Читать книгу Hasukkah shel David - Marzanne - Страница 3

Jerusalem

2 tot 4 Oktober 2015

Dis die vyfde dag van Sukkot. Mense haas hulle van alle kante oor die Hurvah-plein om die laaste reëlings in orde te kry vir Shabbat wat oor ’n paar uur sal begin. Die meeste Charedi-mans wat van die Kotel af terugkom, het ’n etrog en lulav in die hand. Sommige het ook hul tallit om, teruggevou oor die skouers. Op bykans elke balkon van die omringende woonstelle is klein sukkot vir die fees opgerig. Onder op die plein staan ’n groot sukkah, wat pragtig versier is.

Al het die Almagtige in Vayikra 23 sy volk opdrag gegee om hulle gedurende hierdie chag te verheug, hang daar vandag ’n wolk van pyn oor die stad weens die verskriklike moord die vorige aand in Shomron aan die Wesoewer.

Die Sondagaand voordat die fees met die verskyning van die eerste sterre ’n aanvang sou neem, het Marc en die seuns soos elke vorige jaar hul sukkah op die stoep voor hul woonstel gebou wat uitkyk oor die Cardo onder hulle. Yhoshi, wat in Augustus tien geword het, is al erg handig en kon heelwat van die houtraamwerk self aanmekaar timmer. Natan, die tenger kunstenaartjie wat hy is, was vir die versiering van die sukkah verantwoordelik. Sy besondere tekeninge, wat die storie van Sukkot vertel, is op Marc se aandrang oral teen die wande aangebring. Oor die ingang het Natan wingerdtakke drapeer. Uit die oorhoofse houtbalkies onder die palmtakke wat die dak vorm, het hy neute, amandels en helderrooi appels aan dun draadjies gehang. Daar was ook drie kranse wat hy kunstig uit koringare gevleg het. Saans het hulle geëet saam met Ushpizin – vriende en familielede wat grappenderwys Bybelse figure soos Abraham, Moses, Dawid, Sara, Hanna en Rut verteenwoordig. Hulle het gesing en gelag, en dit was alles baie vrolik.

Hulle het hard probeer vergeet van die vlaag terreuraanslae wat oor die hele land woed; die skokkende geweld op die Tempelberg en in die strate van die Heilige Stad. Soms was Rivkah laat of het sy glad nie opgedaag nie as gevolg van die talle ongevalle. Soos die tradisie is, het hulle ook van sukkah na sukkah in die Ou Stad gestap om by vriende te kuier en, afgesien van ál die ellende, aan die Ewige se opdrag gehoor te gee en hulle te verheug. Dit was soms allesbehalwe maklik.

Vandag het Marc na die Hurvah-plein gekom om ’n rukkie te sit en skets. Dis altyd sy manier om tot homself te kom in tye van groot bekommernis. Sonder dat hy werklik daaroor gedink het, teken hy byna meganies die grys grootvader wat sy kleinseun in sy arms toevou en die kind se koppie teen sy bors druk. Hy moet effens weemoedig glimlag toe hy besef waarmee hy weer besig is.

“Avinu She’Bashamayim,” prewel hy, “hou my tog vas, asseblief. Ek word so vreeslik angstig oor wat in Yerushalayim aangaan. En oor my vrou wat die afgelope week so binne haarself leef en byna vreemd vir my is – asof die stres vir haar ook te veel word. Help my om kalm te bly.”

Toe hy opkyk, sien hy Moshe is besig om sy winkel vir Shabbat te sluit. Dov het ook uitgekom. Hy wuif na Marc voordat hy wegstap. Toe Moshe egter vir Marc gewaar, kom hy aangestap. Hy het ’n uitgawe van die dagblad Ha’Aretz in sy hand.

“Het jy dié gesien?” Hy trek een van die kafeestoeltjies nader en gaan sit met ’n sug langs Marc.

“Ek wou dit nie in die huis bring nie, Moshe. Ek het Yhoshi vroeg laat uitgaan na sy maats toe. Daar’s gelukkig vandag wind vir hul vlieërs. En Natani is nie so behep oor die nuus soos hy nie.”

