Читать книгу Кая чабасың, гомер юртагы? / Куда мчишься, рысак жизни? - Рафкат Карами - Страница 4

Ир-атларның кайсыберләре чит хатын-кызларның сулга йөрүен белә, моны күңеленнән хуплый да кебек һәм, җае туры килсә, шуннан файдаланырга да күп сорамый, чөнки бу «җегетлек» санала. Әмма үз хәләл җефетенең дә икенче берәүнең куенында булуы ихтималын уена китерми. Янәсе, аныкы бүтән – аты бер булса да, заты – башка.

Кайберәүләр исә, үзләренең чаналары читкә салуламагач, хатынныкы да сулга каермыйдыр, туры юлдан гына барадыр, дип уйлый һәм… ялгыша.

Кызганычка каршы, тормыш юлдашы сайлаганда адәм баласы үзенең ялгышын бик соң төшенә. Терсәк якын – тешләп кенә булмый. Бу – ир-атка да, хатын-кызга да бер үк дәрәҗәдә кагыла.

Ирек белән дә шулай булды.

Дусты Габделнур аңа әйтте:

– Картлач (алар, солдат гадәтенчә, бер-беренә һаман шулай дәшәләр иде), әгәр хатын-кыз икене татыса, аның өченчене дә авыз итеп карыйсы киләчәк, җае гына чыксын. Ә бәлки, ул сиңа хәтле үк берничә белән булгандыр, син икенче генә түгелдер.

– Ихтимал.

– Аның шунысы да бар бит әле: балаң үзеңнеке буламы? Моны фәкать хатын-кыз гына белә, ә без, ир-атлар, юк. Хәер, кайчагында хатын-кыз үзе дә белмичә кала. Лагерьда (сүзнең Казан тирәсендәге хәрби лагерь турында баруын икесе дә беләләр, чөнки соңгы ике айны алар бергә хезмәт иткәннәр иде) миңа берәү, баласы хакында сорагач: «Әллә солдаттан, әллә сержанттан – белми дә калдым», – дигән иде.

Бу сөйләшү Ирекнең өйләнүе алдыннан булды. Ул бергә солдат шулпасы эчкән якташына үзенең өйләнергә исәбе барлыгын әйтте. Гәрчә бу нәрсә хакында егет-җилән авыз чайкарга яратмаса да, аның нинди кыз – «чаты ачылган» икәнен, тугрылык саклаячагына шөбһәсе барын да яшермәде, эч серен ачып салды. Менә шунда Габделнур аны кисәткән иде. Ни аяныч, яшь булуына карамастан, тәҗрибәлерәк дустының сүзләре хак булып чыкты. Ә ул вакытта Ирек аның киңәшенә колак салмады.

Дөрес, үзе дә андый нәрсәләрне төшенә иде. Ләкин кайбер кыз-кыркын, яшь чагында йөреп туйгач, ирләренә тугрылыклы хатын, өйдә уңган хуҗабикә булалар, үз ирләреннән балалар табып, аларны багып-тәрбияләп үстерәләр, кыскасы, басынкыланалар.

Ә Фәнирә иренә тугрылык саклый алмады, дөресрәге, теләмәде. Егетнең үзен ничек нык яратканын белеп-сизеп алган кыз җылыга ияләшкән юха елан булып чыкты һәм үзен җылыткан кешесен чакты.

Тән ярасы түгел, ә җан ярасы ничек сызлаганын, җәберсенүен Ирек үзе генә белә. Югыйсә ул Фәнирә белән танышу-кавышуларның ахыры ямьсез бетәр дип һич кенә дә башына китермәгән иде. Әйе, бер дә күңелсез тәмамланыр төсле тоелмаган иде аларның тормышы. Аның яшьлек хатасын гафу итүне, бу хакта исенә төшереп тормауны, үзенә илтифат күрсәтүне тиешенчә аңлар, шуннан нәтиҗә чыгарыр һәм туры юлдан гына атлар, тәртәсен сулга каермас, дип өметләнгән иде. Яратып өлгергән иде шул аны егет. Танышулары да кызык кына булган иде.

…Ирек, район милиция бүлегеннән чыгып, Восстание урамы буйлап салмак адымнар белән түбән таба төшеп бара иде. Бер кыз яннан узып китмәкче.

– Апасы, сез артта, юл буенда, знак күрмәдегезме әллә? – дип аңа мөрәҗәгать итте Ирек, ярым борылып, тавышына юри җитдилек өстәп.

