Читать книгу Okultystyczne korzenie światowej rewolucji - Michał Krajski - Страница 8

Wszystkie opracowania zgodnie podkreślają, że wraz z pojawieniem się pierwszych filozofów nastąpiło przejście od mitu do rozumu (gr. logos). Niektórzy błędnie to interpretują, jakby oznaczało to odrzucenie religii na rzecz nauki. Na pozór tak może się wydawać. Wcześniej Grecy powtarzali historie o bogach i herosach, opowiadali sobie dzieła Homera i Hezjoda. Natomiast w VI w. w Milecie pojawili się myśliciele, którzy wskazali na to, co materialne, jako tworzywo i zasadę rzeczywistości (gr. arche). Tales nauczał, że wszystko jest z wody, Anaksymenes, że z powietrza, Anaksymander, że z bezkresu. W Efezie wystąpił z kolei Heraklit, który mówił, że wszystko jest z ognia.

Uwadze tych, którzy przyjmują, że w VI w. miało miejsce przejście od mitu do logosu, uchodzi jednak jeden „drobny” szczegół. Wszyscy wspomniani filozofowie wymieniali tylko jedno tworzywo. A przecież rzeczywistość, która nas otacza, jest niezwykle różnorodna. Jeśli wszystko jest z wody, to także ogień. Jeśli wszystko jest z ognia, to także woda. Twierdzenia te nie mają nic wspólnego z obserwacją przyrody. Czemu więc jedno, a nie wiele? Skąd ten monizm (od gr. mónos – jedyny)?

Odpowiedź przynoszą słowa samego Talesa, który poza nauczaniem, że wszystko jest z wody, uważał również, że „wszystko jest pełne bogów”. Mówiąc inaczej: owszem, woda jest podstawą wszystkiego, ale sama woda ma boską naturę⁸.

Giovanni Reale, włoski współczesny historyk filozofii, tak to skomentował: „Wymiar teologiczny więc, o którym powiedzieliśmy, że ma charakter naturalistyczny, jest u Talesa wyraźnie widoczny”⁹.

Woda ta nie jest tutaj traktowana w sposób fizykalny. Jest bowiem ujmowana jako pierwsza, pierwotna i podstawowa rzeczywistość, wieczna i w swojej istocie niezmienna. Jej opis przypomina charakterystykę Boga.

Dike – bogini sprawiedliwości i porządku, znana jako symbol wymiaru sprawiedliwości, miała objawić Parmenidesowi treść jego filozofii. Starożytny filozof mógł wymyśleć tę historię, aby siebie uwiarygodnić. Mógł jednak naprawdę doznać objawienia, tylko wówczas powstaje pytanie, jakie ono miało faktycznie źródło.

Oznacza to, że Tales, ale także i inni, nigdy nie porzucili wiary przodków. Uznali jedynie, że ich forma przekazu jest prymitywna. Zrozumieli, że nadeszły nowoczesne czasy i wierszowane bajki jedynie kompromitują głoszone prawdy. Pierwsi filozofowie byli w gruncie rzeczy teologami, którzy korzystali z narzędzi naukowych (takich, jakie znali), aby wykazać racjonalność swoich dogmatów.

Przyjęcie, że wszystko jest z jednego tworzywa (nieważne jakiego), nastręczało więcej trudności niż wyjaśnień. Kiedy Parmenides uznał ponadto, że istnieje tylko jeden i to niezmienny byt, musiał stawić czoła twierdzeniom rozsądnych ludzi, którzy mówili o wielości rzeczy i o ruchu. Ów filozof twierdził, że prawdę tę objawiła mu sama bogini Dike, ale dla niedowiarków sformułował różne logiczne dowody, które miały wykazać, że ruch i wielość to tylko złudzenie.

Giovanni Reale zauważył także, na przykładzie myśli Talesa, jeszcze jedną konsekwencję przyjęcia jednej zasady rzeczywistości, jaką jest przekonanie, że wszystko, dosłownie wszystko, jest żywe: „Jeżeli zasada-woda jest nie tylko źródłem wszystkich rzeczy, lecz także tym, »z czego« i »w czym« one istnieją, to jest jasne, że wszystkie rzeczy powinny mieć udział w istnieniu i w życiu tejże zasady, i dlatego wszystkie rzeczy powinny być żywe i mieć duszę. Przykład magnesu miał być dowodem, który Tales przywoływał na poparcie tezy ogólnej”¹⁰.

