Читать книгу Niedobici spod Stalingradu - Reinhold Busch - Страница 5

Od zakończenia bitwy stalingradzkiej minęło już ponad 70 lat, a mimo to zainteresowanie tym dramatycznym wydarzeniem wcale nie słabnie. To zdumiewające, ale fascynacja bitwą o to miasto trwa od dziesięcioleci, wywierając wpływ na ludzi wszystkich kontynentów, zarówno historyków, jak i wojskowych, polityków czy filozofów. Wystarczy chociażby prześledzić na różnych forach internetowych ożywione dyskusje, w których uczestniczą nawet bardzo młodzi ludzie, roztrząsający szczegóły tej bitwy i poszukujący biografii walczących w niej żołnierzy. Ciągle jeszcze tysiące żołnierzy uznaje się za zaginionych, a ich rodziny nie zaznają spokoju. Niemal codziennie w tej udręczonej ziemi byłego kotła stalingradzkiego znajduje się coraz to nowe groby. Od upadku ZSRR regularnie wyjeżdżają z Niemiec do Wołgogradu, jak obecnie nazywa się Stalingrad, grupy byłych żołnierzy lub ich rodziny, aby odwiedzić tam cmentarz wojenny Rososzka i spotkać się z rosyjskimi weteranami. Tym bardziej nie dziwi więc wydłużająca się co roku lista książek na ten temat.

Od 2003 roku pracuję nad serią wydawniczą pod tytułem Geschichte der Medizin – Die Ärzte von Stalingrad („Historia medycyny – lekarze spod Stalingradu”), w której ukazało się dotychczas siedem tomów, a dalsze są w opracowaniu. Postawiłem przed sobą zadanie opublikowania wspomnień byłego personelu medycznego należącego do jednostek sanitarnych 6. Armii i odtworzenia historii szpitali polowych oraz głównych punktów opatrunkowych w Stalingradzie. Temat ten jest całkowicie pomijany w historiografii, chociaż pod koniec stycznia 1943 roku większość żołnierzy, zdziesiątkowanych przez choroby, rany i odmrożenia, wegetowała jeszcze o głodzie i chłodzie w piwnicach miasta, prowizorycznych lazaretach, punktach opatrunkowych i innych jednostkach na terenie oblężonego Stalingradu.

W trakcie poszukiwania niepublikowanych dotąd relacji powstał niejako produkt uboczny w postaci ponad stu wywiadów, rękopisów, pamiętników i prywatnym sumptem wydanych broszur, książek oraz relacji, które przedrukowano w różnych czasopismach, dziennikach dywizji operujących w Stalingradzie, ale dostępne były one tylko dla ograniczonego kręgu czytelników, a ja wykorzystywałem je, spisując historię punktów sanitarnych. Ponieważ większość tego materiału nadawała się do publikacji książkowej, złożyłem ofertę wydawnictwu Ares w Grazu. Wydawcy, panu magistrowi Dworakowi-Stokerowi, dziękuję, że zdecydował się opublikować zebrane przeze mnie relacje świadków. Wybierałem je według następujących kryteriów: na pierwszym miejscu osobiste przeżycia, które nie dominowałyby, ale nie byłyby też zbyt lakoniczne, a przede wszystkim nie koncentrowałyby się nadmiernie na sprawach wojskowych. Czytelnika zainteresowanego dokładną analizą bitwy stalingradzkiej odesłałbym raczej do podstawowego dzieła Manfreda Kehringa[1]. Pragnę nadmienić, że nie brano dotąd pod uwagę żadnych wspomnień żołnierzy służących w jednostkach sanitarnych, dlatego cytowałem je obszernie w mojej serii książkowej „Lekarze spod Stalingradu”.

Starałem się oddać głos różnej rangi wojskowym, od prostych żołnierzy po generałów, a nade wszystko uwzględnić takie relacje i opisy, które w szczególnie dobitny sposób odzwierciedlałyby dramatyczne wydarzenia w Stalingradzie. Następny problem powstał przy pytaniu, jak dalece powinno się uwzględniać relacje o niewoli jenieckiej, ponieważ wielu powracających z niewoli spisało swoje przeżycia. Zdecydowałem, że ograniczę się do określonego wycinka czasu – czyli bitwy stalingradzkiej, tak aby wszystkie relacje mogły się kończyć najpóźniej w momencie przemieszczania jeńców do obozów w okolicy miasta lub ich transportu. Wyjątek stanowi relacja generała dywizji Rodenburga; odwzorowuje ona los rzekomego „zbrodniarza wojennego”, który skazany został na długoletnie zesłanie do łagru. Nie zawsze można było odnaleźć autorów wspomnień, by uzyskać ich zgodę na kolejną publikację, prawie wszyscy bowiem powymierali, podobnie jak ich rodziny. Zwróciliśmy się zatem z prośbą do wydawców pisma „Kameraden” („Towarzysze”) i redakcji gazet wydawanych przez różne stowarzyszenia, które jeszcze istnieją, ponieważ większość wspólnot weteranów została rozwiązana z powodu wieku ich członków. Z podobnych przyczyn często nie udawało się odtworzyć biografii wymienionych w tekstach oficerów, ponieważ, z wyjątkiem generałów, trudno znaleźć odpowiednie informacje, nawet w Internecie. Częstokroć nie udawało się już ustalić pełnego imienia i nazwiska jakiegoś autora czy roku zapisu.

Tytuły poszczególnych relacji wyszły najczęściej spod mojego pióra, ponieważ ich autorzy ograniczali się zazwyczaj do nagłówka „Stalingrad”. Mimo wielości relacji starałem się unikać powtórzeń i dopasować tytuł do treści.

Książka została podzielona na trzy części. Pierwsza zawiera wspomnienia żołnierzy, którzy nie dotrwali do końca bitwy stalingradzkiej, ponieważ jako chorzy czy ranni zostali przedtem odtransportowani, jeśli tylko zabrali ich piloci albo załogi lotnicze przylatujące jeszcze do kotła. Druga część to relacje tych, którzy dostali się do niewoli radzieckiej, a trzecia część poświęcona jest niewypowiedzianym cierpieniom tych, którzy przeżyli mordercze marsze i tzw. obozy śmierci.

Wszystkie relacje zostały, w miarę możliwości, przedstawione w niezmienionej formie, jednakże nie zawsze dało się uniknąć stylistycznych poprawek. Niektórym opowiadaniom, przede wszystkim przy zapisie wywiadów, trzeba było nadać odpowiednią chronologię. Dla czytelności przekazu zastąpiono niekiedy w tekstach zmienne formy czasowe formą czasu przeszłego.

Dla tych czytelników, którzy nie są obeznani z wydarzeniami związanymi z batalią pod Stalingradem, przygotowałem krótkie streszczenie wprowadzające w kulisy tej bitwy, świadomie rezygnując z roztrząsania sytuacji i motywów, którymi kierowali się uczestnicy dramatu, a nade wszystko oceny moralnej. Wielu autorów tej książki zajęło podobne stanowisko, zatem czytelnik sam może sobie wyrobić własne zdanie.

1 Manfred Kehring, Stalingrad. Analiza i dokumentacja bitwy. Artykuły dotyczące historii wojskowości i operacji wojennych, wydane przez Militärgeschichtliches Forschungsamt, Monachium 1993.