– Нинди? – дип сорады уртача буйлы, чем-кара чәчле кыз һәм, туктап, егеткә карады.

– «Обгон запрещён» дигән знак.

– Юк, – диде кыз, башта аңышмыйча, аннары егетнең киеменә карап көлеп җибәрде. – Мин бит сезнең кебек гаишник түгел.

– Ә сезгә кем әйтте мине гаишник дип?..

Чыннан да, Ирек бүген формадан иде.

Менә шуннан сүз иярә сүз чыкты. Икесе дә Кызыл Байрак урамында, икесе дә тулай торакта яшиләр икән: кызныкы – сул кул якта, ә егеткә уңга борыласы. Ләкин ул, «Фукерман»га (ашханә икәнен кыз белә, алар йортыннан ары, Гагарин урамы чатында) барасым бар, дип, теленә салынып, сулга борылып, урам аша чыгып, кыз белән янәшә китте.

Урамның уң ягындагы өч катлы йорт каршында туктап, кыз:

– Мин өйгә керәм, – диде.

– Бәлки, тагын күрешербез? – диде егет, кызның каратут матур йөзенә, кара кашларына карап, һәм исемен әйтте.

– Ә мин – Фая, – диде кыз, үзенең чем-кара күзләре белән егеткә текәлеп.

– Керәшен кызымы әллә?

– Юк.

– Алайса, чын исемегез ничек?

– Фәнирә. Ләкин мин аны яратмыйм. Без русча укыдык. Мәктәптә «Фанера» дип мыскыл итәләр иде.

– Нишләп, юкса бик матур исем бит, – диде Ирек һәм баягы соравын кабатлады: – Йә, ничек, күрешәбезме?

Кыз тиз генә җавап бирмәде. Башта егетнең гәүдәсенә таман утырган, буй-сынына килешеп торган формасына, аннан йөз чалымнарына игътибарын юнәлтте.

Ирек хәтта бераз уңайсызланып куйды, кыз аңа базарда мал сайлагандай карый кебек тоелды. Ләкин бу халәт бер мизгелдә генә уеннан чагылып үтте.

Күрәсең, кыз егетне үзе белән очрашырга лаек дип тапты, үзенә тиң кеше дип хуп күрде.

– Ярый.

Тагын берничә минут сөйләшеп торгач, кабат очрашырга дип килештеләр.

…Ирек көндез, кибеткә сугылып чыкканнан соң, чәчтарашханәгә керде. Практикант кызларның берсе аның чәчен кыскартты, сакал-мыегын кырганда ияген кисте дә бик курыкты, ә егет ачуланмагач, иптәш кызлары белән бергә ул да көлде: клиентының иягенә юка кәгазь кисәге ябыштырып куйды.

Берничә көн рәттән һава салкынча торды: яңгыр, җил, катлы-катлы болытлар һавада, томан, тиз караңгылана. Бүген кич көнбатышта күк йөзенең бер чите алсуланды, бәлки, иртәгә яхшы булыр.

Сәгать җидедә Ирек (гражданский киемнән) кызлар тулай торагына килде. Беренче генә килүе түгел, вахтёр хатын рөхсәт итте, һәм ул өченче катка менеп китте. Гомуми коридор ишеген ачуга, кулына савыт-саба тоткан Фәнирә кухнядан килеп чыкты.

– Аста көтеп тор, – диде ул, егетнең сәламен алып, үзе җавап кайтаргач. – Хәзер чыгам.

Ирек баскычка таба атлады. Ә артта, Фәнирә ишекне ачканда, алар бүлмәсеннән җыр агылды, тигезле-тигезсез калынлы-нечкәле авазларына караганда, анда кызлар гына түгел иде.

Урамда Ирек:

– Кая барабыз? – дип сорады.

– Минем әнинең абыйсын күрәсем бар иде, – диде кыз һәм үтенгәндәй аңа карады. – Теплоконтроль тирәсендә торалар. Иренмәсәң барып килик. Анда сигезенче трамвай йөри.

– Беләм.

Алар утырган троллейбус яңа ачылган «Луч» хуҗалык әйберләре, «Рубин» спорт товарлары кибетләре каршыннан үтте, «Силуэт» ательесы да сулда калды. Биек нарат агачлары арасында төзелгән Химиклар сараеның мәһабәт бинасы күренде. Дамбадан барганда, бер акчарлакны күзәттеләр. Ул җәйлектә ярдан шактый чиккән суга бөркет кебек ташланды.