“Waar is hy?”

Marc wys na twee seuntjies wat ’n entjie verder besig is om twee van die plein se katte te vermaak.

Moshe vou die koerant op sy knieë oop en hulle kyk na die gesigte van Eitam en Na’ama Henkin. Die bebaarde jong rabbi en sy vrou glimlag op vanaf die foto op die oop bladsy.

Marc ril. “Hulle is nie veel ouer as ek en Rivkah nie,” sê hy sag.

Moshe knik. “In hul dertigs.”

“Om voor jou vier kinders in jou motor doodgeskiet te word …”

“Kindertjies van nege, sewe en vier en ’n baba van vier maande. Hulle het nog twee ander kinders ook, maar dié was nie saam nie.”

“Rivkah is glad nie haarself nie. Die laaste paar weke al met ál die aanvalle. ’n Paramedic-kollega van haar wat nou in Samaria werk, het gisteraand met haar geskype. Hy het gesê dit was een van die moeilikste tonele waarheen hy al ooit geroep is. Hy’t vertel hul motor het met flitsende noodligte en ’n oop linkervoordeur langs die pad gestaan. Na’ama was nog in haar sitplek. Dit was baie duidelik dat sy tydens die wilde skietery noodlottig gewond is. Rabbi Henkin het sy deur oopgemaak – seker om die vier kinders op die agterste sitplek te probeer red. Maar hy is ook swaar gewond en is net daar langs die motor dood. Die paramedic sê toe hulle daar aankom en hy na die motor hardloop, het een van die ouer seuntjies gegil: ‘Hulle het Abba en Imma doodgemaak!’ ”

Moshe skud sy kop in stille afgryse. “Hulle was op pad terug huis toe van ’n studentereünie af.”

“Ek neem aan Neria is ’n kleinerige Joodse nedersetting.”

Moshe knik. “Dis langs Talmon in Shomron. Daar is sowat 250 gesinne. Hulle is geskiet net buite Beit Furik, ’n Palestynse dorpie waar hulle verby moes ry.”

“Maar hoe het die kinders gespaar gebly?” vra Marc.

“In die donker het die moordenaars hulle waarskynlik nie agter in die motor gesien nie. Hulle het geslaap. Dit het alles so vinnig gebeur. Hulle het eenvoudig op die ouers voor in die motor losgebrand en toe gevlug. Die kinders was te geskok om te skree en dit het waarskynlik hul lewe gered. ’n Ander storie lui dat een van die terroriste in die skietery deur ’n ander een raak geskiet is. Dit het glo gemaak dat hulle vinnig padgegee het. Ek was gister by die begrafnis.”

“Har HaMenuchot?”

Moshe knik. “Ken. Daar was duisende mense.”

“Hy was so ’n begaafde man! Ek verstaan hy was ’n doktorale student aan die Tel Aviv-Universiteit. En hy was ’n ontvanger van die Nathan Rotenstreich-studiebeurs.”

“Nachon. En Na’ama was ’n talentvolle grafiese ontwerper. Een van die setlaars was vandag in die winkel. Hy was gebroke. In Neria was die Henkins as ’n baie hegte gesin beskou. Eitam en Na’ama was wonderlike ouers en ’n aanwins vir hul gemeenskap. Ek het gevra hoe dit met die kinders gaan en hy het gesê hulle huil aanhoudend. Dis net te verskriklik om aan te dink.”

“Wat gaan nou van die kinders word?”

“Die One Family-fonds sal dadelik begin om genoegsame steun en versorging vir hulle te kry. Daar is nog die twee ander kinders ook. Hulle is op die oomblik in hul ouma se sorg.”

“En in die Palestynse buurte word daar gejuig, gesing, lekkergoed uitgedeel en skote in die lug afgevuur!”

