Читать книгу Powietrzny pogrom ZSRR. 22 czerwca 1941 - Mirosław Wawrzyński - Страница 8

Działania wojenne na północnym odcinku sowiec-kiego Frontu Zachodniego, wzdłuż długiej granicy z Finlandią, toczyły się na obszarze Leningradzkiego Okręgu Wojskowego (LOW), który stał się Frontem Północnym dopiero 24 czerwca 1941 roku. Jego wojskami dowodził generał pułkownik Markian Popow. W składzie sił okręgu znajdowały się, patrząc od północny na południe, trzy armie: 14. generała lejtnanta W.A. Frołowa, 7. generała lejtnanta F.D. Gorelenki oraz 23. generała lejtnanta P.S. Pszennikowa. Na tym terenie rozmieszczono 21,5 dywizji, w tym 15 strzeleckich, cztery czołgów oraz dwie zmotoryzowane, a także samodzielną brygadę wyposażone według etatów na czas wojny.

Na czele lotnictwa okręgu stał generał major Aleksandr Aleksandrowicz Nowikow (1900–1976), który dosłownie parę dni wcześniej otrzymał polecenie stawienia się w Moskwie. Po przybyciu dowiedział się, że miał przejąć stanowisko dowódcy lotnictwa w Kijowskim Specjalnym OW, zastępując Ptuchina, z którym był od lat blisko zaprzyjaźniony. Atak niemiecki całkowicie wywrócił te decyzje personalne do góry nogami i Nowikow pozostał na starym stanowisku aż do lutego 1942 roku, kiedy objął dowodzenie całym sowieckim lotnictwem lądowym.

Tabela 1. Siły lotnicze w Leningradzkim OW 1 czerwca 1941 roku – Front Północny od 24 czerwca 1941 roku

Leningradzki OW – Front Północny Dowódca lotnictwa okręgu generał major A.A. Nowikow

1. Lotnictwo armijne i frontowe, w tym jednostki PWO

Osiem dywizji lotniczych: 1., 2., 3., 5., 55. SAD; 39., 54. IAD; 41. BAD, łącznie 24 pułki, w tym dziewięć bombowych, 13 myśliwskich, jeden szturmowy. Dodatkowo był jeden pułk rozpoznawczy – 311. RAP, który ulegał rozformowaniu na samodzielne eskadry podczas wojny

2. Lotnictwo przydzielone:

Dwie eskadry korpuśne, dwie eskadry rozpoznawcze, pięć eskadr łączności i jedna eskadra sanitarna

Łączna liczba samolotów: 1336 samolotów bojowych (w tym 120 niesprawnych), bez lotnictwa szkolnego

3. Lotnictwo ADD RGK, sztab w Nowogrodzie: 1. DBK (40., 51. DBAP i formowana 56. IAD)

4. Lotnictwo Floty Północnej – jednostki lotnicze bazowały w rejonie Murmańska i Archangielska: 116 samolotów bojowych, w tym 19 niesprawnych, ze szkolnymi 142 samoloty

5. Lotnictwo Floty Bałtyckiej – jednostki lotnicze bazowały zarówno na terenie tego okręgu/frontu, jak również w Nadbałtyckim Specjalnym OW. Dysponowały 682 samolotami bojowymi, a razem ze szkolnymi (U-2, UT-1, UT-2, UTI-4) stan ten wzrastał do 813 samolotów

6. Lotnictwo PW NKWD: 5. Eskadryla oraz 2. Samodzielny Klucz Morski, około 20 samolotów SB, MBR-2, U-2

7. Lotnictwo cywilne GWF (Aerofłot): 80 samolotów pasażerskich

Źródło: Opracowanie własne.

Oprócz lotnictwa wojskowego bazującego w tym okręgu obszar ten był dodatkowo miejscem, gdzie zlokalizowano bazy dwóch flot: Północnej oraz Bałtyckiej Czerwonego Sztandaru. Każda z nich dysponowała własnym lotnictwem. Samoloty Floty Bałtyckiej miały bazy lotnicze nie tylko na obszarze Leningradzkiego OW, ale również w Nadbałtyc-kim Specjalnym OW. Dodatkowo na terenie tego pierwszego okręgu bazowało niewielkie liczebnie lotnictwo wojsk pogranicza NKWD oraz lotnictwo cywilne GWF.

