Читать книгу Кая чабасың, гомер юртагы? / Куда мчишься, рысак жизни? - Рафкат Карами - Страница 5

…Иртәдән үк кояш кыздыра, көндезге эсселек бөркүгә әйләнде. Чия, карлыган, кура җиләге өлгергән чак. Вак сары кытай алмасы гына ашарлык, эре алмалар каты.

Фәнирә белән Ирек кичен җәяүләп Соцгород бакчасына киттеләр. Тимер юл күпере астыннан түгел, ә өстән генә чыгарга исәпләре. Уңда алма бакчасы, артта йортлар кала, ә сулда юл, арырак яшь агачлар, силикат заводы, ТЭЦ торбалары күренә.

Тимер юл аркылы чыкканда, кыз:

– Безнең өй тимер юлдан өч йөз метр гына, – дип искә алды. – Станция. Яшел ут, димәк, юл ачык.

– Булмас, – дип, егет юри үртәде.

– Чын-чын! Тимер юлчы баласы булып мин шуны белмәскә!.. Ә тимер юл артында урман, шомырт агачлары, алар яз көне ап-ак була.

Аннары кыз гаиләсе турында сөйләп алды:

– Әти Суслонгерда эшләгәндә, аның янына бардым. Вагончикта яши иде, аңа ашарга пешереп, керен юып тордым. Миңа әле унөч кенә яшь иде.

– Булмасны, – дип, Ирек янә аны ирештерә.

– Чыннан да шулай. Беренче балага эләгә инде. Мин бөтен эшне үзем эшлим. Әнием – сатуда, көнозын магазинда. Өйдәге эш минем җилкәдә, әле орышалар юньләп эшләмәсәң. Хәзер минем урынга сеңлем эшли инде, аңа да унөч яшь, акчаны ипи-шикәргә үзе тота. Әти кайтып сорый, әйтеп китә. Яшьтән өйрәнгәч, үзеңә рәхәт. Әнә хозяйканың кызы йомырка да кыздыра белми; кайсын башта салырга: йомырканымы, әллә майнымы – аптырап тик тора, моны бит биш яшьлек бала да белә, минемчә. Аңа бөтенесен әнисе әзерләп тора шул, керен дә юа, укысын гына. Ә кызы вакыт җитмәүдән зарлана.

Күк йөзендә ай кызарып тора, тирә-юне алсу төстә, үзе ипи шишарасы кебек яссырак. Яшьләр бензоколонка яныннан үттеләр, скверга керделәр. Аның уртасында, биегрәк урындагы эскәмиядә ике пар утыра, бер егет яфраклы агач ботагы белән черки куа. Сквердан ялкау гына атлап баручы кызларның берсе эт җитәкләгән иде, ул кинәт ычкынып китте. Кыз-кыркын чыр-чу килә башлады, ләкин маэмай берәүгә дә тимәде.

Фәнирә үзенең Казанга килгән чагын сөйли, алтмыш дүртенче елның декабрендә кеше үтереп йөрүче Ионесянны, хатын-кызны талап куркытып йөргән тагын берәүне тоткан чак икән.

Шуңа ялгап, Ирек тә кайбер яшьләрнең тәртип бозуы, хулиганлык галәмәтләре хакында әйтеп үтте.

Соцгород бакчасына керделәр. Репродуктордан җәйге кинотеатрда «На семи ветрах» исемле фильм күрсәтеләчәге турында игълан иттеләр. Ләкин яшьләр кинога кермәскә булдылар. Чөнки татар яшьләре җыела торган мәйданчыкта уеннар башланган икән. Ирек ерактан ук Габделнурны күреп алды. Дусты аягүрә көе генә баянда бию көе сыздырта иде. Түгәрәк уртасында зифа буйлы чибәр кыз бөтерчектәй бөтерелә. Ирек, Габделнур янына килеп, кул бирмичә генә исәнләште дә, түзмәде, Фәнирәгә әзерләнеп торырга кушып, түгәрәк уртасына кереп тә китте. Биюче кыз белән алар кара-каршы дәртләнеп-дәртләнеп биеделәр. Бераздан кызый аңа таба кулын сузды һәм алар әле бер, әле икенче якка әйләнделәр. Аннары биюче сылукай иптәш кызлары янына барып басты. Берничә минут очып-очып биегәч, Ирек Фәнирә каршына килеп, аны биергә чакырды.

– Мин татарча бии белмим, – диде кыз һәм түгәрәккә керүдән баш тартты.

Егет ялынмады, аптырап та калмады – янәшәсендәге бер ят кызны түгәрәккә дәште. Тегесе бик теләп риза булды. Беравык кара-каршы биеп, аның белән әйләнгәч, ул Габделнур янына килеп басты. Тагын бераз биеткәч, дусты баянын икенче бер музыкантка бирде, Ирек белән кул биреп күреште, Фәнирәгә баш кагып исәнләште.