“Marc, ken, maar dit is nie net hulle nie. Ook die Westerse wêreld kyk daarna met ander oë. Ná alles, reken hulle, wat het Eitam en Na’ama in die eerste plek in die Wesoewergebied gesoek? Hoekom het hulle in ’n gebied gewoon wat die Palestyne as hul toekomstige staat beskou? ’n Staat wat reeds deur die Verenigde Nasies erken word? Dis vir hulle irrelevant dat die grond waarop die Henkins gewoon het, ook heilig is vir die Jode wat al duisende jare daar woon. Wêreldwyd bekragtig al hoe meer lande die idee dat Israel skuldig is aan oorlogsmisdade.

Wat is die moord op twee saggeaarde mense of die huidige vlaag klipgooiery, skietery, messtekery of duisende missiele wat op kleuterskole en woonbuurte afgevuur word, vir die wêreld in vergelyking met Israel se onderdrukking van die Palestyne en besetting van hul grondgebied? Hulle reken as die Arabiere so wreed optree, moet dit wees omdat die Jode nog wreder is.”

Marc skud sy kop droewig.

“Dan is daar die man wat Na’ama en Eitam se moordenaars aanhits: Mahmoed Abbas van die Palestynse Bevrydingsorganisasie. Hy was immers nou die dag by die VN glad nie ondubbelsinnig in sy toespraak nie. Hy is nie van plan om hom langer by die Oslo-vredesverdrae te hou nie, het hy gesê. Die moord op die Henkins is vir my net ’n bewys daarvan dat die Palestynse Bevrydingsorganisasie eenvoudig steeds ’n terreurorganisasie is. Die 30 jaar se gelek en gesoebat, die Nobel-vredespryse en miljarde dollar internasionale hulp om hulle so ver te kry om vir ’n redelike vredesooreenkoms te onderhandel, lewer zero resultate.”

“Miskien word daar darem ten minste nie meer lippediens bewys aan die droom van twee state wat in vrede langs mekaar bestaan nie. Die kru waarheid word nou uitgespel.”

“Nu, Israel het ten minste probeer om die Oslo-proses te laat werk – wat ons eie mense duur te staan gekom het. Selfs nadat ’n fanatikus Rabin doodgeskiet het, het ons immers nog by Oslo probeer hou. Ons het uit Gasa onttrek en die ganse wêreld het daaroor hande geklap. Wat het ons daarvoor gekry? Enige begrip daar buite? Alleen maar onophoudelike terreuraanvalle.”

Moshe kom regop en lê sy hand op Marc se skouer. “Chaver, op ’n tyd wanneer HaShem, baruch Hu, van ons verwag om van blydskap te sing, praat ons mekaar die ellende in. Só moet dit nie wees nie.”

Marc glimlag stram. “Ek weet. Maar my hart is vanaand by daardie ses kinders wat oor niks bly kan wees nie.”

“Myne ook, Marc. Myne ook. Maar ek sal nogtans jubel in Adonai, Tzur v’Goali.”

Nadat Moshe weg is, maak Marc weer sy tekenboek oop om die skets van die oupa en seuntjie af te rond. Hy vergeet van sy omgewing en word eers van Natan bewus toe dié aan sy arm raak.

“Jy teken weer die saba, Abba?”

Marc maak die boek toe, trek Natan op sy knie en druk hom teen sy bors vas. “Am Yisra’el het HaShem baie nodig, babbelossie. Hy moet ons net soos dié saba styf vashou.”

“Hy het nie daardie abba en imma in die motor vasgehou nie …” sê die kind baie sag.

“Miskien het Hy, Natani,” probeer Marc magteloos. “Toe Hy hulle geneem het, sou Hy hulle ook vasgehou het.”

“En die yeladim dan?”

“Hy is by hulle, Natani. Jy weet dit mos van toe jy die operasies gehad het en in die hospitaal was.”

Natan is ’n rukkie stil. Toe sê hy: “Maar hul horim kom nie terug nie.”

“Nee …”

“Ek ken hul name, Abba, en ek weet hoe oud hulle is.”

Sou die kind tóg ’n koerant in die hande gekry het? “Hoe weet jy dit?”

“Micha’el se abba het ’n broer in Neria. Sy oom het hulle alles vertel. Matan is nege, Nitza is sewe, Neta is vier en Itamar is die baba wat vier maande oud is. Hulle sal altyd bang bly, nè Abba?”