– Кавказда, Урта Азиядә һәм Казахстанда кулга ияләшкән бөркетләр белән куян, төлке аулыйлар икән, – диде егет, Казансу өстеннән күзен алмыйча гына. – Бу да шулар кебек суга ташлана. Тауларда яшәүче халык үзе дә бөркет кебек – кыю, курку белмәс. Төркмәнстанда елан тоталар да агуын җыялар. Армиядә бер егет сөйләгән иде. Аның атасының бер бармагы юк икән, биш-алты яшьтә елан чаккан. Бабасы аның чәнчә бармагын кисеп ташлый, үлемнән коткара.

– Кисмәсә үләмени? – дип сорады Ирек белән янәшә басып торган Фәнирә.

– Әйе. Анда кобра, гюрза – иң агулы еланнар…

Троллейбустан төшеп, трамвайга утыргач та, тегене-моны сөйләшеп бардылар. Кыз, туганнарына кереп, йомышын йомышлагач, «Кольцо»га кайттылар һәм Бауман урамы буйлап җәяү киттеләр. «Татарстан» кинотеатрында «Саша, Сашенька» дигән фильм карап чыктылар. Матбугат йорты каршында беренче троллейбуска утырып, Ленин районына юнәлделәр. Әмма Ленин күпере тукталышында төштеләр дә яр буйлап сулга таба киттеләр. Музыка, шау-шу ишетелеп торган «Парус» рестораны яныннан уздылар.

Кайчандыр Идел яки Чулман буендагы берәр авыл каршында пристань ролен үтәгән, тактадан корылган кечкенә, шыксыз дебаркадерны хәзер, буяп-яңартып, ресторан иткәннәр һәм, Казансуда утырганга, «Парус» дип исем кушканнар. Шәһәр халкы аны үз итте, җәен дә, кышын да аннан кеше өзелми: гомер бәйрәмнәре, туй мәҗлесләре үткәрәләр. Бүген дә шундый чараларның берсе булса кирәк. Ике баганалы гранит баскыч янында туктадылар.

Бөркүрәк һава. Кояш баеган турда ачык күк йөзе зәңгәр өчпочмакны хәтерләтә. Аста – кызгылт, сулда – кара, ә уңда аксыл болытлар кабарып торалар. Шәһәр томан эчендә. Еракта-еракта утлар шәйләнә, Казансу аръягында ракета җибәрделәр. Уңда дамба буенча тезелгән утлар суда чагыла, әйтерсең әкияттәге су асты сарае. Бөкре күпер астыннан бер байдарка чыкты һәм кызыл маякны урап әйләнде дә кире китте. Ераклашканда ул су асты көймәсе кебек – егетнең ишкәне күренми. Су уртасында бер көймә тора, моторы сүнгән, хуҗасы кабыза алмыйча интегә.

Икәүләп әнә шул кичке манзараны хозур кылып утыргач, Фәнирә:

– Кайда булдың? – дип сорады. – Ничек көннәрне үткәрдең? Син кичә тугызда Бауман урамында идең.

Ирек аның сынаганын, тотмакчы булганын сизеп алды, җавап кайтармады. Аста ике эскәмия бар, ике пар утыра иде, бер пар кузгалды.

– Убыр китте, урыны калды, – диде дә, егет, кызны җәлт кенә күтәреп, баскычтан аска төшеп китте.

Кыз егетне муеныннан кочты.

– Мин авыр бит.

– Үз сөягем үземнән авыр түгел, диләр безнең авылда.

– Мин синең сөягең түгел бит.

– Сөягем булмасаң, сөйгәнем булырсың.

Су өсте тыныч түгел, егет күңеле кебек. Дулкыннар чайкалганда, дамба ягындагы ут баганалары йә елан койрыгын, йә су суалчанын хәтерләтәләр – озынаялар, ә дулкыннар багана буйлап ишеләләр, каршыга килгәннәр белән бер-берен кисешәләр.

Кыз ак якалы кара күлмәктән, аягында туфли. Ирекнең өстендә кара пиджак, ак күлмәк, кара галстук, кара чалбар, очлы башлы җәйге ботинка. Ул пиджагын кызның иңенә салды, чөнки су буенда салкынча иде.

Яшьләргә хас булганча, сүз спорт өлкәсенә кереп китте.

– «Спартак» командасы откан, – диде Ирек, кызны җилкәсеннән кочып.

– Футболмы? – дип сорады аңа елышып утырган Фәнирә.

– Әйе.

– Ә мин баскетбол яратам, үзем кыска буйлы булсам да.