Беркавым хәл-әхвәл белешеп, тегене-моны сөйләшкәч, алар аерылыштылар.

Күңелләре күтәренке Ирек белән Фәнирә карусельдә әйләнделәр, таганда атындылар. «Строитель» клубы ягыннан музыка ишетелә иде, тыкрыклар аша шунда киттеләр, анда, мөгаен, танцы башлангандыр.

Аннан кайтышлый урамга чыктылар. «Таң» – «Заря» дип язылган кибет, каршыда бик зур һәм матур Мәдәният сарае. Юл читеннән барганда, Ирек, башын күтәреп, тирән итеп һава сулады.

– Нарат исе килә, – диде ул. – Кызганыч, безнең якларда нарат юк, аның каравы алмагачлар, тирәкләр авылны ямьләндереп тора.

– Тирәк дигәне нәрсә?

– Тупыл агачын әйтәләр.

Аннары егет Польшадагы табигатьне искә алып узды.

Кыз үзалдына көлеп куйды.

– Кайбер якларда әйтәләр: аш эчәбез, чәй ашыйбыз. Бер әби килгән иде каяндыр, ул шулай сөйләште.

– Менә безгә кайтырбыз һәм шаккатарсың: бездә дә аш эчәбез дип әйтәләр, дөрес, чәй ашыйбыз димиләр. Әле з хәрефе урынына д хәрефе әйтәләр: кыдыл бодау.

– Мин нигә сезгә барыйм?

– Кунакка. Башта безгә кайтабыз, аннары – сезгә.

– Әгәр безгә кайтсак, бөтенесе, кияүгә чыккан, дип сөйләячәк.

– Ну и что?! Әйтерсең, шулай, дип.

Егет кызны биленнән эләктереп алды, кочты, үпте. Чөнки бу тирә караңгы иде, уңда куе агачлык – сукмак бетте. Ә күк йөзендә йолдызлар җем-җем итә, ай һаман баягыча – кызгылт төстә. Баш түбәсендә – күктә – бер кара болыт әйләнеп йөри иде, кинәт Ирекнең кулына бер тамчы төште, икенчесе, өченчесе… Ул кызны җитәкләде дә, торып йөгерделәр. «Трампарк» тукталышындагы козырёк астына бастылар, егет аркасы белән газета витринасына терәлде, кызын үзенә таба тартып, нык итеп кысты, чөнки Фәнирә туңган иде.

…Кинога кадәр берәр сәгать вакыт бар иде. Кремль баскычыннан менделәр дә биек стена буйлап киттеләр. Моннан шәһәр уч төбендәге кебек күренә: цирк төзиләр, янәшәдә, стадион каршындагы мәйданда, күчмә цирк корып мәш киләләр: дүрт тимер торба утыртып, тарттырып куйганнар, очлы түбәсен брезент белән япканнар.

Ирек, ак диварга ымлап:

– Кремль эчендә казарма бар, Соцгород бакчасында күрешкән егет белән ике ай шунда хезмәт иттек, – диде. – Футбол карый идек.

Басмалар белән уратып алынган Спасс башнясы, Җәлил һәйкәле яныннан уздылар. Ленин урамыннан Бауманга төштеләр, «Родина» кинотеатрына билет алып, кызның элекке фатир хуҗасына киттеләр. Ашыга-кабалана көчкә әйләнеп килеп җиттеләр – сеанс башланды. «Таллинфильм» чыгарган «Письма, с острова чудаков» дигән фильм, җитмәсә, озайтылган программа, яртысын карагач, ташлап чыгып киттеләр, чөнки залда эссе, бөркү, шуңадыр кеше дә аз иде.

Җәяүләп кайтырга булдылар. Юлдан машиналар үткәли. Җилсез, бөркү кич, айны да болытлар каплаган. Дамба кырыендагы багана башларындагы лампочкалар суда кебек, юл буенча тезелгәннәр. Яр буенда утыручы парлар күренә. Су өсте караңгы, үзенә бертөрле карасу-зәңгәр. Еракта мотор тавышы ишетелде.

– Элек авылларда кино күрсәтәләр иде, – дип сүз башлады егет. – Аларның моторы кич белән клуб каршында тыкылдап утыра иде. Көймә моторы шуны хәтерләтте.

– Ә мин хәтерләмим.

– Сездә, бәлки, стационар булгандыр, аннары, мин бит синнән биш ел алданрак туган.

Ирек, кино башланганчы, сәхнә астында качып калуларын (чөнки билет алырга акча юк), киномеханикның, фильмны туктатып, малайларны куып чыгаруын, ә аларның ничек үч алуларын – моторны сүндерүләрен сөйләп көлдерде.

Моторлы көймә артыннан дулкын күтәрелә, аларда ут чагыла. Ераккарак күз салсаң, кая карама утлар балкый, торбалардан төтен чыга – шәһәр үз гаме белән яши, тормыш-тереклек итү бер генә минутка да тукталып тормый.

