelê word op die belangrikheid van geregtigheid en menslikheid vir almal.”

“Hou ons ons daarby?”

“Ek sou sê in verreweg die meeste gevalle, ja. Kyk byvoorbeeld na godsdiensvryheid. Die verklaring waarborg vryheid van godsdiens en ander gewetensoortuigings en gelykheid van sosiale en politieke regte ongeag godsdiens. Dit beteken dat elke godsdiensgemeenskap die vryheid het, volgens die wet en in die praktyk, om sy godsdiens te beoefen, sy heilige dae en weeklikse rusdag te hou en om sy eie interne belange te bestuur. Kyk na die Hurvah-sinagoge hier reg voor jou. Ons het nie Islam se minaret langsaan verwyder toe ons die sinagoge – wat ná onafhanklikheid deur Moslems vernietig is – gerestoureer het nie. Daar staan hy nog. Op ons heiligste berg is drie moskees. Kan jy jou sulke vergunnings vir Jode in een van ons buurlande voorstel? Kyk maar hoe word die Arabiese Christene in Gasa behandel.”

“Nee, dit is so.”

“Ek hoor nou die dag Israel finansier meer as honderd moskees, betaal die imams se salarisse, koop die Korans aan wat in die moskees gebruik word. Israel finansier ook Arabiese en Islamitiese skole en kolleges.”

“Dis nuus vir my.”

Dov stryk weer oor sy baard. “Ag, waarom vertel ek jou nou al hierdie dinge? Miskien maar net dat as jy al jou feite op die tafel lê, jy hulle aan die positiewe kant sal neersit. Maar ja, ek verstaan hoe jy moes gevoel het toe daardie terroris gelikwideer is. Wanneer my twee seuns van basiese opleiding of van die een of ander oorlog of vyandelikheid terugkom en hulle hierdie stories vertel, bewe my Joodse hart ook. En ek sien dit in hul oë ook.”

Marc sug. “Ek weet nie hoekom dit my hierdie keer so verskriklik ontstel het nie.”

“Dit is omdat jy is wat jy is, Marc. Ná Libanon en Cast Lead loop jou beker eenvoudig oor. En jy is ook baie moeg. Vannag se slaap was nie genoeg nie. Ek dink jy moet weer jou bed opsoek.”

Meteens is Marc na aan trane sodat hy vinnig wegkyk. “Ek dink so,” mompel hy.

Shmu’el, wat dadelik die emosie in sy stem hoor, kom staan teen sy bene op. Marc neem die hondjie op sy skoot en druk die wolbondeltjie teen hom vas.

Dov het opgestaan. Hy tik Marc op die een skouer. “Chaver sheli, jy moet meer by jou skilderkwas uitkom. HaShem het jou ’n ongelooflike talent gegee wat jy verwaarloos.”

“Ag, ek voel meestal daar is soveel ellende en nood rondom ons dat ek my nie kan veroorloof om ure by ’n esel deur te bring nie.”

Dov gaan weer sit. “Dis net waar jy die fout maak! HaShem het jou nie hierdie talent gegee om dit vir jouself te hou nie. Jy moet dit uitdeel. Jy moet intieme tonele hier in Israel vaslê en dit uitdeel. Nie die stereotiepes van ultra-Ortodokse by die muur of soldate agter gewere nie, maar eg menslike tonele. En nie net van Jode nie. Dit moet uitgaan vir die wêreld om te sien wie ons is.”

“Dink jy so?”

“Ek dink bepaald so! Gaan slaap nou net eers, want jy is te moeg om helder te dink. Jy lyk soos doodgaan. Maar sodra jy uitgeslaap is, dínk aan wat ek gesê het.”

Toe Marc die paar keer dat sy bel nie die foon antwoord nie, skakel Rivkah Moshe en Dov benoud om te hoor of hulle hom dalk gesien het. Dov verseker haar dat hy slaap en dat sy selfoon se luitoon waarskynlik nog af is. Sy moet haar nie bekommer nie en liewer self iets vir aandete bring. Dit doen sy ook.

Nou, halfnege, staan sy by die bed. Hy slaap nog. Shmu’el lê styf agter sy rug ingekruip en het haar nie eens kom verwelkom nie.

Sy gaan sit by Marc en die beweging laat hom sy oë oopmaak. Dis duidelik dat hy ’n oomblik nie weet waar hy is nie. Totdat hy op haar fokus.