– Әйе, анда буй кирәк, – дип, аның сүзен җөпләде егет һәм баскетболга кагылышлы белгәннәрен тезеп китте: – Урманчы малае Янис Круминьш ике дә унсигез сантиметрлы, ә менә аның белән янәшә метр да җитмеш биш сантиметрлы Арменак Алачачян да илнең җыелма командасында уйнады. Ут өертә инде, бик җитез. Аңардан бер корреспондент сорый: «Әгәр дә тормышны яңадан башларга туры килсә, спортның кайсы төрен сайлар идегез, баскетболмы?» «Беркайчан да! – ди Арменак. – Чөнки миңа икеләтә тир түгәргә туры килде…»

Кыскасы, яшьләрнең сөйләшер сүзләре, уртак әңгәмә корырлык уй-фикерләре күп булды.

Тулай торак тирәсенә кайтып җиткәч, алар урамнан эчкәрәк керделәр. Уң кул якта «Комсомолец» клубының җыйнак бинасы, аның артында, подвалда, Енисей урамы чатында айныткыч та ерак түгел. Анда Ирекнең таныш хезмәткәрләре. Шуңа күрә кызны ул якка түгел, ә Гагарин урамына параллель рәвештәге, тыкрык сыман тар гына булса да Олы Шоссе дип аталган урамга таба алып китте. Өч катлы йортларның берсе янында туктадылар. Кыз, егеттән читләшебрәк торды, үзе, туңмыйм, дисә дә, калтыранган сыман иде. Аннары, Ирекнең кулыннан тотып, диварга сөялде.

– Мин сиңа нәрсәдер әйтергә телим…

Ләкин үзе тукталып калды. Ирек тә дәшмәде, уңайсызлануы сизелеп торган кызга карады. Ниһаять, Фәнирә телгә килде:

– Син минем белән ничек йөрергә уйлыйсың? Болай гына, вакыт үткәрергәме? Әгәр алай булса очрашмыйк.

Егет тагын нәрсә әйтер икән дип көтәргә булды. Ул дәшмәгәч, Фәнирә читкә карап әйтте:

– Безгә кабат очрашмаска кирәк.

Һаман да авызына су капкан кебек торуны әдәпсезлеккә санап, Ирек бу юлы аңа җавап бирүне кирәк тапты:

– Әгәр дә мин, болай гына дисәм, дөрес булмас, ниятем җитди. Син миңа ошыйсың.

Егет кызның күзләренә туры карады. Аннары аны кочагына алды, күкрәгенә кысты. Фәнирә башын аның иңбашына салды, гәүдәсе белән елышты.

– Мин кешегә тиз ияләшәм, – диде ул, пышылдап. – Әгәр аерылышсак, тиз генә оныта алмам, авыр булыр дип куркам.

– Ә нигә аерылышырга? – диде егет, иңбашларын җыерып.

Кызның тавышы ышанычсыз чыкты:

– Мин нигәдер куркам.

Ирек дәшмәде. Кызның башын тотып, күзләренә карады. Ут яктысы төшә иде. Фәнирәнең кара күзләре зур, ул төс-бите белән грузин кызларына тартым, әгәр басынкы борыны да бөкрерәк булса, гел Кавказ ягыныкы диярсең; уртача буй, нечкә бил. Егет йөзен әкрен генә аңа таба китерде, кызның кайнар сулышын тойды. Фәнирә аны кочаклап алды, үзе егетнең иреннәрен эзләп тапты. Кайнар итеп, озак итеп үбешүдән соң, ул янә сорау бирде:

– Син һәр көн килерсеңме?

Ирек аның төс-битен грузин кызлары белән чагыштырды, әмма үз-үзен тотышы… Хәер, аның Кавказ кызлары белән очрашканы юк бит. Аларның холык-фигылен, тыйнаклык дәрәҗәсен белми… Ләкин бу минутларда андый уйлар белән мавыгу егетлек булмас иде һәм ул аны тагын да кысыбрак кочты, үпте. Кызның кайнар куллары егетнең муенына сарылды.

Күптән түгел генә танышкан бу кыз Казан тирәсендәге районнан, училище бетереп, бер ресторанда пешекче булып эшли; әти-әнисе, сеңлесе авылда яшиләр. Кызыл Байрак урамындагы тулай торакка (ул – төзүчеләрнеке) кем урнаштыруын Ирек төпченмәде.

– Битем яна, кемдер сөйли, ахры, – диде кыз һәм сәгатенә карап алды. – Ой, мин сәгать унда өйдә булырга тиеш идем.