Rzeczywistość materialna, choć postawiona tutaj teoretycznie na piedestale, została całkowicie zakwestionowana. Przekonanie o tym, że zmysły nas oszukują i musimy odwołać się do jakiejś abstrakcyjnej rozumowej idei bądź do objawienia, wyznaczyło na stałe drogi filozoficznego idealizmu. Hegel, od którego Marks tak wiele zaczerpnął i który był prawdopodobnie najwybitniejszym idealistą w dziejach, kiedy zarzucono mu, że jego twierdzenia nie zgadzają się z rzeczywistością, odpowiedział: „Tym gorzej dla rzeczywistości”. Marks, jak gdyby w nawiązaniu do tego, napisał natomiast: „Filozofowie rozmaicie tylko interpretowali świat; idzie jednak o to, aby go zmienić”¹¹. Innymi słowy: prawda nie ma żadnego znaczenia. Liczy się to, abyśmy osiągnęli założone cele.

Orficka mozaika odnaleziona w rzymskiej willi

Złota tabliczka, British museum. Tabliczki te odnajdywano w grobach orfików. Wieszano je zmarłym na szyi. Widniały na nich różne orfickie sentencje w rodzaju. Na tabliczce znalezionej w Timpone Grande czytamy: „ciesz się, że doznałeś tego cierpienia, wcześniej bowiem nie byłeś strudzony, z człowieka bogiem się zrodziłeś: jako koziołek wpadłeś do mleka. Ciesz się ciesz idąc na prawo na święte łąki i do lasów Persefony”.

Powstaje pytanie: co za idea przyświecała prekursorom idealizmu, że postanowili oni dla niej całkowicie zanegować zewnętrzną, fizyczną rzeczywistość poznawalną zmysłami wraz z jej różnorodnością i ruchem-zmianą? Odpowiedzi udziela Giovanni Reale: „Do tej myśli głęboko wniknęły koncepcje religijne, prawdopodobnie orfickie. Wielu badaczy zwróciło na to uwagę i nie wydaje się, aby można było temu zaprzeczyć”¹².

Reale jest tu bardzo ostrożny, ale dobrze wiemy, że najwybitniejsi przedstawiciele idealizmu starożytnego, czyli Pitagoras i Platon, byli orfikami. Włoski historyk sam napisał zresztą: „Bez orfizmu nie potrafimy wyjaśnić ani Pitagorasa, ani Heraklita, ani Empedoklesa, ani – oczywiście – Platona i tego wszystkiego, co się od niego wywodzi”¹³.

Orfizm był religią starożytnych greckich elit. Posiadał kilka dogmatów:

1) Człowiek jest czystym duchem, demonem¹⁴, właściwie bogiem, który na skutek pierwotnej winy upadł i zamieszkał w ciele.

2) Jako bóg-człowiek istniał przed swoim ciałem, jest nieśmiertelny, nie umiera wraz z ciałem, ale musi odpokutować swoje winy poprzez cykl wcieleń, „zasiedlając” kolejne ciała.

3) Tylko orficki sposób życia i praktyki oczyszczenia z nim związane (wtajemniczenie) mogą zakończyć cykl reinkarnacji i doprowadzić do tego, że wybrani osiągną swoją pierwotną, boską naturę.

Z tych zaledwie trzech stwierdzeń orficy wyprowadzali całą swoją naukę. Wynika z nich bardzo wiele konsekwencji, ale warto wspomnieć o trzech podstawowych:

a) Skoro człowiek jest bogiem, którego prawdziwa natura jest czysto duchowa, to ciało jest więzieniem dla duszy, świat materialny nie jest prawdziwą rzeczywistością, a nasze zmysły nas zwodzą.

b) Natura i związane z nim prawo naturalne, jeśli w ogóle istnieją, są jedynie rodzajem ograniczenia, które należy pokonać. Natura, prawo naturalne, które zostało ujęte w Dekalogu, prawo, zwyczaje, publiczna moralność obowiązują tylko niewtajemniczonych. Wtajemniczeni, jeśli ich przestrzegają, to tylko dla własnego bezpieczeństwa, byle nie narazić się „nieoświeconym”.

c) Aby wyzwolić się z ciała, trzeba zostać wtajemniczonym. Do misteriów dopuszczane są jednak jedynie wybrane jednostki, w których ci, którzy już przeszli swój cykl wcieleń, dostrzegli „boską iskrę”. Oznacza to, że przeznaczeniem większości ludzi na ziemi jest bezsensowny żywot. Niewtajemniczeni będą wiecznie pokutować, co pociągnie za sobą nieustające cierpienia, od których nigdy nie zostaną uwolnieni.