“Ek het huis toe gekom,” mompel hy.

Sy stoot die hare uit sy gesig en soen hom. “Is dit die man wat vir ons sou aandete maak?”

“Ek gaan nog,” sê hy. “Is jy nie vroeg nie?”

Sy lag. “Dis halfnege.”

“Nooit!”

“Beslis. En ek het aandete gebring. Dov het gesê jy slaap.”

“Dov?” Toe onthou hy. “Hemel, ek het vyf uur lank geslaap.”

“En dis nie genoeg nie. Vannag kan jy nog agt bysit. Ek skraap gou iets bymekaar om te eet. Stort jy solank.”

In die kombuis vind sy die bos rose wat hy gebring en net so in die sellofaanomhulsel op die wasbak laat lê het. Hulle het sleg verlep en sy probeer hulle so goed moontlik met yswater lawe.

Sy gaan kamer toe om vir hom dankie te sê. Hy het pas opgestaan en staan ietwat wankelrig langs die bed. “Ek het genoeg geslaap om liefde te maak,” sê hy.

Sy grinnik. “En ek was lank genoeg sonder kos om eers te eet.”

Hy glimlag en vir die eerste keer lyk hy weer soos die Marc wat sy ken. “Wie weet of ek so lank kan wag?”

Hulle hou mekaar lank vas voordat sy haar sag loswikkel om die ete te gaan maak.

Die volgende middag bring Chaim en Hadassah die seuntjies huis toe en daar is ’n emosiebelaaide hereniging. Marc moet sy aandag verdeel tussen Yhoshi, wat met ’n deurdringende stemmetjie verduidelik wat sy rekenaar alles kan doen en wat hý al alles gedoen het, en Natan, met sy kladboekie en kryt, wat sy pa se hulp nodig het om ’n kat te teken wat in ’n sonkol lê en slaap.

Toe almal in ’n mate tot bedaring kom, sê Chaim: “Ek sien jy het darem oorleef.”

“Net-net. Ek het al vreeslik geslaap vandat ek terug is. Voel nou weer mens.”

“Jy’t maer geword,” sê sy skoonma.

“Rivkah werk daaraan.”

“Môreaand kom ’n ou vriendin van my uit die IDF-dae by ons kuier. Ek wil graag haar storie hoor, want dis sy wat met Arutz Sheva oor die aanhoudende missielaanvalle gesels het. Sy kuier hier by familie in die Ou Stad.”

“Ek het van die onderhoud gehoor,” sê Chaim.

Van watter moshav is sy nou weer?”

“Shuva.”

Die kinders is al in die bed toe Esti Lehman³ die volgende aand kom kuier. Ter wille van Yhoshi se nuuskierige oortjies sit en gesels hulle eers lank oor al die dinge wat gebeur het sedert hulle mekaar tien jaar ge­lede gesien het. Toe Marc vasstel al twee slaap en hy hul kamerdeur toetrek, vra Rivkah Esti uit oor die aand waarna sy in haar gesprek met Arutz Sheva verwys en as voorbeeld gebruik het van hul voortdurende ervaring in Shuva in die suide.

“Ag, dit was die aand so warm dat ons die vensters oopgelaat het. Ek onthou daar het ’n effense luggie getrek en ’n mens kon die krieke buite hoor. Ek is vroeg bed toe, want dit was ’n snikhete dag en die kinders was ’n hand vol.”

“Julle het drie, nè?” vra Marc, wat nie by die eerste deel van die gesprek teenwoordig was nie.

“Dis reg. Vier, twee en vyf maande. ’n Dogter en twee seuntjies. Wel, ek wou net-net wegraak toe die luidspreker buite aangaan. ‘Red Alert! Red Alert!’ Dan weet jy daar’s op die langste 15 sekondes voordat ’n mortier of ’n kassam gaan val.”

“Aaklig!”

Esti knik. “Ek sê jou, dit vang my áltyd onkant, verlam my. Maar dan gaan dit eenvoudig sonder om te dink. Ek skud my man: ‘Hardloop, kry hulle!’ Ons spring gelyktydig uit die bed en val amper oormekaar soos ons probeer om so gou moontlik aan die ander kant van die huis te kom waar die kinders slaap. Weet julle, dis dan dat ek vir ’n oomblik voel ek word deel van al die Joodse ma’s van alle tye wat ook daardie verskriklike oomblik beleef het. Wie moet ek vat? Dis sekerlik die wreedste keuse waarvoor ’n ma gestel kan word. Watter van die drie moet ek eerste neem?”