– Ә син хыялда бүлмәңә кер. Әнә баскычтан менәсең ди, иптәш кызларың каршы ала. Кием алыштырып, юынып, чәй эчеп йокларга ятасың.

Кыз юморны эләктереп алды.

– Кайсы ягыма ятыйм: уңгамы, сулгамы?

– Кайсына телисең…

– Чалкан.

– Нигә?

– Больницада өйрәндем. Сукыр эчәккә операция булды да, озак ятарга туры килде. Үзешчән сәнгать түгәрәге членнары белән спектакль куясы идек, җитмәсә, мин – оештыручы. Кисәк кенә авырый башладым. Мине паровоз белән шәһәргә алып киттеләр, аннан «ашыгыч ярдәм» машинасы… Операция ясадылар. Шул көнне тагын бер кызга…

Аннары Фәнирә сүзен икенче темага күчерде.

– Мин бала яратам, – диде кыз. – Бигрәк тә кечкенәләрне. Минем әнинең сеңлесе Кырымда яши, аларның гаиләсе бик ишле, ире – кырым татары… Алар тозлы әйбер күп ашыйлар: алма, борыч… Борычның эчен алалар да ит белән дөге тутыралар. Бик тәмле ризык. Анда җимеш агачлары юлда да үсә. Теләсә кемнең бакчасына керергә була, сумкасыз, капчыксыз, билгеле. Күпме телисең – аша. Пешкән кукурузны тозлап ашыйлар, тәмле…

Сүзгә сүз ялганып, Ирек үзенең Польшада хезмәт итүен, анда да юл буенда алмагачлар булуын, солдат хезмәтендәге мәзәк хәлләрне сөйләп алды. Рәхәт иде аңа бу кыз белән әңгәмә коруы, кочаклашкан хәлдә торуы. Ул поляк телендә «ш», «ж» авазларының күп булуын искәртте, аларча кайбер сүзләрне, җөмләләрне әйтеп күрсәтте. Ләкин «Я цен кохам!»* дигәнен тәрҗемә итеп тормады. Эченнән генә: «Бәлки, берәр вакыт әйтермен, әле иртәрәк», – дип уйлап куйды.

– Син нигә кичә, ышанасыңмы, дидең?

– Болай гына.

– Мин бар кешегә дә ышанам, – диде егет кочагындагы кыз уйчан гына, – берәр вакыт үземне наказать итәрләр әле, эләгермен, аннан берәүгә дә ышанмам…

Фәнирә әкрен генә җыр сузды:

Кыз җырлаудан туктады, Иреккә карады һәм аның бик җитди уйларга батканын аңлады.

– Нәрсә уйлыйсың?

– Болай гына.

Әлбәттә, аның уйлары Фәнирә тирәсендә бөтерелә иде. Ике-өч мәртәбә генә очрашкан кыз кем ул? Ни-нәрсә уйлап, нинди планнар корып яши? Аңа мөнәсәбәте ничек? Сәгать унда өйдә булырга тиеш идем, ди. Ни өчен? Кем беләндер очрашамы яисә киләсе кешесе бармы? Бу вакытта кем килергә мөмкин? Әллә болай гына әйтәме? Казансу буенда утырганда йокысы килә иде. Ә хәзер… үзе керергә ашыкмый. Шулай да серлерәк әле бу кызый. Ирек төрледән-төрле шикле уйларга бирелүен үзенең милициядә эшләве, ситуацияне анализларга күнегүе белән аңлатырга һәм акланырга тырышты. Кыз турында ямьсез уйламаска иде аның нияте. Хыялында гәүдәләнергә өлгергән итагатьле, инсафлы, тәүфыйклы, үзенә гомер юлдашы булырлык кеше булуын тели иде.

Иректән төпле җавап алмагач:

– Егет булу яхшыдыр, – дип куйды Фәнирә. – Кызлар, мескен, ни теләсә, шуны эшли алмый. Газаплана. Яратса да әйтә алмый…

Тулай торак ишеге төбендә Фәнирәнең бүлмәдәшенә – тулы гәүдәле, мул күкрәкле Шура исемле кызга юлыктылар. Ул бер егетне култыклаган иде, аны калдырып, иптәш кызын читкәрәк дәште.

Ирек аның Фәнирә колагына «Теге килмәде… Синең өлеш шешәдә… Мин кайтмыйм…» дигән өзек-өзек сүзләрен ишетеп калды.