Ирек белән Фәнирә дә хәрәкәттә – салкынча су буена төшеп бераз утыргач, дамбага менеп, «Рабочий» тукталышына кадәр җәяү бардылар да трамвайга утырдылар.

– Иртәгә өйгә кайтам, – диде кыз, трамвайдан төшеп, беравык дәшми баргач. – Хозяйканы да чакырдым кунакка.

Ул кинәт абынды – егет чак тотып өлгерде.

– Аягың авыртамы?

– Юк.

– «Ашыгыч ярдәм» чакырыйммы? – диде Ирек, көлеп. – Юкса еларсың.

– Еламыйм, – диде кыз һәм егетне култыклап алды. – Әтине чәнчегәч тә еламадым.

– Ничек?

– Күрше чәнчегән. Мин клубта идем, бер малай килеп әйтте. Бер мәлгә аңсыз тордым, аннары йөгердем. Ә аны паровоз белән алып киткәннәр иде инде. Өйгә кайттым. Сеңлем елап утыра, ә мин елый алмыйм, бугазда төер. Әти янына көн саен бардым.

– Ә ни өчен кадаган?

– Күрше үз хатыны белән сугышканда, әти аралаган. Әти утыртмады инде, жәлләде, юкса…

– Әйе, йөз дә тугызынчы статья буенча өч ел чәпәрләр иде, – диде Ирек, РСФСР Җинаятьләр кодексын исенә төшереп. – Йөз дә сигезгә дә тартуы ихтимал иде, анда сигез елга хәтле каралган…

– Икенче вакыт клубта бер егетнең пычагын алдым, үземнең кулым җәрәхәтләнде, – диде Фәнирә һәм уң кулының җөйле учын күрсәтте.

– Син бик кыю икәнсең. Бездә хезмәт итә алыр идең.

– Юк, теләмим…

Ирек төпченеп тормады.

Бераз дәшми баргач, кыз әйтеп куйды:

– Авылда берәү минем әни өстеннән язып җибәргән…

– Кая? ОБХССкамы?

– Шулайдыр инде. Мин аны төгәл белмим. Ревизия килеп тикшерә, бөтен нәрсә тәртиптә.

– Халык тик ятмый, һаман этлектә.

Кызлар тулай торагының кайбер тәрәзәләрендә ут, ә кайсылары – караңгы, дивар кроссворд шакмаклары кебек. Бер бүлмәдән музыка ишетелә – магнитофон акырталар.

– Нигә син уйчан? – дип сорады кыз, акрын гына баруыннан туктап. – Берәр нәрсә бармы әллә?

– Юк. Синең белән рәхәт, ләкин авыр…

– Нигә?

Егет беркадәр вакыт дәшми торганнан соң сорап куйды:

– Без синең белән күпме таныш инде?

– Ике ай да дүрт көн.

– Бигрәк озак, – диде егет, кызны сынар өчен юри. – Мин башкалар белән болай озак йөрми идем. Күптән китәр идем инде. Күрәсең, что-то серьёзное.

Егет кызны кочты, үпте. Кыз да аны коча, үбә башлады.

– Мин дә егетләрне шулай алыштыра идем, – диде кыз һәм кереп киткәндә әйтте: – Эти глупости выбрось.

Ни өчен алай диде? Анысын Ирек аңлап бетермәде, ләкин беренче җөмләсе хәтеренә уелып калды. Егетнең сынар өчен генә әйткән сүзенә ул ихластан ычкындырды түгелме соң?

…Ирек Фәнирәне урамда очратты.

– Син каян?

– Почтада булдым. Инга акча алырга кушкан иде, үзе авырый, – диде кыз һәм егетне үзләренә чакырды. – Әйдә керәбез. Сумкамны һәм Инганың акчасын калдырам да, чыгарбыз.

Кызларның бүлмәсе җыйнак кына, пөхтәлек сизелә, җыештырылган, диварда фоторәсемнәр, өстәлдә чия, алма.

Ак косынка бәйләгән, аксыл чырайлы авыру кыз ятагыннан калкынды.

Фәнирә егеткә урын бирде. Ирек авыру кыздан:

– Хәлең ничек? – дип сорап куйды.

– Ярыйсы.

Һәм ул, егетнең дивардагы фотоларга күзе төшкәнен сизеп, урыныннан ук торды, халатын рәтләде, кулына тумбочкадан фотоальбом алды.

– Күрсәтимме? – дип, альбомны өстәлгә куйды. – Без унике көн походта булдык, үзебез ясаган салда йөздек… – Аның горурлыгы йөзенә һәм тавышына ук чыккан иде…

Фәнирә иптәш кызына паспортын, акчасын бирде.

Ул арада бу бүлмәдә яшәүче өченче кыз – Шура кайтып керде, кулында сумка. Ирек белән исәнләшкәч, ул Фәнирәгә дәште:

– Фая, алып кайттым, әйдә, салабызмы?