“Dit laat my dink aan die Shoah-oorlewende wat ons in Pole rondgewys en vertel het hoe sy ma daarin geslaag het om hom, net één van vyf kinders, in ’n klein wegkruipplekkie te versteek toe die Nazi’s hulle kom haal het,” vertel Marc.

“Ja, Marc, Rivkah het my netnou van jul besoek aan Pole vertel. Dit moet ’n verskriklike besluit gewees het. Wel, ek het drie – die oudste was die vorige week vier en hy is swaar om uit die bed op te tel en met hom bomskuiling toe te hardloop. Gelukkig was my man dié aand daar en kon hy hom neem. Maar toe’s daar nog die baba en ons dogtertjie.” Sy vee haar hare van haar voorkop weg en sug. “Ek het dié aand ure gesit om haar aan die slaap te kry. Ure van stories en liedjies. Sy het net ’n uur tevore aan die slaap geraak – en ek het geweet ek gaan sukkel om haar weer aan die slaap te kry. Wel, ek tel haar toe maar met my een hand op en sukkel die baba tegelykertyd met die ander hand uit sy bedjie. Al klouende aan die twee hardloop ek toe lomp soos ’n pakesel na die kamer wat ons in ’n bomskuiling omskep het. Gewoonlik hoor ’n mens teen daardie tyd reeds die ontploffing iewers op die agtergrond. Maar dié aand het ek dit nog nie gehoor nie en ek het gebid dat dit net in die verte sal bly en nie op die huis val nie.”

Sy is skoon uitasem. Sy lag en drink haar glas tee. Die ander twee luister stil.

“Ek het met die kinders op die bed in die bomskuiling neergeval. Ná sulke ingewikkelde maneuvers wat jy binne sekondes moet uitvoer, sukkel ’n mens om jou asem terug te kry. Ek moes nog my man help om die skerms voor die vensters af te trek en die ysterdeur toe te maak. Die slot het nog nie geklik nie of ons hoor die ontploffing. ’n Mens voel die fondamente onder jou sidder.”

“En julle ook,” sê Rivkah sag.

“Vir seker. Die kinders was natuurlik toe almal wakker. Hulle het van skok gehuil. ‘Waarom het jy my uit my bed gehaal?’ huil my meisiekind. Die baba het verward rondom hom gekyk. Ons het hulle styf vasgehou, hulle tot bedaring gebring. Dit het lank geduur voordat ons almal weer terug in ons beddens was, die kinders weer aan die slaap geraak het. En wie weet hoe lank nog voor ek weer kon slaap.”

“En julle het al twee jaar hiervan.”

“Ken. Mense dink ons moet dit nou al gewoond wees, maar jy raak nie daaraan gewoond nie. Hulle skiet na my, na my kinders. Hierdie oorlog gaan om ons onbeskermde sagte kant, dis gemik op ma’s wat uitgeput is van die somervakansie se bloedige dae.”

Sy skud haar kop moedeloos. “Ek het uiteindelik gepraat en vertel hoe dit is. Want in Tel Aviv is alles stil en rustig. Nuus in die media is so ver as wat hulle die moeite doen om ingelig te word. Dis nou ás hulle hoegenaamd lees. Die verkeersknope op die Ajalon-hoofweg en die prys van maaskaas ontstel hulle meer. Ek verstaan nie die politiek nie. Ek’s bloot ’n ma van drie. ’n Ma wat stokflou is ná die lang somervakansie. ’n Ma met twee hande en drie kinders en ’n paar sekondes om elke twee of drie dae ’n verskriklike besluit te neem.”

Rivkah skink vars tee en stoot die bord met sjokoladekoek nader aan Esti. Sy tel die koppie ingedagte met albei hande op, maar sy drink nie.

“Ek het die Arutz Sheva-verslaggewer gevra: En jy? Het jy geweet wat hier aangaan voordat jy gelees het wat ek geskrywe het? Daar’s ’n oorlog hier, maar die kassams word nie op soldate geskiet of op die IDF se leër nie, hulle is op my gerig.” Sy drink ’n slukkie tee. “Hy moet my nog antwoord.”

Erev Shabbat 9 September 2011

Kort voor die aanvang van die Shabbat word dit rugbaar dat honderde Egiptiese betogers die Israelse ambassade in Kaïro aangeval het. ’n Veiligheidsmuur wat ná vorige onluste voor die ambassade aangebring is, is in die loop van die middag verwoes.