“Maar jy het ook al swaar gekry, Natani, en jy het mos nie bang gebly nie.” Marc se hart klop onrustig.

“Hulle het nie vir jou en Imma voor my doodgeskiet nie …”

Toe sê Marc niks meer nie. Hy hou die kind se gesiggie teen sy hemp vas en streel sy donker krulhare.

Hy en die seuns vier Shabbat saam met Chaim en Hadassah. Rivkah is aan diens. Daar is soveel terreur in die stad dat MADA se paramedici almal oortyd werk. Ook Re’uven en sy gesin is nie daar nie, aangesien hy ook druk besig is met die beveiliging van die stad.

Met Havdalah vergader die vyf van hulle om die Cohens se etenstafel.

Hadassah steek die sierlike Havdalah-kers in die silwer kershouer aan.

“Waarom brand ons dié kers, Natani?” wil Chaim by sy jongste kleinseun weet.

“Dis soos die Tora se lig wat ons wys wat ons moet doen.”

Chaim knik. “Goed gesê.”

Toe spreek hy die seën daaroor uit: “Geseënd is U, Adonai Elohim, Koning van die heelal, Skepper van die lig van die vuur.”

“En die wyn, Yhoshi?” vra hy toe.

“Dis ons hoop dat die week wat kom vol van HaShem se seëninge sal wees.”

Ook oor die wyn word ’n seën uitgespreek. “Geseënd is U, Adonai Elohim, Koning van die heelal, Skepper van die vrug van die wynstok.”

Chaim gee die silwerkleurige houertjie b’samim vir Natan aan en hou die kind se hand met die dosie daarin vas terwyl hy bid: “Geseënd is U, Adonai Elohim, Koning van die heelal, Skepper van welriekende speserye.”

“Wat is die betekenis van die b’samim, Natani?”

“Dit sê vir ons om van die soetigheid van Shabbat saam met ons in die week in saam te vat.”

Die volwassenes glimlag oor dié bewoording en stuur die dosie om die tafel vir almal om die soet geur van Shabbat vir oulaas in te asem.

Toe begin Chaim met die laaste seëning en almal val saam met hom in:

“Adonai Eloheinu, U het onderskeid gemaak tussen dit wat heilig is en wat alledaags is, tussen lig en duisternis, tussen Israel en die ander nasies, tussen die sewende dag en die ses dae van die week. Geseënd is U, Adonai, wat onderskeid gemaak het tussen dit wat heilig en dit wat alledaags is.”

Toe hulle klaar is, kyk die rabbi ’n lang ruk stil oor die groepie om die tafel. “Wie weet watter ander birchot word nog met Sukkot oor Havdalah uitgespreek?”

Niemand is seker nie. Toe sê hy: “Kom ons hou hande vas, want in hierdie vreeslike dae is daardie gebed nodiger as ooit.”

Hulle vat hande en hy spreek die seëngebed uit: “Hy, die Barmhartige, mag Hy die sukkah shel David weer oprig. Hy, die Barmhartige, mag Hy ons waardig verklaar vir HaMashiach en vir die lewe in die wêreld wat kom. Hy maak die heil van sy Koning groot en bewys goedertierenheid aan sy Gesalfde, aan Dawid en sy nageslag vir ewig. Mag Hy, die Skepper van vrede in die hoë hemele, vrede vir ons bewerkstellig en vir die hele Israel. En laat ons daarop amen sê.”

Toe dit stil word, vra Natan: “Saba, wat is die sukkah shel David?”

“Dis Israel,” sê Yhoshi blitsvinnig.

“Nachon, Yhoshi, maar waarna Amos HaNavi verwys, is die herstel van die salwing wat op ha’aretz gerus het toe David HaMelech oor Israel regeer het.”

Chaim steek sy hand uit en haal die Complete Jewish Bible van die boekrak agter hom af. “Ek gaan dit nou in Engels lees, want dié vertaling is hier byderhand, maar ek sal dit aan jou verduidelik.”

“Ek kan Engels verstaan,” sê die kleine ernstig.