Арты белән баскан Фәнирә, Иреккә сиздермәскә тырышып, бармагын ирененә куйды. Шура, авыз чите белән елмаеп, аңа күз кысты да егетенә ябышып китеп барды. Каушап калган Фәнирә ашык-пошык саубуллашып кереп китте.

…Шимбә көнне Ирек, кичке сәгать унга чамалап, тимер юл вокзалына китте. «Кильдураз – Казан» поездының расписаниесен белде: ун туларга алты минут кала килә икән.

Вокзал каршындагы скверда гына көтәргә булды. Андагы чуар халык төрлесе төрле рәвештә: кайсы эскәмиягә утырган, кайсы яткан, байтагы аягүрә; трамвай, такси, автобус, троллейбуслар килә-китә; вокзал артында пош-пош итеп паровоз кычкырта.

Шәһәр яны поезды килде. Ирек Фәнирәне каршылады. Дүртенче трамвай белән Кольцога бардылар, аннан беренче троллейбуска күчтеләр. Егет кызның әти-әнисе хакында сорашты. Әтисе өйдә, әнисе эштә булган, икесенә дә, шундук китәм, дип әйткән. Кыз өенә ни өчен алай тиз генә кайтып килүе хакында ачылып сөйләмәде.

Фәнирә, тулай торакка кереп, сумка һәм пальтосын калдырып чыкты. Ирек аның иптәш кызы белән әрләшкәнен ишетеп калды. Фәнирәне бер егет сорашкан, ә иптәш кызы аның кайда һәм кем белән икәнен әйткән. Ирек моны колагына киртләп куйды.

Эскәмиядә утырганда, егет:

– Сиңа минем белән рәхәтме? – дип сорады.

– Әйе.

Озак кына сөйләшеп утырдылар. Ирек аны кочаклап җылытты. Кызның керәсе килүен сизенеп, урыныннан торды.

– Иртәгә килмә, – диде Фәнирә.

– Нигә?

– Племянница киләсе бар.

Аерылыштылар. Ирек урам якка чыкты да Фәнирәнең балконда күренгәнен көтеп торды. Егетенә тиз генә кул болгап алгач, кыз күздән югалды.

Ирек тулай торагына кайтты. Бишенче каттагы иркен бүлмәнең тәрәзәсе ачык. Егетләр йоклый. Ирек урамга күз салды. Каршыда кайбер тәрәзәләрдә ут балкыган ике-өч катлы йортлар. Волгоград урамына таба алмагачлар тезелеп киткән, алар язлыкта ап-ак чәчәккә төренәләр, әлегә исә яшел яфраклары гына шәйләнә. Ирек җанына бәлзәм булып яткан бу агачларга озаклап карап торырга ярата, чөнки алар чит җирдә аңа алмагачлы туган авылын хәтерләтәләр… Бу урам, гомумән, тыныч, көндезен дә машиналар аз йөри. Ә сул яктагы Восстание урамында шау-шу күбрәк.

Бүлмәдәге егетләр урамда селкенеп йөрүчеләр түгел, эш кешеләре: берсе элек Ирек эшләгән төзү идарәсеннән – балта остасы, икенчесе тимер-бетон эшләнмәләр заводында, эше бик җиңелдән түгел, шулай да зарланмый, чөнки фатир чираты якынлашып килә, өченче бүлмәдәше – эретеп ябыштыручы. Физик яктан гына түгел, рухи яктан да таза егетләр: мәкерсез, ярдәмчел, хәмер белән дә әллә ни мавыкмыйлар, вакытлары да юк – икесе кичен техникумга йөгерәләр, берсе – кичке мәктәпкә. Ирек алардан һич кенә дә зарлана алмый. Хәер, үзе дә дөнья күргән, дары иснәгән бит – уртак тел тиз таптылар, аңа да кырын караучы юк.

Юынып кергәч, егет урынына ятты. Фәнирә турындагы уйларына сирәк кенә узган машина тавышы килеп кушыла, эт өргәне колакка чалына, бүлмәдә берәрсенең караваты шыгырдап куя. «Иртәгә племянницасы килә… Кем ул, кайдан, ни өчен килә? Ә теге егет кем? Табышмак арты табышмак. Әллә… Ярар, егет, – диде Ирек үзенә үзе, – иртә – кичтән хәерлерәк. Поживём увидим. Ял ит».

Хәер, әлегә бик атлыгып та тормый. Чөнки июнь аенда икенче курс өчен «Җир һәм гражданлык хокуклары»ннан соңгы сынауларын бирде, семестр барышында «Административ җинаять хокуклары» һәм башка фәннәрдән практик занятиеләр уңышлы үтелде. Шулай итеп, өченче курска күчте. Бераз башын ял иттергәч (эшләп укуы җиңелдән түгел), янә китап кимерергә тотыначак.