W związku z tym, że wzdłuż całej linii granicznej przecinającej przepastne tereny Leningradzkiego OW nie było żadnej fizycznej styczności między terytoriami ZSRR oraz Niemiec (okupujących Norwegię) – obu przyszłych wrogów przedzielało neutralne państwo fińskie – stąd praktycznie nie mogło dojść w pierwszych dniach wojny do żadnych walk lądowych. Mogły być natomiast prowadzone operacje lotnicze, z pogwałceniem przez Niemców ówczesnej neutralności Finów. Do działań lotniczych przeciwko celom militarnym w rejonie Murmańska i Archangielska Niemcy wydzielili niewielkie zgrupowanie lotnicze. Liczebność jednostek Luftwaffe bazujących w okupowanej Norwegii, wydzielonych do uderzeń na cele sowieckie, była początkowo około dwóch–trzech razy mniejsza, niż połączonych sił lotnictwa Floty Północnej i lotnictwa 14. Armii na Dalekiej Północy. Niemcy mimo wyraźnie słabszego liczebnie lotnictwa potrafili zadawać bolesne ciosy, choć na tym kierunku działań dysponowali niezbyt nowoczesnymi samolotami. Ich lotnictwo wystawiło 22 czerwca do ataku na Rosję sowiecką około 90 samolotów bojowych, m.in. 10 Me 109 E-7, E-3 i T w 1./ JG 77 oraz sześć Me 110 w Stab/ZG 76, 10 Ju 88 z 5./KG 30 oraz 33 Ju 87 B i R z IV(St.)/ LG 2. Jednak do szybkiego kontaktu bojowego między wrogami nie doszło 22 czerwca, lecz dopiero w dniach następnych. Powodem tego były złe warunki atmosferyczne, które uziemiły samoloty niemieckie w ich bazach.

Lotnictwo sowieckie, obok lotnictwa Floty Północnej, dysponowało w tym rejonie dodatkowo lotnictwem wojsk lądowych przydzielonym do 14. Armii. Ich żołnierzy wpierały dwa pułki myśliwskie 145. i 147. IAP (łącznie 97 myśliwców) oraz jeden pułk bombowy – 80. BAP (38 bombowców SB) skupionych w 1. SAD. W przypadku połączenia sił sowieckiego lotnictwa myśliwskiego morskiego oraz lądowego mogło powstać silne zgrupowanie lotnicze. Rosjanie rozporządzaliby wtedy łącznie 156 myśliwcami I-15bis, I-153, I-16 typ 10, 24. Samoloty te były w miarę równorzędnym przeciwnikiem dla niemieckich samolotów bombowych i rozpoznawczych. Nieco tylko ustępowały myśliwcom niemieckim, akurat na tym odcinku walki mieli oni starsze typy Messerschmitt Me 109 E. Jednak pierwszego dnia wojny wszystkie sowieckie bazy lotnicze na Północy nie były ani razu bombardowane przez eskadry Luftwaffe. Nie poniosły one z tego powodu żadnych strat. Niemieckie zaskoczenie całkowicie zawiodło na tym odcinku frontu.

Lotnictwo Floty Północnej (całą flotą dowodził kontradmirał A.G. Gołowko) było najsłabsze spośród wszystkich pozostałych: Bałtyckiej, Czarnomorskiej i Oceanu Spokojnego. Dysponowało dwoma pułkami: 72. SAP WWS SF oraz 118. MRAP WWS SF (pułk morski rozpoznania lotniczego), jedną samodzielną eskadrą rozpoznawczą (49. ORAE) oraz kluczem łącznikowym (24. AS). W jednostkach tych było 116 samolotów bojowych, z czego 19 było niesprawnych. Jednostki bazowały na dwóch stacjonarnych lotniskach (morskim i lądowym) oraz dysponowały kilkoma lądowiskami. Na czele najsilniejszego pułku – 72. SAP WWS SF (dalej 72. SAP) stał Bohater Związku Sowieckiego, major G.P. Gubanow. Dowodzona przez niego jednostka miała 49 myśliwców (28 I-15 bis, 17 I-153 Czajka, 4 I-16) oraz 11 bombowców SB.

Na kilka dni przed uderzeniem wroga nasiliły się loty zwiadowcze niemieckiego lotnictwa rozpoznawczego, którego załogi nadlatywały nad Murmańsk i inne zmilitaryzowane punkty, m.in. 17 czerwca samolot zwiadowczy przeleciał na niskim pułapie nad główną bazą Floty Północnej, nad Zalewem Kolskim oraz nad lotniskiem lądowym. Kiedy tego samego dnia ponownie pojawił się klucz samolotów na wysokości 7000 metrów, sowiecka artyleria przeciwlotnicza otworzyła do niego ogień.

W związku z pogwałceniami granic Rada Wojenna Floty Północnej wydała wszystkim dowódcom 18 czerwca rozkaz mówiący o podwyższeniu stanu gotowości bojowej na okrętach i w lotnictwie. Następnego dnia dwukrotnie ogłaszano alarm bojowy, a starszy lejtnant W.D. Wołowikow zaatakował lecąc I-153 Czajka nad półwyspem Rybaczyj (Półwysep Rybac-ki), jak sądził, rozpoznawczego intruza – „He 111”. Faktycznie udało mu się uszkodzić rozpoznawczego Ju 88 z 1.(F)/124, na którego pokładzie zginął jeden członek załogi.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.