Orfickie praktyki oznaczają w istocie posługiwanie się magią. Jak pisze Piotr Jaroszyński, magia to „zespół rytualnych, dokładnie określonych czynności (obrzędy, zaklęcia, inwokacje), umożliwiających domniemany wpływ na siły wyższe (demony), w celu zapanowania nad biegiem wydarzeń dzięki tajemniczej wiedzy posiadanej przez wybrane jednostki (mag, szaman, czarownik, »filozof«)”¹⁵.

Clifford Herschel Moore, który datuje początki orfizmu na VI w. przed n. Chr., uznał, że centralnym mitem tej religii jest mit o rozszarpaniu Dionizosa przez tytanów. Orficka wersja tego mitu opowiada, że tytani rozszarpali boga Dionizosa (albo też jego syna Zagreusa), a następnie zjedli jego szczątki, za co zostali przez Zeusa spaleni na proch. Z tych pozostałości został utworzony człowiek, który ma w sobie boską cząstkę. Poprzez odpowiednie misteria może ją w sobie rozwinąć i uwolnić¹⁶.

Na początku orficy posługiwali się mitami, w tym oczywiście mitem o Orfeuszu, wyrażając swoją teologię w dziełach literackich i pieśniach. U Empedoklesa, który żył w V w. przed n. Chr., widać jednak już wyrażenie tej myśli w języku filozoficznym (przejście od mitu do rozumu!). Od poprzedników odróżniał go fakt, że jego myśl wydawała się dużo bardziej rozsądna, bo liczyła się z ludzkim doświadczeniem wielości i ruchu. Uznawał on bowiem, że u podstaw wszystkiego znajdują się cztery „elementy” (żywioły), do których zaliczał ogień, wodę, ziemię i eter (lub też powietrze). Przyjmował oprócz tego istnienie sił kosmicznych, które nazwał miłością i nienawiścią, powodujących, że rzeczy powstają i giną¹⁷.

Można by powiedzieć, że Empedokles był prawdziwym starożytnym przyrodnikiem, gdyby nie fakt, że „elementy” mają dla niego boski charakter, są wieczne i niezmienne. Stąd nazywał je imionami bóstw, podobnie jak siły kosmiczne. Myśliciel ten napisał Poemat oczyszczający, w którym bronił orfickich dogmatów, poza tym uważał siebie za proroka, obwołał się bogiem, a swojemu adeptowi Pauzaniaszowi obiecał zdobycie mocy panowania nad pogodą. Wierzył również, że dzięki tajemnej wiedzy jest w stanie uzdrawiać i zapewniać ludziom nieśmiertelność¹⁸.

Pitagoras¹⁹ zdecydował się jeszcze bardziej „unaukowić” orfizm i wyraził go w języku matematyki. Aby to zrobić, uznał, że zasadą rządzącą rzeczywistością jest liczba. Nie jest to jednak liczba we współczesnym rozumieniu tego słowa, ale zasada (arche), która stanowi jedyną prawdziwą rzeczywistość. Świat zmysłowy jest ułudą, a istnieje tylko ciąg liczb, jak w filmie Matrix. Ten, kto opanuje wyższą matematykę, nie tylko zrozumie rzeczywistość, ale więcej, będzie mógł ją kontrolować.

Matematyka jest tu jedynie narzędziem służącym do wyzwolenia się z ciała i stania się na powrót czystym bóstwem. Dobrze ukazuje to P. Jaroszyński, który mówi o tym, że nauka nie zastępuje tutaj magii, ale jej służy: „Pitagorejczycy tworzyli tajne stowarzyszenia, w których rozważania filozoficzne i matematyczne były podporządkowane celom religijnym i medycznym, wiedza służyła mocy, czyli magii”²⁰.

Platon wzniósł orfizm na poziom jeszcze bardziej intelektualny. Przyjął pitagoreizm, ale uczynił go elementem własnego systemu, w którym pojawił się świat idei (miejsce, gdzie dusze-bogowie spoglądali na prawdę) czy koncepcja anamnezy (teoria, zgodnie z którą nauka to przypominanie sobie tego, co się widziało w świecie idei).

W III w. po nar. Chr. w starożytnym Rzymie wystąpił Plotyn i sformułował założenia neoplatonizmu – nurtu, który przyjął wyjaśnienia Pitagorasa i Platona, ale szedł jeszcze dalej. Dla Plotyna na początku istniała tylko Jednia – nieokreślone bóstwo – z którego w procesie emanacji powstał boski umysł, następnie dusza świata i wszystko inne, mające w tym ujęciu boską naturę i ostatecznie powracające do Jedni, która w ten sposób poznaje sama siebie.