Бераздан ул күзләрен йомды, серле кызның кайнар тәнен тойгандай булды һәм акрын гына әвен базына төшеп китте…

…Ирек белән Фәнирә кич сәгать сигезләрдә очраштылар һәм Свердлов урамына, кызның элекке фатир хуҗаларына киттеләр.

Иртән көн яхшы, кояшлы, җылы иде. Көндез бөркү, тирләтә, эсселек әллә тагы утыз градуска җиткәндер. Кичен дә бөркүлек басылмады, ләкин җилли башлады, болытлар куерды, көньякта кара-кучкыллары хасил булды, анда яшенле яңгыр ява, ахрысы.

Фәнирә ак күлмәктән, ләкин ул алсу булып күренә, чөнки кояш баеганда бөтен әтраф алсулана: күк йөзе дә, болытлар да, җир өсте дә. Әллә янында яраткан кызы булганга – Иреккә бөтен дөнья алсу күзлектән караган төсле.

Кызның элекке фатир хуҗасы асты кирпеч, өсте агачтан гыйбарәт булган ике катлы йортның беренче катында яши икән. Фәнирә егетне башта тулырак гәүдәле, чуар җылы халат өстеннән кулдан бәйләнгән йон кофта кигән хуҗабикә белән таныштырды, аннары сеңлесен тәкъдим итте. Ул коеп куйган апасы: кара чәч, түгәрәк, ләкин кечерәк йөз, басынкы борын, гәүдәсе дә Фәнирәнекенә тартым – юкарак кына. Иреккә ул ачык чырай күрсәтте – сәйләндәй тезелеп киткән ак тешләрен күрсәтеп елмайды.

Хуҗа хатын егеткә ишек катыннан, акшарланган зур мич яныннан урын бирде. Ул үзе, өлкән кешеләргә хас булганча бармакларын кыймылдаткалап (гүя нәрсәдер саный), әүвәл тик утырды. Бераздан, күзлек киеп, ниндидер кием алып, ямау ямый башлады. Күрәсең, тик утыру гадәте юк.

Ә почмакта апалы-сеңелле кызлар сөйләшә: чыш-пыш киләләр, кайбер сүзләрен ачык итеп тә әйтеп куялар – кеше ишетерлек. Ирек, аларның үзләренә карамыйча гына, шул якка колак салды. Сүз башта әти-әниләре хакында барды, сеңлесе кайтырга кыстый. Аннан гәп бер егеткә күчте, ул хат язган булырга тиеш. Һәрхәлдә, Ирек шулай аңлады. Кем ул? Каян хат җибәргән? Болары аңа караңгы һәм аңа барыбер дә кебек. Ә шулай да күңелендә ниндидер юшкын утырып калды.

Шуның тәэсирендә, урамга чыккач, ул баштарак кыз белән җәелеп сөйләшә алмады, аның сорауларына таркау гына җавап кайтарды. Фәкать күпмедер вакыт узгач кына, бәгырен кымтырыклап торган теге авыр халәттән арына алды.

Ә бу вакытта тышта яшен яшьни, күк күкри иде. Тукталышка барганда да, троллейбуста да, гәрчә егеткә сыенган булса да, кыз куркудан дерт итеп китә иде.

Казансу өсте кап-кара, куе зәңгәр болытлар түбән салынган, ялт-йолт яшен яшьнәгәндә, су өстендәге дулкыннар, утраулар күренеп кала. Троллейбус тәрәзәсе дымлы, пыялага кыйгачлап борчак-борчак яңгыр тамчылары төшә, алар күз яше кебек саф, чиста.

Фәнирәнең чәчләре манма су, бите юеш.

– Күземнән буяу агар инде, – диде ул, Ирек аны тотып кайтса да, үзе дә аңа ябышып.

Егет аның колагына такмаклап алды:

– Кызым, кая барасың, ю битеңнең карасын, юсаң битеңнең карасын, батыр егет сайларсың.

Фәнирәнең йөзе ачылды, юморны аңлады:

– Мин сайладым инде.

Ирек күңеленнән генә: «Алдашмыйсыңмы, кызыкай? – дигән сорау бирде. – Мине балта сабына утыртырга җыенмыйсыңмы?»