Фәнирә каушап калды, йөзе караңгыланды, егете барында бүлмәдәшенең шулай ярып салуын өнәмәде.

– Син нәрсә?

– Ярар, ярар, соңыннан, – диде бүлмәдәше һәм, Иреккә мәгънәле карап, астыртын елмайды. – Аңладым. Молчу как рыба.

Ул каядыр барырга җыена башлады. Үзләрен тәртипкә китерәсе – бизәнәсе-төзәтенәсе, киенәсе барын уйлап, кызларны уңайсыз хәлгә куймас өчен, Ирек, Ингага тизрәк савыгуын теләп, Фәнирәдән алданрак чыгып китте. Әлбәттә, ул йөргән кызының Шурага ничек ташланганын һәм ниләр әйткәнен ишетмәде.

«Фокус – покус» дигән фильм карап кайтканнан соң, тулай торак тирәсендәге бер йортның подъездына керделәр. Икенче каттан тавыш-гауга ишетелде: ир-ат сүгенүе, шап-шоп иткән аваз, хатын-кызның шәрран ярып акыруы, чинавы. Ире хатынын кыйный булса кирәк. Формадан булса, Ирек, бәлки, түзеп тора алмас, ишекләрен шакып кисәткән дә булыр иде, ләкин ул гражданский киемнән – тыкшына алмый. Яшьләр бүтән подъездга күчтеләр. Анда караңгырак иде, шулай да бер-берен күрәләр.

Фәнирә:

– Нәрсә турында уйлыйсың? – дип сорады.

– Синең турыда. Ә син?

– Берни дә уйламыйм, – диде Фәнирә, гамьсез булырга тырышып, ләкин җитди йөзе киресен белгертә иде.

– Алай булмый.

Гәптәшенә карамаска тырышып, кыз моңсу гына әйтеп куйды:

– Безгә кабат очрашмаска кирәк.

– Нигә?

– Аның өчен сәбәп бар, – диде кыз, уңайсызлануы, ләкин сүзен әйтеп бетермәгәнлеге сизелә, тавышы калтырабрак чыкты, үзе дә каушаган шикелле тоелды егеткә. – Ярар, бүтән вакыт. Мин хәзер булдыра алмыйм.

Ирекнең сөйләшүне ярты юлда калдырасы килмәде.

– «А» дигәч, «б»сын да әйт инде.

– Булдыра алмыйм, – диде кыз һәм, егет дәшмәгәч, бераз уйланып торганнан соң, кисәк кенә әйтеп куйды: – Берни дә юк. Мин болай гына әйттем.

– Алай булмый. Син мине кемгә саныйсың? – диде егет кырыс кына.

– Юк, берни юк. Юри генә…

Ирек:

– Сиңа уңайсыз, әйеме? – дип сорады. – Гадәттә, кызларның ике сәбәбе була: йә йөргән егете бар…

Кыз, «юк» дигәнне белдереп, башын селкеде һәм, Ирек сүзен дәвам иткәнче, үзе сорау бирде:

– Ә икенчесе?

– Икенчесеме?.. Яисә ул саф кыз түгел. Анысы сиңа кагылмыйдыр дип уйлыйм.

Ирек кызның күзләренә туры карады, караңгырак булса да, ул аларны аермачык күрә иде.

– Юк, билгеле, – диде Фәнирә, күзен дә йоммыйча, һәм бераз уйланып торганнан соң сорады: – Әгәр кагылса?..

– Ничего особенного…

Ирек сүзен ярты юлда өзде. Кыз аны дәвам итәрме дип көтте. Ләкин пауза озаккарак сузылды. Кинәт Фәнирә егетнең муенына сарылды.

– Мин сине яратырмын дип куркам… Мин синнән башка булдыра алмыйм! – Ул егетне коча, үбә башлады, үзе ярым пышылдап сөйләнүен дәвам итте: – Синең мине яратуың чынмы? Миңа синнән бизүе бик авыр булыр… Я на что угодно пойду!..

Подъездга тагын бер егет белән кыз кергәннәр иде, урынның буш түгел икәнен күреп чыгып киттеләр.

Фәнирә янә телгә килде:

– Нигә мин сине очраттым икән?! Гашыйк булдым. Элек ышанмый идем. Син… беренче… Син чыннан да мине яратасыңмы?

– Юк, – диде егет, ә үзе кызны кочагына алды, үпте.

– Бүтән берәрне очратсаң, син миңа әйтерсең, яме?

– Ярар, – диде Ирек, ә үзе елмайды, аннары әйтеп куйды: – Хәзер бик авыр чор: «Криминалистика»дан зачётка, «Финанс хокукы»ннан экзаменга әзерләнәм, алар янына бүтәннәре дә – практик занятиеләр дә бар. Без малай чакта, кызлар кайгысы юк әле, ашарга бетеп бара, дип такмаклый идек. Шуның шикелле, әле синең белән дә сирәк очрашырбыз, атнага бер генә тапкыр…

Кыз озак итеп Ирекнең күзләренә карап торды, аннары уңайсызланды булса кирәк, кулларын күкрәгенә куйды, читкә карады, пышылдап назлы сүзләр әйтте, кисәк-кисәк ашкынып кочаклады.