Dit laat sy boetie van verontwaardiging snork sodat Marc waarskuwend in sy rigting kyk.

Die rabbi het die Bybel oopgeslaan. “Hier in Amos 9 lees ek nou eers ’n paar verse vooraf omdat dit ’n bietjie perspektief gee oor waarom ek dink ons naby aan die tyd leef waarvan die profeet hier praat: ‘Look, the eyes of Adonai Elohim are on the sinful kingdom.’ ” Hy kyk oor sy bril na Hadassah en Marc. “As dit nie Israel se huidige toestand is nie, misgis ek my sleg.”

Toe lees hy weer: “‘I will wipe it off the face of the earth, yet I will not completely destroy the house of Ya’akov,’ says Adonai. ‘For when I give the order, I will shake the house of Isra’el, there among all the Goyim, as one shakes with a sieve, letting no grain fall to the ground.’ ”

Hy kyk weer na die ander. “Anti-Semitisme is erger as wat dit ooit was. HaShem is waarlik besig om sy volk te skud.” Toe lees hy verder: “‘All the sinners among my people who say, Disaster will never overtake us or confront us, will die by the sword.’ ”

Hy sê: “Dit klink nogal soos die sekulêre Jode in die Galut. Maar luister wat Adonai, baruch Hu, dan verder sê: ‘When that day comes, I will raise up the fallen sukkah of David. I will close up its gaps, raise up its ruins and rebuild it as it used to be.’ ”

Die rabbi haal sy bril af en soek na sy sakdoek om die lense skoon te vryf. “Yhoshi, jy wat nou so verontwaardig was omdat Natani sê hy verstaan Engels, verduidelik jy vir hom waaroor dit gaan.”

Die kind se wange raak effens rooi, maar hy ruk hom gou reg. “HaShem sê dat Hy die ongelowiges in Israel sal straf, maar dat Hy nie almal sal uitroei nie. Hy sal hulle skud, maar nie uitmekaar laat val nie. En daarna sal Hy Israel weer seën soos in die tyd van David HaMelech.”

Sy oupa knik. “Goed gesê, Yhoshi.”

“’n Deel daarvan is al sigbaar in die fisieke herstel van die land.”

“Inderdaad, Marc, maar die algehele salwing moet nog kom.”

Chaim blaai weer in die Bybel. “Dis interessant dat Ya’akov, die broer van Yeshua, dit in die B’rit Chadashah weer ophaal. Die taal is dan net ’n bietjie helderder hier in Handelinge 15.”

Hy lees: “‘After this, I will return; and I will rebuild the fallen tent of David. I will rebuild its ruins, I will restore it, so that the rest of mankind may seek the Lord, that is, all the Goyim who have been called by my name, says Adonai, who is doing these things.’ ”

Chaim sê: “Ek sien die oorlog in Jerusalem se strate en op die Tempelberg. Ek sien wat ISIS doen en ek sien die instroming van Moslems in Europa, wat niks anders is as ’n jihad deur immigrasie nie. Dis die begin van dié skudding wat die restourasie van koning Dawid se sukkah voorafgaan …”

“Dit en die anti-Semitisme in Europa skud die Jode ook om hulle terug te stuur Israel toe. En hierdie voortdurende aanval in Jerusalem en elders is om Israeli’s wakker te skud uit hul sekulêre lewenstyl.”

“Nachon, Marc. Die grootste probleem in die Midde-Ooste is nie die haat van die Arabiese Moslems vir die Jode nie, maar eerder Am Yisra’el se ongehoorsaamheid aan die Tora van die Ewige wat deur Moshe Rabeinu aan ons gegee is.”

“Yhoshi, wil jy asseblief die ander Bybel op my lessenaar gaan haal.”

Toe hy die Hebreeuse Bybel in sy hand het, sê die rabbi: “Tehillim 81 bevat ’n klaagsang van HaShem oor sy volk. Luister hier vanaf vers 12: ‘Maar my volk het nie na My geluister nie, Israel wou niks met My te doen hê nie. Daarom het Ek hulle laat begaan in hulle koppigheid en hulle het hul eie sin en wil gevolg. Ag, as my volk maar na My wou luister, as Israel maar my wil wou doen, hoe gou sou Ek hulle vyande nie op die knieë bring en hulle teëstanders met my eie hand verslaan nie.’ Dié wat voorgee dat hulle die Here dien, maar Hom haat, hulle straf sal vir altyd duur.”