Ten szkic od Talesa przez Empedoklesa, Pitagorasa, Platona aż po Plotyna nie jest pobieżną lekcją historii filozofii, a jedynie przykładem, jak pierwotna, prosta doktryna ezoteryczna obrastała w kolejne pseudonaukowe teorie, tłumaczenia i koncepcje, których celem było nie tyle wyjaśnienie, ile zaciemnienie pierwotnego przesłania, aby niewtajemniczeni nie mogli go pojąć.

Jak widzieliśmy, monizm starożytnych prowadził ich do absurdu. Jeśli wszystko jest wodą, to także ogień. Jeżeli istnieje jeden byt, to wielość i ruch są jedynie ułudą. Ludzi, jako istoty racjonalne, absurd razi i odrzuca. Nawet jeśli z jakichś powodów go bronią (np. religijnych, wierząc wbrew wielu doświadczeniom, że są bogami), to muszą znaleźć tłumaczenie, które w oczach ludzi i ich samych wyda się rozsądne.

Stosując zasadę, którą później wyrazi wprost Hegel, że jeśli nasz pomysł nie zgadza się z rzeczywistością, tym gorzej dla rzeczywistości, pozostaje tylko jedno rozwiązanie. Skoro zakwestionowanie rzeczywistości poznawalnej zmysłowo jest sprzeczne z logicznym myśleniem, trzeba odrzucić samo logiczne myślenie. W ten właśnie sposób narodziła się idealistyczna dialektyka²¹.

Za jej twórców uważani są Zenon z Elei, który w ramach szkoły eleackiej formułował logiczne argumenty przeciwko istnieniu ruchu i zmiany, oraz Heraklit z Efezu, który był przekonany, że wszystko jest z ognia. Ten drugi mędrzec powtarzał, że „nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki”, czyli że rzeczy się nieustannie zmieniają. Niby prawda, ale przecież obserwujemy także pewną stałą tożsamość. Zmieniam się, lecz to wciąż ja. Dla Heraklita zmienność jest całkowita, a konsekwencje tego są bardzo poważne. Pokazał je Reale:

Rzeka tylko pozornie jest zawsze ta sama, w rzeczywistości bowiem tworzy ją ciągle inna woda, która napływa i odpływa; nie można dwa razy wejść do tej samej wody, dlatego właśnie, że kiedy wchodzi się do niej po raz drugi, napłynęła już inna woda. A ponieważ i my sami się zmieniamy, w momencie, w którym zanurzyliśmy się w rzece, staliśmy się inni w porównaniu z momentem, kiedy zaczęliśmy się dopiero zanurzać, tak samo, jak w tym samym czasie zmieniły się wody, które nas obmywają. Tak więc Heraklit, ze swojego punktu widzenia, zupełnie słusznie może powiedzieć, że wchodzimy i nie wchodzimy do rzeki. Może także powiedzieć, że jesteśmy i nie jesteśmy, ponieważ aby być tym, czym jesteśmy w danym momencie, musimy nie być już więcej tym, czym byliśmy w momencie poprzednim (…) Odnosi się to – według Heraklita – do każdej rzeczy bez wyjątku. Nic zatem nie jest, lecz wszystko się staje²².

Podsumowując tę myśl, można by powiedzieć, że w tym ujęciu nie wchodzi się nawet raz do tej samej rzeki, bo rzeka, jak wszystko inne, nie ma stałej tożsamości. Dla Heraklita nie istnieje naprawdę nic z tego, co obserwujemy. Do tego wniosku rzekomo prowadzi go obserwacja zmian w naturze. Jest to jednak tylko pretekst. Arkadiusz Gudaniec podkreśla, że swoje poglądy religijne Heraklit zaczerpnął z doktryny orfickiej.

Fragment fresku Rafaela Szkoła ateńska przedstawiający młodego Pitagorasa rysującego święty symbol - tetraktys.

Tetraktys – piramida złożona z 10 punktów, święty symbol Pitagorejczyków, symbol ładu i doskonałości, który miał kluczowe znaczenie dla żydowskich kabalistów – od niego pochodzi kabalistyczne Drzewo Życia oraz jego sfery emanacji.

Ta wielka negacja rzeczywistości zmysłowej była zresztą zaledwie początkiem dla Heraklita. Skoro wszystko wciąż jedynie się staje i nieustannie się zmienia, to jedne rzeczy przechodzą w drugie, od jednego przeciwieństwa do drugiego. Oznacza to, że samo stawanie się jest ciągłym ścieraniem się przeciwieństw, następujących po sobie, jest nieustanną walką jednego przeciw drugiemu, jest wieczną wojną. Stąd Heraklit wyprowadził cały fundament swojej myśli: „wojna jest matką wszystkich rzeczy i wszystkich królową”²³.