Троллейбустан төштеләр. Яңгыр коя. Фәнирә, туфлиләрен салып, яланаяк калды. Егетнең лавсан күлмәге манма су булды, аз гына кыймылдаса да, тәне чымырдап китә – каз тәне чыга, салкын. Фәнирә көлә, ә егет сер бирми. Ул, тулай торагына кереп, күлмәген алыштырды, пиджак киде, плащын да эләктерде. Урамга чыккач, аны кызның иңенә салды. Бер йортның подъездына кермәкчеләр иде, ишек төбендә диварга сөялгән, такталары кызыл материя белән тышланган табут капкачы күрделәр дә, күңелләре тартмыйча, икенче подъездга юнәлделәр.

Фәнирә чәчләрен тарады, башын егетнең күкрәгенә куйды. Ирек аның юеш, әмма йомшак чәчләрен сыйпады: күңелендә аны якын итү хисләре уянды, татлы хыяллар барлыкка килде.

Кыз да уйчан, ләкин ул, ачылып китеп:

– Әгәр мин тулай торакка күчмәгән булсам, сине күрмәгән булыр идем, очрашмаган булыр идек, – дип куйды.

Егет, син үкенәсеңме әллә, дип сорамакчы иде, кире уйлады, болай да күренә бит, дип фараз кылды.

Кыз сүзен дәвам итте:

– Әгәр син мине берәр егет белән күрсәң нишләр идең?.. Кабат килмәс идеңме?

– Белмим, – диде Ирек, ул үзенең ни уйлаганын һәм ничек хәл итәсен аңа сиздермәскә тели иде. – Мин ихласлык яратам. Сиңа хәтле кызлар белән йөргәләдем, ике-өч көндә ялганнарын тота, эчкерсезлекләрен тоя идем; мәхәббәт уены уйнарга маташалар иде. Ә синең белән безнең мөнәсәбәт җитди, күрәмсең.

– Әйе, без артык ерак кердек, алай кирәк түгел иде.

– Син аны теләмисеңме? Мин сине мәҗбүр итмим. Үзара аңлашу булсын. Очрашасың килмәсә, син аны миңа теләсә кайчан әйтә аласың.

Кыз аңа тагын да ныграк елышты һәм егетнең иреннәрен эзләде. Бик озак итеп үбештеләр.

– Бүтәннәр белән мин чит кеше кебек идем, ә синең белән… икенче төрле, – диде Ирек.

Кыз көлеп җибәрде.

– Ә без әле хәзер дә туганнар түгел…

– Иртәгә килергәме?

– Ничек телисең? Миңа барыбер.

– Ничек барыбер?

– Ну… нигә сорыйсың? Беләсең бит.

Ирек аны сынар өчен генә сораган иде. Каршы йорттан музыка ишетелә, Мөслим Могамаев «Көзге яңгыр»ны җырлый. Кызның битенә ут яктысы төшә, егет аңа озак итеп, сокланып, яратып карый. Шулвакыт кинәт ут сүнде, Фәнирә көлде. Урамда вак яңгыр, томан, ә подъездда рәхәт, тыныч, шулай да әледән-әле (шушы өйдә яшәүчеләр булса кирәк) кеше керә.

– Арыдым, – диде Фәнирә, як-ягына каранып.

Ирек коридордан кечкенә сандык табып алып килде, янәшә утырдылар, кыз башын егетнең иңенә салды, аннары үбештеләр.

Ирек кызның кылын тартып карамакчы булды:

– Күпчелек кызлар тиз бирелә.

Фәнирәнең колагы сак, сүзнең кая таба юнәлгәнен тиз эләктереп алды:

– Син мине дә шундыйдыр дип уйлыйсыңдыр.

– Андый түгел икәнеңне аңладым.

– Безгә очрашырга кирәк түгел, артык эчкә кердек.

– Сәбәбе?

Кыз тиз генә җавап бирмәде, бераз паузадан соң:

– Я тебе не подхожу, – диде.

– Нигә?

– Мин гади авыл кызы.

– Моның ни катнашы бар?

– Син университетта, юрфакта укыйсың, аны бетергәч, син йә прокурор, йә судья булырсың, ә мин – һаман повар.

– Мин милициядән китәргә җыенмыйм.

– Барыбер начальник булырсың.

– Әгәр син тагын бу турыда сүз кузгатсаң, мин үпкәлим. Монда университетның, киләчәктә кем булып эшләүнең ни катнашы бар? Кеше кеше булып калсын, юньле кеше булып. Университет бетерәме ул, академик буламы – ул барыбер кеше булып кала. Сиңа минем белән рәхәт бит, миңа да шулай. Ә бу – иң мөһиме!