Егет тә җавапсыз калмады: бармак араларына кергән йомшак чәчләрен сыйпады, биленнән тотты, аркасыннан кысты…

Подъезддан чыктылар. Җиләс һава. Аларны кичке салкынлык каршы алды. Аксыл болытлар арасыннан зәп-зәңгәр күк йөзе күренә, йолдызлар җемелди. Күңеле күтәренке егет кызны кочаклады, күтәреп алды. Кыз кайнар куллары белән, капыл искән җилдәй, аны муеныннан кочып алды. Бераздан Ирек Фәнирәне җиргә төшерде. Атлап киттеләр.

Бераз дәшми баргач, Ирек сорап куйды:

– Беренче мәртәбә Казанга килеп эләккәч, син нинди тойгы кичердең?

– Курыктым.

– Кемнән?

– Бөтен нәрсәдән. Монда машина, тавыш күп. Авылга җитми инде. Мин шәһәрне яратмыйм.

– Ә нигә киттең соң?

– Ә мин анда нишләр идем?

– Сездә тимер юл станциясе бар бит.

– Булса соң. Анда юньле эш юк, кара эш кенә.

– Ә совхозда?

– Сыер савучы булып эшләргәме?

– Ә нигә? Социалистик Хезмәт Герое булыр идең, – диде Ирек, елмаеп. – Депутат итәрләр иде.

– Мин монда да депутат була алам, – диде кыз.

– …һәм Герой дамы?

– Әйе.

– Син Герой-ана була аласың. Әйдә мин сине Герой-ана итәм.

– Балаларны үзең карарсың.

– Юк инде. Ә болай… күп кирәк түгел – икәү җитә. Беренчесе малай булыр, ярыймы?

– Синеке – әйе, ә минеке – юк.

– Ничек?

– Әле мин сиңа кияүгә чыгарга җыенмыйм.

– Вакыт инде. Сиңа егермеме?

– Булса соң.

– Аннан соң курка башлыйсың.

– Нигә?

– Кызлар уналты-унҗидедә кызыксыналар, беләселәре килә… Син дә шундый идеңме?

– Юк.

– Шулаймы? Ә нигә син миңа кияүгә чыгарга җыенмыйсың?

– Аның сәбәбе бар.

– Нинди?

Алар урамдагы эскәмиядә утыралар иде. Агач астында тыныч, сирәк кенә кешеләр үткәли, ләкин алар яшьләрне күрмиләр.

– Әйтмим, – диде Фәнирә һәм беркавым тынып торгач әйтеп куйды: – Минем холкым начар, талашырбыз.

– Без синең белән ызгышмабыз. Мәхәббәтнең кадере бетәр. Маяковскиймы, кемдер әйткән: «Любовная лодка разбилась о быт». Бүтән сәбәп бардыр?

– Соңыннан белерсең. Йә бөтенләй белмәссең.

– Мин фәкать чамалый гына алам яки соңыннан үзем белермен.

Кыз дәшми. Авыр сулый, нигәдер йөзен каплый.

– Может быть я нехорошая…

– Син нәрсә, ир-атлар белән элемтәң булдымы әллә?

– Юк, булмады. Но оказывается я не…

Фәнирә тагын йөзен каплады, елый ук башлады. Салкынча җил исеп киткәндәй булды, машина кычкыртты. Күктә ай калыкты һәм, ахыры ни белән бетәр икән дигәндәй, аларның сүзенә колак салып, бер урында катып калды.

– Кем әйтте? Врачлармы?

– Мин өч ел инде беләм. Медосмотр вакытында врачлар әйтте, – дип, кыз калтырана-калтырана елавында булды. – Андый булуымда мин гаепле түгел бит. Син, билгеле, ышанмыйсың. Алай булмый, дип уйлыйсың.

– Нигә? Булуы бик мөмкин. Мин ышанам.

– Юк, юк! – диде кыз, елый-елый.

Ирек, аны юатырга теләп, башын тотмакчы иде. Кыз башын бирмәде, аннары терсәге белән тезенә таянып елый башлады.

– Кирәкми, – диде егет һәм бу уенны ахырынача дәвам итәргә булды, чөнки ул, медицинадан җитәрлек кадәр хәбәре булмаса да, андый нәрсәнең булуына шикләнә иде. – Юк-бар өчен борчылма.

– Разве это пустяки?

– Билгеле.

– Миңа әйткәч, мин чүт кенә асылынмадым. Ни өчен калдым икән? Кызлар тотып калды. Син хәзер бөтенесен дә беләсең.