Popiersie Pitagorasa z Willi Papirusów z Herkulanum – Pitagoras był największym gnostykiem w starożytnej Grecji i twórcą sekty, w której odbierał boski kult. Wobec swoich uczniów stosował manipulację np. zabraniając im przez kilka lat patrzeć na swoją twarz, czy karząc im podporządkowywać się różnym drobiazgowym zaleceniem, testując ich posłuszeństwo. Do jego myśli odwołuje się żydowska kabała i masoneria.

Wojna ta jednak jest jednocześnie pokojem, a konflikt jest harmonią, bo istnieje synteza przeciwieństw. Chociaż przeciwieństwa są ze sobą w nieustannym konflikcie, to nie mogą bez siebie istnieć, a nawet nadają sobie nawzajem sens: „Choroba czyni zdrowie przyjemnym i dobrym, głód – sytość, znużenie – odpoczynek”; „ludzie nie znaliby miana sprawiedliwości, gdyby nie istniały rzeczy niesprawiedliwe”²⁴.

Chociaż rozsądek podpowiada nam, że ogień i woda są przeciwieństwami, to jednak, według Heraklita, istnieje wyższy poziom, na którym panuje między nimi zgoda. Dzieje się tak, bo ostatecznie są one z tego samego tworzywa, utożsamiają się ze sobą, mając u podstaw tę samą boską zasadę. Wszystko jest bogiem i stąd bierze się jedność przeciwieństw, ich synteza: „Bóg jest dniem i nocą, zimą i latem, wojną i pokojem, sytością i głodem”²⁵.

Panteizm Heraklita, który starożytny filozof zaczerpnął z orfizmu, doprowadził go nie tylko do odrzucenia rzeczywistości zmysłowej, ale także do przyjęcia dialektyki – nowego sposobu myślenia, który nie tylko nie odrzuca sprzeczności (absurdu), ale przyjmuje ją jako podstawę wszelkich rozważań. Od tej pory dla wielu idealistów sprzeczność nie była granicą naszego myślenia, ale punktem wyjścia, bo przecież wszystko rodzi się właśnie na tym gruncie.

W tym momencie została odrzucona nie tylko klasyczna logika, lecz również natura i prawo naturalne. Zanegowany został więc także Dekalog. Dobro i zło są przeciwieństwami tylko dla laików. Wtajemniczeni rozumieją bowiem, że istnieje wyższy poziom, na którym zlewają się one w jedno.

Dzięki takiemu założeniu możliwe jest uzasadnienie wszystkiego, a panteizm (i wynikające stąd przekonanie o boskości człowieka) wydaje się nie tylko racjonalny, ale wręcz konieczny, aby pokazać, jak rzeczywistość oparta na sprzecznościach może się ostać.

Empedokles – jeden z wielkich orfików i filozofów przyrody, któremu przypisywano uzdrowienia a nawet wskrzeszenie. Diogenes Laertios w dziele „Żywoty i poglądy słynnych filozofów” przytacza następującą legendę dotyczącą jego śmierci: „Gdy się przyjęcie skończyło, niektórzy odeszli, aby odpocząć, inni położyli się pod drzewami sąsiedniego pola, a jeszcze inni — gdziekolwiek im się podobało. Sam zaś Empedokles pozostał w tym miejscu, gdzie leżał przy stole. Gdy zaś dzień nastał, wszyscy się podnieśli, ale Empedoklesa nigdzie nie było. Szukano go, domownicy pytali o niego, nie wiadomo było, gdzie się podział, aż ktoś powiedział, że o północy usłyszał potężny głos wołający Empedoklesa, a powstawszy zobaczył światło na niebie i blask pochodni, ale nic poza tym. Wszyscy się zdumieli tym zjawiskiem, a Pauzaniasz poszedł i wysłał ludzi, aby rzecz zbadali, ale później zatrzymał ich i powiedział, że okoliczności nadają się raczej do wspólnych modłów i że należy złożyć Empedoklesowi, ofiarę jako nowemu bogu”.

Pitagoras broniący wegetarianizmu, Piotr Paul Rubens (1618-1630) – pitagorejczycy opowiadali się za wegetarianizmem z przyczyn religijnych. Wierzyli bowiem w reinkarnację, a więc w wędrówkę dusz i uznawali, że ten kto żył źle, rodzi się następnie jako zwierzę lub roślina. Teoria reinkarnacji była dla nich niezwykle ważna, bo skoro dusza wciąż zmienia ciała, to samo ciało nie należy do istoty człowieka. Sam Pitagoras twierdził, że pamięta swoje poprzednie wcielenia.