Hy sug. “As Israel maar net na sy stem wou luister!”

Marc se selfoon piep met ’n WhatsApp-boodskap. Almal skrik hewig daarvan. Hy maak dit onmiddellik oop. Dit kom van Rivkah en daar staan net drie woorde: Pigua Ha’Ir Ha’Atikah.

Marc wys dit vir die ander en dit word heeltemal stil om die tafel.

Dis byna middernag toe Rivkah eindelik huis toe kom. Marc het die kinders eers in die bed gesit en seker gemaak hulle slaap albei voordat hy die televisie aangeskakel het. Wat hy daar gesien het, het hom met soveel skok en afgryse vervul dat hy dit liewer afgeskakel en vir Rivkah gewag het. Sy sou sonder twyfel beter weet wat gebeur het.

Toe hy haar eindelik by die stoeptrappies hoor opkom, gaan maak hy die voordeur oop. Sy val byna in sy arms. Hy staan eers net ’n ruk lank so met haar.

“Hoekom het jy nie gebel dat ek jou kom haal nie?” Hy sus haar slap liggaam liggies teen syne.

“Doron het my hier op die plein kom aflaai.”

Hy vryf sy wang teen haar natgeswete hare onder sy ken. “Het jy vanaand al geëet?”

Sy knik. “Hulle het vir ons sop en toebroodjies gehad toe ons terugkom. Ek is net so moeg, Marc. Ek wil net stort en gaan slaap.”

“Kom,” sê hy en plaas sy arm om haar skouers en neem haar saam met hom badkamer toe. “Dit sal beter wees as jy eerder bad.”

Sy laat hom begaan. Terwyl hy water in die bad laat loop, help hy haar uit haar uniform vol bloedvlekke. Hy maak seker dat daar oorgenoeg badskuim en geurige badsout in die water is en laat haar inklim. Toe hy die warm water met ’n spons oor haar rug uitdruk, voel hy dat sy huil. Marc maak egter geen opmerking daaroor nie. Hy was haar lang hare agteroor in die bad asof sy ’n kind is en vryf dit met ’n handdoek droog. Die trane loop heeltyd ongehinderd oor haar wange. Hy buk toe af en soen haar lank op haar mond. Sy soen hom nie terug nie en sy hou ook nie op met huil nie.

Eers toe hy haar uit die bad help en in die groot badhanddoek toevou, word sy stil. Hy hou haar lank so vas totdat die gesnik ook bedaar. Toe soen hy haar weer sag en dié keer maak sy haar arms uit die handdoek los en slaan dit om sy nek.

“Todah,” fluister sy.

Hy tel haar op en sit haar op hul groot bed neer.

“Ek bring warm sjokolade.”

“Todah,” sê sy weer en glimlag die eerste keer effens.

Toe hy terugkom met twee bekers, klim hy langs haar in die bed. Hulle leun terug teen die sagte bedstyl en vir ’n ruk praat hulle nie. Hulle drink in stilte. Marc hoor verlig dat haar asemhaling rustig word.

“Die kinders?” vra sy later.

“Ek het hulle nie laat televisie kyk nie. Gelukkig was selfs Yhoshi moeg genoeg om gou te gaan slaap. Hy en Avraham het vandag ure lank met hul vlieërs buite gespeel.”

Hy neem haar leë beker en sit dit op die bedkassie. Toe trek hy haar styf teen hom aan en sy rus haar kop teen sy skouer. Haar klam hare krul teen sy gesig aan.

Hy weet sy praat nie graag dadelik oor wat sy ervaar het nie; daarom sê hy: “Wil jy nie slaap nie, chamudah?”

Maar sy skud haar kop. “Het jy televisie gekyk?”

“Lo. Toe ek die kind sien, het ek dit afgeskakel.”