Associated Press berig dat die Egiptiese veiligheidsmag niks gedoen het om tussenbeide te kom toe die skare oor die ambassade se veiligheidsmuur klim, dit met smidshamers stukkend slaan en groot gedeeltes van die versperring afbreek nie.

Volgens Israel se Channel 10 News het die betogers nie net die muur afgebreek nie, hulle het ook deur die streng veiligheid gedring rondom die 21-verdiepinggebou waar die Israelse ambassade gehuisves is. Die woedende massa het selfs daarin geslaag om tot by die verdieping te klim waar die ambassade is.

Net voor middernag berig Associated Press dat ’n groep betogers ’n vertrek op een van die ambassade se laer verdiepings bereik het en dokumente in Hebreeus deur die vensters gooi. ’n Israeli-beampte bevestig hulle het by die ambassade ingebreek en ’n wagkamer bereik. Ten tyde van die inbraak was geen ambassadepersoneel in die gebou nie. Die Israelse vlag is afgeruk en aan die brand gesteek.

Channel 10 berig ook dat die Egiptiese veiligheidsmag die betogers toegelaat het om hul gang te gaan nadat hulle met klippe bestook is toe hulle hulle wou keer.

Luidens die berig bevat van die dokumente wat deur die ambassade se vensters gegooi is, geklassifiseerde inligting.

Die betogers het van die Tahrir-plein na die ambassade opgeruk, waar duisende meer demonstrante Vrydag betoog het teen die Egiptiese militêre maghebbers se stadige pas van hervorming.

Dieselfde dag doen ’n geestelike van die Moslem-broederskap ’n beroep op Egiptenare om al die Israeli’s in die land te vermoor.

Die Amerikaanse ambassadeur Anne Patterson het in opdrag van president Barack Obama en die minister van buitelandse sake, Hillary Clinton, alles in die werk gestel om die lewe van die ambassade se personeel te red. Die ambassadeur Yitzhak Levanon, sy gesin en 180 personeellede van die ambassade is by hul huise opgelaai en na Kaïro se lughawe gebring, van waar hulle in twee Israelse militêre vliegtuie huis toe gevlieg is. Ses Israeli-veiligheidspersoneellede het egter in die ambassade agtergebly.

Gedurende dié onstuimige Shabbat-nag hou baie Israeli’s hul radio’s aan om te hoor wat aangaan. Kort nadat Marc, Rivkah en die kinders die volgende oggend teruggekeer het van die Messiaanse shul, gelei deur Marc se oom Ofer, bel Re’uven.

“Shabbat shalom!” groet hy. Marc is verbaas dat sy swaer in dié omstandighede nogal opgewek klink. Die verduideliking kom spoedig. “Ek het sowaar goeie nuus.”

“Ja?”

“Jy weet van die ses veiligheidspersoneellede wat in die ambassade agtergebly het?”

“Ken.”

“Wel, hulle is hier. Maar jy moet hoor hoe dit gebeur het! Bibi was die hele nag met die regering in Egipte aan die gang. Uiteindelik het Obama ingegryp en hulle oorgehaal. Vanoggend is ingestem om kommando’s in te stuur om die ses veiligheidswagte te probeer uitbring. Daar was veertig duisend oproermakers rondom die ambassade wat geplunder en brand gestig het, sonder dat die plaaslike polisie iets gedoen het. So, jy kan jou voorstel dat die Egiptiese kommando’s geen maklike taak kon hê nie.”

“Die veiligheid-ouens was in daardie stadium seker in gevaar om gelynch te word.”

“Korrek. Hulle was in lewensgevaar met die fanatiese massa daar. Ek haal my hoed af vir die manier waarop die kommando’s dit gedoen het. Hulle het van hul uniforms ontslae geraak en met die skare gemeng. Maar toe hulle uiteindelik die geslote ysterdeur bereik waaragter die veiligheidsmanne verskans was, kon hulle dit nie oopkry nie.”

“Oy vey.”

“Die hoof van die Egiptiese eenheid moes Yoram Cohen van Shin Bet (Israelse veiligheidsdiens) opspoor om die kode in die hande te kry. Hy was in die situasiekamer in ’n dringende vergadering met Bibi en van die ministers. Maar nou ja, hy het dit uiteindelik gekry en hulle kon die deur oopkry en die manne uitbring.”