Ирек дәшми генә уйланып утырды, аннары кызның башын кысып тотты, күкрәгенә куйды. Фәнирә егеткә сыенды, үпте, аңа өмет белән карады. Сүзсез утыру озакка сузылды, шуңа күрә егет кызны юатыр сүзләр эзләде:

– Бу иң мөһиме түгел.

– Бөтенесе дә алай уйламый… Мин өч ел беркая да бармадым, курыктым.

Егетнең исенә төште: беркөнне ул аңа, мин кызларны еш алыштырдым, дип юри генә әйткән иде. Кыз, хәйләгә корылган бу алдауны сизмичә, мин дә, дигән иде. Димәк, дөрес түгел хәзерге сүзләре, ялганлый. Кызның үз-үзен тотышы, сүзләре күз алдына килде. Шуларны исенә төшерде дә, белмәмешкә салынып, уенны дәвам итәргә булды:

– Борчылма. Юкка кәефең кырылмасын.

– Мин кемгә кирәк! – диде дә Фәнирә тагын үксеп, калтыранып елый башлады һәм бик тиз туктап әйтеп салды – үзен үзе сатты: – Син моны бер кешегә дә әйтмә.

– Мин бит милициядә эшлим, сер саклый беләм, – диде егет һәм бу минутта кыз өчен иң кирәкле дип уйлаган юату сүзен әйтте: – Син миннән беркайчан да гаепләп үпкә белдерү ишетмәссең.

Кыз бөтен гәүдәсе белән егеткә сыенды, аны кочаклап алды һәм ашкынып үбәргә тотынды. Аннары исенә килде бугай, шатлыгының тышка нык бәреп чыгуын сизенде.

– Син шулай да уйла әле.

– Ярар, калдырыйк. Минем үз башым бар.

– Андый кызлардан китәләр. Һәркемнең үзенә хатынлыкка саф кыз аласы килә.

– Был бы человек, – диде Ирек, Фәнирәне тәмам тынычландыру өчен.

Ирекнең башында эче ялган белән тулган тотнаксыз бу кыз белән араны бөтенләй өзү уе өлгереп килә иде инде. Дөрес, бүген үк түгел, ә әкрен-әкренләп. Ләкин вакыйгалар агышы ул уйлаганча булмады, бөтенләй икенче юнәлеш алды.

…Өч көн үтте. Кичен Фәнирә белән очраштылар, кино карап кайттылар, урамда йөрделәр, егет кызны тулай торак ишеге төбенә алып килде.

Фәнирә кулына ачкыч алып тотты, аны кире кесәсенә тыгып куйды, кабат алды, егеткә карады. Саубуллашып китә башлагач, Фәнирә кисәк кенә борылды да инәлеп егеткә дәште:

– Ирек… Мин бүген бүлмәдә үзем генә… Керәсеңме?

– Инга…

– Туганнарына китте… Шура да кайтмый…

Карашы сүлпәнләнгән, күзләрен аска төшергән, ничектер боегып, мескенләнеп калган кызга карагач, егет аны жәлләде. Аннары… үзе кулга кереп торган малдан кайсы егет баш тартсын инде! Ул керсә дә керде, кермәсә дә керде дигәндәй, кыз үзе чакыргач, үтенечен кире кага алмады. Бу егетлек тә булмас иде. Ярата иде ул бу кызны, шайтан алгыры! Белә-белә бөләбез, дигән шикелле, аяклары үзеннән-үзе кызга таба якынлашты… Ул үзенең бу кызга ияләшүен, ташларга жәл икәнен аңлады. «Әллә үзенең чегәннеке кебек үткен, зәһәр күзләре белән сихерләде инде. Ахыры хәерле булсын», – диде егет эченнән генә…

…Шимбә көн. Ирекнең кибеткә барып килергә иде исәбе – беренче катка төште. Вахтёр янындагы тартмага күз ташлады, почта карады, анда хат бар иде. Маркасыз зәңгәр конверт. Шунда ук почеркыннан аның Фәнирәдән икәнен белде һәм ачты. Уңга яткырыбрак русча язылган записка килеп чыкты: «Ирек, кадерлем, исәнме! Ирек, мин үтенеп сорыйм: бүген, 9.IХ. көнне, миңа килүеңне. Ирек, син миңа ачуланма, мин сиңа бөтенесен дә аңлатырмын. Унбер сәгатькә хәтле көтәм. Әгәр килмәсәң… Фая».

Ирек ниятләгән җиренә – Декабристлар урамындагы канцелярия товарлары кибетенә китте. Әле ябык икән, бераз көтәргә туры килде. Бер таныш егет очрады, сөйләшеп тордылар. Кибет ачылгач, язу-сызу әсбаплары алды. Аннан чыккач, берьюлы «Фукерман»га сугылды – тамак ялгады. Кайтышлый, Фәнирәләр тәрәзәсенә күз салды – кеше күренмәде.