Hy voel teen sy hals hoe diep sy asemhaal. Haar hand teen sy bors vorm stadig in ’n vuis. “Ek wil jou vertel.”

Met sy vingers in haar hare masseer hy haar kopvel liggies. “Doen maar as jy wil.”

Sy kyk af op haar ander hand wat in haar skoot lê toe sy praat. Die skraal vingers beweeg heeltyd onrustig.

“Aharon Banita-Bennett, ’n jong Chassid-rabbi, en sy vrou, Adele, het met hul tweejarige seuntjie deur die Leeupoort die Ou Stad binnegekom op pad Kotel toe …”

Hy sis saggies. “Deur die Arabiese buurt.”

“Hulle is van die Charedi-nedersetting Beitar Illit en het seker nie besef hoe gevaarlik dit geword het nie. Hulle was nog nie ver daar binne nie toe die terroris hulle met ’n mes aanval. Aharon is summier doodgesteek en Adele is swaar gewond. Sy het verskriklik geskree …” Rivkah vou haar hand vir ’n oomblik oor haar mond. “Jy kan dit op die straatvideo sien. Die omstanders het haar uitgejou, geskop, op haar gespoeg. ’n Mens hoor hulle skree: ‘Mag jy ook sterf !’ Op die video kan jy ook sien hoe ’n shuk-eienaar wat dit dophou, staan en lag terwyl hy sy blikkie koeldrank drink. En jy hoor die gegalm van ‘Allah hu Akbar!’ ”

Marc skud sy kop droewig. “Jode stap op so ’n heilige dag uit om te gaan bid en dít gebeur.”

“Maar dit was nie die einde van die verskriklike storie nie …”

“’n Rabbi wat kom help het, is ook doodgesteek, het ek gehoor voor ek die televisie afgeskakel het.”

Sy knik. “Rabbi Nehemia Lavi bly in ’n woonstel net bokant die plek waar die aanval gebeur het. Hét gebly … Hy en sy vrou en hul sewe kinders was besig om die Derde Maaltyd van Shabbat in hul sukkah te vier toe hy die vrou hoor gil. Hy is … was ’n offisier in die reserwemag. Hy’t sy geweer gegryp en ondertoe gehardloop om haar te gaan help. Maar die terroris het daar gewag en hom herhaaldelik in die nek en bors gesteek nog voordat hy iets kon doen. Hy het net daar gesterf !”

Marc sug. “Adonai Elohai,” prewel hy.

“Maar die terroris het ook rabbi Lavi se geweer gegryp en die seuntjie in die been geskiet. Adele het met die mes wat nog in haar skouer steek 50 meter verder na ons polisiepos gehardloop voordat sy haar bewussyn verloor het. Teen daardie tyd was ons al in kennis gestel en was ons op pad.”

Sy vee moeg oor haar oë. “Marc, die gesig van die twee Joodse mans in die plasse bloed daar tussen die klomp gierende Arabiere sal ek nooit vergeet nie!”

Hy trek haar stywer teen hom aan en hulle sit ’n rukkie so totdat hy voel sy hou op met bewe.

“Toe ons met die slagoffers werk, het ek gemerk dat Doron ontsaglik getraumatiseer is. Op pad terug in die ambulans het hy my vertel dat hy rabbi Lavi baie goed geken het. Hulle was dikwels saam op reserwediens en het altyd kontak behou. Doron het dikwels na sy Yeshivat Alteret Kohanim gegaan om na hom te luister.”

Marc laat haar praat, want hy merk dat dit haar weer rustiger maak. “Doron vertel dat Nehemiah ha’aretz intens liefgehad het. In sy vrye tyd het hy ’n toergidskursus gevolg; nie om sy werk as rabbi te vervang nie, maar om die land beter te leer ken. Toe hy ná sy 40ste verjaardag te oud geword het om in die IDF opgeroep te word, het hy ’n kapelaanskursus gevolg sodat hy steeds in die reserwemag as offisier diens kon doen. Hy het die kursus binne twee weke voltooi. Wat ’n wonderlike man en pa vir sy sewe kinders! En toe is hy in een oomblik weg …”

“Die Henkins het ses kinders gehad. Dertien weeskinders van twee rabbi’s binne twee dae.”