“Maar hoe op aarde het hulle hulle deur die oproeriges buite gekry?”

Re’uven grinnik. “Hulle het hulle eers soos tipiese Egiptenare aangetrek en toe so vinnig moontlik deur die maniakke buite, wat om niks anders as Israeli-bloed geroep het nie, na veiligheid gebring. En daarna met pantsermotors na die lughawe.”

“Dis nogal ’n storie!”

“Inderdaad, swaer. Luister vanaand ná Shabbat, Bibi gaan die volk toespreek.”

Nadat die Havdalah-ritueel met sononder afgehandel is, skakel Marc die TV weer aan. Kort daarna kom die eerste minister aan die woord. Marc het die seuns nader geroep, want noudat alles in bedwang gebring is, wil hy hê hulle moet hoor wat gebeur het.

“Shavuah tov!” begin die eerste minister sy boodskap met die tradisionele groet aan die begin van die nuwe week ná die Shabbat.

“Vroeg vanoggend, omtrent vyfuur, is personeellede van die Israelse ambassade in Kaïro in ’n ingewikkelde reddingsoperasie bevry. Vanuit die situasiekamer het ek sy aan sy met die minister van buitelandse sake, die minister van verdediging, die hoof van Shabak (Israelse veiligheidsagentskap), die hoof van Mossad (Israelse veiligheidsdiens) en die IDF-stafhoof en hul personeel gewerk. Een oorheersende sending het voor ons gelê – die veiligheid en welsyn van Israel se afgesante. Ons het op ’n verantwoordelike wyse saamgewerk om te verseker dat die situasie op die bes moontlike manier besleg kon word.

“Aan die begin van die voorval het ek onmiddellik beveel dat die ambassadepersoneel en hul gesinne in Kaïro op ’n vliegtuig gesit en na Israel teruggebring word. Terselfdertyd het ons saam met Egipte en die Amerikaanse regering gewerk om te verseker dat die oorblywende ambassadepersoneel sonder letsel gered word.

“Ek wil graag my dankbaarheid betuig aan die president van die Verenigde State, Barack Obama. Ek het sy hulp gevra. Dit was ’n deurslaggewende en lotswanger oomblik. Hy het gesê: ‘Ek sal alles doen wat ek kan.’ En dit het hy ook gedoen. Hy het elke moontlike manier en invloed van die Verenigde State gebruik om ons te help. Ons is spesiale dank aan hom verskuldig. Dit spreek van die sterk alliansie tussen Is­rael en die Verenigde State. Hierdie alliansie is veral belangrik in dié tyd van politieke storms en omwenteling in die Midde-Ooste.

“Ek wil ook graag verwys na die tussenkoms van die Egiptiese kommando’s wat ’n tragedie voorkom het. Ons was deur die nag regstreeks in verbinding met die Egiptiese owerhede. Dit was vir almal duidelik dat die verdediging van ’n ambassade, en in hierdie geval die Israelse ambassade, die verpligting van enige buitelandse staat is.

“Om daardie rede stel ek die woorde van die Egiptiese minister van inligting, wat die aanval op die Israelse ambassade in Kaïro veroordeel het, geweldig op prys. Baie wêreld- en Arabiese leiers het hulle hieroor by hom aangesluit. Ek heg besondere waarde hieraan.

“Israel sal steeds by die vredesverdrag met Egipte hou. Ons werk saam met die Egiptiese regering om ons ambassadeur so gou moontlik in Kaïro terug te kry. Ek wil egter eers seker wees dat die nodige vei­ligheidsmaat­reëls vir hom en sy hele personeel reeds bestaan en hul veiligheid ge­waarborg word. Intussen sal ons diplomatieke afvaardiging in Kaïro voortgaan om ons te verteenwoordig tot die ambassadeur se terugkoms.

“In die loop van hierdie lang nag is daar van ons verwag om baie moei­like besluite te neem. Ek wil graag met julle een gesprek deel. Op die lyn was Yonatan, die ambassade se hoof van veiligheid. Hy en sy manne, ses van hulle, was in die ambassade vasgekeer. Die gepeupel het by die gebou ingebreek en tot in hul kantoor gevorder. Daar was net één deur tussen hulle en Yonatan en sy manne. Hoewel hy vir my absoluut kalm geklink het, het hy die situasie goed begryp waarin hy en sy kollegas hulle bevind het.