Бүлмәсендә укып утырды, бер егет белән гәп корды, аннары кыз янына юл алды.

Коридорга керүгә, бүлмә ишеге ачылып китте, һәм, русча дәртле җыр көйләп, Фәнирә килеп чыкты. Егетне күргәч, ишеген ачкан килеш катып калды. Ирек елмайды, бераз карашып торганнан соң исәнләште һәм мактап куйды:

– Бик яхшы җырлыйсың.

Кыз, аңына килеп, мин хәзер киенеп чыгам, диде дә кире кереп китте. Ирек бүлмәдә бер егет һәм Шура барын күреп калды. Өстәлдә шешә дә кукраеп утыра иде. Урамга чыкты, көтә башлады. Нигәдер кәефе кырылды. Хатына караганда, Фәнирәнең аңа ниндидер җитди сүз әйтәсе бар кебек иде. Берәр төрле күңелсезлек килеп чыккандыр, дип тә уйларга мөмкин иде. Ирек шулай гөман кылды да. Бөтен эшен ташлап (сессиягә әзерләнәсе бар, җизнәсе хастаханәдә ята, аның хәлен белергә кирәк иде) килде. Ә ул җырлап йөри. Бер дә кәефе төшенке түгел, бәлагә тарыган кешегә дә охшамаган.

Кыз чыкты. Өстендә яз-көз кия торган пальто, кара чәчләрен күпертеп, матур итеп тараган, бизәнгән: сөрмә тарткан, иреннәре кып-кызыл, затлы хушбуй исе аңкып тора. Бераз дәшми бардылар.

– Хәлләрең ничек? – дип сорады Фәнирә.

– Әйбәт, – диде кулларын кесәсенә тыгып барган Ирек.

Аның өстендә костюм гына икәнне күреп, кыз:

– Салкын түгелме? – дип сорады. – Нигә плащ кимәдең?

– Болай да суык түгел.

– Син гаҗәпләнгәнсеңдер?

– Да юк.

– Хатны кайчан алдың?

– Ун тирәсендә.

– Нәрсә уйладың соң?

– Бернәрсә дә.

– Ә син килмәс идеңме?

Ирек дәшмәде. Кыз һаман сораштыруында булды:

– Син минем турыда уйламадыңмы?

– Ничек әйтергә сиңа…

Фәнирә аңа карады, култыклап алды һәм сөйли башлады. Сеңлесе Казанда икән, бүген төнлә кайтып китәсе икән. Әгәр Ирек килмәсә, ул да китәсе булган, аның килүен көткән, ләкин бигүк ышанмаган. Аннары кыз сүзне әти-әнисенә күчерде: әнисе көн саен диярлек эштә, сишәмбе – ял, ләкин эш күп, әтисе иртәнге җидедән кичкә хәтле, ә икенче көнне кичке җидедән иртәнгә кадәр эшли, ике көн ял итә икән… Ул Ирекне элекке фатир хуҗасына алып китте һәм юл буе сөйләнде.

Ирек аны, урамда арлы-бирле йөренеп, бик озак көтте. Башында һаман бер сорау бөтерелде: «Алай ашыгыч нәрсә булган? Запискасында «…мин сиңа бөтенесен дә аңлатырмын» дип язган иде. Нәрсә аңлатырга тели икән?»

Кыз чыкты. Аннары алар бер-бер артлы ике кинотеатрда булдылар, кафега кереп чыктылар, кич кенә үз районнарына кайттылар һәм бер йортның подъездына керделәр.

Кыз янә сорау арты сорау яудыра башлады:

– Син минем турыда уйладыңмы? Хат алгач, нәрсә уйладың?.. Хәзер нәрсә уйлыйсың?

– Сиңа минем нәрсә уйлавым һәм башкасын белүе кызык, ә әйтсәм – кызыгы бетә.

Бераз дәшми торгач, кыз әйтте:

– Син бөтенләй икенче.

– Ничек?

– Ниндидер салкын, җитди. Элек алай түгел идең… Нигә дәшмисең? Минем сине тыңлыйсым килә. Мин ике атна синең тавышыңны ишетмәдем… Әйт инде берәр нәрсә! Нигә син мине интектерәсең?! Я так измучилась за эти две недели! Бер атна сине онытасым килде. Ә икенче атнада ходила сама не своя. Сине көттем! Килмисең дип уйладым. Менә түздем-түздем дә, түземлегем бетте. Хат яздым…

Кызның күзендә яшь… Ул баскыч култыксасына барып сөялде, аннары батареяга аркасы белән барып басты.

– Салкын бит, терәлеп торма.

Кыз егет каршында – якын да, ерак та. Ике-өч тапкыр Фәнирәнең кулы күтәрелеп-күтәрелеп куйды, егетне кочып алудан үзен көчкә тыеп торды. Ирек аны жәлләде һәм кочагына алды. Кыз бөтен барлыгы белән егет тәненә сыланды, кысып кочаклады, шашып-шашып үбә башлады.