Rivkah reageer nie daarop nie. Sy sit net vir ’n rukkie stil voor haar en uitkyk. Marc, wat haar dophou, sien verbaas dat daar ná ’n rukkie ’n flou glimlag om haar mond vorm.

Asof sy bewus is daarvan dat hy na haar kyk, draai sy haar na hom toe. Tot sy verdere verwondering merk hy dat haar wange ligweg verkleur.

“Marc …”

“Hmm?” Sy hart klop meteens vinniger.

Sy byt haar onderlip vas en toe sê sy: “Ek is swanger.”

So verstom is hy dat hy nie ’n woord uitkry nie.

Toe draai sy haar om, kom op haar knieë voor hom sit en neem sy gesig tussen haar hande. Sy soen hom liggies op sy mond en toe sê sy weer sag: “Ek is swanger.”

Hy bly haar verstom aankyk. “Maar …”

“Luister, dan vertel ek jou. Jy was byna die hele September op reserwediens en jy’t nie agtergekom ek menstrueer nie meer nie.”

“Maar … !”

“Ek weet. Ná Natani se moeilike geboorte het ons en dr. Schönberg besluit dis te gevaarlik vir nóg ’n baba. Toe ek dus in Augustus ophou menstrueer en soggens mislik voel, het ek baie groot geskrik. Ek wou jou egter nie onrustig maak voor jy kamp toe gaan nie en het maar niks gesê nie.”

“Jy was vir my so vreemd in jouself gekeer en stil toe ek terugkom. Ek het maar gedog dis oor wat in Jerusalem aangaan.”

Sy soen hom weer en dié keer hou hy haar mond teen syne vas.

“Nu, hoe dit gebeur het, weet ek nie, want ons is immers altyd vreeslik versigtig.” Haar gesig gloei weer. “Maar ek is direk nadat jy weg is, na dr. Schönberg toe. En ja, die toets was positief.”

“Maar …”

Sy lag en druk haar hand oor sy mond. “Hou nou op met ‘maar’. Ek sal jou op hoogte bring. Schönberg het lank met my gesels en vir my uitgelê daar is in die nege jaar ná Natani se geboorte op hierdie gebied groot vordering gemaak. ’n Swangerskap vir my sal goed dopgehou moet word, maar dis definitief nie meer lewensgevaarlik nie.”

“Maar …”

“Marc!”

Hy vang haar hande in syne en druk dit teen sy mond. “Maar hoe versigtig kan jy wees as jy in jou werk met soveel trauma te make het?”

“Dis niks buitengewoons vir my nie.”

“Ek sal jou dophou, hoor? En as jy nie luister nie, bel ek vir Schönberg.”

“Belowe.”

Meteens slaan hy sy arms om haar en woel sy gesig in haar hare. “Chamudah, ons gaan weer ’n kleinstetjie hê,” fluister hy by haar oor.

“Dis hoekom ek vanmiddag so gehuil het.”

“Ek verstaan.”

Hy kam sy vingers deur haar hare en haar hande sluit vas agter sy rug.

“Wanneer?”

Sy maak haar uit sy arms los en skud haar hare agtertoe. Toe lag sy en haar oë raak heeltemal donker: “Ek is al net oor twee maande. So dit is vroeg in Mei.”

Hy reken vinnig. Toe lag hy breed. “Ek weet nou.”

“Wat?”

“Onthou jy die naweek aan die begin van Augustus toe ons Eilat toe was om te gaan duik?”

“Toe die seuns by Re’uven-hulle gebly het.”

“Ken.”

Toe lag sy ook. “Ken.”

“Daar op die sand, onthou jy? Die nag met die helder sterre.”

“Ek weet,” sê sy en lê haar gloeiende gesig teen sy bors.

Hy voel die warmte in hom opklim sodat sy asem kort raak.

Dit tel sy dadelik op en sy woel haar gesig in sy nek. “Versigtig, nè!” sê sy.

Hy sug behaaglik. “Sal my bes doen.”