“Terwyl die situasie ál gevaarliker geword het, het hy vir die veiligheidsoffisier in die binnelandse ministerie één versoek gehad: ‘As enigiets met my gebeur,’ het hy gesê, ‘moet my ouers van aangesig tot aangesig verwittig word, nie per telefoon nie.’ Ek het die telefoon geneem en vir hom gesê: ‘Yonatan, wees sterk. Ek beloof jou dat die staat van Israel alles in sy vermoë sal doen en alle moontlike bronne in die wêreld sal gebruik om jou en jou kollegas sonder letsel daar uit te kry.’

“En, HaShem sy dank, hulle het vanoggend veilig in Israel geland. Ek het ’n rukkie gelede met Yonatan en sy ma gepraat. Hulle het wonderlik geklink.

“Daar is nog een ding wat ek julle vanaand wil sê, my mede-Israeli-burgers, die Midde-Ooste is besig om ’n politieke aardbewing van historiese omvang te beleef. Miskien kan dit vergelyk word met wat ’n eeu gelede aan die einde van die Eerste Wêreldoorlog gebeur het met die totstandkoming van ’n nuwe wêreldorde. In die aangesig van hierdie historiese beroeringe moet ons koel en met verantwoordelikheid optree. Ons moet verstaan dat hierdie voorvalle die gevolg is van diep en sterk politieke onderstrominge. Ons in Israel is geneig om te dink dat alles as gevolg van ons gebeur, dat ons op die een of ander manier aanleiding gee tot die oproer in ons omgewing. Daar is baie eksterne en sterk magte aan die werk hier. Meer as enigiets anders moet ons in hierdie tye optree om ons veiligheid te verseker. Dis die anker van ons voortbestaan, veral in hierdie onstuimige tye. Ons moet daartoe werk om op die toepaslike tyd ons nasionale belange in die streek te bevorder.

“Ons sal voortgaan om vrede met Egipte in stand te hou. Dit is in die algemene belang van albei lande. Ons sal werk om te voorkom dat ons verhouding met Turkye verder versleg. Die huidige toestand van sake is nie ons keuse nie. In soverre die saak by ons berus, sal ons alles in ons vermoë doen om die spanning te verlig en betrekkinge te herstel.

“Ons sal voortgaan om in die rigting van vrede met die Palestyne te werk. Wat dit betref, sal ons so gou moontlik moet terugkeer na die pad van regstreekse vredesonderhandelinge. Dis die enigste manier om vordering te maak en ’n vredesooreenkoms te bewerkstellig. Wat hierdie onderhandelinge betref, glo ek baie mense in ons volk en oor die wêreld wat vandag sien wat in ons gebied aan die gang is, sal ons geregverdigde standpunt oor die verdediging van ons veiligheids­belan­ge in enige toekomstige ooreenkoms verstaan.

“Ek wil graag weer die minister van buitelandse sake en die minister van verdediging, die veiligheidsmagte en bo alles ons dapper jong manne wat ure lank in die ambassade vasgekeer was, bedank. Ons het as ’n hegte span saamgewerk om ’n tragedie vir die staat van Israel te voorkom en om ons manne veilig huis toe te bring.

“Shavuah tov l’kol am Israel.”

Toe hy afsluit met die tone van HaTikvah op die agtergrond, sê Riv­kah emosioneel: “Ag, ek het Bibi lief!” En met trane in haar oë: “Ag, en ek het Israel lief!”

Natan klim besorg op haar skoot. “Hoekom huil jy, Imma?”

Sy druk hom styf vas. “Oor ek so blý is!”

“Maar ’n mens huil nie wanneer jy bly is nie.”

“Ja, Natani, as jy baie bly is en dankie wil sê, huil jy.”

“Is jy bly oor wat Bibi gesê het?”

Sy lag en vee die trane met die agterkant van haar hand uit haar oë. “Ja, ek is bly oor wat hy gesê het. Ek is bly hóé hy dit gesê het. En ek is bly omdat HaShem hom vir ons gegee het. Verstaan jy?”

Die kind knik.

2 Aanhaling uit: Abel J. Herzberg, Drie Rode Rozen, Uitgeverij Querido, Amsterdam. Kopiereg ©1975 deur die nalatenskap van Abel J. Herzberg.

3 Die gesprek met Esti Lehman geneem uit ’n e-pos uit Israel: Life in the South: a Mother’s Dilemma. Ontvang van ngverschoor@gmail.com, 4 September 2011.