– Мин сине көттем! – дип пышылдады ул. – Килмәсеңне дә белдем, барыбер көттем!.. Әйт, кадерлем, син мине яратасыңмы?

Ирек дәшмәде. Кыз янә пышылдады:

– Әгәр мин әйтсәм: әйдә безгә киттек, әйдә язылышыйк, дисәм, син ни әйтер идең?

Егет уйга калды: «Күрәсең, аңлатырга теләгәне шушыдыр. Теге төннән соң инициативаны үз кулына алырга, ахры, исәбе». Ләкин капыл гына кистереп җавап бирәсе килми иде егетнең. Әгәр аларга бара икән, язылышмаган сурәттә дә әти-әнисенә күренә, туганнары белән таныша дигән сүз. Бөтенесе, болар вәгъдәләшкәннәр икән, дип уйлаячак һәм андагы ситуация, элеккечә әйтсәк, ярәшүне хәтерләтәчәк, дөресрәге, Фәнирә Ирекнең аларда булуын шуңа кайтарып калдырачак. Димәк, әти-әниләрендә өмет туачак һәм алар тиздән булачак туйга ук әзерләнә башлаячак. Әмма Ирек, өздереп, юк, дип әйтергә дә теләми иде. Нидер тыеп тора иде аны бу чибәркәй белән язмышын бәйләүдән. Җиде кат үлчә, бер кат кис, диләр бит. Кем беләндер киңәш-табыш та итәсе килә иде. Апасы белән җизнәсе… Юк, кешенең күплеге эшкә ярар, мәслихәткә ярамас, диләр бит, иң кулае Габделнур булыр – дөнья күргән, акны карадан аера белүче. Һәрхәлдә, Ирек аны бу мәсьәләләрдә үзеннән тәҗрибәлерәк дип саный иде… Ә кыз җавап көтә. Нидер әйтергә кирәк: күңелен төшермәскә, ачуын китереп ярсытмаска, шул ук вакытта ике арадагы күперне яндырмаска.

– Бу атнада булмый, – диде егет, ниһаять, тәвәккәлләп. – Минем ашыгыч эшләрем бар. Аннан соң… күз күрер.

Кыз аңа ышанды. Кара күзләрен тутырып, өмет белән карады.

– Чынмы?

– Әйе.

Фәнирә егетне янә кысып кочаклады, иреннәреннән суырып-суырып үпте.

Урамга чыктылар. Күк йөзе зәп-зәңгәр, ай күренми – биек йортлар каплаган, ахры. Егеткә дә кызның уй-тойгылары, эчке дөньясы, гәрчә телдән әйтсә дә, аермачык күренми – билгеле түгел. Баш очында, әллә кайда югарыда, йолдызлар җемелди, арада берсенең яктылыгы зәңгәр, яшел, кызыл, сары, ак төсләргә кереп алышынып торган сыман – нәкъ кызлар холкы кебек.

Тулай торакка кайтып җиттеләр. Көн салкынча иде.

– Керәм, – диде Фәнирә, пальтодан булса да туңа башлавын сизеп.

– Ярый, бар. Тыныч йокы.

– Сиңа да.

Кыз түзмәде, тирә-ягына да карап тормыйча, салкын куллары белән егетнең яңакларын тотып, бик озак итеп салкын иреннәре белән үпте.

…Ирекнең Фәнирәләр бүлмәсендә кунып калуына бер ай тулганда кыз аңа үзенең авырлы икәнен әйтте. Икеле-микеле уйлар һәрдаим борчыса да, үзен елан авызына чиный-чиный, карыша-тартыша кергән бакадай хис итсә дә, егет кыздан баш тарта алмады: буласы эш булган, яратуы да көчле, үкчәңне күтәр, дип куып җибәрергә теле әйләнмәде (бу юлы Фәнирә аның бүлмәсенә үзе кергән иде), эшне зурга җибәрәсе килмәде, чөнки кызның бүлеккә килеп йөрү ихтималы да юк түгел. (Узган ел бер милиционер белән булган шундый очракны әле дә хәтерли.) Ә анда Ирекнең эшләре җай гына бара: хезмәтен ярата, нияте – алга таба да шунда эшләү, үсү мөмкинлеге дә зур – аны ихтирам итәләр, юрфакта укыганын да беләләр, карьерасының челпәрәмә килүен теләми, фатир алу да планында бар.

Менә шуларның барысын да уйлагач, ул алтмыш җиденче елның көзендә язмышын Фәнирә белән бәйләргә булды. Кияүгә чыккач чит-ятларга күз уйнатмас, дип фараз кылды. Аның яшьлектәге хатасын гафу итте, киләчәктә үзенә – тугрылыклы хатын, балаларына юньле ана булуына өмет итте. Өметсез – шайтан гына, диләр бит. Ә бүре баласын бүреккә салсаң да урманга карый, дигәнен ул онытып җибәргән иде…